جمع بندی پرسشی درباره ی علت جنگ بدر

تب‌های اولیه

12 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
پرسشی درباره ی علت جنگ بدر


سلام علیکم

درود خدا بر محمّد و خاندان پاک ایشان
لطفاً به سخنانی که در پایین نوشته ام توجه کنید:
«پرسش من درباره ی حوادثی است که باعث جنگ شده نه خود جنگ [بدر] که چرا یکی از پیروان محمّد در حمله ی هفتم یکی از اهالی مکّه را [عمرو بن حضرمی] در یک ماه مقدّس [رجب] کشتند؟
من فقط می خواهم توجیه اعمال محمّد در این جا را بدانم.

از شما خواهشمندم که پاسخ بدهید با سپاس.

با نام و یاد دوست





کارشناس بحث: استاد عماد

برای پاسخ به این سوال توجه به چند نکته ضروری است

نکته اول: همان طور که به قول شما اینگونه مسائل باعث بروز جنگ بدر شد باید دید آیا مسائلی قبلا نیز بین طرفین بوده که باعث بروز این قتل شده است یا نه؟
قاتل عمرو بن حضرمی واقد بن عبدالله تمیمی است. وی از جمله مسلمانانی است که قبل از دار ارقم(1) مسلمان شده است(2) لذا شاهد گرفتاری های بوده که خود و دیگر مسلمانان در مکه متحمل شده بودند، نیز شاهد مصادره اموال مسلمانان مهاجر به مدینه توسط امثال عمرو بن حضرمی بوده است

نکته دوم: پیامبر صلی الله علیه واله وسلم عبدالله بن جحش را با هشت نفر از مهاجران به نزدیکی مکه در منطقه نخیله رفته و علت آن اطلاع از تحرکات قریش بوده است(3) یکی از این افراد همان واقد بن عبدالله بوده است. او اقدام به کشتن عمرو بن حضرمی کرد.

نکته سوم: کار عبدالله بن جحش و واقد بن عبدالله مورد رضایت پیامبرصلی الله علیه واله وسلم قرار نگرفت و چون در ماه حرام اقدام به این کار کردند و نیز بدون دستور پیامبر کارشان را انجام داده بودند پیامبرصلی الله علیه واله وسلم از پذیرش اموال مصادره ای توسط آنان خودداری کرده و فرمودند من شما را به جنگ در ماه حرام دستور نداده بودم.(4)

نکته چهارم: مسلمانان کار آنان را مورد انتقاد قرار داده تا جائیکه آیه زیر نازل شد« يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فيهِ قُلْ قِتالٌ فيهِ كَبيرٌ وَ صَدٌّ عَنْ سَبيلِ اللَّهِ وَ كُفْرٌ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا يَزالُونَ يُقاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَنْ دينِكُمْ إِنِ اسْتَطاعُوا وَ مَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دينِهِ فَيَمُتْ وَ هُوَ كافِرٌ فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ (بقره217)» ترجمه: از تو درباره جنگ در ماه حرام ( رجب ، شوال ، ذی قعده و ذی حجه ) می پرسند ( چون عده ای از سپاهیان اسلام اشتباها در آن ماه جنگیده بودند ) ، بگو: هر نوع جنگی در آن ( گناهی ) بزرگ است ، ولی هر نوع جلوگیری از راه خدا ( از اسلام آوردن مردم ) ، و کافر شدن به او و ( منع مردم از ) مسجد الحرام ، و بیرون کردن اهلش از آن ، ( گناه این اموری که کفار انجام می دهند ) در نزد خداوند بزرگتر ( از جنگ در ماه حرام ) است ، و فتنه ( شرک و آزار مسلمین ) از کشتار بزرگتر است! و همواره ( مشرکان ) با شما خواهند جنگید تا اگر بتوانند شما را از دینتان بازگردانند ، و هر که از شما از دینش برگردد و در حال کفر بمیرد ، چنین کسانی عمل های نیکشان در دنیا و آخرت تباه می شود ( در دنیا نیز ذکر خیر و دعا و ترحم مردم به واسطه آثار نیکشان تبدیل به عکس می شود ) و آنها اهل آتش اند و در آنجا جاودانند.

نتیجه:
بنابر این این عمل نیز بازتاب 13سال ظلمی بود که مشرکین در حق مسلمانان روا داشته بودند و توسط گروهی از مسلمانان آنهم بدونه اجازه پیامبرصلی الله علیه واله وسلم اقدام پذیرفته بود.

منابع:
1.اين همان منزلي است که پيامبر (ص ) و مسلمانان نخستين ،در آغاز اسلام پنهاني در آنجا جمع شده ، خدا را عبادت مي کردند دار ارقم نزديک صفا و خارج مسجدالحرام بوده است سپس در آنجا کتابخانه اي ساختند که در سال 1395 هق ويران شد و اکنون جزء ميداني است که روبروي صفا و مروه است
2. الاستيعاب،ج‏4،ص:1550

3. سیره بن هشام، ج1، ص254، المغازی ج1، ص16
4.تاریخ اسلام از منظر قرآن، ص 181

لازم به تذکر است که خود عبدالله بن جحش که فرمانده آن هشت نفر بوده نیز قبل از خانه ارقم مسلمان شده است و سختی های زیادی را متحل شده که باعث آن مشرکین مکه بوده اند(1)

فشارهای طاقت فرسای مشرکین باعث شد تا ایشان به همراه برخی از مسلمانان ستمدیده مجبور به مهاجرت به حبشه شوند.(2) و پس از مراجعت به مکه دوباره مجبور به هجرت به مدینه شد.
لذا اگر کسانی که چنین مظلوم واقع شوند ممکن است به تلافی اینهمه ظلمی که دیده اند دست به اقدامات خودجوش بزنند که گاهی مورد قبول پیامبرصلی الله علیه واله وسلم نیز نبوده است.
1. الطبقات‏ الكبرى،ج‏3،ص:65
2. همان، ص66

منظور از دار ارقم که فرمودید چیست؟

کریم اردکانی;808959 نوشت:
منظور از دار ارقم که فرمودید چیست؟

منزلي است که پيامبر صلی الله علیه وآله وسلم و مسلمانان نخستين ،در آغاز اسلام پنهاني در آنجا جمع شده ، خدا را عبادت مي کردند دار ارقم نزديک صفا و خارج مسجدالحرام بوده است(1) و گفته اند بسیاری از تازه مسلمانان در این خانه به اسلام گرویدند.(2)
از آنجا که تا قبل از مبنا قرار دادن هجرت پیامبرصلی الله علیه و آله وسلم به عنوان، تاریخ مشخصی نبود پس از هر حادثه بزرگ همان را مبنا قرار می داندند مثلا عام الفیل تا سالها بعد از آن مبنای شناخت وقایع تاریخی بود می گویند حضرت علی علیه السلام در سال سی ام عام الفیل متولد شده است. فلان اتفاق دو سال بعد یا ...
خانه ارقم نیز به علت مهم بودن در اسلام تا چند سال به عنوان مبنای تاریخی بود می گفتند فلانی یک سال پس از خانه ارقم متولد شده . فلان اتفاق چند سال پس از خانه ارقم بوده است. به دین سبب خانه ارقم معروف شد.
1.ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت،‌دار صادر ج۳،ص۲۴۲
2.ابن حزم، علی، جمهرة انساب العرب، قاهره، ۱۹۸۲م، ص۱۴۳، ابن عبدالبر، یوسف، الاستیعاب، قاهره، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م، ج۱، ص۱۳۳

چرا به آن دار ارقم مي گفتند؟
ارقم كيست؟

عماد;808488 نوشت:
نکته سوم: کار عبدالله بن جحش و واقد بن عبدالله مورد رضایت پیامبرصلی الله علیه واله وسلم قرار نگرفت و چون در ماه حرام اقدام به این کار کردند و نیز بدون دستور پیامبر کارشان را انجام داده بودند پیامبرصلی الله علیه واله وسلم از پذیرش اموال مصادره ای توسط آنان خودداری کرده و فرمودند من شما را به جنگ در ماه حرام دستور نداده بودم.(4)

سلام

اینکه پیامبر از کار ان ناراضی بوده
ایا کفایت می کند ؟
و چرا پیامبر اقدام به مجازات قاتل نکرد ؟

**گلشن**;811662 نوشت:
اینکه پیامبر از کار ان ناراضی بودهایا کفایت می کند؟ و چرا پیامبر اقدام به مجازات قاتل نکرد ؟

قبلا عرض شد كه مشركين مكه به دليل به شهادت رساندن برخي از مسلمانان، اذيت و آزار طاقت فرساي مسلمانان در طول 13سال و نيز مصادره اموال مسلمانان مهاجر به مكه مستحقق مجازات بودند. عبدالله بن جحش و يارانش نيز ازجمله افراد ستمديده بودند. اعتراض پيامبر صلي الله عليه واله وسلم به اين گروه به دليل قاتل بودن آنان نبود كه بخواهند آنان را قاتلان مشركين را مجازات كنند بلكه اعتراض پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم به دو چيز بود
يك: او در ماموريت خود از دستور پيامبرصلي الله عليه واله وسلم فراتر عمل كرده بود زيرا پيامبرصلي الله عليه واله وسلم به فرموده بود:«هنگامی که نامۀ مرا خواندی راه خود را پیش گیر و در سرزمین"نخله"بین مکه و طائف فرود آی و در آنجا در کمین کاروان قریش باش و ما را از وضع آنها آگاه ساز»
اما او و يارانش اقدام به كشتن مشركين كرده بودند. اعتراض پيامبر صلي الله عليه واله وسلم به اين بود كه چرا از دستور من فراتر عمل كرديد

دو: آنان حرمت ماه حرام را شكسته بودند.

لذا اعتراض پيامبر صلي الله عليه واله وسلم به اين دو مطلب بود در مطلب اول سخن پيامبر زير پا گذاشته شده است كه مجازاتش دست شخص پيامبر است. در مورد مطلب دوم نيز دستور خدا به رعايت ماه حرام از طرف آنان ناديده گرفته شده بود. لذا پيامبر صلي الله عليه واله وسلم صلاح ديدند كه مجازات آنان همان قبول نكردن اموال مصادره شده توسط آنان باشد. اين مجازات نيز براي آنان گران تمام شد زيرا باز تاب وسیعی در بین مسلمانان داشت که عبد الله و همراهان را سرزنش کردند(2)
در این هنگام فرشتۀ وحی فرود آمد و آیه نازل شد:
«از تو دربارۀ جنگ کردن در ماه حرام سؤال می کنند بگو، جنگ در آن گناهی بزرگ است و لکن گناه جلوگیری از راه خدا و کفر ورزیدن به او و هتک احترام مسجد الحرام و اخراج ساکنان آن، نزد خدا بزرگتر است و ایجاد فتنه و جلوگیری از راه خدا و کفر ورزیدن و بیرون راندن مؤمنان از قتل در ماه حرام بدتر است و مشرکان پیوسته با شما می­جنگند تا اگر بتوانند شما را از آیینتان بر گردانند.»(3)

با نزول این آیات که همراه با تبرئه ضمنی عبد الله و همراهان او بود، قریش عامل فتنه معرفی شدند و گناه آنها بزرگتر از قتل در ماه حرام معرفی شد و جو مسمومی که بر ضد مسلمانان به وجود آمده بود شکست و رسول خدا (ص) اسیران و غنائم را پذیرفت و از طرف قریش شخصی به نزد حضرت آمد تا با دادن فدیه آن دو را آزاد کند و رسول خدا(ص) آن را موکول به آمدن سعد بن ابی وقاص و عتبة بن غزوان کرده فرمود:

«تا آن دو نیایند ما برای اسیران شما فدیه را قبول نمی کنیم اگر آن دو به دست شما کشته شوند ما نیز این دو را می­کشیم.»


و پس از آمدن این دو پیامبر(ص) به در خواست نمایندگان قریش اسیران را آزاد کرد و یکی از آن دو اسیر به نام "حکم بن کیسان" مسلمان شد و در مدینه ماند و دیگری به مکه بر گشت(4)

منابع:
1.ابن هشام ، زندگانی محمد (ص) پیامبر اسلام؛ترجمۀ، سید هاشم رسولی محلاتی، تهران ، انتشارات کتابچی، چاپ پنجم، 1379، 1 / 398
2. همان صفحه4003.
3.بقره:217.
4. واقدی، محمد بن عمر؛ مغازی تاریخ جنگهای پیامبر(ص)، ترجمۀ، محمود مهدوی دامغانی، تهران ، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم، 1369 ،ص 13. و ابن هشام همان،‌ص 401

با نزول اين آيه جرم آنان نسبت به مطلب دوم منتفي شد زيرا به نوعي عدم جنگ در ماه حرام توسط آيه استثنا خورد و عمل آنان مورد تاييد قرار گرفت. مطلب اول نيز به شخص پيامبر صلي الله عليه واله وسلم بر مي گشت كه ايشان نيز گذشت كردند.

نبايد انتظار داشته باشيم پيامبرصلي الله عليه واله وسلم در مورد اين گروه مجازات در حد قصاص داشته باشند زيرا آنان كساني را كشتند كه مسحقق مجازات بودند.

كساني كه سميه و ياسر و برخي ديگر از مسمانان را تحت شكنجه هاي زياد به شهادت رسانده بودند.
كساني كه بلال، عبدالله بن مسعود، عمار و .... آنقدر شكنجه كرده بودند كه برخي به حبشه و برخي به مدينه فرار كردند.
كساني كه راه مكه و زيارت خانه خدا را بر روي مسلمانان بسته بودند(مثل آل سعود)
كساني كه مسلمانان را از خانه هاي شان در مکه بيرون کردند که خداوند اين عمل را که فتنه سازي بدتر از قتل و جنگ دانسته.(1)
كساني كه حتي پس از اخراج مسلمانان از مكه به مدينه،‌باز ساكت نماندند و به مدينه هجوم آورده و اموال مردم را غارت مي کردند و پيامبر در تعقيب آنها رفت.(2)
لذا خداوند خطاب به پيامبر مي فرمايند: آنان از شما دست بردار نيستند تا شما از دين خود دست برداشته و دوباره به شرک برگرديد.[3]

كار عبدالله و همراهانش فقط از آن دو جهت مذموم بود كه با نزول آيه ذمش نيز بر داشته شد و در نهايت کار آنان مورد تأييد خداوند واقع شد و هيچ ايرادي بر آن وارد نيست، چون بر اساس آيات قرآن مسبب اصلي اين قضايا مشرکين مکه بودند.

1. بقره،‌آيه215
2. ابن کثير، البدايه و النهايه، بيروت، دارالفکر، 1407ق، ج3، ص242.
3. بقره، آيه 217.

کریم اردکانی;811636 نوشت:
چرا به آن دار ارقم مي گفتند؟ ارقم كيست؟

ارقم بن ابي ارقم يكي از مسلمانان نخستين است،‌بر اساس نقلي او هفتمين مسلمان بوده است.(1) پدرش ابوالارقم، عبدمناف بن اسد (ابوجندب) بن عبدالله بن عمرو بن مخزوم از طایفه بني مخزوم از قريش بود. (2)

خانه ای که متعلق به ايشان بود در مكه بر دامنه كوه صفا محل تجمع مسلمانان نخستين شد و در آنجا پيامبر صلي الله عليه واله وسلم مردم را به اسلام دعوت مي كردند.(3)

بسياري در همين خانه به اسلام گرويدند.(4)

منابع:
1. ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت،‌دار صادر، ج۳، ص۲۴۲
2.همان
3. همان
4. ابن حزم، علی، جمهرة انساب العرب، قاهره، ۱۹۸۲م، ص۱۴۳؛ ابن عبدالبر، یوسف، الاستیعاب، قاهره، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م، ج۱، ص۱۳۳

پرسش:
در سریه "عبدالله حجش" که مقدمه ای بر جنگ بدر شد چرا یاران پیامبر(ص) یکی از اهالی مکه به نام "عمرو بن حضرمی" را در ماه حرام(رجب) کشتند؟ چرا پیامبر(ص) عاملان این امر را تنبیه نکردند؟

پاسخ:
حوادث و اتفاقات در مسائل مربوط به شروع جنگ بدر و مسائل از آن قبیل زنجیره واره هستند یعنی اگر سریه عبدالله بن حجش مقدمه جنگ بدر باشد عوامل بسیاری بود که مقدمه سریه عبدالله بن حجش شد

قاتل "عمرو بن حضرمی"، "واقد بن عبدالله تمیمی" است. وی از جمله مسلمانانی است که قبل از "دار ارقم"(1) مسلمان شده است(2) لذا شاهد گرفتاری های بوده که خود و دیگر مسلمانان در مکه متحمل شده بودند، نیز شاهد مصادره اموال مسلمانان مهاجر به مدینه توسط امثال "عمرو بن حضرمی" بوده است. لذا نمی توان این سریه را مقدمه جنگ بدر دانست اما شکنجه ها، تبعید، مصادره اموال و اذیت و آزارهای فراوان امثال حضرمی را مقدمه این سریه ندانست.
"عبدالله بن جحش" که فرمانده آن هشت نفر بوده نیز قبل از "خانه ارقم" مسلمان شده است و سختی های زیادی را متحل شده که باعث آن مشرکین مکه بوده اند(3)

فشارهای طاقت فرسای مشرکین باعث شد تا ایشان به همراه برخی از مسلمانان ستمدیده مجبور به مهاجرت به حبشه شوند.(4) و پس از مراجعت به مکه دوباره مجبور به هجرت به مدینه شد.
لذا اگر کسانی که چنین مظلوم واقع شوند ممکن است به تلافی این همه ظلمی که دیده اند دست به اقدامات خودجوش بزنند که گاهی مورد قبول پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم)نیز نبوده است.
شرح داستان اینکه: پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم)"عبدالله بن جحش" را با هشت نفر از مهاجران به نزدیکی مکه در منطقه نخیله رفته و علت آن اطلاع از تحرکات قریش بوده است(5) یکی از این افراد همان "واقد بن عبدالله" بوده است. او اقدام به کشتن "عمرو بن حضرمی" کرد.

در ابتدای امر کار "عبدالله بن جحش" و "واقد بن عبدالله" مورد رضایت پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم)قرار نگرفت
اعتراض پيامبر (صلی الله علیه واله وسلم) به اين بود كه یک: چرا از دستور من فراتر عمل كرديد و دو: چرا حرمت ماه حرام را نگه انداشته اید.
پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم)از پذیرش اموال مصادره ای توسط آنان خودداری کرده و فرمودند: من شما را به جنگ در ماه حرام دستور نداده بودم.(6)
در پی این فرمایش پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) مسلمانان کار آنان را مورد انتقاد قرار داده(7)
تا جائی که آیه زیر نازل شد:
« يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فيهِ قُلْ قِتالٌ فيهِ كَبيرٌ وَ صَدٌّ عَنْ سَبيلِ اللَّهِ وَ كُفْرٌ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا يَزالُونَ يُقاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَنْ دينِكُمْ إِنِ اسْتَطاعُوا وَ مَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دينِهِ فَيَمُتْ وَ هُوَ كافِرٌ فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ (بقره217)»

ترجمه: از تو درباره جنگ در ماه حرام ( رجب ، شوال ، ذی قعده و ذی حجه ) می پرسند ( چون عده ای از سپاهیان اسلام اشتباها در آن ماه جنگیده بودند ) ، بگو: هر نوع جنگی در آن ( گناهی ) بزرگ است ، ولی هر نوع جلوگیری از راه خدا ( از اسلام آوردن مردم ) ، و کافر شدن به او و ( منع مردم از ) مسجد الحرام ، و بیرون کردن اهلش از آن ، ( گناه این اموری که کفار انجام می دهند ) در نزد خداوند بزرگتر ( از جنگ در ماه حرام ) است ، و فتنه ( شرک و آزار مسلمین ) از کشتار بزرگتر است! و همواره ( مشرکان ) با شما خواهند جنگید تا اگر بتوانند شما را از دینتان بازگردانند ، و هر که از شما از دینش برگردد و در حال کفر بمیرد ، چنین کسانی عمل های نیکشان در دنیا و آخرت تباه می شود ( در دنیا نیز ذکر خیر و دعا و ترحم مردم به واسطه آثار نیکشان تبدیل به عکس می شود ) و آنها اهل آتش اند و در آنجا جاودانند.

با نزول این آیات که همراه با تبرئه ضمنی عبدالله و همراهان او بود، قریش عامل فتنه معرفی شدند و گناه آنها بزرگتر از قتل در ماه حرام معرفی شد و جو مسمومی که بر ضد مسلمانان به وجود آمده بود شکست و رسول خدا(صلی الله علیه واله وسلم) اسیران و غنائم را پذیرفت و از طرف قریش شخصی به نزد حضرت آمد تا با دادن فدیه آن دو را آزاد کند و رسول خدا(ص) آن را موکول به آمدن "سعد بن ابی وقاص" و "عتبة بن غزوان" کرده فرمود: «تا آن دو نیایند ما برای اسیران شما فدیه را قبول نمی کنیم اگر آن دو به دست شما کشته شوند ما نیز این دو را می­کشیم.»
و پس از آمدن این دو پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم) به در خواست نمایندگان قریش اسیران را آزاد کرد و یکی از آن دو اسیر به نام "حکم بن کیسان" مسلمان شد و در مدینه ماند و دیگری به مکه بر گشت(8)
نبايد انتظار داشته باشيم پيامبر(صلی الله علیه واله وسلم) در مورد اين گروه، مجازات در حد قصاص داشته باشند زيرا آنان كساني را كشتند كه مسحقق مجازات بودند.
كساني كه سميه و ياسر و برخي ديگر از مسمانان را تحت شكنجه هاي زياد به شهادت رسانده بودند.
كساني كه بلال، عبدالله بن مسعود، عمار و .... آنقدر شكنجه كرده بودند كه برخي به حبشه و برخي به مدينه فرار كردند.
كساني كه راه مكه و زيارت خانه خدا را بر روي مسلمانان بسته بودند(مثل آل سعود)
كساني كه مسلمانان را از خانه هاي شان در مکه بيرون کردند که خداوند اين عمل را که فتنه سازي بدتر از قتل و جنگ دانسته.( آيه215)
نتیجه:
بنابر این این عمل نیز بازتاب 13سال ظلمی بود که مشرکین در حق مسلمانان روا داشته بودند و توسط گروهی از مسلمانان آنهم بدونه اجازه پیامبر(صلی الله علیه واله وسلم)اقدام پذیرفته بود.

منابع:
1.اين همان منزلي است که پيامبر (ص ) و مسلمانان نخستين ،در آغاز اسلام پنهاني در آنجا جمع شده ، خدا را عبادت مي کردند دار ارقم نزديک صفا و خارج مسجدالحرام بوده است سپس در آنجا کتابخانه اي ساختند که در سال 1395 هق ويران شد و اکنون جزء ميداني است که روبروي صفا و مروه است
2. الاستيعاب فى معرفة الأصحاب، أبو عمر يوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر (م 463)، تحقيق على محمد البجاوى، بيروت، دار الجيل، ط الأولى، 1412،ج‏4،ص:1550
3. لطبقات الكبرى، محمد بن سعد بن منيع الهاشمي البصري (م 230)، تحقيق محمد عبد القادر عطا، بيروت، دار الكتب العلمية، ط الأولى، 1410/1990.ُُُُُُُُُُُّّّّّّّّّّّ،ج‏3،ص:65
4. همان، ص66
5. كتاب المغازى، محمد بن عمر الواقدي (م 207)، تحقيق مارسدن جونس، بيروت، مؤسسة الأعلمى، ط الثالثة، 1409، ج1، ص16
6. ابن هشام ، زندگانی محمد (ص) پیامبر اسلام؛ترجمۀ، سید هاشم رسولی محلاتی، تهران ، انتشارات کتابچی، چاپ پنجم، 1379، 1 / 398
7. همان
8. واقدی، محمد بن عمر؛ مغازی تاریخ جنگهای پیامبر(ص)، ترجمۀ، محمود مهدوی دامغانی، تهران ، مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم، 1369 ،ص 13.

موضوع قفل شده است