جمع بندی آداب سخن گفتن

صحبت در این باب فراوان است. در ذیل به مواردی اشاره می شود :

1. در سخن گفتن مواظب باشید؛ چرا که تمام سخنانتان نوشته می شود:

وَ إِنَّ عَلَیکُمْ لَحافِظینَ ، کِراماً کاتِبین (1)

2. چه کسی از خداوند راستگوتر است؟

... وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللّهِ حَدیثًا(2)

3ـ چه کسی گفتارش نیکو تر است از کسی که به سوی خدا دعوت می کند؟
وَ مَنْ أَحْسَنُ قَوْلاً مِمَّنْ دَعا إِلَی اللّهِ ... (3)

4. آدمی زیر زبانش پنهان است:

... فَلَمّا کَلَّمَهُ قالَ إِنَّکَ الْیوْمَ لَدَینا مَکینٌ أَمینٌ (4)


5. قرآن سخنی سنگین و با عظمت:

إِنّا سَنُلْقی عَلَیکَ قَوْلاً ثَقیلاً (5)

پی نوشت ها :
1. انفطار آیات 10- 11
2. نساء/87
3. فصلت/33
4. یوسف/54
5. مزمل/5

6. پاکان، در سخن گفتن نیز به پاکی هدایت یافته اند:
وَ هُدُوا إِلَی الطَّیبِ مِنَ الْقَوْلِ ...(1)

7. سلام کردن، بهترین شروع برای آغاز سخن با مؤمنان:

»وَ إِذا جاءَکَ الَّذینَ یؤْمِنُونَ بِایاتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَیکُمْ ...(2)

8. سلام، اولین سخن ملائکه هنگام قبض روح پاکان:

»الَّذینَ تَتَوَفّاهُمُ الْمَلائِکَةُ طَیبینَ یقُولُونَ سَلامٌ عَلَیکُمْ ... (3)

9. سلام، بهترین جواب ابلهان:

»... وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلامًا (4)

10. کسانی مورد شفاعت قرار می گیرند که گفتارشان مورد رضایت خداوند باشد:

»یوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ إِلاّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِی لَهُ قَوْلاً (5)

پی نوشت ها :
1. حج، آیه 24
2. انعام، آیه 54
3. نحل، آیه 32
4. فرقان، آیه 63
5. طه، آیه 101

11. محکم و مستدل حرف بزنید:

یا ایهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَ قُولُوا قَوْلاً سَدیدًا (1)

12. در نصیحت دیگران سخن گفتن با نرمی احتمال تأثیرش بیشتر است:

فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَینًا لَعَلَّهُ یتَذَکَّرُ أَوْ یخْشی(2)

13. با پدر و مادر بزرگوارانه سخن بگویید:

... وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریمًا(3)

14. با مردم به نیکی سخن بگویید:

... وَ قُولُوا لِلنّاسِ حُسْنًا ...(4)

پی نوشت ها :
1.احزاب، آیه 70
2. طه، آیه 44
3. اسراء، آیه 23
4. بقره، آیه 83

:negah:

اینا که بنده عرض کرده بودم آیات قرآن بودنا یه بار دیگه ببینید . ... :bale:

پرسش :
لطفا آداب نیکو سخن گفتن را بر اساس آیات و روایات موجود بیان فرمایید.

پاسخ :
صحبت در این باب فراوان است. در ابتدا به برخی آیات درباره سخن گفتن اشاره می شود:

1. در سخن گفتن مواظب باشید؛ چرا که تمام سخنانتان نوشته می شود:

وَ إِنَّ عَلَیکُمْ لَحافِظینَ ، کِراماً کاتِبین (1)

2. چه کسی از خداوند راستگوتر است؟

... وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللّهِ حَدیثًا(2)

3ـ چه کسی گفتارش نیکو تر است از کسی که به سوی خدا دعوت می کند؟

وَ مَنْ أَحْسَنُ قَوْلاً مِمَّنْ دَعا إِلَی اللّهِ ... (3)

4. آدمی زیر زبانش پنهان است:

... فَلَمّا کَلَّمَهُ قالَ إِنَّکَ الْیوْمَ لَدَینا مَکینٌ أَمینٌ (4)

5. قرآن سخنی سنگین و با عظمت:

إِنّا سَنُلْقی عَلَیکَ قَوْلاً ثَقیلاً (5)

6. پاکان، در سخن گفتن نیز به پاکی هدایت یافته اند:

وَ هُدُوا إِلَی الطَّیبِ مِنَ الْقَوْلِ ...(6)

7. سلام کردن، بهترین شروع برای آغاز سخن با مؤمنان:

وَ إِذا جاءَکَ الَّذینَ یؤْمِنُونَ بِایاتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَیکُمْ ...(7)

8. سلام، اولین سخن ملائکه هنگام قبض روح پاکان:

الَّذینَ تَتَوَفّاهُمُ الْمَلائِکَةُ طَیبینَ یقُولُونَ سَلامٌ عَلَیکُمْ ... (8)

9. سلام، بهترین جواب ابلهان:

... وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلامًا (9)

10. کسانی مورد شفاعت قرار می گیرند که گفتارشان مورد رضایت خداوند باشد:

یوْمَئِذٍ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَةُ إِلاّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ رَضِی لَهُ قَوْلاً (10)

11. محکم و مستدل حرف بزنید:

یا ایهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَ قُولُوا قَوْلاً سَدیدًا (11)

12. در نصیحت دیگران سخن گفتن با نرمی احتمال تأثیرش بیشتر است:

فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَینًا لَعَلَّهُ یتَذَکَّرُ أَوْ یخْشی(12)

13. با پدر و مادر بزرگوارانه سخن بگویید:

... وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَریمًا(13)

14. با مردم به نیکی سخن بگویید:

... وَ قُولُوا لِلنّاسِ حُسْنًا ...(14)


برخی از آداب سخن گفتن در روایات :

1. میانه‌روی در گفتار
امام علی(علیه اسلام) می‌فرماید: [=Traditional Arabic][=Traditional Arabic]خَيْرُ الْكَلَامِ مَا لَا يُمِلُّ وَ لَا يُقِل‏؛ (15) بهترین گفتار آن است كه نه خسته‌كننده باشد، نه بسیار كم.

2. حق بودن گفتار
امام علی(علیه اسلام) می‌فرماید: [=Traditional Arabic][=Traditional Arabic]إِيَّاكَ وَ الْكَلَامَ فِيمَا لَا تَعْرِفُ طَرِيقَتَهُ وَ لَا تَعْلَمُ حَقِيقَتَهُ فَإِنَّ قَوْلَكَ يَدُلُّ عَلَى عَقْلِكَ وَ عِبَارَتَكَ تُنْبِئُ عَنْ مَعْرِفَتِكَ فَتَوَقَّ مِنْ طُولِ لِسَانِكَ مَا أَمِنْتَهُ وَ اخْتَصِرْ مِنْ كَلَامِكَ مَا اسْتَحْسَنْتَهُ (16) بپرهیز از سخن گفتن درباره چیزی كه راه آن را نشناسی و حقیقت آن را ندانی؛ زیرا گفتار تو راهنمای عقل توست، و سخن تو خبر می‌دهد از شناخت تو. پس نگه‌دار درازی زبان خود را از آنچه ایمن هستی و كوتاه كن سخن خود را به آنچه آن را نیكو دانی.

3. به جا بودن گفتار
امام علی(علیه اسلام) می‌فرماید: [=Traditional Arabic][=Traditional Arabic]لِكُلِّ مَقَامٍ مَقَال‏؛ (17[=Traditional Arabic][=Traditional Arabic][=Traditional Arabic])هر جایگاهی را گفتاری است. این فرمایش‌های وزین بیانگر آن است كه در آداب اسلامی، "هر سخن جایی و هر نكته مقامی دارد.

4. قابل فهم بودن گفتار
امام علی(علیه اسلام) می‌فرماید: [=Traditional Arabic][=Traditional Arabic]أَحْسَنُ الْكَلَامِ مَا لَا تَمُجُّهُ الْآذَانُ وَ لَا يُتْعِبُ فَهْمُهُ الْأَفْهَام‏؛(18) [=Traditional Arabic]بهترین سخن‌ها آن است كه گوش‌ها آن را به بیرون نیفكند و فهمیدن آن برای فهم‌ها رنج‌آور نباشد.

5. جذاب بودن گفتار
امام علی(علیه اسلام) می‌فرماید: مَنْ عَذُبَ لِسَانُهُ كَثُرَ إِخْوَانُه‏؛(19) كسی كه زبانش شیرین باشد، برادرانش بسیار شوند.

6. نرم بودن گفتار
امام علی(علیه اسلام) می‌فرماید: إِنَّ مِنَ الْعِبَادَةِ لِينَ الْكَلَامِ وَ إِفْشَاءَ السَّلَام‏؛(20) از جمله عبادات، گفتار نرم و آشكار كردن سلام است.

7. مفید بودن گفتار
امام علی(علیه اسلام) می‌فرماید: عَجِبْتُ لِمَنْ يَتَكَلَّمُ بِمَا لَا يَنْفَعُهُ فِي دُنْيَاهُ وَ لَا يُكْتَبُ لَهُ أَجْرُهُ فِي أُخْرَاه‏؛(21) در شگفتم از كسی كه سخن گوید به چیزی كه در دنیا سودش ندهد و برای او در آخرت، پاداشی نوشته نشود .

8. عامل بودن به گفتار
امام علی(علیه اسلام) می‌فرماید:[=Traditional Arabic][=Traditional Arabic]الْمَرْءُ يُوزَنُ بِقَوْلِهِ وَ يُقَوَّمُ بِفِعْلِهِ فَقُلْ مَا تَرَجَّحُ زِنَتُهُ [زِينَتُهُ‏] وَ افْعَلْ مَا تَجِلُّ قِيمَتُه‏ ؛(22) آدمی سنجیده شود به گفتارش و قیمت شود به كردارش. بنابراین، بگو آنچه را از نظر وزن افزون كند و عمل کن آنچه بها و قیمت آن گران باشد.
نیز می‌فرماید:
إِنَّ فَضْلَ الْقَوْلِ عَلَى الْفِعْلِ لَهُجْنَهٌ وَ إِنَّ فَضْلَ الْفِعْلِ عَلَى الْقَوْلِ لَجَمَالٌ وَ زِينَة؛ (23) به راستی كه فزونی سخن بر عمل، زشت است، ولی فزونی كردار بر گفتار، زیبایی و زینت است.

پی نوشت ها :
1. انفطار(82)؛ آیات 10- 11
2. نساء(4)؛ آیه 87
3. فصلت(41)؛ آیه 33
4. یوسف(12)؛ آیه 54
5. مزمل(73)؛ آیه 5
6.حج(22)؛ آیه 24
7. انعام(6)؛ آیه 54
8. نحل(16)؛ آیه 32
9. فرقان(25؛ آیه 63
10. طه(20)؛ آیه 101
11.احزاب، آیه 70
12. طه(20)؛ آیه 44
13. اسراء،(17)؛ آیه 23
14. بقره(2)؛ آیه 83
15. تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم‏، قم‏،1366 ش‏،چاپ اول، ص 210
16. همان؛ 210
17. همان؛ ص 212
18. همان؛ ص 210
19. همان؛ ص 436
20. همان؛ص 215
21. همان؛ص 214
22. همان؛ص 209
23. همان؛ ص 210