جمع بندی بررسی سند حدیث «لا ضرر» در منابع شیعه و سنی

تب‌های اولیه

3 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
بررسی سند حدیث «لا ضرر» در منابع شیعه و سنی

بسم الله الرحمن الرحیم

سلام علیکم

مستندات حدیث لا ضرر در منابع حدیثی شیعه و سنی را می خواستم بررسی کنید.

آیا این حدیث در منابع شیعه و سنی به شکل واحد آمده اند یا خیر؟

اعتبار این حدیث از دیدگاه اهل سنت چگونه است؟

متشکرم.

با نام و یاد دوست





کارشناس بحث: استاد صدرا

سوال:
مستندات حدیث لا ضرر در منابع حدیثی شیعه و سنی را می خواستم بررسی کنید.
آیا این حدیث در منابع شیعه و سنی به شکل واحد آمده اند یا خیر؟
اعتبار این حدیث از دیدگاه اهل سنت چگونه است؟

پاسخ:
با سلام و عرض ادب

یکی از قواعد مشهور در فقه مذاهب، قاعده ی لا ضرر بوده که مباحث گسترده ای در تفسیر و تبیین آن در فقه مذاهب مطرح گردیده که صرف نظر از آن ما تنها به بیان دلیل این مساله از روایات شیعه و سنی و میزان اعتبار این روایات می پردازیم.

الف) مستند قاعده در روایات شیعه

مرحوم کلینی(م329هـ) در کتاب «الکافی» در باب«ضرار» هشت روایت در این موضوع نقل نموده که در روایت دوم وی از امام باقر(عليه السلام) نقل می نماید که آنحضرت فرمودند: «سمره، فرزند جندب درخت خرمائى داشت كه در داخل باغ يكى از انصار مدينه واقع شده بود. منزل صاحب باغ، در كنار درب باغ بود و موقعى كه سمره وارد مى‏ شد،بى‏ خبر از مقابل اتاق آنان مى‏ گذشت و اجازه نمى‏ گرفت. صاحب باغ به‏ سمره تذكر داد كه هرگاه وارد باغ مى‏شوى، بايد اجازه بگيرى، و سمره به‏ خاطر حق عبوری که برای خود می پنداشت از اجازه گرفتن امتناع می نمود. صاحب باغ، خدمت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) رسيد و از بى‏ مبالاتى سمره شكايت كرد. رسول خدا(صلی الله علیه وآله)، در پى سمره فرستاد و شكايت صاحب باغ را مطرح نمود و گفت: هرگاه وارد باغ مى‏شوى، بايد اجازه بگيرى، اما با این حال سمره بازهم اجازه نمى‏گرفت. رسول خدا(صلی الله علیه وآله) خواستار شد كه درخت او را بخرد و قيمت گزافى به او پيشنهاد نمود، و سمره نپذيرفت. آن حضرت خواستار شد كه درخت او را در برابر يك درخت بهشتى خریداری نمایدکه سمره باز نپذيرفت. رسول خدا (صلی الله علیه وآله)به صاحب باغ فرمود: برو، و درخت خرماى او را از ريشه درآورد و جلوی او بينداز؛‌ زیرا در اسلام ضرر و ضرار وجود ندارد».[1]

این روایت مهمترین روایت در باب این قاعده در روایات شیعی است که مرحوم مجلسی در کتاب:«مرآة العقول» سند آن را «موثق کالصحیح» دانسته اند.[2] لذا می توان سند این روایت را صرف نظر از شواهد نزدیک به صحیح دانست.

ب) مستند قاعده در روایات اهل سنت

این روایت در منابع اهل سنت با تفاوتی در نقل از طریق «ابوسعید خدری»؛ «عایشه»؛ «ابن عباس»؛ «جابر بن عبدالله انصاری»؛ «ابوهریرة»؛ «عبادة بن صامت»؛ «ابولبابة»؛ «ثعلبة بن مالک»؛ روایت شده است.[3]

حاکم نیشابوری(م405هـ) در کتاب:«المستدرک» این روایت را از طریق «ابوسعید خدری» از پیامبراکرم(صلی الله علیه وآله) روایت نموده که آنحضرت فرمودند: «لَا ضَرَرَ وَلَا ضِرَارَ، مَنْ ضَارَّ ضَارَّهُ اللَّهُ، وَمَنْ شَاقَّ شَاقَّ اللَّهُ عَلَيْهِ». «ضرر و زيان زدن به خود و ديگرى جايز نيست . كسى كه به ديگرى زيان وارد آورد، خداوند به او زيان رساند و كسى كه ديگرى را به مشقّت اندازد، خداوند او را به مشقّت افكند».

حاکم بعد از نقل این روایت بیان داشته که إسناد این روایت بنابر شرط مسلم صحیح می باشد و ذهبی در تعلیقه ی بر وی این حکم را تأئید نموده است.[4]
البانی در کتاب: «إرواء الغليل في تخريج أحاديث منار السبيل» به بررسی طرق این روایت پرداخته و بعد از تضعیف مجموع طرق این حدیث می نویسد: این روایت دارای طرق زیادی است که از ده طریق تجاوز می کند و این طرق هر چند به تنهایی ضعیف می باشند؛ اما تعداد زیادی از آنها ضعفشان زیاد نبوده؛ پس اگر بعضی با بعضی دیگر منضم و در کنار یکدیگر قرار گیرند، ضعف حدیث برطرف شده و حدیث تقویت می گردد و به درجه ی صحیح(لغیره) خواهد رسید. ان شاءالله.[5]

موفق باشید.


[/HR] [1] . کلینی، الکافی(الاسلاميه)، ج5، ص295.

[2] . المجلسی، مرآة العقول، ج19، ص394.

[3]. الزيلعي، نصب الراية لأحاديث الهداية، ج4، ص384، مؤسسة الريان للطباعة والنشر - بيروت –لبنان.

[4]. الحاکم النیسابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج2، ص66، ح2345، دار الكتب العلمية – بيروت.

[5] . ر.ک: الالبانی، إرواء الغليل في تخريج أحاديث منار السبيل، ج3، ص413، المكتب شالإسلامي – بيروت.«قلت: فهذه طرق كثيرة لهذا الحديث قد جاوزت العشر , وهى وإن كانت ضعيفة مفرداتها , فإن كثيرا منها لم يشتد ضعفها , فإذا ضم بعضها إلى بعض تقوى الحديث بها وارتقى إلى درجة الصحيح إن شاء الله تعالى , وقال المناوى فى " فيض القدير ": " والحديث حسنه النووى فى الأربعين».

موضوع قفل شده است