جمع بندی جمع نقيضين در قرآن (آیات سوره کهف و زلزال)
تب‌های اولیه
أُولَـٰئِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ وَلِقَائِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلَا نُقِيمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَزْنًا
اما سپس در آیات ٧ و ۸ سوره زلزال میفرماید که :
فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا
پس هر کس هموزن ذرّه‌ای کار خیر انجام دهد آن را می‌بیند! و هر کس هموزن ذرّه‌ای کار بد کرده آن را می‌بیند!
حال سوال اینجاست که آیا در اینجا جمع نقيضين رخ داده ؟ نخست گفته کافران اعمالشان نابود میشود و میزان برایشان برقرار نمیشود ولی سپس گفته هر کس کار خیری انجام دهد پاداش آن را خواهد دید، چگونه چنین چیزی ممکن است آیا این آیات ناسخ و منسوخ هستند ؟
سلام به شما پرسشگر گرامی
نام کاربری زیبایی دارید و مرا به یاد این آیه شریف انداخت که:
وَ قُلْ رَبِّ زِدْني عِلْماً (طه/114)
و بگو پروردگارا بر دانشم بيفزای
بخشی از رنج های علمی و عملی ما ناشی از ندانستن است و به بیان توانای امیر بیان (سلام الله علیه):
النَّاسُ أَعْدَاءُ مَا جَهِلُوا (1)
مردم دشمن چیزی هستند که آن را نمی دانند [و نمی شناسند]!
(ترجمه زیباتر: مردم بدان چه نادانند، دشمن‌اند)
رسول رحمت و مهربانی (که درود خداوند بر او و خاندانش باد) فرمود:
دانش [نامحدود است و] بيش از آن است كه شمارش شود پس از هر چيز، نيكوترين آن را فراگير
********************
پاسخ:
شما می توانید همین پرسشی که مطرح فرمودید را درباره آیات عفو و توبه هم مطرح نمایید که در آنجا خدای متعال می فرماید:
قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ (زمر/53)
بگو: «اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده ايد، از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همه گناهان را مى آمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است
یعنی می توانید اینگونه نیز پرسش نمایید که: در آیات عفو و توبه هم خدای مهربان پس از توبه بنده خطاکارش، با نگاه رحمت و مغفرت، بدی ها و گناهان او را می بخشد و نادیده می گیرد، پس اینکه در سوره مبارکه زلزال می فرماید در روز قیامت تمام اعمال خوب و بد را دانه به دانه محاسبه می کنیم، چگونه با آیات عفو و توبه (یا همان ایات تکفیر که دلالت دارد بر اینکه برخی نیکی ها بدی ها را از بین می برد) از یکسو، و آیات احباط (که بیانگر نابودی اعمال نیک بر اثر برخی بدی ها است و شما هم آیه ای در این باب مثال زدید) از سوی دیگر، سازگار است؟
استاد مکارم شیرازی به این پرسش دو پاسخ می دهد:
1- یک اصل و قانون کلی داریم که استثناهایی دارد. آنچه در سوره زلزال آمده که "انسان هر ذره اى از كار نيك و بد انجام داده را مى بيند"، يک قانون كلى است اما هر قانونی ممكن است استثناهايى هم داشته باشد؛ آيات عفو و توبه و احباط و تكفير، در حقيقت به منزله استثناهایی برای اين قانون كلى هستند.
2- در مورد احباط و تكفير در حقيقت موازنه و كسر و انكسارى رخ مى دهد، و درست مانند مطالبات و بدهی ها است كه از يكديگر كسر مى شود. هنگامى كه انسان نتيجه اين موازنه را مى بيند، در حقيقت تمام اعمال نيک و بد خود را ديده است. همين سخن در مورد عفو و توبه نيز جارى است، چرا كه عفو بدون لياقت و شايستگى صورت نمى گيرد و توبه خود نيز يكى از اعمال نيک است.(3)
پی نوشت
--------------------------
1- نهج البلاغة، ص 501، حکمت 172
2- بحار الأنوار، ج 1، ص 219
3- تفسير نمونه، ج 27، ص 230 و 231
أُولَـٰئِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ وَلِقَائِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلَا نُقِيمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَزْنًاآنها کسانی هستند که به آیات پروردگارشان و لقای او کافر شدند؛ به همین جهت، اعمالشان حبط و نابود شد! از این رو روز قیامت، میزانی برای آنها برپا نخواهیم کرد!
سلام
این مطلب فقط در این ایه نیست در ایه 217 سوره بقره نیز برآن تاکید شده و بسیاری ایات دیگر ، این مطلب برای کفر پس از ایمان است اولین کسی که دچار این مشکل شد شیطان بود که بدون هیچ ملاحظه ای جهنمی گردید و نمونه انسانیش نیز بلعم باعور است در سوره کهف این ایه در مورد کسانیست که سدی را که ذوالقرنین برای عدم نفوذ شیاطین ساخته میشکنند و دیگر راه برگشتی برای انان متصور نخواهد بود .