جمع بندی آیا امیرالمومنین (ع) در مورد عمر بن خطاب چنین سخنی فرموده اند؟

تب‌های اولیه

27 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
آیا امیرالمومنین (ع) در مورد عمر بن خطاب چنین سخنی فرموده اند؟

با سلام
آیا امیرالمومنین ع در مورد عمر بن الخطاب چنین سخنی گفته اند
لطفا اساتید برسی کنند

علامه سیوطی ـ رحمه الله ـ در تاریخ الخلفاء [۱] نقل فرموده که قرآن موافق به رأی حضرت عمر ـ رضی الله عنه ـ نازل شده است.
[حضرت علی ـ رضی الله عنه ـ می ‌فرمایند: ”إن فی القرآن لرأیاً من رأی عمر“؛ قرآن موافق به رأی حضرت عمر بود. [2]

در صحیح بخاری و مسلم چهار مورد از موافقات عمر ذکر شده است:

۱٫ آیه‌ ی «وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلًّى» [بقره: ۱۲۵].
۲٫ آیه‌ ی حجاب.
۳٫ آیه ی « عَسَى رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَکُنَّ أَنْ یُبْدِلَهُ أَزْوَاجًا…» [طلاق: ۵].
۴٫ در مورد اسرای بدر.
۵٫ و هم‌ چنین اصحاب سنن و حاکم آیه‌ ی تحریم خمر که به دعای حضرت عمر ـ رضی الله عنه ـ نازل شد، را ذکر کرده ‌اند.

[۱] صص: ۱۱۳ـ۱۱۱٫
[2] أخرجه ابن عساکر؛ تاریخ الخلفاء: ۱۱۱٫ کنزالعمال: ۳۵۸۷۳٫

با نام و یاد دوست





کارشناس بحث: استاد ممسوس

این گزارش در چند کتاب از منابع اهل سنت وجود دارد که ان را بررسی میکنیم
تاریخ مدینه دمشق «ابن عساکر»[1]
اخبرنا أبو القاسم بن السمرقندي أنا أبو الحسين بن النقور أنا أبو طاهر المخلص أنا أبو بكر بن سيف أنا السري بن يحيى أنا شعيب بن إبراهيم أنا سيف بن عمر عن المجالد عن الشعبي قال ذكر عند علي قول عمر قد ألقي في روعي أنكم إذا لقيتم العدو هزمتموهم فقال علي ما كنا نبعد أن السكينة تنطق بلسان عمر وأن في القرآن لرأيا من رأي عمروقال الشعبي إن لكل أمة محدثا وإن محدث هذه الأمة عمر بن الخطاب أخبرنا أبو غالب بن البنا أنا أبو محمد الجوهري أنا أبو عمر بن حيوية نا يحيى بن محمد بن صاعد نا الحسين بن الحسن أنا بشر بن المفضل نا ابن عون عن محمد
المصنف «ابن ابی شیبه»[2]
حدثنا عبد الله بن إدريس عن الشيباني وإسماعيل عن الشعبي قال : قال علي : ما كنا نبعد أن السكينة تنطق بلسان عمر


[/HR][1] . ابن عساکر تاریخ مدینه دمشق، ج 44 ص 95

[2] . ابن ابی شیبه کوفی، المصنف، ج 7 ص 479


امالی «محاملی»[1]
ثنا الحسين ثنا محمود قال : ثنا أسباط أنبا إسماعيل ابن أبي خالد عن الشعبي عن علي قال : ما كنا نبعد أن تكون السكينة تنطق بلسان عمر .
تاریخ خلفا «سیوطی»[2]
اخرج ابن عساکر عن علی قال فی القرآن لرایا من رای عمر
کنزالعمال «متقی هندی»[3]
عن الشعبی فاذکر عند علی قول عمر قد القی فی روعی انکم ..... مانند ابن عساکر
تاریخ مدینه دمشق «ابن عساکر»[4]
حدثني أبوصالح هدية بن عبد الوهاب بمكة أنا محمد بن عبيد الطنافسي نا يحيى بن أيوب البجلي عن الشعبي عن وهب السوائي قال خطبنا علي فقال من خير هذه الأمة بعد نبيها فقلنا أنت يا أمير المؤمنين قال لا خير هذه الأمة بعد نبيها أبو بكر ثم عمر وما نبعد إن السكينة تنطق على لسان عمر أخبرنا أبو غالب بن البنا أنا محمد بن أحمد بن محمد بن حسنون أنا أبو القاسم موسى بن عيسى بن عبد الله السراج نا عبد الله بن أبي داود نا عمرو بن علي الفلاس نا سفيان بن عيينة عن ابن أبي خالد عن الشعبي عن أبي جحيفة عن علي قال خير الناس بعد رسول الله ( صلى الله عليه وسلم ) أبو بكر وعمر ولو شئت لسميت الثالث قال وثنا عبد الله بن أبي داود نا المسيب بن واضح وزياد بن أيوب قالا ثنا مروان عن يحيى بن أيوب البجلي عن الشعبي عن أبي جحيفة قال قال علي من أفضل أمتكم بعد نبيها قالوا أنت يا أمير المؤمنين أنت أنت قال لا أفضل أمتكم بعد نبيها أبو بكر وعمر وما لنا نبعد أن السكينة تنطق بلسان عمر


[/HR][1] . حسین بن اسماعیل محاملی، الامالی، ص 188

[2] . سیوطی، تاریخ خلفا، ص 135

[3] . متقی هندی، کنزالعمال، ج 12 ص 600

[4] . ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج 30 ص 355


بررسی روایات
این روایات در مدح خلیفه دوم و از زبان حضرت علی بیان شده است که منابع مختلف اهل سنت اعم از ابن ابی شیبه ، ابن عساکر، محاملی، متقی هندی و سیوطی به ان پرداخته اند. تفاوت اندکی بین احادیث است اما غالب انها اشاره به این دارد که حضرت علی فرمود حکمت و سکینه بر زبان عمر بر می­آید و قران بر رای عمر نازل شده است یا در گزارش آخری ابن عساکر اورده است که حضرت علی فرمود بهترین مردم پس از رسول خدا ابوبکر و عمر هستند یا اینکه حضرت علی از برخی سوال کرد افضل امت پس از پیامبر کیست، گفتند انت انت یاعلی، حضرت فرمود نه، افضل امت پس از پیامبر عمر و ابوبکر هستند.
این مطالب از احادیث جعلی است که در منابع اهل سنت وارد شده و سناریوی جعل را کامل میکند اکنون رجال این احادیث را بررسی میکنیم.

شعبی

عامر بن شراحيل بن عبد شَعْبي کوفي (۵۱ ـ ۱۰۵ ق)


عامر بن شراحيل، معروف به شعبي کوفي، از اهالي «حِمْير» است؛ ولي از هَمْدان به شمار مي‌آيد.
[1]وي علّامه عصر خويش بوده و او را اعلم فقها دانسته‌اند. ابن عُيينه گفته است که: «علما سه نفرند: ابن عبّاس در زمان خود،شعبي در زمان خود، و ثوري در زمان خود.[2] وي حافظه‌اي چنان قوي داشت که مي‌گفت: هيچ سياهي بر سفيدي ننوشتم و هيچ کس براي من حديثي نقل نکرد، مگر آن که آن را حفظ کردم، و هيچ کس برايم حديثي نگفت که از او بخواهم دوباره تکرار کند [3] با اين حال عدّه‌اي شَعْبي را از دشمنان علي عليه السلام خوانده‌اند.[4] وی هم نشین عبدالملک مروان و حجاج بن یوسف ثقفی بوده است.


[/HR][1] . طبقات کبری ج 6 ص 246

[2] . سیر اعلام النبلاء ج 4 ص 295

[3] . تذکرة الحفاظ ج 1 ص 84

[4] . معجم رجال الحديث، ج۱۰، ص۲۱۰؛ البيان في تفسير القرآن، ص۵۰۱ ـ ۵۰۳.


وی از دشمنان حضرت علی بود.
در برخی از منابع به دشمنی او با حضرت علی اشاره شده است. اگر چه شعبی در دوران حضرت علی نمیزیسته اما برخی از بیانات و عملکرد او در خصومت با حضرت علی در تاریخ ثبت شده است.
شعبی افترائات بزرگی به علی (علیه السلام) بسته است.
مثلا البسوی در کتاب المعرفة و التاریخ از اسماعیل بن ابی خالد نقل می‎کند: «سمعت الشعبی یحلف بالله لقد دخل علیٌّ حفرته و ما قرأ القرآن.[1] شنیدم که شعبی قسم می‏‎خورد که علیّ به قبرش داخل شد در حالیکه قرآن را نخوانده بود!» و یا اینکه صحابه‎ای که علی (علیه السلام) را در جنگ جمل همراهی می‎کردند را فقط ۴ نفر دانسته است.[2]

درحالیکه این حرف مخالف اجماع همه تاریخ‎نویسان است،
چنانکه مثلاً اسلم، چهار هزار از اهل مدینه را همراه علی (علیه السلام( دانسته است. سعید بن جبیر تعدادشان را ۸۰۰ نفر از انصار و ۴۰۰ نفر از کسانی که بیعت رضوان را درک نمودند، بیان نموده است. و السدّی تعدادشان را ۱۳۰ نفر از اصحاب بدر و ۷۰۰ صحابیّ دانسته است.[3]
‎مشاهده میشود که چه تفاوت فاحشی است بین گزارش وی با دیگران و این هم شاهد روشن دیگری بر دشمنی وی با علی (علیه السلام) است.



[/HR][1] . البسوي، المعرفة والتاريخ: ج ١ ص ٤٨٣ ، المدينة المنورة: مكتبة الدار. أحمد بن فارس، الصاحبي في فقه اللغة وسنن العرب في كلامها: ص ١٧٠ ، القاهرة:‌ المكتبة السلفیه

[2] . العصامي، سمط النجوم العوالي: ج ٢ ص ٥٦٠ ، بيروت: دار الكتب العلمية

[3] . الذهبي، تاريخ الإسلام: ج ٣ ص ٤٨٤ ، بيروت: دار الكتاب العربي


شعبی حتّی محبّین علی (علیه السلام) را نیز رها نکرده و تهمت دروغگویی به آنان می‎زده است چنانکه قرطبی می‎نویسد: «الحارث رماه الشعبي بالكذب، وليس بشيء، ولم يبن من الحارث كذب، وإّنما نقم عليه إفراطه في حب علي وتفضيله له على غيره.[1]
حارث (الاعور الهمدانی) توسط شعبی متهم به دروغگویی شده است ولی (حرف شعبی) مهم نیست و از حارث دروغی ظاهر نشده است. و تنها بخاطر افراط در دوستی علی (علیه السلام) و برتر دانستن وی از دیگران، مورد نکوهش واقع شده است.
بلکه شیعیان علی (علیه السلام) را یهودیان اسلام می‎خوانده است
چنانکه به مالک می‎گوید: «أحذرك الأهواء المضلَّة، شرّها الرافضة، فإنها يهود هذه اُلامة،يبغضون الإسلا م كما يبغض اليهود النصرانية، ولم يدخلوا في الإسلام رغبةً ولا رهبة من الله.[2]
تو را از هوس‎های گمراه‎کننده برحذر می‎دارم که بدترین آن‎ها رافضه (کلمه زشتی که برای شیعه به کار برده می‎شده است) اند که آنها یهود این امتّند.
از اسلام بیزارند همانطور که یهودیان از مسیحیت بیزارند و بخاطر محبت یا ترس از خداوند، اسلام نیاوردند!» ولی از آن سو،‌ به اعتراف خودش، به عنوان عریف(کسی که امور سیاسی قومی را بر عهده دارد و اطلاعات قوم را به خلیفه می‎دهد) قوم خویش برای حجّاج که از دشمنان خونخوار علی (علیه السلام) و شیعیان آن حضرت بوده است، فعالیت داشته است.[3]



[/HR][1] . القرطبي، الجامع لأحكام القرآن: ج ١ ص ٥، بيروت: دار إحياء التراث العربي

[2] . ابن عبد ربه، العقد الفريد: ج ٢ ص ٢٣٤ ، بيروت: دار إحياء التراث العربي.

[3] . الذهبي، سير أعلام النبلاء: ج ٤ ص ٣٠٤ ، بيروت: مؤسسة الرسالة


بنابراین با این همه بغض و کینه که آشکارا نسبت به علی (علیه السلام) و شیعیان آن حضرت ابراز می‎داشته و حتی حاضر به دروغ بستن به علی (علیه السلام) و بزرگان اصحابش شده است، اعتماد به نقل‎های وی قطعا کاری غیر‎منطقی است.
مرحوم آقای خویی در مورد شعبی مینویسد : «کان متجاهراً ببغض علی» یعنی در اظهار بغض و کینه و عداوت نسبت به امیرالمؤمنین چیزی را مخفی نمی‌کرد. مرحوم صاحب قاموس می‌فرماید. او هر جا منبر می‌رفت سخنرانی می‌کرد قسم می‌خورد. می‌گفت علی ابن ابیطالب از دنیا رفت و قرآن بلد نبود.
چهار نفر فقط در جمل از صحابه پیامبر با علی بودند. اگر پنجمین پیدا کردید فأنا کذاب.
مثل این‌که اصلاً هیچ برنامه دیگری نداشته جز توهین به علی ابن ابیطالب (ع). به نبیذ و قماربازی هم معروف بوده است.[1]
هر چه اتهام و دروغ است به شیعه بسته است. مقایسه می‌کند شیعه را با یهود و بعد می‌گوید شیعه از یهود بدتر است.
وقتی از او در مورد حضرت علی و عثمان سوال شد گفت من نیازی ندارم که روز قیامت به گونه ای بیایم که خصم علی و عثمان باشم


[/HR][1] . شوشتری، قاموس الرجال، ج 5 ص 612


اتهام کذب به یاران حضرت علی
شعبی به خاطر محبت بیش از حد حارث بن اعور همدانی به حضرت علی که از دوستان و اولیای آن حضرت به شمار میآمد او را متهم به کذب کرده بود لذا ابن عبدالبرّ درباره شعبی که حارث اعور را تکذیب کرده می نویسد: شعبی در نسبت دادن کذب به حارث اعور، مجازات خود را دید و خود به دروغگویی متهم گردید. از حارث، دروغی نرسیده است؛ تنها محبّت مفرط او به علی(ع) و برتردانستن آن حضرت از دیگران، باعث گشته تا شعبی، او را تکذیب کند.[1]
شنیدنی است که شعبی علی رغم تکذیب حارث از وی روایت می کند و ذهبی، این تناقض را چنین توجیه کرده است: منظور شعبی از کذب، خطا و اشتباه است؛ زیرا اگر دروغگو باشد، چگونه از او روایت می کند؟[2]


[/HR][1] . جامع بیان العلم، 445

[2] . تاریخ الإسلام، ج5، ص89؛ رجال برقی، ص4؛ الجرح والتعدیل، ج1، ق2، ص363؛


شعبی و جریان مباهله
جريان مباهله به صورت هاى زير از شعبى نقل شده است:
اول : در روايتى كه شعبى از جابر بن عبدالله نقل مى كند، به نزول آيه مباهله درباره اميرالمؤمنين عليه السلام، حضرت فاطمه زهرا عليها السلام، امام مجتبى عليه السلام و حضرت سيدالشهداء عليهم السلام تصريح شده است.
دوم: در روايتى كه برخى از اهل تسنّن ـ از جمله سيوطى ـ از شعبى نقل مى كنند، نام حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام حذف شده است.[1] اين روايت را ابن حميد، از جرير، از مغيره، از شعبى نقل مى كند. طبرى پس از ذكر اين خبر[2] مى نويسد:
حدّثنا ابن حميد. قال: ثنا جرير، قال: فقلت للمغيرة: «إنّ الناس يروون في حديث أهل نجران أنّ عليّاً كان معهم»!
فقال: «أمّا الشعبي فلم يذكره، فلا أدري لسوء رأي بني أمية في عليّ أو لم يكن في الحديث»;[3]



[/HR][1] . سیوطی، درالمنثور، ج 2 ص 39

[2] . تفسیر طبری ج 3 ص 401

[3] . همان ج 3 ص 407


ابن حميد، از جرير نقل مى كند كه به مغيره گفتم: «مردم در حديث اهل نجران روايت مى كنند كه على عليه السلام نيز همراه (پيامبر، حضرت فاطمه زهرا وحسنين عليهم السلام) بوده است!».
مغيره گفت: شعبى نام اميرالمؤمنين عليه السلام را ذكر نكرده است، امّا نمى دانم اين به خاطر نظر منفى بنواميه درباره على است، يا اين كه نام او در حديث نيست.
سوم: در روايت ديگرى كه از شعبى نقل مى شود، نام اميرالمؤمنين عليه السلام حذف شده و به جاى آن عبارت «وناس من اصحابه» اضافه شده است.

دشمنی شعبی با مختار
شعبی می‌گوید: أقرأنی الأحنف کتاب المختار إلیه، یزعم فیه أنّه نبی.
احنف بن قیس نامه‌ای از مختار به من نشان داد که در نامه نوشته که من پیامبر هستم.
غالب مذمتهای که در مورد مختار شده است از شعبی است زیرا ان دو با هم خوب نبودند

جریان عبدالله بن سبا و شعبی
روایت های گوناگونی درباره ابن سبا گزارش شده است. برخی ساختن داستان ابن سبا را به سیف بن عمر (م. حدود 170ه.ق.) نسبت داده اند، که به نظر میرسد آغاز این برساختگی به دوران پیش از سیف، به سال های 67 و68ه.ق و به شعبی باز می گردد.
گزارش های شعبی
درباره ابن سبا سه نقل از شعبی با روایات گوناگون به ما رسیده که عبارتند از:
الف. عبداللّه بن سودا، سبئیه را بر نظرشان یاری می کرد. ابن سودا در اصل مردی یهودی از مردم حیره بود، که اظهار اسلام کرد و در نظر داشت نزد مردم کوفه موقعیت و ریاست داشته باشد؛ او علی را وصی محمّد دانست. علی، تصمیم به کشتن وی گرفت، اما ابن عباس، او را از این کار بازداشت و وی را به مدائن تبعید کرد. او پس از شهادت علی(ع) گفت: در مسجد کوفه، دو چشمه است: یکی عسل و دیگری روغن، که شیعیان از آن بهره می برند.[1] فرید وجدی، به این روایت شعبی استناد جسته است.[2]


[/HR][1] . الفرق بین الفرق، عبدالقاهر بن طاهر بن محمد بغدادی، الاسفرائینی، ص 235، دارالمعرفة، بیروت.

[2] . دائرة المعارف القرن العشرین، فرید وجدی، ج 5، ص 18، دارالمعرفة، بیروت.


ب. ابن حجر، از ابن ابی شیبه از مجالد از شعبی نقل می کند، که گفت: نخستین کسی که دروغ گفته، عبدالله بن سبا است.[1]
ج: شعبی گوید: اگر مغزش را در همیانی بنهی، مرگ او را نمی پذیریم، تا این که از آسمان فرود آید و تمام زمین را مالک گردد.[2]
خطیبِ بغدادی در تاریخِ بغداد و جاحظ (م. 255ه.ق.) در البیان و التبیین گزارشی همانند دارند.[3]
آنچه از شعبی نقل شده، تفاوت های فراوانی با گزارش سیف بن عمر دارد؛ چرا که سیف، عبداللّه بن سبا را، مردی یهودی از مردم یمن و از قبیله حمیر دانسته، که در شورش ها علیه عثمان دست داشته است.


[/HR][1] . لسان المیزان ج 2 ص 24

[2] . الفرق بین الفرق، ص 234؛ آفرینش و تاریخ، مقدسی، ترجمه شفیعی کدکنی، ج 2، ص 818، انتشارات آگاه.

[3] . تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج 8، ص 488، شماره 4605، دارالکتب العلمیة، بیروت؛ البیان و التبیین، ابوعثمان جاحظ، ج 3، ص 84، دار احیاء التراث العربی.


  1. در گزارش شعبی، عبداللّه بن سودا ذکر شده و از پایان گزارش وی - بنابر نقل بغدادی- استفاده می شود که ابن سبا شخص دیگری بوده و علی(ع) ابن سبا و ابن سودا را به مدائن تبعید کرده است.
به نقل تاریخ بغداد، ابن سبا، همان عبدالله بن وهب سبائی معرّفی شده است. بنابراین، در دو گزارش شعبی، نامی از عبدالله بن سبا نیست.

  1. از جمله ای که بغدادی در "الفرق" از شعبی نقل کرده، استفاده می شود: قبل از ابن سودا، گروهی به نام "سبئیه" خوانده می شدند.
  2. برابر گزارش شعبی، ابن سودا مردی یهودی از مردم حیره کوفه[1]بوده، نه از قبیله حمیر، که شعبی خود، از آن قبیله است.
  3. اظهار اسلام او، در حکومت علی(ع) بوده و بیش تر به خاطر به دست آوردن موقعیت و مقام، جانشینی علی(ع) را مطرح ساخته است.
  4. تبعید وی به مدائن، برای غلوّ او بوده است؛ خطیب بغدادی می گوید: چون ابن سبا بعد از شهادت علی(ع) منکر مرگ وی شده است.
  5. در این روایات، عقیده به رجعت مطرح شده؛ اما نه آن گونه که شیعه باور دارد، بلکه بدین گونه که علی(ع) نمرده و به آسمان رفته است.
  6. نکته درخور درنگ در گزارش شعبی این است که سخنی از سوختن طرفداران ابن سبا نیست و مسأله: وصی بودن، جانشینی و غلو درباره علی(ع) است و عبدالله بن سودا غیر از عبداللّه بن سبا معرفی شده و عبداللّه بن سبا همان ابن وهب سبائی است.


[/HR][1] . مراصد الاطلاع، سفی الدین بغدادی، ج 1، ص 441، دارالمعرفة، بیروت.


در المقالات و الفرق منسوب به اشعری نیز، عبدالله بن سبا همان عبدالله بن وهب راسبی همدانی معرفی شده، که ابن اسود و عبدالله بن حرس او را همراهی می کردند.[1] گزارش دوم شعبی در تاریخ بغداد، به نقل از زحر بن قیس است


[/HR][1] . المقالات و الفرق، سعد بن عبدالله بن ابی خلف اشعری، تحقیق: جواد مشکور، ص 20، موسسه مطبوعاتی عطائی.


دیدگاه سیف بن عمر تمیمی
دیدگاهی که اکنون رواج یافته، دیدگاه سیف بن عمر (م. حدود 170ه.ق) است. سیف، ظهور ابن سودا را سه سال پس از امارت عبدالله بن عامر بر بصره، به سال 33 در بصره می داند. او، بر حکیم بن جبله که به قول سیف، دزد بوده، وارد شده و ادعا کرده که از اهل کتاب است و به اسلام گرویده و از آن جا به کوفه و سپس به مصر رفته است.[1] آن گاه در رخدادهای سال 35ه.ق. وی را معرفی می کند[2] که یهودی و از مردم صنعا بود، مادرش سیاه پوست بود و در زمان عثمان، اسلام آورد. در شهرهای مسلمانان می گشت و در صدد گمراه ساختن مردم بود. در آغاز به حجاز، سپس به بصره، کوفه و شام رفت و آنچه می خواست نزد مردم شام به دست نیاورد، لذا او را از شام بیرون راندند. به مصر رفت و در آن جا ماندگار شد.
وی، در آغاز، رجعت پیامبر اسلام را بسان مسیح مطرح کرد وگفت: (هرپیامبری وصی دارد و علی وصی محمد است)
ابن سودا، با شخصیت های شهرهای گوناگون مکاتبه داشت و آنان را علیه عثمان بر می انگیخت.[3]


[/HR][1] . تاریخ الامم و الملوک، طبری، ج 4، ص 368، موسسه الاعلمی، بیروت.

[2] . همان ص 379

[3] . علامه عسکری، عبدالله بن سبا، ج 1، ص 36.


او سبئیه را درجنگ جمل نقش آفرین می داند، امّا از حضور آنان در جنگ صفین و نهروان، تا قیام مختار گزارشی نمی دهد.
گزارش سیف را از "الفتوح و الردّة" و "الجمل و مسیر عایشه" نقل کرده اند.[1] ابن حجر، احادیث سیف بن عمر تمیمی را از "الفتوح" نقل کرده که سند آنها صحیح نیست.[2]
بسیاری از عالمان و صاحب نظران، وی را "ضعیف"، "کذّاب" "متروک الحدیث" و "زندیق" دانسته اند.
ابن حبان گوید: سیف، روایاتِ ساختگی را از راویان با اعتبار نقل می کند.[3] ابو ریه نیز وی را ضعیف دانسته است.[4] در "الجرح و التعدیل" در موارد گوناگونی او را نقد کرده و متروک الحدیث دانسته است.[5] همین طور دیگران.[6]
نکته دیگری که در روایت سیف بدان اشاره شده، باورمندی ابن سبا به رجعت و جانشینی علی(ع) است. در این روایات، به ظاهر، سخنی از غلو، و علی(ع) را خدا دانستن، به میان نیامده است.



[/HR][1] . همان ص 63

[2] . لسان المیزان ج 4 ص 23

[3] . علامه عسکری، عبدالله بن سبا، ج 1، ص 74 - 75؛ ابن حبان، کتاب المجروحین، ج 1، ص 345.

[4] . محمود أبو ریة، أضواء علی السنة المحمدیة، ص 178.


[5] . الجرح و التعدیل، الرازی، ج 3، ص 579، ج 4، ص 278، ج 7، ص 136.

[6] . کتاب الضعفاء، أبو نعیم الأصبهانی، ص 91؛ الکامل عبدالله بن عدی، ج 3، ص 435؛ کتاب الضعفاء و المتروکین، النسائی، ص 187.


مجالد
یکی دیگر از راویان این احادیث مجالد است
مجالدبن سعید بن عمیر همدانی (144ق) اهل کوفه و از راویان حدیث است. وی هم در بنابر نظر برخی از مورخین و محدثین ضعیف شمرده شده و به احادیث او اعتنا نمیشد.
بخاری معتقداست که یحیی بن سعید مجالد را در نقل حدیث ضعیف میداند. همچنین ابن مهدی از او روایتی را نقل نمیکند. علاوه بر این افراد احمد بن حنبل به احادیث او توجهی نمیکند. حتی ابن معین او را ضعیف و واهی الحدیث معرفی نموده است.[1]
مجالد بن سعيد بن عمير الهمداني أبو عمرو الكوفي أحد الأعيان عن الشعبي وأبي الوداك وطائفة وعنه ابنه إسماعيل والثوري وابن المبارك وخلق ضعفه ابن معين وقال ابن عدي عامة ما يرويه غير محفوظ وقال النسائي ثقة في موضع آخر ليس بالقوي قال قال الفلاس مات سنة أربع وأربعين ومائة خرج له ( م ) مقرونا ( خلاصة التذهیب تهذیب الکمال) خزرجی انصاری یمنی ص 369)


[/HR][1] . ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج 3 ص 10


سیف بن عمر
یکی دیگر از راویان این احادیث سیف بن عمر تمیمی است که در اینجا به بررسی او در مورد جریان عبدالله بن سبا اشاره میشود وی شیعه را ساخته و پرداخته عبدالله بن سبا یهودی میداند.

دانشمندان در شرح حال سیف آورده‌اند که او بغدادی و اصلاً کوفی بوده، احادیث و سخنانش ضعیف و غیر قابل اعتماد است و گفته‌اند که سیف در سال 170ق در زمان خلافت هارون الرشید از دنیا رفته است. او دارای دو کتاب به نام‌های «الفتوح الکبیر و الرده» و «الجمل و مسیر عائشه» است که در کتاب اول حوادث تاریخی نزدیک به رحلت تا زمان خلافت عثمان را و در کتاب دوم از شورش علیه عثمان، کشته شدن او و جنگ جمل بیان کرده است که با توجه به بی‌اعتبار بودن این شخص در نزد دانشمندان، کتاب‌ها و روایت‌های او نیز فاقد ارزش است.
توجه به نکات زیر ماهیت سیف بن عمر را آشکار می‌سازد:

الف. توجه به نظرات اهل فن و دانشمندان علم رجال پیرامون سیف برای ما روشن می‌سازد که این شخص دروغ پردازی بیش نیست و افسانه ابن سبأ تنها یکی از بافته‌های ذهن اوست. نظر برخی از دانشمندان اهل سنت پیرامون سیف به این شرح است:
1. یحیی بن معین: حدیث او ضعیف و سست است و خیری در احادیث او نیست[1]
2. نسایی: «ضعیف است.[2]
3. ابن حماد عقیلی: ضعیف است و از هیچ‌یک از روایات فراوان او نباید تبعیت کرد[3]
4. ابن ابی حاتم: حدیثش را ترک کرده‌اند[4]
5. ابن حبان: حدیث‌هایی را که خود جعل می‌کرده از زبان فرد موثّقی نقل می‌کرده است و نیز می‌گوید سیف متهم به زندقه است و گفته‌اند حدیث جعل می‌کرده است[5]
6. دار قطنی: ضعیف است و حدیثش را ترک کرده‌اند[6]
7. حاکم: روایت او ساقط است، و متهم به زندقه است[7]
8. ابن عدی: برخی از احادیث او به غایت مشهور است، و تمام احادیث وی انکار می‌شود و از احادیث وی تبعیت نمی‌شود[8]
9. ذهبی: همه دانشمندان و علمای اسلام اجماع و اتفاق دارند بر این‌که حدیثش متروک است[9]
دانشمندان دیگری که نظرات مشابهی پیرامون او دارند. لکن به همین مقدار اکتفا می‌شود.



[/HR][1] . جرجانی، أبو أحمد بن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، تحقیق، عبد الموجود، عادل أحمد، معوض، علی محمد، ج 4، ص 507، بیروت، الکتب العلمیة، چاپ اول، 1418ق.

[2] . نسائی، أبو عبد الرحمن أحمد بن شعیب، الضعفاء و المتروکون، محقق، زاید، محمود إبراهیم، ص 50، حلب، دار الوعی، چاپ اول، 1396ق.

[3] . عقیلی، أبو جعفر محمد بن عمرو، الضعفاء الکبیر، محقق، أمین قلعجی، عبد المعطی، ج 2، ص 175، بیروت، دار المکتبة العلمیة، چاپ اول، 1404ق.

[4] . ابن أبی حاتم، أبو محمد عبد الرحمن بن محمد، الجرج و التعدیل، ج 3، ص 579 و ج 4، ص 278 و ج 7، ص 136، هند، طبعة مجلس دائرة المعارف العثمانیة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1271ق.

[5] . ابن حبان دارمی، محمد، المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، محقق، زاید، محمود إبراهیم، ج 1، ص 345 – 346، حلب، دار الوعی، چاپ اول، 1396ق.

[6] . ابن حجر عسقلانی، احمد، تهذیب التهذیب، ج 4، ص 296، هند، مطبعة دائرة المعارف النظامیة، چاپ اول، 1326ق.

[7] . همان

[8] . همان

[9] . ذهبی، محمد بن أحمد، المغنی فی الضعفاء، محقق، نور الدین عتر، ج 1، ص 292، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.


ب. این شخص، از افراد، شهرها و وقایعی نام می‌برد که هیچ‌یک وجود خارجی نداشته و همگی ساخته و پرداخته ذهن اوست. علامه محقق عسگری(ره) در کتاب‌های یکصد و پنجاه صحابی ساختگی در چهار جلد و عبدالله بن سبأ در سه جلد به بررسی برخی از آنها پرداخته است که ما به جهت جلوگیری از طولانی شدن جواب تنها به دو نمونه آن اشاره می‌کنیم:
اول: سیف از شهرهایی به نام‌های ارماث، اغواث، عماس، ولوث، طاووس و... نام برده است که از میان کتاب‌های جغرافی تنها حموی (متوفی 626ق) آنها را از سیف (متوفی 170ق) در «معجم البلدان» نقل نموده است در حالی که در سایر کتاب‌ها مانند: «صفه جزیرة العرب» تألیف ابن حائک یعقوبی، فتوح البلدان تألیف بلاذری، «مختصر البلدان» تألیف ابن الفقیه، «الآثار الباقیة عن القرون الخالیه» تألیف ابوریحان بیرونی، «معجم ما استعجم» تألیف بکری وزیر و تقویم البلدان تألیف اسماعیل صاحب حماة، که درباره شهرها نوشته شده است نامی از این شهرها و نقاط برده نشده است.

از نویسندگان متأخر و خاورشناسان «لسترنج» صاحب کتاب «بلدان الخلافة الشرقیة» و «عمر رضا کحاله» صاحب کتاب شبه جزیره عربستان[1] بر مطالب حموی اعتنا نکرده و این شهرها را در کتاب‌های خود نیاورده‌اند.
دوم: سیف از روزهایی به نام «یوم الجراثیم» یا روز خشکی، یوم النحیب، ارماث، یوم الاباقر (روز گاوها) و... نام برده است و داستانی برای آن ساخته که خلاصه‌اش چنین است:
سعد بن ابی وقاص در جنگ فارس به کنار آبی که آن‌را عذیب الهجانات می‌گفتند فرود آمد، سعد عاصم بن عمرو را مأمور می‌کند تا به پایین فرات برود و او می‌خواهد گوسفند و یا گاوی تهیه کند اما موفق نمی‌شود. بعد از مدتی به فردی برخورد کرده و از او می‌خواهد تا او را به محلی که گاو یا گوسفند دارد راهنمایی کند، آن مرد برای عاصم به دروغ سوگند یاد کرده و می‌گوید سراغ ندارم در صورتی که خود او چوپان گله‌ای است که در بیشه قرار دارد. در این هنگام گاوی از مرغزار بانک برآورده و می‌گوید: کذب والله و ها نحن اولاء، به خدا قسم این مرد دروغ می‌گوید و ما این‌جا هستیم.



[/HR][1] . عبدالله بن سبأ و دیگر افسانه‌های تاریخی، ج 3، ص 301.


در زمان حجاج خبر این واقعه به او می‌رسد و او این روز را روز گاوها می‌نامد.
علامه عسگری در نقد این افسانه می‌نویسد: «در سند یوم الاباقر نام عبدالله بن مسلم عکلی و کرب بن ابی کرب عکلی آمده است. از این دو راوی مانند بسیاری از رواتی که سیف از ایشان روایت می‌کند نام و نشانی در کتاب‌های دانشمندان علم رجال و سندشناسی نیافتیم و بلاذری (در فتوح البلدان، ص 265، داستان لشکر سعد در جنگ فارس را) این‌گونه نقل کرده: هرگاه لشکر سعد محتاج به آذوقه می‌شدند دسته‌ای سواران را مأمور می‌ساختند که بروند و از قسمت پایین فرات آذوقه به غارت بیاورند و نیز عمر از مدینه گاو و گوسفند برایشان می‌فرستاد[1]
اینها تنها نمونه‌هایی از دروغ پردازی‌های «سیف بن عمر» است. با توجه به آنچه بیان شد؛ چگونه می‌توان به حرف‌ها و ادعاهای چنین فردی اعتماد کرد و مطالب مربوط به عبدالله بن سبأ را یک واقعه مسلم پنداشت؟!


[/HR]




[/HR][1] . همان ص 283


نتیجه :
در نتیجه نسبت به احادیث فوق که در پست اول بیان شد به این جمع بندی میرسیم که راویان این احادیث افراد معلوم الحالی بودند که رجال شیعه و سنی خصوصا رجال اهل سنت انها را ضعیف و روایات انان را مردود شمردند و این راویان عبارتد از شعبی، مجالد، سیف بن عمر همانگونه که بررسی شد این افراد ضعیف هستند و روایات انها هم قابل استناد نیست.

پرسش:
سیوطی
به نقل از حضرت علی(ع) فرموده است؛ قرآن بنابر رای و نظر عمر نازل شده است آیا این مطلب، صحت دارد؟



پاسخ:
اگر قرآن بر رای عمر نازل شده است خوب بود قرآن بر خود خلیفه دوم نازل میشد و دیگر نیازی نبود بر پیامبر نازل شود و ما نیازی به پیامبر هم نداشتیم. اگر چه اهل سنت حدیثی دارند که اگر پیامبر به رسالت مبعوث نشده بود عمر به پیامبری میرسید که "ابن عدی" راوی حدیث را کذاب میداند.[1]

اگر قرآن بر رای عمر نازل شده پس چگونه است که عمر بن خطاب بنابر قول ذهبی،[2] قرطبی،[3] ابن عساکر،[4] بیهقی،[5] زرقانی،[6] سیوطی[7] و کنانی[8] برای یادگیری سوره بقره 12 سال زحمت میکشد و پس از موفقیت به شکرانه این مهم شتری را ذبح میکند؟ با این حال آیا میتوان پذیرفت که قرآن بر رای او نازل شده است.

اگر قرآن بر رای عمر نازل شده است پس چگونه است وقتی که پیامبر از دنیا رفت خلیفه دوم شمشیر کشید و گفت پیامبر نمرده و زنده است و باز میگردد و هر که بگوید او مرده با شمشیر او را میکشم اما وقتی ابوبکر امد و گفت: خداوند در قرآن فرموده است: «إِنَّکَ مَیِّتٌ وَإِنَّهُمْ مَیِّتُونَ و قال و ما مُحَمَّدٌ إلا رَسُولٌ قد خَلَتْ من قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أو قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ على أَعْقَابِکُمْ وَمَنْ یَنْقَلِبْ على عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللَّهَ شیئا وَسَیَجْزِی الله الشَّاکِرِینَ.» (پیغمبر تو می‌میری و دیگران هم می‌میرند و قبل از پیغمبر پیامبرانی آمدند، اگر پیغمبر بمیرد یا شهید شود، شما به همان دوران زمان جاهلیت برمی‌گردید.[9] عمر با تعجب گفت: «هذا فی کتاب الله؟!» (آیا این آیات در قرآن است؟!) ابوبکرگفت آری ؟[10]

آیا با این تفاسیر میتوان پذیرفت قرآن بر رای عمر نازل شده است؟
آیا میتوان پذیرفت حضرت علی (علیه السلام) که طبق اعتراف خود خلیفه با او میانه خوبی نداشت در مدح عمر چنین بگوید که قرآن بر رای عمر نازل شده ؟
حضرت امير (عليه السلام) و عباس عموي پيامبر اکرم ابوبکر و عمر را دروغگو ، گناهکار، پيمان شکن و خائن مي دانستند. به اين عبارت دقت کنيد مسلم در صحيحش مي گويد :
فلمّا توفّي رسول اللّه (صلى اللّه عليه وسلم) ، قال أبو بكر: أنا ولي رسول اللّه ، ... فقال أبو بكر: قال رسول اللّه (صلى الله عليه وسلم) : نحن معاشر الأنبياء لا نورث، ما تركناه فهو صدقة، فرأيتماه كاذباً آثماً غادراً خائناً ،... ثمّ توفّي أبو بكر فقلت: أنا وليّ رسول اللّه (صلى اللّه عليه وسلم) و ولي أبي بكر، فرأيتماني كاذباً آثماً غادراً خائناً .
عمر به اميرالمؤمنين (صلوات الله و سلامه عليه) و عباس عموي پيامبراکرم (صلي الله عليه و آله و سلم) مي گويد :
زماني که رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم )از دنيا رفت ، ابوبکر گفت من جانشين رسول خدا هستم ... أبو بكر گفت : رسول اللّه (صلى الله عليه وآله) و سلم فرموده است ما گروه پيامبران بعد از خود ارثي به جا نمي گذاريم ، هر آن چه بعد از خود به جا مي گذاريم صدقه است ( و بايد براي عموم مسلمين صرف شود ) شما نظرتان اين بود که ابوبکر در گفتارش درغگو ، گناهکار ، پيمان شکن و خائن است ... سپس ابوبکر از دنيا رفت (بعد از مرگ او ) من گفتم : من جانشين رسول خدا و ابوبکر هستم شما مرا هم مانند ابوبکر درغگو ، گناهکار ، پيمان شکن و خائن دانستيد.[11]

آیا حضرت علی(عليه السلام) که خلیفه دوم را متصف به صفات ذم مذکور میدانست، قران را نازل شده بر رای او هم میدانست؟
آیا حضرت علی(عليه السلام) که از هم نشینی با عمر کراهت داشت قران را نازل بر رای او میدانست؟
بخاری، واقدی و مسلم مینویسند: فأرسل إلى أبى بكر أن ائتنا ولا يأتنا أحد معك كراهيّة لمحضر عمر.[12]
اميرالمؤمنين(عليه السلام) به دنبال ابوبکر فرستاد و پيغام داد تنها بيا و کسي را با خودت نياور بخاطر اينکه از همنشيني با عمر کراهت داشت.
اکنون به بررسی روایت سیوطی میپردازیم.
این گزارش در چند کتاب از منابع اهل سنت وجود دارد که آن را بررسی میکنیم
تاریخ مدینه دمشق «ابن عساکر»[13]
اخبرنا أبو القاسم بن السمرقندي أنا أبو الحسين بن النقور أنا أبو طاهر المخلص أنا أبو بكر بن سيف أنا السري بن يحيى أنا شعيب بن إبراهيم أنا سيف بن عمر عن المجالد عن الشعبي قال ذكر عند علي قول عمر قد ألقي في روعي أنكم إذا لقيتم العدو هزمتموهم فقال علي ما كنا نبعد أن السكينة تنطق بلسان عمر وأن في القرآن لرأيا من رأي عمروقال الشعبي إن لكل أمة محدثا وإن محدث هذه الأمة عمر بن الخطاب أخبرنا أبو غالب بن البنا أنا أبو محمد الجوهري أنا أبو عمر بن حيوية نا يحيى بن محمد بن صاعد نا الحسين بن الحسن أنا بشر بن المفضل نا ابن عون عن محمد
المصنف «ابن ابی شیبه»[14]
حدثنا عبد الله بن إدريس عن الشيباني وإسماعيل عن الشعبي قال : قال علي : ما كنا نبعد أن السكينة تنطق بلسان عمر
امالی «محاملی»[15]
ثنا الحسين ثنا محمود قال : ثنا أسباط أنبا إسماعيل ابن أبي خالد عن الشعبي عن علي قال : ما كنا نبعد أن تكون السكينة تنطق بلسان عمر .
تاریخ خلفا «سیوطی»[16]
اخرج ابن عساکر عن علی قال فی القرآن لرایا من رای عمر
کنزالعمال «متقی هندی»[17]
عن الشعبی فاذکر عند علی قول عمر قد القی فی روعی انکم ..... مانند ابن عساکر
تاریخ مدینه دمشق «ابن عساکر»[18][4]
حدثني أبوصالح هدية بن عبد الوهاب بمكة أنا محمد بن عبيد الطنافسي نا يحيى بن أيوب البجلي عن الشعبي عن وهب السوائي قال خطبنا علي فقال من خير هذه الأمة بعد نبيها فقلنا أنت يا أمير المؤمنين قال لا خير هذه الأمة بعد نبيها أبو بكر ثم عمر وما نبعد إن السكينة تنطق على لسان عمر أخبرنا أبو غالب بن البنا أنا محمد بن أحمد بن محمد بن حسنون أنا أبو القاسم موسى بن عيسى بن عبد الله السراج نا عبد الله بن أبي داود نا عمرو بن علي الفلاس نا سفيان بن عيينة عن ابن أبي خالد عن الشعبي عن أبي جحيفة عن علي قال خير الناس بعد رسول الله ( صلى الله عليه وسلم ) أبو بكر وعمر ولو شئت لسميت الثالث قال وثنا عبد الله بن أبي داود نا المسيب بن واضح وزياد بن أيوب قالا ثنا مروان عن يحيى بن أيوب البجلي عن الشعبي عن أبي جحيفة قال قال علي من أفضل أمتكم بعد نبيها قالوا أنت يا أمير المؤمنين أنت أنت قال لا أفضل أمتكم بعد نبيها أبو بكر وعمر وما لنا نبعد أن السكينة تنطق بلسان عمر

بررسی روایات
این روایات در مدح خلیفه دوم و از زبان حضرت علی(عليه السلام) بیان شده است که منابع مختلف اهل سنت اعم از ابن ابی شیبه ، ابن عساکر، محاملی، متقی هندی و سیوطی به ان پرداخته اند. تفاوت اندکی بین احادیث است اما غالب انها اشاره به این دارد که حضرت علی(عليه السلام) فرمود حکمت و سکینه بر زبان عمر بر می­آید و قران بر رای عمر نازل شده است یا در گزارش آخری ابن عساکر اورده است که حضرت علی(عليه السلام) فرمود بهترین مردم پس از رسول خدا ابوبکر و عمر هستند یا اینکه حضرت علی(عليه السلام) از برخی سوال کرد افضل امت پس از پیامبر کیست؟ گفتند انت انت یاعلی، حضرت فرمود نه، افضل امت پس از پیامبر عمر و ابوبکر هستند.
این مطالب از احادیث جعلی است که در منابع اهل سنت وارد شده و سناریوی جعل را کامل میکند اکنون رجال این احادیث را بررسی میکنیم.

با نظر انداختن به سلسله سند این روایات مشاهده میکنیم راویان احادیث افرادی ضعیف مجعول و کذاب وجود دارد که عبارتند از شعبی، مجالد، سیف بن عمر
شعبی
عامر بن شراحيل بن عبد شَعْبي کوفي (۵۱ ـ ۱۰۵ ق)
عدّه‌اي شَعْبي را از دشمنان علي(عليه السلام) خوانده‌اند.[19] وی هم نشین عبدالملک مروان و حجاج بن یوسف ثقفی بوده است. [اگر چه شعبی در دوران حضرت علی نمیزیسته اما برخی از بیانات و عملکرد او در خصومت با حضرت علی(عليه السلام) در تاریخ ثبت شده است. شعبی افترائات بزرگی به علی (علیه السلام) بسته است.
مثلا البسوی در کتاب المعرفة و التاریخ از اسماعیل بن ابی خالد نقل می‎کند: «سمعت الشعبی یحلف بالله لقد دخل علیٌّ حفرته و ما قرأ القرآن.[20] شنیدم که شعبی قسم می‏‎خورد که علیّ به قبرش داخل شد در حالی که قرآن را نخوانده بود!» و یا تعداد صحابه‎ای که علی (علیه السلام) را در جنگ جمل همراهی می‎کردند را فقط ۴ نفر دانسته است.[21]
شعبی شیعیان حضرت علی(عليه السلام) را یهود امت اسلام میخواند. بنابر نقل مرحوم خویی در مورد شعبی « کان متجاهرا ببغض علی» آشکارا بغض خود به حضرت علی(عليه السلام) را ابراز میکرد. به گفته صاحب قاموس الرجال شعبی کاری به جز توهین به حضرت علی(عليه السلام) نداشت در عین حال شارب نبیذ و قمار باز قهاری بود.[22]

شعبی در تفسیر جریان مباهله نام حضرت علی(عليه السلام) را از اهل بیت پیامبر حذف میکند.[23] برخی تصور میکنند جریان عبدالله بن سبا یهودی که تشیع را ساخته پرداخته او میدانند برای اولین بار از قول سیف بن عمر نقل شده است در حالی که قبل از سیف بن عمر این سخن را شعبی نقل کرده بود.[24]

مجالد
یکی دیگر از راویان این احادیث مجالد است
مجالدبن سعید بن عمیر همدانی (144ق) اهل کوفه و از راویان حدیث است. وی هم در بنابر نظر برخی از مورخین و محدثین ضعیف شمرده شده و به احادیث او اعتنا نمیشد.
بخاری معتقد است که یحیی بن سعید، مجالد را در نقل حدیث ضعیف میداند. همچنین ابن مهدی از او روایتی را نقل نمیکند. علاوه بر این افراد، احمد بن حنبل به احادیث او توجهی نمیکند. حتی ابن معین او را ضعیف و واهی الحدیث معرفی نموده است.[25]

سیف بن عمر
سیف از جاعلین و ضعفای مشهور علم رجال است. یحیی بن معین،[26] ابن حماد عقیلی،[27] نسایی[28] او را ضعیف شمردند. دارقطنی[29] و ابن حبان[30] او را متهم به زندیق میدانند. ذهبی[31] و ابن ابی حاتم[32] حدیثش را متروک میدانند.

نتیجه :
در نتیجه نسبت به احادیث فوق به این جمع بندی میرسیم که راویان این احادیث افراد معلوم الحالی بودند که رجال شیعه و سنی خصوصا رجال اهل سنت انها را ضعیف و روایات انان را مردود شمردند و این راویان عبارتد از شعبی، مجالد، سیف بن عمر همانگونه که بررسی شد این افراد ضعیف هستند و روایات انها هم قابل استناد نیست.

کلیدواژه : حضرت علی، قرآن، عمر، ضعیف، جعل
منابع

  1. الذهبي الشافعي، شمس الدين ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (متوفاي 748 هـ)، تاريخ الإسلام ووفيات المشاهير والأعلام، ج3، ص267، تحقيق د. عمر عبد السلام تدمرى، ناشر: دار الكتاب العربي - لبنان/ بيروت، الطبعة: الأولى، 1407هـ - 1987م؛
  2. الأنصاري القرطبي، ابوعبد الله محمد بن أحمد (متوفاي671هـ)، الجامع لأحكام القرآن، ج1، ص40، ناشر: دار الشعب – القاهرة؛
  3. ابن عساكر الدمشقي الشافعي، أبي القاسم علي بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله،(متوفاي571هـ)، تاريخ مدينة دمشق وذكر فضلها وتسمية من حلها من الأماثل، ج44، ص286، تحقيق: محب الدين أبي سعيد عمر بن غرامة العمري، ناشر: دار الفكر - بيروت – 1995؛
  4. البيهقي، أحمد بن الحسين بن علي بن موسي ابوبكر (متوفاي458هـ)، شعب الإيمان، ج2، ص1954، تحقيق: محمد السعيد بسيوني زغلول، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت، الطبعة: الأولى، 1410هـ؛
  5. الزرقاني، محمد بن عبد الباقي بن يوسف (متوفاي1122هـ) شرح الزرقاني علي موطأ الإمام مالك، ج2، ص27، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت، الطبعة: الأولى، 1411هـ؛
  6. السيوطي، جلال الدين أبو الفضل عبد الرحمن بن أبي بكر (متوفاي911هـ)، الدر المنثور، ج1، ص54، ناشر: دار الفكر - بيروت – 1993؛
  7. الكتاني، عبد الحي بن عبد الكبير (متوفاي1383هـ)، نظام الحكومة النبوية المسمي التراتيب الإدراية، ج2، ص280، ناشر: دار الكتاب العربي – بيروت.
  8. البسوي، المعرفة والتاريخ: ج ١ ص ٤٨٣ ، المدينة المنورة: مكتبة الدار. أحمد بن فارس، الصاحبي في فقه اللغة وسنن العرب في كلامها: ص ١٧٠ ، القاهرة:‌ المكتبة السلفیه
  9. العصامي، سمط النجوم العوالي: ج ٢ ص ٥٦٠ ، بيروت: دار الكتب العلمية
  10. الفرق بین الفرق، عبدالقاهر بن طاهر بن محمد بغدادی، الاسفرائینی، ص 235، دارالمعرفة، بیروت
  11. ابن أبی حاتم، أبو محمد عبد الرحمن بن محمد، الجرج و التعدیل، ج 3، ص 579 و ج 4، ص 278 و ج 7، ص 136، هند، طبعة مجلس دائرة المعارف العثمانیة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1271ق.
  12. ذهبی، محمد بن أحمد، المغنی فی الضعفاء، محقق، نور الدین عتر، ج 1، ص 292، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
  13. جرجانی، أبو أحمد بن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، تحقیق، عبد الموجود، عادل أحمد، معوض، علی محمد، ج 4، ص 507، بیروت، الکتب العلمیة، چاپ اول، 1418ق.
  14. ابن حبان دارمی، محمد، المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، محقق، زاید، محمود إبراهیم، ج 1، ص 345 – 346، حلب، دار الوعی، چاپ اول، 1396ق.
  15. ابن حجر عسقلانی، احمد، تهذیب التهذیب، ج 4، ص 296، هند، مطبعة دائرة المعارف النظامیة، چاپ اول، 1326ق.
  16. نسائی، أبو عبد الرحمن أحمد بن شعیب، الضعفاء و المتروکون، محقق، زاید، محمود إبراهیم، ص 50، حلب، دار الوعی، چاپ اول، 1396ق.
  17. عقیلی، أبو جعفر محمد بن عمرو، الضعفاء الکبیر، محقق، أمین قلعجی، عبد المعطی، ج 2، ص 175، بیروت، دار المکتبة العلمیة، چاپ اول، 1404ق.

منابع:

[/HR][1] . الکامل فی ضعفاء الرجال، ج۳، ص۲۱۶، رقم۷۱۳ و ج۴، ص۱۹۴، رقم ۱۰۰۵٫

[2] . الذهبي الشافعي، شمس الدين ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (متوفاي 748 هـ)، تاريخ الإسلام ووفيات المشاهير والأعلام، ج3، ص267، تحقيق د. عمر عبد السلام تدمرى، ناشر: دار الكتاب العربي - لبنان/ بيروت، الطبعة: الأولى، 1407هـ - 1987م؛

[3] . الأنصاري القرطبي، ابوعبد الله محمد بن أحمد (متوفاي671هـ)، الجامع لأحكام القرآن، ج1، ص40، ناشر: دار الشعب – القاهرة؛

[4] . ابن عساكر الدمشقي الشافعي، أبي القاسم علي بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله،(متوفاي571هـ)، تاريخ مدينة دمشق وذكر فضلها وتسمية من حلها من الأماثل، ج44، ص286، تحقيق: محب الدين أبي سعيد عمر بن غرامة العمري، ناشر: دار الفكر - بيروت – 1995؛

[5] . البيهقي، أحمد بن الحسين بن علي بن موسي ابوبكر (متوفاي458هـ)، شعب الإيمان، ج2، ص1954، تحقيق: محمد السعيد بسيوني زغلول، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت، الطبعة: الأولى، 1410هـ؛

[6] . الزرقاني، محمد بن عبد الباقي بن يوسف (متوفاي1122هـ) شرح الزرقاني علي موطأ الإمام مالك، ج2، ص27، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت، الطبعة: الأولى، 1411هـ؛

[7] . السيوطي، جلال الدين أبو الفضل عبد الرحمن بن أبي بكر (متوفاي911هـ)، الدر المنثور، ج1، ص54، ناشر: دار الفكر - بيروت – 1993؛

[8] . الكتاني، عبد الحي بن عبد الكبير (متوفاي1383هـ)، نظام الحكومة النبوية المسمي التراتيب الإدراية، ج2، ص280، ناشر: دار الكتاب العربي – بيروت.

[9] . صحیح بخاری ج 3 ص 1341

[10] . کنز العمال، ج ۷، ص ۹۳ و الطبقات الکبرى، ج ۲، ص ۲۶۷ و نهایة الأرب فی فنون الأدب، ج ۱۸، ص ۲۵۳

[11] . صحيح مسلم ج 5 ص 152، كتاب الجهاد باب 15 حكم الفئ حديث 49، فتح الباري ج 6 ص 144.

[12] . صحيح البخارى: 5/82، كتاب المغازي، باب غزوة خيبر، صحيح مسلم : 5/154، كتاب الجهاد، باب قول النبي(صلى الله عليه وآله وسلم)لا نورث... .

[13] . ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج 44 ص 95

[14] . ابن ابی شیبه کوفی، المصنف، ج 7 ص 479

[15] . حسین بن اسماعیل محاملی، الامالی، ص 188

[16] . سیوطی، تاریخ خلفا، ص 135

[17] . متقی هندی، کنزالعمال، ج 12 ص 600

[18] . ابن عساکر دمشقی، تاریخ مدینه دمشق، ج 30 ص 355

[19] . معجم رجال الحديث، ج۱۰، ص۲۱۰؛ البيان في تفسير القرآن، ص۵۰۱ ـ ۵۰۳.

[20] . البسوي، المعرفة والتاريخ: ج ١ ص ٤٨٣ ، المدينة المنورة: مكتبة الدار. أحمد بن فارس، الصاحبي في فقه اللغة وسنن العرب في كلامها: ص ١٧٠ ، القاهرة:‌ المكتبة السلفیه

[21] . العصامي، سمط النجوم العوالي: ج ٢ ص ٥٦٠ ، بيروت: دار الكتب العلمية

[22] . شوشتری، قاموس الرجال، ج 5 ص 612

[23] . تفسیر طبری ج 3 ص 407

[24] . الفرق بین الفرق، عبدالقاهر بن طاهر بن محمد بغدادی، الاسفرائینی، ص 235، دارالمعرفة، بیروت.

[25] . ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ج 3 ص 10

[26] . جرجانی، أبو أحمد بن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، تحقیق، عبد الموجود، عادل أحمد، معوض، علی محمد، ج 4، ص 507، بیروت، الکتب العلمیة، چاپ اول، 1418ق.

[27] . عقیلی، أبو جعفر محمد بن عمرو، الضعفاء الکبیر، محقق، أمین قلعجی، عبد المعطی، ج 2، ص 175، بیروت، دار المکتبة العلمیة، چاپ اول، 1404ق.

[28] . نسائی، أبو عبد الرحمن أحمد بن شعیب، الضعفاء و المتروکون، محقق، زاید، محمود إبراهیم، ص 50، حلب، دار الوعی، چاپ اول، 1396ق.

[29] . ابن حجر عسقلانی، احمد، تهذیب التهذیب، ج 4، ص 296، هند، مطبعة دائرة المعارف النظامیة، چاپ اول، 1326ق.

[30] . ابن حبان دارمی، محمد، المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، محقق، زاید، محمود إبراهیم، ج 1، ص 345 – 346، حلب، دار الوعی، چاپ اول، 1396ق.

[31] . ذهبی، محمد بن أحمد، المغنی فی الضعفاء، محقق، نور الدین عتر، ج 1، ص 292، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.

[32] . ابن أبی حاتم، أبو محمد عبد الرحمن بن محمد، الجرج و التعدیل، ج 3، ص 579 و ج 4، ص 278 و ج 7، ص 136، هند، طبعة مجلس دائرة المعارف العثمانیة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1271ق.


موضوع قفل شده است