جمع بندی مضمون تسبیحات اربعه در نماز

با سلام و عرض ادب و تقدیر از پرسش خوبتان

ورود حضرت عالی رو به جمع صمیمی اسک دینی‌های گرامی ارج می‌نهیم و لحظات خوش و معنوی رو براتون آرزومندیم ...
در ارتباط با پرسشی مطرح فرمودید عرض می شود:
این تسبیحات که در رکعات سوم و چهارم نمازهای یومیه هم خوانده می شود متشکل از چهار ذکر است : «سـبـحـان اللّه» و « الـحـمـد للّه» و «لا الـه الا اللّه» و «اللّه اكبر»
يعنى «خداوند متعال پاك و منزه است» و «ثنا مخصوص او است» «نيست خدايى سزاوار پرستش مگر خداى بى همتا» و «بزرگتر است از اينكه وصف شود».
مطلب دیگر اینکه: این تسبیح ـ تحمید ـ تهلیل ـ و تکبیر ، در حقیقت چهار ضلع عرش الهی اند. نماز‌گزاری که در ذکر نمازش این تسبیحات را بر زبان جاری می کند در حقیقت بر چهار ضلع عرش الهی طواف می کند. (عبدالله ، جوادی آملی ، اسرار الصلوة ، ص79)
در اهمیت این ذکر شریف روایتی را نقل می کنیم:
شيخ طوسى و ابن بابويه‏ و حميرى به سندهاى صحيح از امام صادق عليه السّلام روايت كرده‏اند: روزى حضرت رسالت‏پناه به اصحاب خود فرمود اگر آنچه از جامه‌‏ها و ظرف‌ها داريد جمع كنيد، و بر روى هم گذاريد، آيا به آسمان می‌رسد؟ گفتند: نه يا رسول اللّه، فرمود: می‌خواهيد به شما چيزى بياموزم كه ريشه‌‏اش در زمين، و شاخه‌هايش در آسمان است؟ گفتند: آرى يا رسول اللّه، حضرت فرمود: پس‏ از هر نماز سی‌بار بگوييد: «سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اكبر» كه پايه‌‏هاى اين‌ها در زمين، و شاخه‌‏هايشان در آسمان است، و از آدمى دور می‌سازد: زير آوارماندن، غرق‌‏شدن، سوختن، در چاه افتادن، دريدن درندگان، مردن‏ به مرگ‌هاى دردناك، و هربلايى را كه در آن روز از آسمان فرود می‌آيد، و اين‌هايند باقيات صالحات كه حق تعالى در قران‏ فرموده است. (این روایت در عین الحیات علامه مجلسی آمده است ادرس دقیقش را اعلام می کنم ان شاء الله)

با سلام خدمت استاد محترم جناب هادی

لطفا در مورد این جمله توضیح بیشتری بدهید ...

با تشکر از شما :Gol:

تسبیحات

در رکعت سوم و چهارم نماز، به جای سوره ی حمد می توان ذکر تسبیحات اربعه را قرائت کرد. تسبیحات اربعه از مجموع تسبیح، تحمید، تهلیل و تکبیر برآمده است که همه به نوعی از خانواده ی تسبیح می باشند.
«سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر»، را تسبیحات اربعه نامیده اند، با آن که تنها یکی از آن چهار تا سبحان الله است و بقیه تسبیح نیست، بلکه تحمید و تهلیل و تکبیر است، این است که:

تسبیح به معنای منزّه دانستن خدا از عیب و نقص است؛ از این حیث، تحمید هم تسبیح است؛ زیرا تحمید منزه دانستن خدا از هر ناپسندی است، زیرا گفته شده : « التحمید هو الثناء على علوه و ارتفاعه ذاتا و صفاتا و أفعالا عن كل نقیصة و علة »؛ یعنی تحمید همان ثنایی است که بر بزرگی و رفعت شأن خدا از نظر ذات و صفات و افعال، صورت می گیرد.

تهلیل نیز تسبیح است؛ زیرا تنزیه خدا از هر گونه شریک و همتاست. تکبیر نیز تسبیح است؛ چرا که تنزیه خدا از هر گونه محدودیت و توصیف ناقص است. بنابراین سه ذکر تحمید و تهلیل و تکبیرهم خود، نوعی تسبیح، بلکه سرور همه تسبیحات هستند.

با سلام و عرض ادب

با توجه به روایات هر عمل و ذکری که انسان در این دنیا انجام می دهدحقیقتی ملکوتی دارد، اینکه در روایات گفته شده نماز به صورت یک چهره زیبا و نورانی در عالم قبر ظاهر می شود به همین نکته اشاره دارد که نماز و اذکار انسان دارای حقیقتی ملکوتی هستند، کسانی که چشم حقیقت بین دارند این ملکوت را در همین دنیا مشاهده می کنند اما کسانی که چشم حقیقت ندارند در عاللم قبر و قیامت حقیقت اذکار را خواهند دید.
با توحه به این مطلب احتمالا منظور از این جمله این است که ذکر شریف «سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر» دارای حقیقتی ملکوتی است که انسان با گفتن این ذکر حقیقت ملکوتی آن را بدست می آورد و ان شاء الله در عالم قبر و قیامت این حقیقت را مشاهده خواهد کرد. (علاوه بر آثار دنیوی که این ذکر بر جای می گذارد انسان از حقیقت ملکوتی اذکار در عوالم دیگر نیز بهره خواهد برد)

با سلام مجدد خدمت شما برادر بزرگوار
نگاهتون نسبت به ذکر شریف زیبا بود بله رنگ در ادب عرفانی جایگاه مخصوصی داردچنانکه جناب مولوی فرمود:

شب نبد نوری ندیدی رنگ را ******* پس به ضد نور پیدا شد تو را
دیدن نور است آنگه دیدِ رنگ ******* و این به ضد نور دانی بی درنگ

در جای دیگر جناب مولوی رنگ سرخ را رنگ عشق،شادی و شکر می داند:
سرخ رویی از قرآن خون بود ****** خون ز خورشید خوش گلگون بود
بهترینِ رنگ ها سرخی بود ****** و آن ز خورشید است و از وی می رسد

اما از دیدگاهی دیگر، رنگ، رمزی از حجاب های روح و تعلقات دنیا است که باید از آن گذشت و به صبغه الله و بی رنگی رسید:

جناب مولوی می گوید:
هست بی رنگی اصول رنگ ها ******* صلح ها باشد اصول جنگ ها

پرسش:
مضمون تسبیحات اربعه در نماز به چیست؟

پاسخ:
تسبیح به معنای منزّه دانستن خدا از عیب و نقص است؛ این تسبیحات که در رکعات سوم و چهارم نمازهای یومیه هم خوانده می‌شود متشکل از چهار ذکر است : «سبحان اللّه» و «الحمد للّه» و «لا اله الا اللّه» و «اللّه اكبر»
يعنى «خداوند متعال پاك و منزه است» و «ثنا مخصوص او است» «نيست خدايى سزاوار پرستش مگر خداى بى‌همتا» و «بزرگ‌تر است از اينكه وصف شود.»
این تسبیح ـ تحمید ـ تهلیل ـ و تکبیر ، در حقیقت چهار ضلع عرش الهی‌اند. نماز‌گزاری که در ذکر نمازش این تسبیحات را بر زبان جاری می‌کند در حقیقت بر چهار ضلع عرش الهی طواف می‌کند.(1)

_ روایتی در اهمیت فوق العاده تسبیحات اربعه:
شيخ طوسى و ابن بابويه‏ و حميرى به سندهاى صحيح از امام صادق (عليه السّلام) روايت كرده‌‏اند: روزى حضرت رسالت‏‌پناه به اصحاب خود فرمود اگر آنچه از جامه‌‏ها و ظرف‌ها داريد جمع كنيد، و بر روى هم گذاريد، آيا به آسمان می‌رسد؟ گفتند: نه يا رسول اللّه، فرمود: می‌خواهيد به شما چيزى بياموزم كه ريشه‌‏اش در زمين، و شاخه‌هايش در آسمان است؟ گفتند: آرى يا رسول اللّه، حضرت فرمود: پس‏ از هر نماز سی‌بار بگوييد: «سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الاّ اللّه و اللّه اكبر» كه پايه‌‏هاى اين‌ها در زمين، و شاخه‌‏هايشان در آسمان است، و از آدمى دور می‌سازد: زير آوار ماندن، غرق‌‏شدن، سوختن، در چاه افتادن، دريدن درندگان، مردن‏ به مرگ‌هاى دردناك، و هر بلايى را كه در آن روز از آسمان فرود می‌آيد، و اين‌هايند باقيات صالحات كه حق تعالى در قرآن‏ فرموده است.(2)

_ توضیح مختصر در ارتباط با روایت:
هر عمل و ذکری که انسان در این دنیا انجام می‌دهدحقیقتی ملکوتی دارد، اینکه در روایات گفته شده نماز به صورت یک چهره زیبا و نورانی در عالم قبر ظاهر می‌شود به همین نکته اشاره دارد که نماز و اذکار انسان دارای حقیقتی ملکوتی هستند. (کسانی که چشم حقیقت بین دارند این ملکوت را در همین دنیا مشاهده می‌کنند) احادیثی که نشان دهنده وجود صورت ملکوتی برای نماز و اعمال و ... هستند زیادند. از باب نمونه اشاره می شود:

از حضرت امام صادق (علیه السلام) نقل شده است:«چون بنده مومن داخل قبر شود، نماز در جانب راست او و زکات در جانب چپ او است، و خوبی بر او سایه افکند و صبر در گوشه ای قرار گیرد؛ و چون دو فرشته ای که موکل سوال هستند داخل شوند، صبر به نماز و زکات و نیکویی گوید: بر شما باد یاری رفیقتان و اگر شما عاجز شدید من با او هستم.»(3)

این نوع بیان در قرآن کریم نیز آمده است؛ قرآن کریم «کلمه طیبه» را به درختی تشبیه کرده که ریشه‌اش استوار و شاخه‌اش در آسمان است: «أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاء»؛ آيا نديدى خدا چگونه مثل زده است؟ گفتار و اعتقاد پاكيزه مانند درختى پاك است كه ريشه‏‌اش استوار و شاخه‌‏اش در آسمان است.(4)

ذکر شریف «سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر» که کلمه طیبه است، دارای حقیقتی ملکوتی است که انسان با گفتن این ذکر حقیقت ملکوتی آن را بدست می‌آورد، اینکه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود ریشه‌اش در زمین و شاخه‌هایش در آسمان است شاید اشاره به همین مطلب داشته باشد که با گفتن این ذکر، حقیقتی از سنخ وجود در جان انسان ریشه بر می‌داوند که در صورت رسیدگی به این حقیقت وجودی، از ثمره‌اش، در عالم برزخ و قیامت بهره‌مند خواهد بود. (علاوه بر آثار دنیوی که این ذکر بر جای می‌گذارد انسان از حقیقت ملکوتی اذکار در عوالم دیگر نیز بهره خواهد برد)

ــــــــــــــــــــــــــــ
(1) عبدالله ، جوادی آملی ، اسرار الصلوة ، ص79.
(2) ثواب الاعمال-ترجمه انصارى، ص: 31.
(3) اصول کافی، ج3، ص 143، کتاب ایمان و کفر، باب صبر، حدیث 8.
(4) ابرهیم/ 224.