جمع بندی مرصاد در روایات اهل سنت

تب‌های اولیه

5 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
مرصاد در روایات اهل سنت

بسم الله الرحمن الرحیم
لطفااگرروایتی از اهل سنت درباره «عَقَبه مِرصاد»درقیامت داریدبرای بنده معرفی بفرمایید.


با نام و یاد دوست





کارشناس بحث: استاد صدرا

قالی;765722 نوشت:
بسم الله الرحمن الرحیم
لطفااگرروایتی از اهل سنت درباره «عَقَبه مِرصاد»درقیامت داریدبرای بنده معرفی بفرمایید.

با سلام و عرض ادب

مقدمه:

1) در قيامت موقف هاى گوناگونى است كه توقف برخى از گنهكاران در هر يك از آنها به مقدار هزار سال دنيوى خواهد بود بايد ببينيم مقصود از آن چيست؟ قبلاً يادآور مى شويم كه متكلمان اسلامى از مواقف قيامت گاهى به «قنطره»ها و «عقبه»ها تعبيرمى آورند ولى قبل از آنان دو واژه «قنطره» و «عقبه» در آيات قرآن و روايات اسلامى مطرح شده است و متكلمان نيز آنها را در مباحث كلامى خود بكار برده اند. كلمه ى «موقف» به معنى محل توقف(ايستگاه و كلمه ى «قنطره» به معنى «پل» و واژه ى «عقبه» به معناى «گردنه» است).

امام علی(عليه السلام) در وصاياى معروف خود به فرزند گراميش امام حسن مجتبى(عليه السلام)مى فرمايد: «وَاعْلَمْ أَنَّ أَمامَكَ عَقَبَةً كَؤُوداً، اَلْمُخِفُّ فِيها أَحْسَنُ حالاً مِنَ الْمُثْقِلِ وَالمُبْطِئُ عَلَيْها أَقْبَحُ حالاً مِنَ الْمُسْرِع وَانّ مَهْبِطَكَ بِها لا مَحالَةَ إِمّا عَلى جَنَّة أَوْ عَلى نار...».[1] «فرزندم بدان كه (پس از مرگ) گردنه ى سختى در پيش رو دارى، انسانهاى سبك بار (از نظر گناه) از افراد سنگين بار، وضعيت بهترى دارند، هر كس با تأمل و درنگ از آن عبور كند از آن كسى كه با سرعت از آن مى گذرد، وضع بدترى خواهد داشت پايان گذر از آن (فرودگاه) يا بهشت است و يا دوزخ».

مواقف قيامت از نظر متكلمان اسلامى:
2) برخى از متكلمان اسلامى در مورد اين مسأله به اجمال گذشته اند و هيچ گونه توضيحى درباره ى آن نداده اند ولى دو متكلم نامدار شيعه: شيخ صدوق(م:381هـ)و شيخ مفيد(م:413هـ) به تفسير آن پرداخته اند.

الف) عقبه هاى قيامت از نظر شيخ صدوق(ره):
شيخ صدوق(ره) در اين مسأله(بسان ديگر مسايل كلامى) بيشتر به ظواهر توجه نموده و حاصل آنچه را كه از ظاهر روايات در اين باره به دست مى آيد، به عنوان انديشه كلامى خود ابراز نموده است.
وى مى گويد: «اعتقاد ما در مورد عقبه هايى كه بر طريق و راه محشر قرار دارد، اين است كه هر يك از آنها به نام يكى از فرايض دينى نامگذارى شده، و انسان موظف است از آنها عبور نمايد، هرگاه به خاطر كارهاى نيك و در پرتو رحمت الهى از يكى از آن عقبه هابگذرد به عقبه ديگر مى رسد كه بايد از آن نيز عبور نمايد، و به اين ترتيب بايد از همه ى موقف ها و عقبه ها بگذرد و در غير اين صورت به دوزخ سقوط خواهد كرد آنگاه مى گويد: عقبه هاى ياد شده همگى بر «صراط» قرار گرفته و نام يكى از آنها «ولايت» است كه همه ى اهل محشر در آنجا بازخواست و در مورد ولايت امامان معصوم(عليهم السلام) مورد سؤال قرار مى گيرند وخطرناكترين عقبه هاى صراط، عقبه اى است كه به نام «مِرْصاد» نامگذارى شده است و خداوند به عزت و جلال خود سوگند ياد كرده است كه در اين «عقبه» ستمگران را بازداشت نمايد چنان كه مى فرمايد: (إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ)؛[2]«حقّا كه آفريدگار تو در كمينگاه (ستمگران) است».[3] حضرت على(عليه السلام) نيز به ستمگران هشدار داده مى فرمايد:«وَلَئِنْ أَمْهَلَ اللّهُ الظّالِمَ فَلَنْ يَفُوتَ أَخْذُهُ وَهَولَهُ بِالْمِرصادِعَلى مَجازِ طَريقِهِ»؛[4]«اگر خداوند به ستمگران مهلت مى دهد ولى هرگز آنان را رها نخواهد كرد و در كمين گاهى در مسيرشان از آنان انتقام خواهد گرفت».

ب)عقبه هاى قيامت از نظر شيخ مفيد(ره):
شيخ مفيد(ره) در مباحث كلامى خود به عقل و داورى هاى آن بيشتر اعتماد مى نمايد و مفاهيم و مسايل كلامى و دينى را بر اين اساس تفسير مى نمايد و در شرح كلام صدوق(ره) مى گويد:عقبه هاى قيامت همان احكام دينى است كه انسانها بايد در روز قيامت پاسخگوى آنها باشند ولى هرگز مقصود اين نيست كه حقيقتاً در سراى ديگر كوهها و گردنه هاى صعب العبورى بر صراط قرار دارد و بندگان موظفند تا از آنها عبور نمايند و خود را به بهشت برسانند، بلكه مقصود از «عقبه»(گردنه) كه در قرآن وروايات آمده است، همان دستورات الهى است كه از آنجا كه رعايت آنها تحمل مشكلات و دشوارى هايى را همراه دارد از آنها به «عقبه» تعبير شده است.[5][6]


[/HR] [1] . نهج البلاغه:صبحى صالح، بخش نامه ها ووصايا، شماره ى 31.

[2] . الفجر(89)،14.

[3] . الاعتقادات، الصدوق،‌ ص73.

[4] . نهج البلاغه: خطبه 71.

[5] . تصحیح الاعتقاد، شیخ مفید، ص113.

[6] . http://tohid.ir/fa/persian/articleView?articleId=921

3) عقبه مرصاد در روایات اهل سنت:
در تفاسیر اثری اهل سنت، در ذیل آیه شریفه:«إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ»؛[1]«حقّا كه آفريدگار تو در كمينگاه (ستمگران) است،‌ احادیث مقطوع[2]و نقلیاتی از برخی تابعین وارد شده است که چند نمونه ی از آن بیان می شود:

1) ابن جریر طبری(م:310هـ) در تفسیر :«جامع البیان» روایت می کند:
«ثنا عمرو بن قيس، قال: بلغني أن على جهنم ثلاث قناطر: قنطرة عليها الأمانة، إذا مرّوا بها تقول: يا ربّ هذا أمين، يا ربّ هذا خائن، وقنطرة عليها الرحِم، إذا مرّوا بها تقول: يا ربّ هذا واصل، يا ربّ هذا قاطع؛ وقنطرة عليها الربّ( إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ ) .[3] بر جهنم سه پل قرار دارد. پلی که بر روی آن امانت است، که به هنگام عبور افراد از آن می گوید: پروردگارا این شخص امین است،‌و این شخص خائن. و پلی که بر روی آن رحم قرار دارد که به هنگام عبور انسانها از آن می گوید: پروردگارااین شخص واصل رحم و این شخص قاطع رحم است. و پلی که بر روی آن پروردگار است(که این گفته خداست): حقّا كه آفريدگار تو در كمينگاه (ستمگران) است.

2) وی به نقل از سفیان ثوری در تفسیر آیه می نویسد:
«قال: حدثنا مهران، عن سفيان( إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ ) يعني: جهنم عليها ثلاث قناطر: قنطرة فيها الرحمة، وقنطرة فيها الأمانة، وقنطرة فيها الربّ تبارك وتعالى».[4] همانا که پروردگار در کمینگاه ستمگران است؛ یعنی جهنم که بر روی آن سه پل قرار گرفته که پلی در ان رحمت و پل دیگر در آن امانت و پل دیگر در آن خدا! قرار گرفته است.

3) و از حسن بصری در تفسیر آیه نقل می کند که مراد از مرصاد اعمال بنی ادم می باشد: «حدثنا ابن عبد الأعلى، قال: ثنا ابن ثور، عن معمر، عن الحسن( إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ ) قال: مِرْصاد عمل بني آدم».[5]

4) در تفسیر مقاتل بن سلیمان در تفسیر آیه آمده که بر جهنم هفت پل قرار دارد که پل هفتم حق الناس که آن گفته خدا است:«وفي السابعة، يسألون عن مظالم الناس، فذلك قوله: «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ».[6]

5)‌ سیوطی نیز در تفسیر «الدرالمنثور» نقلیات دیگری بیان نموده است:«و أخرج الفريابي و عبد بن حميد و ابن المنذر عن سالم بن أبى الجعد في قوله إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ قال ان لجهنم ثلاث قناطر قنطرة فيها الأمانة و قنطرة فيها الرحم و قنطرة فيها؟ الرب تبارك و تعالى و هي المرصاد لا ينجو منها الا ناج فمن نجا من ذلك لم ينج من هذه»؛[7] ...وپلی که بر روی آن پروردگار است و آن پل مرصاد است.

6) سیوطی به نقل از بیهقی روایت می کند که خدا ی متعال قسم خورده است که پروردگار در کمینگاه است،‌ که این کمینگاه پل صراط می باشد.[8]

موفق باشید.


[/HR] [1] . الفجر(89)،14.

[2] . حدیث مقطوع حدیثی است که سند آن به تابعی ختم می گردد.

[3] . جامع البيان في تأويل القرآن، الطبري، ج24، ص412.

[4] . همان.

[5] . همان.

[6] . تفسير مقاتل بن سليمان، أبو الحسن مقاتل بن سليمان بن بشير الأزدي البلخى (المتوفى: 150هـ)، ج4، ص689،‌ دار إحياء التراث – بيروت.

[7] . الدرالمنثور، السیوطی، ج6، ص348.

[8] . همان.

سؤال:
منظور از مواقف وقنطره و عقبه ی قیامت چیست؟

پاسخ:
كلمه ى مواقف جمع «موقف» به معنى محل توقف و ايستگاه و كلمه ى «قنطره» به معنى «پل» و واژه ى «عقبه» به معناى «گردنه» می باشد. این امر بیانگر آن است که انسان مجرم در آخرت در جایگاه هایی مورد بازخواست قرار می گیرد و بر اساس جرم و گناه خود و تبعیت از هوای نفس در این جایگاه ها مورد مؤاخذه قرار می گیرد.
در حديثى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) آمده است: «انَّ أَمامَكُمْ عَقَبَةً كَؤُوداً لا يَجُوزُهَا الْمُثْقَلُونَ، وَ أَنَا أُرِيْدُ أَنْ أُخَفِّفَ عَنْكُمْ لِتِلْكَ الْعَقَبَةِ»؛[1] «پيش روى شما گردنه ی صعب العبورى است كه سنگين باران از آن نمى‏ گذرند، و من مى‏ خواهم بار شما را براى عبور از اين گردنه سبك كنم»!
همچنین امام علی(عليه السلام) در وصاياى معروف خود به فرزند گراميش امام حسن مجتبى(عليه السلام)مى فرمايد: «وَاعْلَمْ أَنَّ أَمامَكَ عَقَبَةً كَؤُوداً، اَلْمُخِفُّ فِيها أَحْسَنُ حالاً مِنَ الْمُثْقِلِ وَالمُبْطِئُ عَلَيْها أَقْبَحُ حالاً مِنَ الْمُسْرِع وَانّ مَهْبِطَكَ بِها لا مَحالَةَ إِمّا عَلى جَنَّة أَوْ عَلى نار...»؛[2]«فرزندم بدان كه (پس از مرگ) گردنه ى سختى در پيش رو دارى، انسان هاى سبك بار (از نظر گناه) از افراد سنگين بار، وضعيت بهترى دارند، هر كس با تأمل و درنگ از آن عبور كند از آن كسى كه با سرعت از آن مى گذرد، وضع بدترى خواهد داشت پايان گذر از آن (فرودگاه) يا بهشت است و يا دوزخ».

سؤال دوم: دیدگاه شیخ صدوق و شیخ مفید در رابطه با مواقف قیامت چیست؟
جواب: مرحوم شيخ صدوق(م381هـ)
در اين مسأله(بسان ديگر مسايل كلامى) بيشتر به ظواهر توجه نموده و آنچه از ظاهر روایات بدست می آید را به عنوان اندیشه ی کلامی خود بیان داشته و در این رابطه می نویسد:
«اعتقاد ما در مورد عقبه هايى كه بر طريق و راه محشر قرار دارد، اين است كه هر يك از آنها به نام يكى از فرايض دينى نامگذارى شده، و انسان موظف است از آنها عبور نمايد، هرگاه به خاطر كارهاى نيك و در پرتو رحمت الهى از يكى از آن عقبه هابگذرد به عقبه ديگر مى رسد كه بايد از آن نيز عبور نمايد، و به اين ترتيب بايد از همه ى موقف ها و عقبه ها بگذرد و در غير اين صورت به دوزخ سقوط خواهد كرد آنگاه مى گويد: عقبه هاى ياد شده همگى بر «صراط» قرار گرفته و نام يكى از آنها «ولايت» است كه همه ى اهل محشر در آنجا بازخواست و در مورد ولايت امامان معصوم(عليهم السلام) مورد سؤال قرار مى گيرند وخطرناك ترين عقبه هاى صراط، عقبه اى است كه به نام «مِرْصاد» نامگذارى شده است و خداوند به عزت و جلال خود سوگند ياد كرده است كه در اين «عقبه» ستمگران را بازداشت نمايد چنان كه مى فرمايد:(إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ)؛[3]«حقّا كه آفريدگار تو در كمينگاه (ستمگران) است».[4]
مرحوم شيخ مفيد(م413هـ)در مباحث كلامى خود به عقل و داورى هاى آن بيشتر اعتماد نموده و مفاهيم و مسايل كلامى و دينى را بر اين اساس تفسير مى نمايد و در شرح كلام صدوق(ره) مى نویسد: «عقبه هاى قيامت همان احكام دينى است كه انسان ها بايد در روز قيامت پاسخگوى آنها باشند ولى هرگز مقصود اين نيست كه حقيقتاً در سراى ديگر كوه ها و گردنه هاى صعب العبورى بر صراط قرار دارد و بندگان موظفند تا از آنها عبور نمايند و خود را به بهشت برسانند، بلكه مقصود از «عقبه»(گردنه) كه در قرآن وروايات آمده است، همان دستورات الهى است كه از آنجا كه رعايت آنها تحمل مشكلات و دشوارى هايى را همراه دارد از آنها به «عقبه» تعبير شده است».[5]

سؤال سوم: عقبه مرصاد در اخبار اهل سنت چگونه ذکر شده است؟
جواب:
در تفاسیر اثری اهل سنت، در ذیل آیه ی شریفه: «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ»؛[6]«حقّا كه آفريدگار تو در كمين گاه (ستمگران) است»،‌ احادیث مقطوع[7] و نقلیاتی از برخی تابعین وارد شده که چند نمونه اشاره می گردد.
1) ابن جریر طبری(م:310هـ) در تفسیر :«جامع البیان» روایت می کند: «ثنا عمرو بن قيس، قال: بلغني أن على جهنم ثلاث قناطر: قنطرة عليها الأمانة، إذا مرّوا بها تقول: يا ربّ هذا أمين، يا ربّ هذا خائن، وقنطرة عليها الرحِم، إذا مرّوا بها تقول: يا ربّ هذا واصل، يا ربّ هذا قاطع؛ وقنطرة عليها الربّ( إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ )» .[8] «بر جهنم سه پل قرار دارد. پلی که بر روی آن امانت است، که به هنگام عبور افراد از آن می گوید: پروردگارا این شخص امین است و این شخص خائن. و پلی که بر روی آن رحم قرار دارد که به هنگام عبور انسانها از آن می گوید: پروردگارا این شخص واصل رحم و این شخص قاطع رحم است. و پلی که بر روی آن پروردگار است(که این گفته خداست): حقّا كه آفريدگار تو در كمينگاه (ستمگران) است».

2) وی به نقل از سفیان ثوری در تفسیر آیه می نویسد: «قال: حدثنا مهران، عن سفيان( إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ ) يعني: جهنم عليها ثلاث قناطر: قنطرة فيها الرحمة، وقنطرة فيها الأمانة، وقنطرة فيها الربّ تبارك وتعالى».[9]«حقّا كه آفريدگار تو در كمينگاه (ستمگران) است. یعنی جهنم که بر روی آن سه پل قرار دارد. پلی که در آن رحمت و پلی که در آن امانت و پلی که در آن پروردگار قرار دارد».

3) و از حسن بصری در تفسیر آیه نقل می کند که مراد از مرصاد اعمال بنی آدم می باشد: «حدثنا ابن عبد الأعلى، قال: ثنا ابن ثور، عن معمر، عن الحسن( إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ ) قال: مِرْصاد عمل بني آدم».[10]

4) در تفسیر مقاتل بن سلیمان در تفسیر آیه آمده که بر جهنم هفت پل قرار دارد که پل هفتم حق الناس که آن گفته خدا است: «وفي السابعة، يسألون عن مظالم الناس، فذلك قوله: «إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ».[11]

5) سیوطی به نقل از بیهقی روایت می کند که خدا ی متعال قسم خورده است که پروردگار در کمین گاه است،‌ که این کمین گاه پل صراط می باشد.[12]


[/HR] [1] . الطبرسی، « مجمع البيان»، جلد 10، صفحه 495.

[2] . صبحى صالح، نهج البلاغه، بخش نامه ها ووصايا، شماره ى 31.

[3] . الفجر(89)،14.

[4] . الصدوق،الاعتقادات، ‌ ص73.

[5] . المفید، تصحیح الاعتقاد، ص113.

[6] . الفجر(89)،14.

[7] . حدیث مقطوع حدیثی است که سند آن به تابعی ختم می گردد.

[8] . الطبري، جامع البيان في تأويل القرآن، ج24، ص412.
[9] . همان.

[10] . همان.

[11] . أبو الحسن مقاتل بن سليمان بن بشير الأزدي البلخى (المتوفى: 150هـ)، تفسير مقاتل بن سليمان،ج4، ص689،‌ دار إحياء التراث – بيروت.

[12] . همان.

موضوع قفل شده است