جمع بندی «مسجد بالاسر» در حرم چیست و چرا مسجد نامیده میشود؟

تب‌های اولیه

8 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
«مسجد بالاسر» در حرم چیست و چرا مسجد نامیده میشود؟

سلام.
در حرم مطهر حضرت امام رضا و همچنین حرم مطهر حضرت احمد بن موسی شاهچراغ بخشی از حرم که بالاتر از ضریح قرار دارد به اسم مسجد بالاسر نامیده شده است.
چند سوال در این رابطه دارم:
1- آیا حرم های سایر ائمه و امامزادگان هم دارای این قسمت هستند؟
2- چرا این بخش از حرم حکم مسجد دارد؟ مگر چه فرقی با بقیه قسمتهای حرم دارد که تنها این قسمت رو بعنوان مسجد در نظر گرفتن؟
3- آیا نماز و یا عبادت در این بخش از حرم برتری خاصی نسبت به سایر قسمتهای حرم داره؟ یه جا شنیدم که دعا در قنوت نماز در مسجد بالاسر امام رضا قطعا مستجابه...

با نام و یاد دوست





کارشناس بحث: استاد مقداد

mehrant;750287 نوشت:
سلام.
در حرم مطهر حضرت امام رضا و همچنین حرم مطهر حضرت احمد بن موسی شاهچراغ بخشی از حرم که بالاتر از ضریح قرار دارد به اسم مسجد بالاسر نامیده شده است.
چند سوال در این رابطه دارم:
1- آیا حرم های سایر ائمه و امامزادگان هم دارای این قسمت هستند؟

علیک سلام.

مکانی به اسم بالاسر برای همه ائمه و امازادگان وجود دارد که با توجه به نحوه دفن جنازه ،نزدیک سر مطهر آن بزرگواران می باشد.

mehrant;750287 نوشت:
2- چرا این بخش از حرم حکم مسجد دارد؟ مگر چه فرقی با بقیه قسمتهای حرم دارد که تنها این قسمت رو بعنوان مسجد در نظر گرفتن؟

این بخش از حرم امام رضا(علیه السلام) در حکم مسجد نیست،بلکه واقعاً مسجد است.
مسجد بالاسر بعد از روضة منوره از لحاظ قدمت، تاريخي‌ترين بناي حوزه حرم مطهر است. اين مسجد كوچك در غرب بقعة منوره و بالاسر مبارك، بين حرم و رواق دار السياده واقع شده و 8 متر طول، 5/4 متر عرض و 10 متر ارتفاع دارد. مسجد بالاسر داراي سه صفه شرقي، غربي و شمالي است. صفه شرقي به حرم مطهر متصل شده كه زائران پس از طواف و زيارت از طريق آن به مسجد بالاسر وارد مي‌شوند و به اعتقاد «الصلوة عند رأس الامام»، در آنجا دو ركعت نماز زيارت به‌جا مي‌آورند. بنابر نقلي، در گذشته بين حرم و صفه شرقي مسجد، ديواري وجود داشته است. در سال 1227 هـ.ق كه محمد ولي ميرزا، استاندار خراسان بوده، اين ديوار برداشته شد و مسجد به حرم متصل گرديد. صفه شمالي مسجد به رواق دار الشكر مرتبط است.
در ضلع جنوبي مسجد بالاسر، محرابي از كاشي معرق با سبكي بسيار جالب ديده مي‌شود.‌ در كنار اين محراب، تاريخ 1363 هـ.ق و در طرف ديگر آن، نام كاشي‌ساز و نقاش محراب (محمد خان رضوان) از همان كاشي گره‌سازي شده است. تزيينات و كاشي‌كاري ازاره مسجد بالاسر، همانند ازاره حرم مطهر و در ادامة آن است. در بالاي ازاره، كتيبة سنگ حرم با ابيات فارسي به خط نستعليق و با رنگ سياه، حد فاصل بين ازاره مسجد و معرق‌كاري ديوارها را تشكيل مي‌دهد. در مطلع ابيات ضلع شرقي و جنوبي مسجد، چنين آمده است:
تبارك الله از اين روضة همايون فر * كه برتر از دو جهان است نزد اهل هنر
و در مقطع آن مي‌خوانيم:
نوشت كلك دبير از براي تاريخش * كه نصب شد گويي در حريم كعبه حجر
در بالاي طاق متصل به حرم مطهر، دو بيت زير از دعبل خزاعي، شاعر اهل بيت در مورد دفن حضرت به كاشي معرق نقش بسته است:
قبران في طوس خير الناس كلهم * و قبر شرّهم هذا من العبر
ما ينفع الرجس من قرب الزكي و لا * علي الزكي يقرب الرجس من طرر
(دو قبردر طوس در كنار يك‌ديگرند، يكي قبر بهترين انسان‌‌ها و ديگري گور بدترين آن‌‌ها و اين ازعبرت‌‌هاي روزگار است. نه همجواري پليد با پاك به او سودي مي‌رساند و نه نزديك بودن انسان پاك با پليد به وي زيان مي‌رساند.)
در معرق‌كاري مسجد بالاسر، آياتي از قرآن و نيز عباراتي مانند: «يا مجيب دعوة المضطرين» مكتوب است.

سابقه تاريخي مسجد بالاسر بنا به شواهد تاريخي، مسجد بالاسر را ابوالحسن عراقي، معروف به دبير، از رجال دورة غزنويان، در سال 425 هـ.ق حدود هزار سال قبل ساخته و مدفن او در جوار همين مسجد است. ابن بطوطه، جهانگرد معروف كه در سال 734 هـ.ق از مشهد ديدن كرده، ضمن مشاهده قبر علي بن موسي الرضا (عليه السلام)، به مسجد بالاسر كه در كنار بارگاه رضوي بوده، اشاره نموده است.
بر گرفته از پایگاه اطلاع رسانی آستان قدس رضوی


mehrant;750287 نوشت:
3- آیا نماز و یا عبادت در این بخش از حرم برتری خاصی نسبت به سایر قسمتهای حرم داره؟ یه جا شنیدم که دعا در قنوت نماز در مسجد بالاسر امام رضا قطعا مستجابه...

با عرض سلام و ادب

در تاريخ آمده است كه طرف بالاي سرحضرت رضا عليه السلام مسجدي است به نام مسجد بالاسر و آن حضرت زماني كه وارد اين بقعه مي شدند در آن جا نماز مي خواندند. هركس رو به ضريح حضرت رضا عليه السلام جانب قبله نماز بخواند مثل اين است كه به تمام قبور معصومين عليهم السلام وخانه كعبه نماز خوانده است.(1)

نمازي كه در حرم مطهر حضرت رضا عليه السلام خوانده شود ثواب پنجاه هزار نماز را دارد. بنا به شواهد تاریخی، مسجد بالاسر را ابوالحسن عراقی، معروف به دبیر، از رجال دوره غزنویان، در سال 425 قمری حدود هزار سال قبل ساخته و مدفن او در جوار همین مسجد است. ابن بطوطه، جهانگرد معروف که در سال 734 از مشهد دیدن کرده، ضمن مشاهده قبر علی بن موسی الرضا (ع)، به مسجد بالاسر که در کنار بارگاه رضوی بوده، اشاره نموده است.(2)

برآورده شدن حاجات

در روايات و احاديث درباره فضيلت زيارت و دعا در بالاسر مبارک حضرت رضا (ع) مطالب زيادي نقل شده و دعا در اين مكان شريف را مقرون به اجابت دانسته اند.از جمله صقر بن دلف می گويد: از سرورم امام هادى (ع) شنيدم كه فرمود: هر كه به درگاه خداوند نيازى دارد، قبر جدّم امام رضا(ع) در طوس را بدين سان زيارت نمايد كه نخست غسل كند، در بالاسر دو ركعت نماز بگزارد و در قنوت حاجت خويش را بر زبان آورد... اگر در خواسته اش معصيت يا بريدن از خويشان نباشد، مستجاب خواهد شد؛ زيرا جاى قبر آن حضرت پاره اى از بهشت است و هر مؤمنى كه آن را زيارت كند، خدا او را از آتش رهايى بخشد و در سراى امنيت جاى دهد. (3)

آمرزش گناهان

امام رضا عليه السلام هم در باره فضيلت نماز در اين مكان شريف مي فرمايد: لَا يُصَلِّي أَحَدُ مِنْكُمْ عِنْدَ قَبْرِي رَكْعَتَيْنِ الَّا اسْتَحَقَّ الْمَغْفِرَةَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلٍ يَوْمَ يَلْقَاهُ؛ نماز نمي خواند كسي نزد قبر من دوركعت مگر آنكه سبب آمرزش گناهان نماز گزارنده مي شود.(4)

علامه مجلسي دركتاب تحفةالزائر از امام علي النقي عليه السلام روايت كرده هركه حاجتي داشته باشد ، به زيارت جدم حضرت رضا عليه السلام درشهر طوس برود و با غسل زيارت نزد قبر آن حضرت دو ركعت نماز به جا آورد و در قنوت نماز، حاجت خود را بطلبد كه مستجاب مي شود. (5)

حكايتي از شيخ صدوق

شیخ صدوق رضوان الله علیه در کتاب عیون اخبار الرضا (ع) نقل می کند که عامر بن عبدالله بیوردی حاکم مرورود گفت : من در مشهد طوس بودم و مردی را دیدم که وارد قبه شد و در بالاسر نشست و گریه آغاز نمود ، و به زبان ترکی می گفت : بار خدایا اگر فرزندم زنده است او را به من برگردان و اگر مرده است خبر مرگ او را به من برسان .

گوید من از او پرسیدم چرا گریه می کنی گفت فرزندم در جنگ اسحاق آباد گم شد و من از او خبر ندارم و آمده ام تا از صاحب این قبر درخواست کنم فرزندم را به من برساند ، راوی گوید ، هنگامی که از مسجد بیرون شدیم ناگهان جوان قد بلندی رسید و با آن مرد معانقه کرد و یکدیگر را شناختند و معلوم شد که آن جوان فرزند گمشده او می باشد .

ابراهیم بن محمد جوینی در فرائد حدیثی نقل می کند که در جوار تربت امام (ع) مسجدی بود که مؤمنان در آن نماز می گذارده اند ظاهرا مسجدی است که اکنون هم وجود دارد و به مسجد بالاسر معروف می باشد.

پانوشتها:

(1). زندگاني حضرت علي بن موسي الرضا عليه السلام جلد2صفحه168
(2). زبدةالتاليف جلد3صفحه263
(3). عيون اخبارالرضا(ع)، ج2، ص 262 و امالى صدوق 588
(4). عيون أخبار الرضا (ع)، ج1، ص 248
(5). منتخب التواريخ ، ص598

مقداد;750623 نوشت:
با عرض سلام و ادب
تشکر از استاد مقدار گرامی بابت پاسخ:Gol:
در مورد مسجد بالاسر در حرم امام رضا توضیح دادید و گفتید این قسمت واقعا مسجد هست نه در حکم مسجد
در مورد بقیه حرم ها چطور؟

mehrant;751564 نوشت:
تشکر از استاد مقدار گرامی بابت پاسخ:Gol:
در مورد مسجد بالاسر در حرم امام رضا توضیح دادید و گفتید این قسمت واقعا مسجد هست نه در حکم مسجد
در مورد بقیه حرم ها چطور؟

با عرض سلام و ادب.

در مورد حرم سایر ائمه(علیهم السلام) باید یک به یک بررسی شود که آیا محل بالاسر مسجد هم می باشد یا خیر که ان شاءالله به محض یافتن پاسخ دقیق،عرض خواهیم کرد.

پرسش:
«مسجد بالاسر» در حرم چیست و چرا مسجد نامیده می شود آیا نماز و عبادت در این محل فضیلت خاصی دارد؟

پاسخ:
مکانی به اسم بالاسر برای همه ائمه و امازادگان وجود دارد که با توجه به نحوه دفن جنازه، نزدیک سر مطهر آن بزرگواران می باشد. اما اینکه آیا در همه حرمها این مکان مسجد می باشد یا خیر جای بررسی دارد. اما این بخش از حرم امام رضا (علیه السلام) مسجد است.
مسجد بالاسر بعد از روضه منوره از لحاظ قدمت، تاريخی ترين بنای حوزه حرم مطهر است. اين مسجد كوچك در غرب بقعة منوره و بالاسر مبارك، بين حرم و رواق دار السياده واقع شده و 8 متر طول، 5/4 متر عرض و 10 متر ارتفاع دارد. مسجد بالاسر دارای سه صفه شرقی، غربی و شمالی است. صفه شرقی به حرم مطهر متصل شده كه زائران پس از طواف و زيارت از طريق آن به مسجد بالاسر وارد مي‌شوند و به اعتقاد «الصلوة عند رأس الامام»، در آنجا دو ركعت نماز زيارت به‌جا می آورند. بنابر نقلی، در گذشته بين حرم و صفه شرقی مسجد، ديواری وجود داشته است. در سال 1227 هـ.ق كه محمد ولی ميرزا، استاندار خراسان بوده، اين ديوار برداشته شد و مسجد به حرم متصل گرديد. صفه شمالي مسجد به رواق دار الشكر مرتبط است.

در ضلع جنوبي مسجد بالاسر، محرابي از كاشی معرق با سبكی بسيار جالب ديده می شود.‌ در كنار اين محراب، تاريخ 1363 هـ.ق و در طرف ديگر آن، نام كاشی ساز و نقاش محراب (محمد خان رضوان) از همان كاشی گره‌سازی شده است. تزيينات و كاشی كاری ازاره مسجد بالاسر، همانند ازاره حرم مطهر و در ادامه آن است. در بالای ازاره، كتيبه سنگ حرم با ابيات فارسی به خط نستعليق و با رنگ سياه، حد فاصل بين ازاره مسجد و معرق‌كاری ديوارها را تشكيل می دهد.

در مطلع ابيات ضلع شرقی و جنوبی مسجد، چنين آمده است:
تبارك الله از اين روضه همايون فر * كه برتر از دو جهان است نزد اهل هنر
و در مقطع آن می خوانيم:
نوشت كلك دبير از برای تاريخش * كه نصب شد گويی در حريم كعبه حجر
در بالای طاق متصل به حرم مطهر، دو بيت زير از دعبل خزاعی، شاعر اهل بيت در مورد دفن حضرت به كاشی معرق نقش بسته است:
قبران فی طوس خير الناس كلهم * و قبر شرّهم هذا من العبر
ما ينفع الرجس من قرب الزكی و لا * علی الزكي يقرب الرجس من طرر
(دو قبر در طوس در كنار يك‌ديگرند، يكی قبر بهترين انسان‌‌ها و ديگری گور بدترين آن‌‌ها و اين از عبرت‌‌های روزگار است. نه همجواری پليد با پاك به او سودی می رساند و نه نزديك بودن انسان پاك با پليد به وی زيان می رساند.)
در معرق‌كاری مسجد بالاسر، آياتی از قرآن و نيز عباراتی مانند: «يا مجيب دعوة المضطرين» مكتوب است.

در تاريخ آمده است كه طرف بالای سر حضرت رضا (عليه السلام) مسجدی است به نام مسجد بالاسر و آن حضرت زمانی كه وارد اين بقعه می شدند در آن جا نماز می خواندند. هركس رو به ضريح حضرت رضا (عليه السلام) جانب قبله نماز بخواند مثل اين است كه به تمام قبور معصومين (عليهم السلام) و خانه كعبه نماز خوانده است.(1)

نمازی كه در حرم مطهر حضرت رضا (عليه السلام) خوانده شود ثواب پنجاه هزار نماز را دارد. بنا به شواهد تاریخی، مسجد بالاسر را ابوالحسن عراقی، معروف به دبیر، از رجال دوره غزنویان، در سال 425 قمری حدود هزار سال قبل ساخته و مدفن او در جوار همین مسجد است. ابن بطوطه، جهانگرد معروف که در سال 734 از مشهد دیدن کرده، ضمن مشاهده قبر علی بن موسی الرضا (ع)، به مسجد بالاسر که در کنار بارگاه رضوی بوده، اشاره نموده است.(2)

_ برآورده شدن حاجات:
در روايات و احاديث درباره فضيلت زيارت و دعا در بالاسر مبارک حضرت رضا (علیه السلام) مطالب زيادی نقل شده و دعا در اين مكان شريف را مقرون به اجابت دانسته اند. از جمله صقر بن دلف می گويد: از سرورم امام هادى (علیه السلام) شنيدم كه فرمود: هر كه به درگاه خداوند نيازى دارد، قبر جدّم امام رضا (علیه السلام) در طوس را بدين سان زيارت نمايد كه نخست غسل كند، در بالاسر دو ركعت نماز بگزارد و در قنوت حاجت خويش را بر زبان آورد... اگر در خواسته اش معصيت يا بريدن از خويشان نباشد، مستجاب خواهد شد؛ زيرا جاى قبر آن حضرت پاره اى از بهشت است و هر مؤمنى كه آن را زيارت كند، خدا او را از آتش رهايى بخشد و در سراى امنيت جاى دهد.(3)

_ آمرزش گناهان:
امام رضا (عليه السلام) هم در باره فضيلت نماز در اين مكان شريف می فرمايد: «لَا يُصَلِّي أَحَدُ مِنْكُمْ عِنْدَ قَبْرِي رَكْعَتَيْنِ الَّا اسْتَحَقَّ الْمَغْفِرَةَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلٍ يَوْمَ يَلْقَاهُ»؛ نماز نمی خواند كسی نزد قبر من دو ركعت مگر آنكه سبب آمرزش گناهان نماز گزارنده می شود.(4)

علامه مجلسی دركتاب تحفةالزائر از امام علی النقي (عليه السلام) روايت كرده هركه حاجتی داشته باشد ، به زيارت جدم حضرت رضا (عليه السلام) درشهر طوس برود و با غسل زيارت نزد قبر آن حضرت دو ركعت نماز به جا آورد و در قنوت نماز، حاجت خود را بطلبد كه مستجاب می شود.(5)

_ حكايتی از شيخ صدوق:
شیخ صدوق (رضوان الله علیه) در کتاب عیون اخبار الرضا (علیه السلام) نقل می کند که عامر بن عبدالله بیوردی حاکم مرورود گفت: من در مشهد طوس بودم و مردی را دیدم که وارد قبه شد و در بالاسر نشست و گریه آغاز نمود ، و به زبان ترکی می گفت: بار خدایا اگر فرزندم زنده است او را به من برگردان و اگر مرده است خبر مرگ او را به من برسان.
گوید من از او پرسیدم چرا گریه می کنی گفت فرزندم در جنگ اسحاق آباد گم شد و من از او خبر ندارم و آمده ام تا از صاحب این قبر درخواست کنم فرزندم را به من برساند، راوی گوید، هنگامی که از مسجد بیرون شدیم ناگهان جوان قد بلندی رسید و با آن مرد معانقه کرد و یکدیگر را شناختند و معلوم شد که آن جوان فرزند گمشده او می باشد.

ابراهیم بن محمد جوینی در فرائد حدیثی نقل می کند که در جوار تربت امام (علیه السلام) مسجدی بود که مؤمنان در آن نماز می گذارده اند ظاهرا مسجدی است که اکنون هم وجود دارد و به مسجد بالاسر معروف می باشد.

_________
(1) زندگاني حضرت علی بن موسي الرضا (عليه السلام) جلد 2 صفحه 168
(2) زبدةالتاليف جلد3صفحه263
(3) عيون اخبارالرضا(ع)، ج2، ص 262 و امالى صدوق 588.
(4) عيون أخبار الرضا (ع)، ج1، ص 248.
(5) منتخب التواريخ ، ص598.

موضوع قفل شده است