جمع بندی كلا بل لا تكرمون اليتيم
تبهای اولیه
در این سه آیه:
فاما الانسن اذا ما ابتلئه ربه فاكرمه و نعمه فيقول ربى اكرمن (15)
و اما اذا ما ابتلئه فقدر عليه رزقه فيقول ربى اهانن (16)
كلا بل لا تكرمون اليتيم (17)
آیۀ آخر چه ارتباطی به دو آیۀ قبل دارد؟
بالاخره «فيقول ربى اكرمن» و «فيقول ربى اهانن» نتیجه گیری درستی هستن یا نه؟
در این سه آیه:فاما الانسن اذا ما ابتلئه ربه فاكرمه و نعمه فيقول ربى اكرمن (15)
و اما اذا ما ابتلئه فقدر عليه رزقه فيقول ربى اهانن (16)
كلا بل لا تكرمون اليتيم (17)آیۀ آخر چه ارتباطی به دو آیۀ قبل دارد؟
بالاخره «فيقول ربى اكرمن» و «فيقول ربى اهانن» نتیجه گیری درستی هستن یا نه؟
آيات 15-20 سوره مباركه فجر به نقد ديدگاه انسان در خصوص نعمتهاي الهي پرداخته و آنرا تصحيح ميكند .
ديدگاه عمومي انسانها اين است كه نعمتهاي ظاهري موجب تقرب به خدا و اكرام فرد نزد خداوند است و عدم برخورداري از اين نعمتها نشانه دوري از لطف خداست .
در آيات 15 و 16 سوره مباركه فجر اين ديدگاه را تصحيح نموده و بيان مينمايد كه اعطاي نعمت يا عدم اعطاي آن ، جز ابتلا و امتحان انسان نيست و تقرب و عدم تقرب به درگاه الهي را بايد در جاي ديگري جستجو نمود .دوري از خداوند متعال با اعمال انسان – كه به برخي از آنها در آيات 17 تا20 تصريح نموده- است كه رقم مي خورد .
مرحوم علامه در اين خصوص مي فرمايند:
"انسان زير نظر خداى تعالى است، و خداى تعالى در كمين او است تا ببيند به صلاح مى گرايد و يا به فساد، و او را مى آزمايد، و در بوته امتحان قرارش مى دهد، يا با دادن نعمت، و يا با محروم كردنش از آن، اين از نظر واقع امر و اما انسان اين واقعيت را آن طور كه بايد در نظر نمى گيرد، او وقتى مورد انعام خداى تعالى قرار مى گيرد خيال مى كند نزد خدا احترام و كرامتى داشته، كه اين نعمت را به او داده، پس او هر كارى دلش بخواهد مى تواند بكند، در نتيجه طغيان مى كند و فساد را گسترش مى دهد، و اگر مورد انعام قرارش ندهد و زندگيش را تنگ بگيرد، او خيال مى كند كه خداى تعالى با او دشمنى دارد و به وى اهانت مى كند، در نتيجه به كفر و جزع مى پردازد."(1)
(1)- الميزان ، ذيل آيه 15 و 16 سوره مباركه فجر
در تفسير نمونه نيز آمده است :
"در ايـنـجـا بـه مـساله امتحان كه معيار ثواب و عقاب الهى است ومهمترين مساله زندگى انسان مـحسوب مى شود مى پردازد، مى فرمايد: ((اما انسان هنگامى كه پروردگارش او را براى آزمايش ، اكـرام مـى كـنـد و نـعمت مى بخشد (مغرورمى شود و) مى گويد: پروردگارم مرا گرامى داشته است))! (فاما الا نسان اذا ما ابتليه ربه فاكرمه ونعمه فيقول ربى اكرمن).
او نـمى داند كه آزمايش الهى گاه با نعمت است ، و گاه با انواع بل، نه روى آوردن نعمت بايد مايه غرور گردد، و نه بلاها مايه ياس و نوميدى.
(آيـه)ـ ((و امـا هـنـگـامـى كـه براى امتحان ، روزيش را بر او تنگ مى گيرد(مايوس مى شود و) مى گويد: پروردگارم مرا خوار كرده است))! (واما اذا ما ابتليه فقدر عليه رزقه فيقول ربى اهانن).
يـاس سـر تـا پـاى او را فرا مى گيرد، و از پروردگارش مى رنجد، غافل از اين كه اينها همه وسائل آزمـايـش و امـتـحان اوست ـكه خداوند طبق حكمتش هر گروهى رابه چيزى آزمايش مى كندـ امـتحانى كه رمز پرورش و تكامل انسان ، و به دنبال آن سبب استحقاق ثواب ، و در صورت مخالفت مايه استحقاق عذاب است."(2)
[="](2)- تفسير نمونه ،ذيل آيه 15 و16 سوره مباركه فجر
(3)- همان ، ذيل آيه 17 و18
(4)- برگرفته ازالميزان ، همان .
فاما الانسن اذا ما ابتلئه ربه فاكرمه و نعمه فيقول ربى اكرمن (15)
و اما اذا ما ابتلئه فقدر عليه رزقه فيقول ربى اهانن (16)
كلا بل لا تكرمون اليتيم (17)
بالاخره «فيقول ربى اكرمن» و «فيقول ربى اهانن» نتیجه گیری درستی هستن یا نه؟
پاسخ:آيات 15-20 سوره مباركه فجر به نقد ديدگاه انسان در خصوص نعمتهاي الهي پرداخته و آنرا تصحيح ميكند .
ديدگاه عمومي انسانها اين است كه نعمتهاي ظاهري موجب تقرب به خدا و اكرام فرد نزد خداوند است و عدم برخورداري از اين نعمتها نشانه دوري از لطف خداست .
در آيات 15 و 16 سوره مباركه فجر اين ديدگاه را تصحيح نموده و بيان مينمايد كه اعطاي نعمت يا عدم اعطاي آن ، جز ابتلا و امتحان انسان نيست و تقرب و عدم تقرب به درگاه الهي را بايد در جاي ديگري جستجو نمود .دوري از خداوند متعال با اعمال انسان – كه به برخي از آنها در آيات 17 تا20 تصريح نموده- است كه رقم مي خورد .
مرحوم علامه در اين خصوص مي فرمايند:
"انسان زير نظر خداى تعالى است، و خداى تعالى در كمين او است تا ببيند به صلاح مى گرايد و يا به فساد، و او را مى آزمايد، و در بوته امتحان قرارش مى دهد، يا با دادن نعمت، و يا با محروم كردنش از آن، اين از نظر واقع امر و اما انسان اين واقعيت را آن طور كه بايد در نظر نمى گيرد، او وقتى مورد انعام خداى تعالى قرار مى گيرد خيال مى كند نزد خدا احترام و كرامتى داشته، كه اين نعمت را به او داده، پس او هر كارى دلش بخواهد مى تواند بكند، در نتيجه طغيان مى كند و فساد را گسترش مى دهد، و اگر مورد انعام قرارش ندهد و زندگيش را تنگ بگيرد، او خيال مى كند كه خداى تعالى با او دشمنى دارد و به وى اهانت مى كند، در نتيجه به كفر و جزع مى پردازد."(1)
در تفسير نمونه نيز آمده است :
"در ايـنـجـا بـه مـساله امتحان كه معيار ثواب و عقاب الهى است ومهمترين مساله زندگى انسان مـحسوب مى شود مى پردازد، ...
(1)- الميزان ، ذيل آيه 15 و 16 سوره مباركه فجر
(2)- تفسير نمونه ،ذيل آیات 17و18 سوره مباركه فجر
(3)- برگرفته ازالميزان ، همان .
کلید وازه ها : امتحان و ابتلا ؛ربی اکرمن ؛ ربی اهانن، بی اعتنایی به ایتام؛دوری از خدا