جمع بندی تذکر پیامبر(ص) به امیرالمومنین(ع) درباره برتری نماز جماعت صبح بر شب زنده داری

تب‌های اولیه

13 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
تذکر پیامبر(ص) به امیرالمومنین(ع) درباره برتری نماز جماعت صبح بر شب زنده داری

باسمه تعالی
با سلام و آرزوی توفیق و سلامت برای همه کارشناسان محترم و دوستان گرامی

در کتاب دعائم الاسلام روایت شده است:

متن روایت: قال الباقر(ع): قام علي(ع) الليل کله حتي اذا انشق عمود الصبح صلي الفجر و خفق برأسه، فلما صلي رسول الله(ص) الغداة لم يره، فاتي فاطمة فقال: اي بنية ما بال ابن عمک لم يشهد معنا صلاة الغداة؟ فاخبرته الخبر فقال: ما فاته من صلاة الغداة في جماعة افضل من قيام ليله کله، فانتبه علي لکلام رسول الله(ص) فقال له: يا علي ان من صلي الغداةفي جماعة فکانما قام الليل کله راکعا و ساجدا. يا علي اما علمت ان الارض تعج الي الله من نوم العالم عليها قبل طلوع الشمس.

ترجمه روایت: امام باقر(ع) فرمود:شبی امیر مؤمنان علی علیه السلام از آغاز تا انجام بنماز ایستاد، هنگامی که سپیده سحر دمید، نماز صبح را خواند و پس از نماز خواب او را فرا گرفت. پیامبر صلی الله علیه و آله آن صبح حضرت علی علیه السلام را در مسجد ندید، بعد از نماز نزد فاطمه علیها السلام آمد و فرمود: چه اتفاقی افتاد که پسر عمویت علی (ع) همراه ما در نماز صبح حاضر نگشت؟ و فاطمه جریان را به عرض پیامبر صلی الله علیه و آله رساند. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: آن پاداشی که به خاطر نماز جماعت صبح به او می‏دادند، و از او فوت شده بهتر است از تمام نمازهایی که در آن شب خوانده است، علی علیه السلام وقتی صدای رسول خدا را شنید، از خواب بیدار شد، پیامبر صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرمود کسی که نماز صبح را با جماعت بخواند گویا همه شب را در حال رکوع و سجود به سر برده است.

درباره سند این روایت در تاپیکی دیگر صحبت شد (اینجا)

اما درباره محتوای آن دو سوال باقی ماند که موضوعی اعتقادی است:
آیا این روایت با مقام عصمت امیرالمومنین(ع) سازگار است یا خیر و آیا چنین مواردی در روایات معتبر، درباره امیرالمومنین(ع) نقل شده است یا نه؟

با سپاس

با نام و یاد دوست




کارشناس بحث: استاد صالح

با سلام به شما دوست عزیز
گرچه مشکل سندی این روایت حل نشده باقی ماند (این پست را ملاحظه نمائید) اما در جواب اصل سوال:

ذره بین;726335 نوشت:
آیا این روایت با مقام عصمت امیرالمومنین سازگار است یا خیر و آیا چنین مواردی در روایات معتبر، درباره امیرالمومنین نقل شده است یا نه؟

چنین به نظر می رسد:
به عقیده پیروان اهل بیت سلام الله علیهم اجمعین، امامان معصوم، معصوم بودند به جمیع جهات، عصمت از جمیع جهات یعنی عالم بودن به جمیع جهات، لذا معنا ندارد فضیلت نماز صبح را (که یک عالم عادی آن را برتر از همه عبادات می داند) حضرت علی نداند، حضرت علی کسی است که قرآن را قبل از نزول می خواند، تورات و انجیل را حفظ می داند، نور ایشان قبل از خلفت تمام هستی خلق شده است، حال چنین کسی فضیلت نماز جماعت را بر عبادت شبانه نداند.

به این روایت نمی توان استدلال کرد، یا رد می شود (که با توجه ضعف سند به دلیل مرسل بودنش، آسان است) و یا باید توجیه کرد، و بنده توجیهی برای آن نیافتم.

موفق باشید.

صالح;727228 نوشت:
گرچه مشکل سندی این روایت حل نشده باقی ماند (این پست را ملاحظه نمائید)

سلام در آدرس فوق بحث های خوبی با مشارکت همه عزیزان در میزان اعتبار حدیث مرسل در مباحث کلامی وفقهی ومیزان اعتبار کتاب دعائم الاسلام وشخصیت قاضی نعمان شد که دوستان حتما ملاحظه بفرمایند.

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صل علی أمیرالمؤمنین ولیک و خلیفتک و حجتک علی خلقک یعسوب الدین و مولی الموحدین و إمام المتقین.

السلام علیک یا سیدی و مولای یا أمیرالمؤمنین

سلام علیکم

البته که آن چه در نگاه اول به ذهن می رسد این است که فهمی که معمولا از این روایت می شود، نه با مقام وجود مقدس حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام؛ بلکه با مقام غلامشان نمی خواند.

اما از آن جایی که حدیث صعب و مستصعب است و باز ممکن است حقایقی در آن باشد؛ دیدم که نوشته اید برای حدیث توجیهی نیافتم.

برای این که چیزی در این گونه موارد به ذهن حقیر خطور می کند و منتقل کرده باشم عرض می کنم که: این گونه موارد گاهی ممکن است به جهت تعلیم دیگران باشد و بهترین شاگرئ این تعلیمِ پیامبر، حضرت امیرالمؤمنین هستند؛ صلی الله علیهما و آلهما و سلم.

البته باز عرض می کنم که این به ذهن خطور می کند؛ و قطعی نمی گویم.

وگرنه چیزی که قطعی است این است که بسیار خنده دار است که به قول شما کسی و وجود مقدسی که در حین ولادتشان آیات ابتدایی سوره مبارکه مؤمنون را می خوانند (حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام)، برتری های نماز مستحب و جماعت و ... را نداند که نماز خودش نورانیتش را از آقا دارد و ....... .

با تشکر

ذره بین;726335 نوشت:
اما درباره محتوای آن دو سوال باقی ماند که موضوعی اعتقادی است:
آیا این روایت با مقام عصمت امیرالمومنین(ع) سازگار است یا خیر و آیا چنین مواردی در روایات معتبر، درباره امیرالمومنین(ع) نقل شده است یا نه؟

با سلام

در آيات و اخبار متعددي از ترك اولي يا عصيان وذنب انبياء و اولياء سخن رفته است كه اين امر مشيت خود خداست يا اسهاء وانساء نه سهو و نسي شيطاني ... علتش هم بروايت كافي كليني و .... ، رحمت خداوند بر بندگانش و عدم غلو و....دانسته شده است .

صالح;727228 نوشت:
با سلام به شما دوست عزیز
گرچه مشکل سندی این روایت حل نشده باقی ماند (این پست را ملاحظه نمائید) اما در جواب اصل سوال:

چنین به نظر می رسد:
به عقیده پیروان اهل بیت سلام الله علیهم اجمعین، امامان معصوم، معصوم بودند به جمیع جهات، عصمت از جمیع جهات یعنی عالم بودن به جمیع جهات، لذا معنا ندارد فضیلت نماز صبح را (که یک عالم عادی آن را برتر از همه عبادات می داند) حضرت علی نداند، حضرت علی کسی است که قرآن را قبل از نزول می خواند، تورات و انجیل را حفظ می داند، نور ایشان قبل از خلفت تمام هستی خلق شده است، حال چنین کسی فضیلت نماز جماعت را بر عبادت شبانه نداند.

به این روایت نمی توان استدلال کرد، یا رد می شود (که با توجه ضعف سند به دلیل مرسل بودنش، آسان است) و یا باید توجیه کرد، و بنده توجیهی برای آن نیافتم.

موفق باشید.

با سلام و تشکر فراوان

فرمودید این مورد به دلیل علم و عصمت امام پذیرفتنی نیست.
اما آیا پیش شرط این سخن، مطلق دانستن علم معصوم نیست؟ در صورتی که شواهد قرآنی و روایی دلالت بر این دارد که علی رغم علم فراوان معصومین و حتی علم غیب ایشان، این علم مطلق نیست.

از طرف دیگر نکته مهم نسبت میان مضمون این روایت با موارد ترک اولی منقول در آیات قرآن و سنت قطعی برای معصومان است.
آیا این عمل بدتر از تمام ترک اولی های مذکور است؟
یا نه، در صورت قوت سند روایت و معتبر بودن منبع میتوانستیم آن را نیز ترک اولی بدانیم.

اگر در نسبت سنجی میان این روایت و موارد ترک اولی قطعی معصومین، به این نتیجه برسیم که این مورد نیز میتواند ترک اولی باشد، آیا با یک روایت مرسل بدون موید میتوان یک ترک اولی را به معصومی نسبت داد یا این اجازه را نداریم؟

و در آخر اینکه آیا نظیر این عمل و این تذکر گرفتن در سنت قطعی معصومان(ع) نقل شده است یا خیر؟

با سپاس :Gol:

بسم الله الرحمن الرحیم
سلام علیکم
با عرض سلام و ادب خدمت دوستان گرامی . این حقیر آنقدر نمیدانم که در این گونه موارد که علمای بزرگ شیعه بر آن اختلاف دارند نظر قاطع دهم اما به عقیده ی بنده و باتوجه به آنچه از قبل توسط دوستان گفته شده نقل نکردن حدیث از کتاب دعائم السلام و استناد نکردن به این کتاب هم به شرط عقل نزدیک تر است و هم به شرط احتیاط چرا که ما ولی معصوم نیستیم که درمورد همه ی موارد نظر قطعی دهیم بلکه شیوه ی ما باید استناد به این سخن پیامبر خدا (ص) باشد که میفرمایند (( هر کدام از احادیث ما که به شما رسید با کتاب خدا تطابق دهید اگر موافق بود بپذیرید و گرنه آنرا رها کنید )) و این حدیث با آیه ی تطهیر میانه ی خوبی ندارد پس عقل به من میگوید رهایش کنم . درمورد سخن علامه مجلسی (رحمت الله علیه ) درمورد این کتاب هم باید بگویم ایشان جدای از ایمان راسخ و تالیفات بزرگ و خدمات چشمگیری که داشتند در نقل مطالب و احادیث در بحار الانوار وسواس کافی به خرج نمیدادند مثالش هم داستان جزیره ی خضراء است که علمای شیعه در صحت آن تشکیک کرده اند و بنده نیز بعد از مطالعه ی بخشی از آن تضاد های بسیاری در این داستان با قرآن و احادیث مسلمه ی وارد شده در کتب شیعه دیدم . به هر حال آنچه به ثواب نزدیک تر است استناد نکردن به این کتاب است . و الله العالم.
والسلام علی من اتبع الهدی

ذره بین;726335 نوشت:
اما درباره محتوای آن دو سوال باقی ماند که موضوعی اعتقادی است:
آیا این روایت با مقام عصمت امیرالمومنین(ع) سازگار است یا خیر و آیا چنین مواردی در روایات معتبر، درباره امیرالمومنین(ع) نقل شده است یا نه؟

با سلام
روایت مذکور در کتاب دعائم الاسلام بدون ذکر سند بیان شده است لذا جزء روایات ضعیف السند شمرده می‌شود و اعتنا کردن به آن نیاز به دلائل و قرائن دارد البته برخی خواسته اند تا اعتبار کتاب دعائم الاسلام را دلیلی بر صحت آن بدانند درحالی که این کتاب محل اختلاف است و نمی‌توان به اعتبار این کتاب تمسک کرد و روایت را روایتی صحیح دانست.
اما از لحاظ دلالت این روایت منافاتی با عصمت ندارد چون نه گناهی بوده نه خطائی. تنها می‌تواند ترک اولی باشد اما باید توجه داشت که ترک اولی در مورد پیامبر اسلام و ائمه محقق نشده است- سوگند های پر بار قرآن، آیه الله مکارم ، ص 254 - که این مساله نشان از برتری این بزرگواران نسبت به سائر انبیا دارد. لذا محتوای روایت جای بحث دارد.
و الله العالم

صالح;727228 نوشت:
با سلام به شما دوست عزیز
گرچه مشکل سندی این روایت حل نشده باقی ماند (این پست را ملاحظه نمائید) اما در جواب اصل سوال:
نقل قول نوشته اصلی توسط ذره بین نمایش پست ها
آیا این روایت با مقام عصمت امیرالمومنین سازگار است یا خیر و آیا چنین مواردی در روایات معتبر، درباره امیرالمومنین نقل شده است یا نه؟
چنین به نظر می رسد:
به عقیده پیروان اهل بیت سلام الله علیهم اجمعین، امامان معصوم، معصوم بودند به جمیع جهات، عصمت از جمیع جهات یعنی عالم بودن به جمیع جهات، لذا معنا ندارد فضیلت نماز صبح را (که یک عالم عادی آن را برتر از همه عبادات می داند) حضرت علی نداند، حضرت علی کسی است که قرآن را قبل از نزول می خواند، تورات و انجیل را حفظ می داند، نور ایشان قبل از خلفت تمام هستی خلق شده است، حال چنین کسی فضیلت نماز جماعت را بر عبادت شبانه نداند.

به این روایت نمی توان استدلال کرد، یا رد می شود (که با توجه ضعف سند به دلیل مرسل بودنش، آسان است) و یا باید توجیه کرد، و بنده توجیهی برای آن نیافتم.

موفق باشید.

با سلام
استاد صالح بزرگوار چند سوال مطرح شده بود که منتظر پاسخ آنها هستم.

نقل قول:
با سلام و تشکر فراوان

فرمودید این مورد به دلیل علم و عصمت امام پذیرفتنی نیست.
اما آیا پیش شرط این سخن، مطلق دانستن علم معصوم نیست؟ در صورتی که شواهد قرآنی و روایی دلالت بر این دارد که علی رغم علم فراوان معصومین و حتی علم غیب ایشان، این علم مطلق نیست.

از طرف دیگر نکته مهم نسبت میان مضمون این روایت با موارد ترک اولی منقول در آیات قرآن و سنت قطعی برای معصومان است.
آیا این عمل بدتر از تمام ترک اولی های مذکور است؟
یا نه، در صورت قوت سند روایت و معتبر بودن منبع میتوانستیم آن را نیز ترک اولی بدانیم.

اگر در نسبت سنجی میان این روایت و موارد ترک اولی قطعی معصومین، به این نتیجه برسیم که این مورد نیز میتواند ترک اولی باشد، آیا با یک روایت مرسل بدون موید میتوان یک ترک اولی را به معصومی نسبت داد یا این اجازه را نداریم؟

و در آخر اینکه آیا نظیر این عمل و این تذکر گرفتن در سنت قطعی معصومان(ع) نقل شده است یا خیر؟

با سپاس :Gol:

با سلام مجدد و عذرخواهی بابت تاخیر (حج تمتع نائب الزیاره دوستان بودم)

ذره بین;728040 نوشت:
اما آیا پیش شرط این سخن، مطلق دانستن علم معصوم نیست؟ در صورتی که شواهد قرآنی و روایی دلالت بر این دارد که علی رغم علم فراوان معصومین و حتی علم غیب ایشان، این علم مطلق نیست.

علم غیب امامان معصوم سلام الله علیهم بالنسبه به وسعت، مطلق است اما ذاتی و مستقل نیست، به عبارتی دیگر علم امامان از ناحیه صدور مقید به مشیت الهی است اما به لحاظ سیطره همه چیز را شامل است.

امامان سلام الله علیهم هر آنچه بخواهند می دانند، هرآنچه بخواهند خدا به آنها آموزش می دهد(1)، و صد البته آنچه خدا بخواهد آنها می دانند، شیخ کلینی رحمه الله روایاتی زیادی را در این رابطه جمع آوری نموده است، فقط به عنوان بابها توجه کنید:
بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ علیهم السلام يَعْلَمُونَ جَمِيعَ الْعُلُومِ الَّتِي خَرَجَتْ إِلَى الْمَلَائِكَةِ وَ الْأَنْبِيَاءِ وَ الرُّسُلِ علیهم السلام(2)
(ترجمه: باب اینکه امامان می دانند همه علومی که به فرشته ها و پیامبران تعلیم داده شده است)
بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ علیهم السلام يَعْلَمُونَ عِلْمَ مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ وَ أَنَّه لَا يَخْفَى عَلَيْهِمُ الشَّيْ‏ءُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِم‏.
(ترجمه: باب اینکه امامان می دانند علم گذشته و آینده و هیچ چیزی بر انها مخفی نیست)

به نظر می رسد آگاه نبودن از فضیلت نماز جماعت صبح آنقدر پیش پا افتاده است که نوبت به بحث علم غیب نمی شود.
----
(1) عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ سلام الله علیه قَالَ: إِذَا أَرَادَ الْإِمَامُ أَنْ يَعْلَمَ شَيْئاً أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِكَ.امام صادق می فرماید: هنگامی که امام اراده کند چیزی را بداند، خدا او را آگاه می کند. الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏1، ص: 258.

(2) الكافي (ط - الإسلامية)، ج‏1، ص: 255.

ذره بین;728040 نوشت:
از طرف دیگر نکته مهم نسبت میان مضمون این روایت با موارد ترک اولی منقول در آیات قرآن و سنت قطعی برای معصومان است.

هیچ ترک اولایی برای امامان معصوم ثابت نیست، چه رسد به اینکه سنت قطعی(!!!) باشد، لذا جائی برای سؤال سوم باقی نمی ماند:
ذره بین;728040 نوشت:
آیا با یک روایت مرسل بدون موید میتوان یک ترک اولی را به معصومی نسبت داد یا این اجازه را نداریم؟

-------
ذره بین;728040 نوشت:
آیا نظیر این عمل و این تذکر گرفتن در سنت قطعی معصومان(ع) نقل شده است یا خیر؟

مسئله فوق این است که کار غلطی صورت گرفته آنهم طبق جهل به مسئله ای واضح، لذا نمی تواند آن را یک تذکر گرفتن ساده تلقی نمود، لذا جواب نه تنها منفی است بلکه سوال نیز باید اصلاح شود.

سوال
در روایتی از امام باقر(ع) آمده است که: شبی امیر مؤمنان علی علیه السلام تا انتهای شب به نماز ایستاد، هنگامی که سپیده سحر دمید، نماز صبح را خواند و پس از نماز خواب او را فرا گرفت. پیامبر صلی الله علیه و آله آن صبح حضرت علی علیه السلام را در مسجد ندید، بعد از نماز نزد فاطمه علیها السلام آمد و فرمود: چه اتفاقی افتاد که پسر عمویت علی (ع) همراه ما در نماز صبح حاضر نگشت؟ و فاطمه جریان را به عرض پیامبر صلی الله علیه و آله رساند. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: آن پاداشی که به خاطر نماز جماعت صبح به او می‏دادند، و از او فوت شده بهتر است از تمام نمازهایی که در آن شب خوانده است، علی علیه السلام وقتی صدای رسول خدا را شنید، از خواب بیدار شد، پیامبر صلی الله علیه و آله به علی علیه السلام فرمود کسی که نماز صبح را با جماعت بخواند گویا همه شب را در حال رکوع و سجود به سر برده است.(1)
دو سوال در این خصوص پیش می‌آید:
اولا آیا این روایت با مقام عصمت امیرالمومنین(ع) سازگار است یا خیر؟ و ثانیا آیا چنین مواردی در روایات معتبر، درباره امیرالمومنین(ع) نقل شده است یا نه؟


پاسخ

برای قضاوت در این سوال باید دید ادله عصمت چه قلمرویی برای آن تعریف می‌کنند و آیا این نقل تاریخی وارد قلمرویی که ادله عصمت برای آن اثبات کرده اند می‌شود تا با آن تعارض داشته باشد یا خیر.
آنچه که به عنوان مبنای بحث در خصوص ضرورت عصمت به میان آمده این است که اگر راهنمایان الهی دارای عصمت نباشند، مردم به آنها اطمینان نکرده و در نتیجه نقض غرض پیش می‌آید، یعنی هدف و غرضی که خداوند از ارسال این راهنمایان اراده کرده است محقق نمی‌شود؛ و مردم از انها پیروی نخواهند کرد؛(2) لذا طبق این دلیل قلمرو عصمت گسترده بوده، و هر چیزی که موجب عدم پیروی و رویگردانی مردم از انبیاء و امامان می‌شود را منتفی می‌داند، حتی اگر سهو و فراموشی باشد، و حتی اگر بیماری های جسمی مشمئز کننده مانند جذام و پیسی باشد، و حتی اگر در خودشان نباشد بلکه در نسل آنها باشد مانند اینکه پدرشان مشرک بوده، یا مادرشان پاکدامن نباشد.(3) همچنین از نظر زمانی هم عصمت نبی یا امام قبل از انتصاب و قبل از آن تفاوتی نخواهد کرد، چون اشتباهات قبل از بعثت نیز در اذهان باقی خواهند ماند، و در رویگردانی مردم نقش خواهد داشت، به همین خاطر است که انبیاء باید از بدو تولد معصوم باشند.(4)

حال که قلمرو عصمت روشن شد می آییم سراغ ماجرایی که نقل شد تا ببینیم آیا صدور چنین فعلی از امام علی(ع) موجب نقض غرض الهی در خصوص ضرورت اطاعت از ایشان می‌شود یا خیر.
بدون شک یکی از گزینه هایی که امام و خلیفه بعد از پیامبر(ص) باید داشته باشد علم به تعالیم دینی است، لذا پیامبر(ص) در ضمن توصیه به امامت و جانشینی امام علی(ع)، بر بُعد علمی ایشان هم تأکید داشتند، روایاتی چون:

«أَنَا مَدِينَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِيٌّ بَابُهَا وَ لَنْ تُدْخَلِ الْمَدِينَةُ إِلَّا مِنْ بَابِهَا»؛ من شهر علم هستم و علی دروازه آن، و داخل شهر نتوان شد مگر از دروازه آن.(5)
یا می‌فرمایند: «عَلِيٌّ مَعَ الْحَقِّ وَ الْحَقُّ مَعَهُ لَا يَفْتَرِقَان‏»؛ علی(ع) با حق است و حق با علی(ع)، و هرگز جدا نمی‌شوند.(6)، خب این حقانیت های علمی را هم شامل می شود، چون حقانیت رفتاری بدون دانستن مسیر درست امکان ندارد.

نمی‌توان گفت این اشتباه و ندانستن مسئله متعلق به قبل از امامت ایشان هست، و ضرری نمی زند چون همان طور که گذشت انصافا وقوع چنین جریانی در اطاعت پذیری مردم پس از امامت از ایشان تاثیر بسزایی دارد، وقتی مردم ببینند علیِ(ع) قبل از پیامبر(ص) برخی مسائل را نمی‌داند، چطور می توانند با رحلت پیامبر(ص) به همان علی(ع) اعتماد کامل و به عنوان معصوم داشته باشند؟ بالاخره این مسئله ولو روی برخی افراد از نظر کمی و کیفی تاثیر داشته و نقض غرض را به دنبال خواهد داشت، شما به معاونی که در زمان معاونت دچار اشتباه و اختلاف نظر با مدیر معصوم شده است نمی توانید بعد از جانشینی او، به او مانند یک مدیر معصوم نگاه کنید، بالاخره گذشته هر کسی در میزان اعتماد به او، و اطاعت از او تاثیر دارد.
همچنین این ماجرای امام علی(ع) با ماجرای ترک اولی توسط انبیاء هم تفاوت دارد، چون اینجا مربوط به دانستن مسائل دین است، نه مثل ماجرای حضرت آدم(ع) و حضرت موسی(ع) و حضرت یونس(ع) که در دانستن اشتباهی نداشتند، بلکه در اینکه آنچه که اولی می دانستند را ترک کردند دچار اشتباه شده اند، اما طبق این نقل امام علی(ع) که خود راهنمای بشر است از فضیلت نماز جماعت صبح بر شب زنده داری مستحب، بی اطلاع است! در حالی که علم انبیاء و ائمه(ع) به تعالیم دین باید علمی در نهایت کمال و خدادادی باشد، نه از راه اجتهاد، چون اجتهاد و علوم اکتسابی خطاپذیر است(7)

همچنین باید به جایگاه امام علی(ع) که حتی بالاتر از انبیاء بوده و جان پیامبر(ص) خطاب شده است(8)، و به روایاتی که نشان از عرض و عمق علمی ایشان دارد توجه کرد، روایاتی چون:
«لَوْ كُشِفَ الْغِطَاءُ مَا ازْدَدْتُ يَقِينا»؛ اگر (تمام) پرده ها کنار رود ذره ای بر یقینم افزوده نمی‌شود. (9)
و نیز فرمایش ایشان بر فراز منبر:
«يَا مَعْشَرَ النَّاسِ سَلُونِي قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِي سَلُونِي فَإِنَّ عِنْدِي عِلْمَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِين‏»؛ ای جماعت مردم از من بپرسید قبل از این که از میان شما بروم، به راستی که علم اولین و آخرین در نزد من است.(10)
باید توجه کرد اگر کسی در گذشته خود فضیلت نماز جماعت صبح را بر شب زنده داری شب نداند، پذیرش چنین سخنانی که "هر سوالی دارید از من بپرسید و علم اول و آخر نزد من است" از او بعد دشوار خواهد بود.

پس با توجه به این قرائن محکم، و با توجه به اینکه این نقل جزء اخبار آحادی است که سند درست و کاملی هم ندارد، لذا نمی توان چنین نقلی را با ظهورش پذیرفت.
همچنین در مورد قسمت پایانی سوال باید توجه کرد که طبق ادله قطعی بر ضرورت عصمت، حتی اگر ظاهر آیات قرآن هم که در سند آن شکی نیست مغایر با عصمت بود، باید حمل بر خلاف ظاهر شوند، یعنی معلوم می شود که آیات معنایی دیگر را اراده کرده اند و باید معنای واقعی آنها را فهم کرد، بر این اساس تکلیف نقل های تاریخی روشن می‌شود.
__________________________________
1. ابن حيون، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، مؤسسة آل البيت‏(ع)، چاپ دوم، 1385ق، قم، ج1، ص153.
2. سبحانی جعفر، الالهیات، المركز العالمي للدراسات الإسلامية، چاپ سوم، 1412ق، قم، ج3، ص167.
3. همان، ج3، ص209.
4. همان، ج3، ص167.
5. صدوق، محمد بن علی، الخصال، جامعه مدرسين‏، چاپ اول، 1362ش، قم، ج2، ص574.
6. همان، ج2، ص496.
7. الالهیات، ج3، ص213.
8. آل عمران:3/61.
9. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دار إحياء التراث العربي‏، چاپ دوم، 1403ق، بیروت، ج66، ص209.
10. مفید، محمد بن محمد، الارشاد، كنگره شيخ مفيد، چاپ اول، 1413ق، قم، ج1، ص35.

موضوع قفل شده است