جمع بندی نهج البلاغه یا صحیفۀ سجادیه

تب‌های اولیه

16 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
نهج البلاغه یا صحیفۀ سجادیه

با سلام

نهج البلاغه از نظر سند قوی‌تر است یا صحیفۀ سجادیه؟

ظاهرا برخی بخش‌های نهج البلاغه سند دارد و مثلا در کافی آمده اما بخشی از آن چنین نیست. در مورد صحیفۀ سجاد وضعیت چگونه است؟ آیا همۀ آن دارای سند است یا تنها بخش‌هایی از آن؟

در مورد نهج البلاغه گفته می‌شود که برای استخراج حکم شرعی زیاد معتبر نیست. در مورد صحیفه وضعیت چگونه است؟

و سوال دیگر این که آیا امامان بعدی اشاره‌ای به نهج البلاغه و صحیفۀ سجادیه کرده‌اند و مثلا نسخه‌هایی از آن‌ها را داشته‌اند؟

با نام و یاد دوست




کارشناس بحث: استاد تذکره

راجع به صحیفه سجادیه :
صحیفه سجادیه کامله، مجموعه‌ای از ۷۵ دعا و نیایش بوده‌است که امام سجاد (ع) املا کرده و امام محمد باقر(ع) و برادرش زید بن علی آن را در دو نسخه نوشته‌اند. زید بن علی نسخهای که در اختیار داشته برای حفاظت از آن به متوکل بن هارون می‌دهد.(1)

متوکل بن هارون از اصحاب امام جعفر صادق (ع) است و می‌گوید: «از من ۱۱ دعا ساقط شده و من ۶۴ دعا را روایت می‌کنم». متوکل مجموعه‌ای را که در اختیار داشته به امام جعفر صادق (ع) عرضه کرده و با نوشته امام محمد باقر(ع) مقابله می‌کند و هیچ تفاوتی بین آنها نمی‌یابد(2). او از مجموعه ۷۵ دعای صحیفه، ۶۴ دعا را می‌نویسد که در مجموعة حاضر تنها ۵۴ دعای آن موجود است . (3)

در روایت محمد بن احمد بن مسلم مطهری فقط ۵۴ دعا چنانکه امروزه هم از صحیفه می‌بینیم موجود است. بنابراین از اصل صحیفه ۲۱ دعا افتاده‌است و در حال حاضر آنچه از صحیفه کامله سجادیه باقی‌مانده‌است، همین ۵۴ دعاست.

صحیفه از پر نسخه‌ترین کتابهای حدیثی است. نسخه‌های خطی این کتاب در ایران بیش از سه هزار نسخه‌است اگر چه بسیاری از این نسخ، برگرفته از نسخه مجلسی اول است و بدین سبب این نسخه‌ها تفاوت چندانی با هم ندارند(4) مجلسی اول تعداد طریق خود به صحیفه را بیش از ۶۵۰ هزار طریق می‌داند(4)

با این حال فصاحت و بلاغت صحیفه حاکی از آن است که نمی‌تواند کلام غیر معصوم باشد.(5)

صحیفه سجادیه نخستین بار توسط ویلیام چیتیک به زبان انگلیسی ترجمه شده‌است.(6)

مستدرک‌های صحیفه سجادیه

با توجه به این که از ۷۵ دعای صحیفه سجادیه، ۲۱ دعا از دست رفته است، تعدادی از علمای بزرگ شیعه تلاش کرده‌اند با جستجو در کتاب‌های روایی و آثار به‌جا مانده از اصحاب، به تعدادی دیگر از ادعیه منتسب به زین العابدین دست یابند. برخی از کتبی که این دعاهای اضافه‌تر را جمع‌آوری کرده‌اند، که «مستدرک صحیفه سجادیه» نامیده می‌شوند، عبارت‌اند از:

صحیفه سجادیه که به "اُخت القرآن" معروف شده، مجموعه ای از دعاهای امام سجاد (ع) است. این کتاب از جهت سند و اعتبار دارای چنان جایگاهی است که شاید هیچ کتابی پس از قرآن کریم از نظر صحت سند به آن نمی رسد.
در میان شیعه بدون تردید، اعتبار صحیفه سجادیه حتی از کتب اربعه (کافی- من لا یحضره الفقیه- تهذیب- استبصار) و نیز از نهج البلاغه بیشتر است. بطوری که علامه مجلسی در بحارالانوار ابتدا تصمیم داشته که کتب اربعه و نهج البلاغه و صحیفه سجادیه را نقل نکند ولی سپس نظر ایشان عوض شده و فراوان از کتب اربعه و نهج البلاغه در کتب بحارالانوار حدیث نقل کرده است . اما اعتبار و اشتهار کتاب صحیفه برای ایشان بقدری زیاد بوده است که ضرورتی به نقل از آن احساس نمی کرده و علامه مجلسی مطمئن بوده است اشتهار این کتاب بقدری است که در طول زمان دستخوش حوادث نمی گردد و سالم خواهد ماند.
فقهاء بزرگ نیز در مباحث فقهی خود به جملات کتاب صحیفه سجادیه استناد می کنند، مثلاً مرحوم شیخ انصاری در کتاب مکاسب در بحث خیارات وقتی می خواهد کلمه "شرط" را توضیح دهد به عبارتهای صحیفه سجادیه و دعای توبه آن اشاره می کند. در بحث فقهی از احکام غیبت به دعای مکارم الاخلاق صحیفه تمسک می گردد و... اینها نشان دهنده اهتمام فوق العاده فقها به کتاب صحیفه است.
اما در مباحث عرفانی و معرفتی و بحث خداشناسی و معنویت که ضرورت اول امروز جامعه و بلکه همه مردم دنیا است. صحیفه سجادیه میدان دار بی رقیب است.
آن معارف توحیدی که در این کتاب یافت می شود بدون ترتیب در هیچ کتاب دیگری نمی توان یافت.و هیچ کس را یارای مقابله و برابری با آن نخواهد بود. بلکه نکات و مطالبی در صحیفه سجادیه در مباحث توحیدی یافت می شود نه در نهج البلاغه وجود دارد و نه در اصول کافی و نه در هیچ اثر دیگری.
منبع :
شفقنا (پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه) - استاد حجت الاسللام دکتر احمد عابدی af.shafaqna.com

از مجموع صحیفه سجادیه و نهج البلاغه من حیث المجموع، انسان مطمئن می‌شود که این دو کتاب جعلی نیست و اولی از امام چهارم و دومی از امام اول سلام الله علیهما و مورد اعتماد و اعتناء است. اما برای هر جمله آن مشکل است بگوییم که این کتاب مانند قرآن نه یک کلمه کم شده است و نه یک کلمه زیاد.
من حیث المجموع، این کتاب به لحاظ انتساب به امام چهارم و امام اول سلام الله علیهما تواتر اجمالی دارد ؛ یعنی وقتی یک روایتی از آن سند نداشته باشد، نمی‌توان در آن روایت ادعای تواتر کرد. بنابراین برای کل واحد (یعنی هر یک) از احادیث آن اگر سند معتبر وجود داشت، خوب. اما اگر سند معتبر وجود نداشت، باید توقف کرد.
اما این که در مورد نهج البلاغه یا صحیفه گفته شود که برای استخراج حکم شرعی زیاد معتبر نیست قابل قبول نیست زیرا چه بسیار روایات و احادیثی که در این دو کتاب جمع آوری شده است دارای سند بوده و در مورد مباحث فقهی هم مب باشد لذا به یقین مورد اعتماد و تمسک است.
ولی در مورد سوال دیگر شما که آیا امامان بعدی اشاره‌ای به نهج البلاغه و صحیفۀ سجادیه کرده‌اند و مثلا نسخه‌هایی از آن‌ها را داشته‌اند؟ هم عرض می کنیم که این دو کتاب بیشتر یا همه اشان از نسخه های قدیمی جمع آوری شده است و کتاب نهج البلاغه بعد از زمان ائمه توسط سید رضی جمع آوری شده است اما کتاب صحیفه سجادیه در زمان امام معصوم نوشته است که در پست بعدی می آید

پس اینطور ! همش برام سوال بود چرا در صحیفه علی رغم وسعت دید و تکامل دعای امام دعا برای والدین برای فرزندان هست اما دعا برای همسر وجود نداره ، پس ممکنه جزو مواردی بوده باشه که به دست ما نرسیده ؟

صحیفه سجادیه از معدود کتاب های نوشته شده در قرن اول هجری است و از ابتدا در بین شیعیان رواج داشته است. شیخ مفید (م 413) در کتاب الارشاد، خزاز قمی در کتاب کفایه الاثر و شیخ طوسی در دو کتاب فهرست و رجال خود و نجاشی در کتاب رجال به این کتاب اشاره کرده اند. ابن شهر آشوب آن را مشهور به «زبور آل محمد(ص)» و «انجیل اهل بیت(ع)» خوانده است که حاکی از شهرت و جایگاه کتاب است. قطب راوندی، سید بن طاووس، شهید اول ، کفعمی و دیگران نیز ادعیه صحیفه سجادیه را در کتاب های خود آورده اند.[1]

صحیفه سجادیه از پرنسخه ترین کتاب های حدیثی است. نسخه های خطی این کتاب در ایران، بیش از سه هزار نسخه است. اگرچه بسیاری از این نسخه ها، برگرفته از نسخه مجلسی اول(ره) است و بدین سبب، این نسخه ها تفاوت چندانی با هم ندارند.

از نظر بسیاری از عالمان، صحیفه کامله سجادیه از کتاب های مشهور و متواتر است و نیاز به سند ندارد، افزون بر آنکه دارای مضامینی عالی و از معجزه های قولی امام سجاد(ع) است.
مرحوم مجلسی اول، تعداد طریق خود به صحیفه را بیش از 650 طریق می داند.[2] به همین سبب بسیاری از علما ادعیه کتاب صحیفه را مستفیض و متواتر خوانده اند.

فصاحت و بلاغت صحیفه و اشتمال آن بر علوم و معارف الهی، نشانه مهم دیگری است که انتساب آن به مقام امامت را تأیید می کند. مرحوم وحید بهبهانی در بیان نمونه های روایاتی که قوت متن آنها به انتساب به ائمه(ع) گواهی می دهد، از صحیفه سجادیه نام برده است.[3] آیت الله بروجردی نیز انتساب صحیفه به امام سجاد(ع) را از بدیهیات دانسته است.[4] از طرفی، مقبولیت عمومی صحیفه در نزد علمای شیعه و نقل ادعیه و انتساب مسلم آن به امام سجاد(ع) اعتماد به این کتاب را افزون می کند.[5]

امام خمینی(ره) نیز مضمون عالی و فصاحت و بلاغت و مقبولیت این کتاب در نزد اصحاب امامیه را، موجب وثوق آن شمرده است.[6]

ایشان همچنین در وصیت نامه خود، صحیفه سجادیه را از افتخارات شیعه خوانده است.
پی نوشت ها:

[1]. مجله علوم الحدیث، ش 3، ص 28.

[2] . بحارالانوار، ج 110، ص 61.

[3] . وحید بهبهانی، فوائد، ص 60.

[4] . البدر الزاهر، ص 25.

[5] . مجله علوم الحدیث، ش 3، ص 28.

[6] . المکاسب المحرمه، ج1، ص 320.

تذکره;719935 نوشت:
صحیفه سجادیه از معدود کتاب های نوشته شده در قرن اول هجری است و از ابتدا در بین شیعیان رواج داشته است. شیخ مفید (م 413) در کتاب الارشاد، خزاز قمی در کتاب کفایه الاثر و شیخ طوسی در دو کتاب فهرست و رجال خود و نجاشی در کتاب رجال به این کتاب اشاره کرده اند. ابن شهر آشوب آن را مشهور به «زبور آل محمد(ص)» و «انجیل اهل بیت(ع)» خوانده است که حاکی از شهرت و جایگاه کتاب است. قطب راوندی، سید بن طاووس، شهید اول ، کفعمی و دیگران نیز ادعیه صحیفه سجادیه را در کتاب های خود آورده اند.[1]

صحیفه سجادیه از پرنسخه ترین کتاب های حدیثی است. نسخه های خطی این کتاب در ایران، بیش از سه هزار نسخه است. اگرچه بسیاری از این نسخه ها، برگرفته از نسخه مجلسی اول(ره) است و بدین سبب، این نسخه ها تفاوت چندانی با هم ندارند.

از نظر بسیاری از عالمان، صحیفه کامله سجادیه از کتاب های مشهور و متواتر است و نیاز به سند ندارد، افزون بر آنکه دارای مضامینی عالی و از معجزه های قولی امام سجاد(ع) است.
مرحوم مجلسی اول، تعداد طریق خود به صحیفه را بیش از 650 طریق می داند.[2] به همین سبب بسیاری از علما ادعیه کتاب صحیفه را مستفیض و متواتر خوانده اند.

فصاحت و بلاغت صحیفه و اشتمال آن بر علوم و معارف الهی، نشانه مهم دیگری است که انتساب آن به مقام امامت را تأیید می کند. مرحوم وحید بهبهانی در بیان نمونه های روایاتی که قوت متن آنها به انتساب به ائمه(ع) گواهی می دهد، از صحیفه سجادیه نام برده است.[3] آیت الله بروجردی نیز انتساب صحیفه به امام سجاد(ع) را از بدیهیات دانسته است.[4] از طرفی، مقبولیت عمومی صحیفه در نزد علمای شیعه و نقل ادعیه و انتساب مسلم آن به امام سجاد(ع) اعتماد به این کتاب را افزون می کند.[5]

امام خمینی(ره) نیز مضمون عالی و فصاحت و بلاغت و مقبولیت این کتاب در نزد اصحاب امامیه را، موجب وثوق آن شمرده است.[6]

ایشان همچنین در وصیت نامه خود، صحیفه سجادیه را از افتخارات شیعه خوانده است.
پی نوشت ها:

[1]. مجله علوم الحدیث، ش 3، ص 28.

[2] . بحارالانوار، ج 110، ص 61.

[3] . وحید بهبهانی، فوائد، ص 60.

[4] . البدر الزاهر، ص 25.

[5] . مجله علوم الحدیث، ش 3، ص 28.

[6] . المکاسب المحرمه، ج1، ص 320.

با سپاس به خاطر ارائۀ این اطلاعات ارزنده. اما کم‌تر به نهج البلاغه پرداختید.

در ضمن یک سوال دیگر از صحیفه دارم و آن این که آیا دعاهای صحیفۀ سجادیه بعد از به امامت رسیدن امام چهارم از ایشان صادر شده یا ممکن است قبل از آن هم بوده باشد؟

صحیفه سجادیه، مجموعه دعاهايى است كه امام زين العابدين عليه السلام انشا فرموده‏ اند و فرزند بزرگوارشان امام محمد باقر عليه السلام ونیز برادرش زید بن علی آن‏ها را نوشته‏ اند و امام جعفر صادق عليه السلام نيز در مجلس حاضر بوده و آنها را مى‏ شنيده است. از صحیفه سجادیه که سند آن به امام سجاد علیه السلام منتهی می شود، به «اخت القرآن» و «انجیل اهل البیت علیهم السلام» و « زبور آل محمد صلی الله علیه و آله» و «صحیفه کامله» تعبیر شده است.(1)
پی نوشت :
1.الذریعه، شیخ آقا بزرگ تهرانی، ج 15، ص 18.

راجع به نهج ‏البلاغه هم عرض می کنم که اثرى محکم و معتبر است که احتمال وجود مطالبى خلاف روح اسلام و مخالف قرآن کریم و مغایر با مسلمات عقلى و حسى و تجربى در آن بسیار کم است. هر چند که نهج ‏البلاغه تألیف شریف رضى است و او مطالب امام را از کتاب‏ هاى مختلف گزینش و استخراج کرده و بدین صورت تنظیم نموده است و در هر تألیف بشرى، احتمال خطا وجود دارد، ولى نهج ‏البلاغه در مجموع، متقن ‏ترین و معتبرترین متن تألیفى فرهنگ اسلامى است. گذشته از دقت علمى شریف رضى در این تألیف، باید اذعان کرد که هیچ سندى گویاتر و محکم ‏تر از الفاظ و معانى آن نیست و نهج ‏البلاغه خود برترین شاهد صحت صدور آن از امیرمؤمنان (ع) است. این کتاب از نظر لفظ و معنا در حد اعجاز است و چه کسى جز على (ع) مى‏ توانسته چنین معجزه ‏آسا سخن گوید؟

الفاظ و معانى نهج ‏البلاغه چنان است که نظیر آن از نوابغ سخنوران تاریخ صادر نشده است. از محالات است کسى بتواند چنین مجموعه‏ اى بسازد. ممکن نیست کسى بتواند با نهج‏ البلاغه همتایى نماید؛ چنان‏که بزرگانى با مقایسه برخى خطبه ‏ها و سخنان امیر بیان، على (ع) با خطبه ‏ها و سخنان نام ‏آوران عرصه فصاحت و بلاغت، غیرقابل قیاس بودن کلام امیرمؤمنان (ع) را با کلام احدى ثابت کرده ‏اند. ابن ابى‏ الحدید معتزلى در مقایسه‏ اى میان‏ خطبه جهادیه‏[۱] امام (ع) و خطبه ‏اى از ابن‏ نُباته، از بزرگان خطباى تاریخ و خطیب یگانه عصر خویش (درگذشته به سال ۳۷۴ ق) که سعى کرده است با اقتباس از خطبه امام (ع)، خطبه ‏اى بسازد، سستى و ضعف خطبه ابن‏ نُباته را توضیح داده و یادآور شده است که کلام على (ع) از نظر لفظ و معنا و سبک و سیاق، برگرفته از قرآن کریم است که هیچ کلامى را نمى‏ توان با آن مقایسه نمود. کلام على (ع) مانندى ندارد و پس از قرآن کریم و کلام سیدالمرسلین، هیچ کلامى فصیح ‏تر، والاتر، برتر، زیباتر و ارجمندتر از آن نیست.[۲]
پی نوشت :
1.
سید رضى، نهج‏البلاغه، خطبه ۲۷

2. . ابن أبى‏ الحدید، شرح نهج ‏البلاغه، ج ۲، ص ۸۳- ۸۰

تذکره;719687 نوشت:
مجلسی اول تعداد طریق خود به صحیفه را بیش از ۶۵۰ هزار طریق می‌داند

به نظر می رسه این عبارت اشتباه باشه چون 650هزار طریق روایی یعنی نقل این صحیفه با 650هزار سلسله سند و از 650 هزار نفر به علامه نقل شده است.

در ضمن در آدرس اصلی یعنی ج110 صفحه 61 بحار نیز فهرست مطالبه نه در باره صحیفه

هرمان;719711 نوشت:
پس اینطور ! همش برام سوال بود چرا در صحیفه علی رغم وسعت دید و تکامل دعای امام دعا برای والدین برای فرزندان هست اما دعا برای همسر وجود نداره ، پس ممکنه جزو مواردی بوده باشه که به دست ما نرسیده ؟

قرار نیست امام به همه افراد دعا کند
پس نباید زود بگیم امام دعا کرده و بعد حذف شده است

عدد 650 درست است نه 650 هزار

irancplusplus;719975 نوشت:
آیا دعاهای صحیفۀ سجادیه بعد از به امامت رسیدن امام چهارم از ایشان صادر شده یا ممکن است قبل از آن هم بوده باشد؟

سلام
با توجه به اینکه این ادعیه همان طور که استاد بزرگوار اشاره کردند، انشای امام سجادع به فرزندانشان امام باقر ع و زید بن علی است، صدور آن مربوط به بعد از واقعه کربلا و در دوران امامت ایشان خواهد بود؛ زیرا امام باقر در زمان حادثه کربلا چهار ساله بودند و زید بن علی نیز پس از این تاریخ متولد شده است.

فرج اله عباسي;721014 نوشت:
قرار نیست امام به همه افراد دعا کند
پس نباید زود بگیم امام دعا کرده و بعد حذف شده است

لطفا یک بار دیگه پست ارسالی بنده رو بخونید
فرمایش شما در خصوص حرف من صدق نمی کنه

حرف من سوالی هست نه اینکه زود بگم این نیست پس فلانه !

پرسش:

نهج البلاغه از نظر سند قوی‌تر است یا صحیفۀ سجادیه؟
ظاهرا برخی بخش‌های نهج البلاغه سند دارد و مثلا در کافی آمده است اما بخشی از آن چنین نیست. در مورد صحیفۀ سجادیه وضعیت چگونه است؟ آیا همۀ آن دارای سند است یا تنها بخش‌هایی از آن؟ در مورد نهج البلاغه گفته می‌شود که برای استخراج حکم شرعی زیاد معتبر نیست. در مورد صحیفه سجادیه وضعیت چگونه است؟ و سوال دیگر این که آیا امامان بعدی اشاره‌ای به نهج البلاغه و صحیفۀ سجادیه کرده‌اند و مثلا نسخه‌هایی از آن‌ها را داشته‌اند؟

پاسخ:
راجع به صحیفه سجادیه :
صحیفه سجادیه از معدود کتاب های نوشته شده در قرن اول هجری است . شیخ مفید در کتاب الارشاد، خزاز قمی در کتاب کفایه الاثر و شیخ طوسی در دو کتاب فهرست و رجال خود و نجاشی در کتاب رجال به این کتاب اشاره کرده اند. ابن شهر آشوب آن را مشهور به «زبور آل محمد(صلی الله علیه و آله)» و «انجیل اهل بیت(علیهم السلام)» خوانده است که حاکی از شهرت و جایگاه کتاب است. قطب راوندی، سید بن طاووس، شهید اول ، کفعمی و دیگران نیز ادعیه صحیفه سجادیه را در کتاب های خود آورده اند.
صحیفه سجادیه از پرنسخه ترین کتاب های حدیثی است. نسخه های خطی این کتاب در ایران، بیش از سه هزار نسخه است. اگرچه بسیاری از این نسخه ها، برگرفته از نسخه مجلسی اول است و بدین سبب، این نسخه ها تفاوت چندانی با هم ندارند.
از نظر بسیاری از عالمان، صحیفه کامله سجادیه از کتاب های مشهور و متواتر است و نیاز به سند ندارد، افزون بر آنکه دارای مضامینی عالی و از معجزه های قولی امام سجاد (علیه السلام) است.
سبب بسیاری از علما ادعیه کتاب صحیفه سجادیه را مستفیض و متواتر خوانده اند.
فصاحت و بلاغت صحیفه و اشتمال آن بر علوم و معارف الهی، نشانه مهم دیگری است که انتساب آن به مقام امامت را تأیید می کند. مرحوم وحید بهبهانی در بیان نمونه های روایاتی که قوت متن آنها به انتساب به ائمه (علیهم السلام) گواهی می دهد، از صحیفه سجادیه نام برده است.(1) آیت الله بروجردی نیز انتساب صحیفه به امام سجاد(علیه السلام) را از بدیهیات دانسته است.(2) از طرفی، مقبولیت عمومی صحیفه در نزد علمای شیعه و نقل ادعیه و انتساب مسلم آن به امام سجاد(علیه السلام) اعتماد به این کتاب را افزون می کند.(3)
حضرت امام خمینی نیز مضمون عالی و فصاحت و بلاغت و مقبولیت این کتاب در نزد اصحاب امامیه را، موجب وثوق آن شمرده است.(4)
راجع به نهج ‏البلاغه :
راجع به نهج ‏البلاغه هم عرض می کنم که اثرى محکم و معتبر است که احتمال وجود مطالبى خلاف روح اسلام و مخالف قرآن کریم و مغایر با مسلمات عقلى و حسى و تجربى در آن بسیار کم است. هر چند که نهج ‏البلاغه تألیف سید رضى است و او مطالب امام را از کتاب‏ هاى مختلف گزینش و استخراج کرده و بدین صورت تنظیم نموده است و در هر تألیف بشرى، احتمال خطا وجود دارد، ولى نهج ‏البلاغه در مجموع، متقن ‏ترین و معتبرترین متن تألیفى فرهنگ اسلامى است. گذشته از دقت علمى شریف رضى در این تألیف، باید اذعان کرد که هیچ سندى گویاتر و محکم ‏تر از الفاظ و معانى آن نیست و نهج ‏البلاغه خود برترین شاهد صحت صدور آن از امیرمؤمنان (علیه السلام) است. این کتاب از نظر لفظ و معنا در حد اعجاز است و چه کسى جز على (علیه السلام) مى‏ توانسته چنین معجزه ‏آسا سخن گوید؟
الفاظ و معانى نهج ‏البلاغه چنان است که نظیر آن از نوابغ سخنوران تاریخ صادر نشده است. از محالات است کسى بتواند چنین مجموعه‏ اى بسازد. ممکن نیست کسى بتواند با نهج‏ البلاغه همتایى نماید؛ چنان‏که بزرگانى با مقایسه برخى خطبه ‏ها و سخنان على (علیه السلام) با خطبه ‏ها و سخنان نام ‏آوران عرصه فصاحت و بلاغت، غیرقابل قیاس بودن کلام امیرمؤمنان (علیه السلام) را با کلام احدى ثابت کرده ‏اند.
ابن ابى‏ الحدید معتزلى در مقایسه‏ اى میان‏ خطبه جهادیه ‏(5) امام (علیه السلام) و خطبه ‏اى ابن‏ نُباته، از بزرگان خطباى تاریخ و خطیب یگانه عصر خویش (درگذشته به سال ۳۷۴ ق) که سعى کرده است با اقتباس از خطبه امام(علیه السلام)، خطبه ‏اى بسازد، سستى و ضعف خطبه ابن‏ نُباته را توضیح داده و یادآور شده است که کلام على(علیه السلام) از نظر لفظ و معنا و سبک و سیاق، برگرفته از قرآن کریم است که هیچ کلامى را نمى‏ توان با آن مقایسه نمود. کلام على(علیه السلام) مانندى ندارد و پس از قرآن کریم و کلام سیدالمرسلین، هیچ کلامى فصیح ‏تر، والاتر، برتر، زیباتر و ارجمندتر از آن نیست.(6)
از مجموع صحیفه سجادیه و نهج البلاغه من حیث المجموع، انسان مطمئن می‌شود که این دو کتاب جعلی نیست و مورد اعتماد و اعتناء است. اما مشکل است بگوییم که این کتاب مانند قرآن نه یک کلمه کم شده است و نه یک کلمه زیاد.
من حیث المجموع، کتاب صحیفه سجادیه به لحاظ انتساب به امام سجاد (علیه السلام) وکتاب نهج البلاغه به امیرالمومنین (علیه السلام) تواتر اجمالی دارد ؛ یعنی وقتی یک روایتی از آن سند نداشته باشد، نمی‌توان در آن روایت ادعای تواتر کرد. بنابراین برای کل واحد (یعنی هر یک) از احادیث آن اگر سند معتبر وجود داشت، خوب. اما اگر سند معتبر وجود نداشت، باید توقف کرد.
اما این که در مورد نهج البلاغه یا صحیفه گفته شود که برای استخراج حکم شرعی زیاد معتبر نیست قابل قبول نیست زیرا چه بسیار روایات و احادیثی که در این دو کتاب جمع آوری شده است دارای سند بوده و در مورد مباحث فقهی هم می باشد لذا به یقین مورد اعتماد و تمسک است.
ولی در مورد سوال دیگر شما که آیا امامان بعدی اشاره‌ای به نهج البلاغه و صحیفۀ سجادیه کرده‌اند و مثلا نسخه‌هایی از آن‌ها را داشته‌اند؟
هم عرض می کنم که این دو کتاب بیشتر یا همه اشان از نسخه های قدیمی جمع آوری شده است و کتاب نهج البلاغه بعد از زمان ائمه توسط سید رضی جمع آوری شده است اما کتاب صحیفه سجادیه در زمان امام معصوم نوشته است .
پی نوشت ها:
1. وحید بهبهانی، فوائد، ص 60.
2 البدر الزاهر، ص 25.
3. مجله علوم الحدیث، ش 3، ص 28.
4. المکاسب المحرمه، ج1، ص 320.
5. سید رضى، نهج‏البلاغه، خطبه ۲۷
6. ابن أبى‏ الحدید، شرح نهج ‏البلاغه، ج ۲، ص ۸۳- ۸۰

موضوع قفل شده است