پیامبری که منجّم و ریاضی‌دان بود

تب‌های اولیه

2 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
پیامبری که منجّم و ریاضی‌دان بود

[h=1][/h]

[h=2]مورخان اسلامی، اولین‌هایی را به این پیامبر الهی نسبت داده‌اند، مانند نخستین نویسنده، نخستین خیاط، نخستین منجم، نخستین ...[/h]

یکی از پیامبران الهی که قرآن از او با اوصاف رشک‌برانگیز "صابر"، "صدیق"، "نبی" و "صالح" یاد می‌کند، حضرت ادریس نبی است. او با چند واسطه به آدم ابوالبشر نسب می‌برد و نیای اعلای حضرت نوح ابوالانبیاست. درود خدا بر یکان‌یکانشان.
حضرت ادریس(ع) را نخستین پیامبر مرسل از نسل حضرت آدم(ع) و نخستین مدرس بشر برشمرده‌اند چنانکه در تواریخ اسلامی آمده است: " او نخستین كسی بود كه خیاطی كرد و طرز دوختن لباس را به انسانها آموخت و از آن پس مردم به تدریج از لباسهای دوخته شده استفاده می كردند. او بلند قامت و تنومند و نخستین انسانی بود كه با قلم خط نوشت و بر علم نجوم و حساب و هیئت احاطه داشت و آنها را تدریس می كرد. كتابهای آسمانی را به مردم می آموخت و آنها را از اندرزهای خود بهره مند می ساخت، از این رو نام او را ادریس (كه از واژه درس گرفته شده) نهادند. (1)
شاید به همین دلیل است که ابن سکیت، ادیب معروف عرب، نام مبارک حضرت ادریس را مشتق از ماده"درس" می‌داند. با این همه، برخی از مفسران همچون زمخشری در الکشاف، بر این دیدگاه خرده گرفته و معتقد است این کلمه، مشتق نیست بلکه معرب است و غیرمنصرف، چون عجمی است. لذا در قرآن آمده : واذکر فی الکتاب ادریس(و نفرموده ادریساً).
گاهی او را « مثلث الحکمه » یا « مثلّث النِعَم » یعنی دارای نعمت پادشاهی، حکمت و نبوت و « اوریای سوم » و « هرمس الهرامسه » پس از آدم و شیث علیهما السلام لقب داده‌اند(2).
در تایید سخن علامه باید گفت که کرات آسمانی و اجرام سماوی معلق در فضا، نسبت به یکدیگر، بالا و پایین نیستند. کسی که به مثلا به کره ماه رفته است، زمین را بالای سر خود می‌بیند چنانکه اهل زمین نیز، ماه را بالای سرشان می‌بینند.
با اینکه در مجموعه معارف مکتوب دینی، حکایات تاریخی و روایی فراوانی از وی نقل شده است اما برخی از محققان اهل تدقیق، به این منقولات به دیده تردید می‌نگرند. چه اینکه دوره حیات حضرت ادریس پیامبر، به دوران پیش از تاریخ( قبل از طوفان نوح) برمی‌گردد و آنچه گفته می‌شود حدس‌ها و احتمالاتی صرف بیش نیست. به عنوان مثال علامه طباطبایی در المیزان، پس از نقل مبسوط احوال و زندگی حضرت ادریس از زبان محدثان اسلامی، به نقد آنچه گفته شده می‌نشیند و معتقد است که: "درباره زندگانی ادریس (علیه‌السلام) و سرانجام او نیز اختلاف بسیاری وجود دارد و مطالب موجود چندان قابل اعتماد نبوده و بیش‌تر آن‌ها از زمره اسرائیلیات به حساب می‌آیند"(3). با این همه، بر پاره‌ای اوصاف مرتبط با مقام علمی وی صحه می‌گذارد.
[h=2]سیمای حضرت ادریس(ع) در قرآن[/h] در پهنه آیات قرآن، تنها در ضمن چند آیه آنهم به صورت کوتاه و موجز از حضرتش یاد شده است.
یک. آیات 85 و 86 سوره مبارکه انبیاء: وَإِسْمَاعِیلَ وَإِدْرِیسَ وَذَا الْكِفْلِ كُلٌّ مِنَ الصَّابِرِینَ * وَأَدْخَلْنَاهُمْ فِی رَحْمَتِنَا إِنَّهُمْ مِنَ الصَّالِحِینَ [و اسماعیل و ادریس و ذاالکفل را (به یاد آور) که همه از صابران بودند. و ما آنان را در رحمت خود وارد ساختیم؛ چرا که آنها از صالحان بودند.]
دو. آیات 56 و 57 سوره مبارکه مریم(س): وَاذْكُرْ فِی الْكِتَابِ إِدْرِیسَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّیقًا نَبِیا* وَرَفَعْنَاهُ مَكَانًا عَلِیا [و در این کتاب، از ادریس (نیز) یاد کن، او بسیار راستگو و پیامبر (بزرگی) بود. و ما او را به مقام والایی رساندیم.].
در ذیل آیه اخیر، اغلب مفسران در این بحث کرده‌اند که منظور از رفعت مکان در این آیه چیست؟ آیا حضرت ادریس نیز مانند حضرت عیسی، درود خدا بر هر دو، به آسمان عروج کرده است یا اینکه معنای دیگری منظور نظر است؟
عده‌ای بر این باورند که حضرتش به یکی از آسمان‌های طبقات دنیا (آسمان چهارم) عروج داده شده و همچنان زنده است. از دیدگاه ایشان، منظور از رفعت مکان، مکان مادی و یکی از اجرام سماوی است. در مقابل عده‌ای از پیشینیان همچون همچون امین‌الاسلام طبرسی در مجمع‌البیان، و کثیری از پسینیان همچون علامه طبایی، با تمسک به پاره‌ای شواهد قرآنی، آن را به معنای رفعت مکانت می‌دانند نه رفعت مکان.
علامه در المیزان می‌گوید: "از سیاق داستان‌هایى که در این سوره به ردیف ذکر مى‌شود و مواهب نبوت و ولایت را که از مقامات معنوى و الهى است ذکر مى کند، استفاده کرد که مراد از مکان على که خدا وى را بدان مکان رفعت داده یکى از درجات قرب باشد. زیرا رفعت مکانى و صعود دادن به جایى بلند هر چند که بلندترین مکان‌هاى متصور باشد مزیتى به شمار نمى‌رود."(4).
در تایید سخن علامه باید گفت کرات آسمانی و اجرام سماوی معلق در فضا، نسبت به یکدیگر، بالا و پایین نیستند. کسی که به مثلا به کره ماه رفته است، زمین را بالای سر خود می‌بیند چنانکه اهل زمین نیز، ماه را بالای سرشان می‌بینند.
گذشته از این می‌توان گفت: اطلاق لفظ مکان در معنای منزلت معنوی در ادبیات قرآن، معمول و مسبوق به سابقه است. از جمله شواهد دالّ بر این سخن، کریمه 77 سوره یوسف است که می‌فرماید: قَالُوا إِنْ یسْرِقْ فَقَدْ سَرَقَ أَخٌ لَهُ مِنْ قَبْلُ فَأَسَرَّهَا یوسُفُ فِی نَفْسِهِ وَلَمْ یبْدِهَا لَهُمْ قَالَ أَنْتُمْ شَرٌّ مَكَانًا وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا تَصِفُونَ[(برادران) گفتند: «اگر او [بنیامین‌] دزدی کند، (جای تعجب نیست؛) برادرش (یوسف) نیز قبل از او دزدی کرد» یوسف (سخت ناراحت شد، و) این (ناراحتی) را در درون خود پنهان داشت، و برای آنها آشکار نکرد؛ (همین اندازه) گفت: «شما (از دیدگاه من،) از نظر منزلت بدترین مردمید! و خدا از آنچه توصیف می‌کنید، آگاه‌تر است!»].
[h=2]پی‌نوشت‌ها:[/h] 1. كامل ابن اثیر، ج 1، ص 22.
2. اعلام القرآن، محمد خزائلی.
3. المیزان، طباطبایی، محمدحسین، ج14،‌ص 72.
4. همان،ص84.

بسیار جالب بود
تشکر از نویسنده متن