جمع بندی آیا قرآن (نعوذ بالله) دروغ می گوید؟ (هیچ چیزی در قرآن فروگذار نشده)

کارشناس بحث: استاد یاسین

بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام و احترام

قرآن کتاب هدایت است« ذَالِكَ الْكِتَبُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِين» و هر آنچه لازمه هدایت بود در این کتاب ذکر شد و خداوند با بیانات مختلف از جمله بیان مثال، همه مسائل لازمه در جهت هدایت را بیان کرد.

" ما در كتاب هيچ چيز را فروگذار نكرديم" (ما فَرَّطْنا فِي الْكِتابِ مِنْ شَيْ‏ءٍ).

ممكن است منظور از كتاب، قرآن بوده باشد كه همه چيز (يعنى تمام امورى كه مربوط به تربيت و هدايت و تكامل انسان است) در آن وجود دارد، منتها گاهى به صورت كلى بيان شده، مانند دعوت به هر گونه علم و دانش، و گاهى به جزئيات هم پرداخته شده است مانند بسيارى از احكام اسلامى و مسائل اخلاقى.

احتمال ديگر اينكه منظور" از كتاب"" عالم هستى" است، زيرا عالم آفرينش مانند كتاب بزرگى است كه همه چيز در آن آمده است و چيزى در آن فروگذار نشده.
هيچ مانعى ندارد كه هر دو تفسير با هم در آيه منظور باشد زيرا نه در قرآن چيزى از مسائل تربيتى فروگذار شده، و نه در عالم آفرينش نقصان و كم و كسرى وجود دارد.[1]

بسم الله الرحمن الرحیم

همه مسائل اساسی مورد نیاز تربیت، هدایت و تکامل انسان در قرآن ذکر شد. برخی به صورت کلی و برخی به صورت جزیی.

آن مسائلی که جزئیات آن ذکر نشد بر عهده پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت(علیهم السلام) بود که آنان تبیین فرمودند« وَ أَنزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَينِ‏َّ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيهِْم» (و ما اين ذكر [قرآن‏] را بر تو نازل كرديم، تا آنچه به سوى مردم نازل شده است براى آنها روشن سازى)[1]

قرآن می فرماید:« قُلْ سيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُجْرِمين» (بگو: «در روى زمين سير كنيد و ببينيد عاقبت كار مجرمان به كجا رسيد!). [2]

علاوه بر این قرآن یک نکته اساسی را گوشزد می کند:« إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيرُِّ مَا بِقَوْمٍ حَتىَ‏ يُغَيرُِّواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ وَ إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَ مَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَال»[3] (خداوند سرنوشت هيچ قوم (و ملّتى) را تغيير نمى‏دهد مگر آنكه آنان آنچه را در خودشان است تغيير دهند! و هنگامى كه خدا اراده سويى به قومى (بخاطر اعمالشان) كند، هيچ چيز مانع آن نخواهد شد و جز خدا، سرپرستى نخواهند داشت).

بنابراین آنچه لازمه هدایت بود بیان شد. نباید انتظار داشت که تمام جزئیات در قرآن ذکر شود چون مثنوی هفتاد من کاغذ شود.

قرآن مجید می فرماید:«وَ لا رَطْبٍ وَ لا يابِسٍ إِلَّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ‏»[1] (نه هيچ تر و خشكى وجود دارد، جز اينكه در كتابى آشكار [در كتاب علم خدا] ثبت است).

اين جمله با عبارتى كوتاه وسعت بى‏انتهاى علم خدا را به همه موجودات بيان مى‏كند. و هيچ چيز از آن مستثنى نخواهد بود، زيرا منظور از" تر" و" خشك" معنى لغوى آن نيست بلكه اين تعبير معمولا كنايه از عموميت مى‏باشد.

در مورد كِتابٍ مُبِينٍ‏ احتمالات مختلفى از ناحيه مفسران داده شده است ولى بيشتر به نظر مى‏رسد كه منظور از" كتاب مبين" همان مقام علم پروردگار است يعنى همه موجودات در علم بى‏پايان او ثبت مى‏باشند، و تفسير آن به" لوح محفوظ" نيز قابل تطبيق بر همين معنى است، چه اينكه بعيد نيست كه لوح محفوظ نيز همان صفحه علم خدا باشد.

اين احتمال نيز در معنى" كِتابٍ مُبِينٍ‏" وجود دارد كه منظور از آن عالم آفرينش و خلقت و سلسله علت و معلولها است، كه همه چيز در آن نوشته شده است.[2]

قرآن شامل همه دستورات و برنامه هایی است که بشر برای رسیدن به سعادت به آنها نیاز دارد. مسائل دینی و معرفتی در قرآن به دو شکل بیان شد. گاهی برخی مسائل با جزئیات مطرح شد و گاهی مسائل نیز به صورت کلی بیان شد. در مواردی که خداوند جزئیات را در قرآن بیان نفرمود، دستور الهی مراجعه به پیامبر(ص) است؛ «(وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِم‏»[3](و ما اين ذكر [قرآن‏] را بر تو نازل كرديم، تا آنچه به سوى مردم نازل شده است براى آنها روشن سازى‏).

در مورد مسائل جزیی که در قرآن بیان نشد از جمله جزئیات نماز، پیامبر(ص) می فرماید:« صَلُّوا كَمَا رَأَيْتُمُونِي أُصَلِّي‏»[4] ( نماز بخوانید همانگونه که می بیند من نماز میخوانم). زیرا خداوند پیامبر(ص) را الگو مسلمانان معرفی میکند:« لَقَدْ كانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَة»[5] (مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نيكويى بود).

بنابراین عدم بیان برخی جزئیات در قرآن منافاتی با کامل بودن قرآن ندارد،زیرا قرآن دستور می دهد که به پیامبر(ص) و اهل بیت(علیهم السلام) مراجعه کنیم؛«(إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ‏».[6]