جمع بندی در ادعیه اشک و حال خوبی دارم اما در نماز نه!

پرسش:
من وقتی با خدا در دل می کنم؛ یا صحیفه سجادیه می خوانم به خصوص دعای 16 که فوق العاده هست برای من؛ حال خوبی دارم، اشک می ریزم و حواس جمع هست؛ اما در موقع نماز! بسیار کم پیش می اید که مقدار کمی از حال دعا در نمازم باشد؛ چه کنم؟
پاسخ:
اینکه خداوند به شما حالی را در مناجات و ادعیه عنایت کرده است جای تبریک دارد و شما نیز بر این حال شکر گذار و مراقب باشید که از بین نرود.
اما حضور قلب در نماز امری بالاتر است و باید سعی کنید آن را نیز تحصیل کنید.زیرا نماز عبادتی جامع است و از فروع دین محسوب می شود.حضور قلب در نماز مساله ای بسیار مهم است.
پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم) می فرمایند:
هیچ كس از شما با بى ‏حوصلگى و بى‏ میلى به نماز نایستد؛ بنده‏ اى كه در برابر خدا مى ‏ایستد باید از آشفتگى فكرى خود بكاهد، زیرا از نماز همان مقدارى كه حضور قلب داشته نصیب اوست. یاد خدا را در هیچ جا و هیچ حالى فرو مگذارید. كسى از شما در حال نماز رو به دیگر سوى ننماید؛ زیرا چون بنده در نماز رو بگرداند خداوند فرماید: «اى بنده روى به من بدار كه بهتر است براى تو از آن كه به سمت دیگر روى كردى».(1)

همچنین امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: همانا من دوست دارم كه دل هر انسان مؤمنى از شما به هنگام نماز متوجه خداوند باشد، و دل خود را به دنیا و كارهاى دنیا مشغول نسازد، كه هیچ مؤمنى با حضور قلب به خدا روى نمى ‏آورد مگر اینكه خداوند نیز به او روى مى‏ آورد (و به او عنایت كند).(2)

اما برای کسب حضور قلب مهمترین مساله، طهارت و پاکی دل است. دل آلوده به گناه، سیاه می شود و این سیاهی ها، اجازه حضور قلب در نماز را نمی دهد. دلی که در طی روز، دائما به غیر خدا توجه می کند، نمی تواند در چند دقیقه را از انس ها و عادت های خود بازگردد و به جای دیگری توجه کند. بنابراین کسی که می خواهد در نماز حضور قلب داشته باشد، باید در تمام روز مراقبت کند و سعی کند روز خود را با یاد خدای متعال و انجام فرامین او بگذراند. و مساله حضور قلب منحصر به چند دقیقه زمان نماز نمی شود. کافیست هر کس یک روز این مساله را امتحان کند و تاثیر شگرف ذکر الهی و مراقبه در طی روز را در زمان نماز خود احساس کند.

مساله دیگر اینکه حضور قلب کامل عموما به یک باره به دست نمی آید. بلکه نیاز به نوعی تمرین دارد. و راه تمرین نیز این است که در نماز هر کجا متوجه شدیم پرنده خیال پر کشیده و به جایی مشغول شده، آن را سریع بازگردانیم و به حضور در پیشگاه خدای متعال توجه کنیم. اگر انسان این عمل را مدتی انجام دهد، دل او کم کم تربیت شده و انسان می تواند نماز با حضور قلب برگزار کند.

همچنین انسان باید از عواملی که حضور قلب او را ضایع می کنند، پرهیز کند. به عنوان مثال گرسنگی شدید می تواند مانع حضور قلب شود. همانگونه که نماز خواندن با شکم پر از حضور قلب دور است. مسائل دیگری که حضور قلب را از بین می برد، با تامل و دقت یافته می شوند. مثل ایستادن در مکان شلوغ و پر سر و صدا و ...

مساله دیگری که می تواند تاثیر داشته باشد، درک صحیح از عظمت خدای متعال و فهم اهمیت نماز و تاثیر آن در سعادت هر شخص است. که این مسائل می تواند با مطالعه احادیث و آیات، یا کتب اخلاقی، همچنین تفکر در نظام هستی به دست آید. به عنوان نمونه وقتی در سیره و احوال معصومین می بینیم که آنان هنگام نماز چگونه دچار رنگ پریدگی می شدند و ... برایمان توجه و تنبهی حاصل می کند که نماز ایستادن در مقابل خدای عظیم و مالک یوم الدین است.
پی نوشت:
1.تحف العقول عن آل الرسول ص، ص: ۱۰۲.
2.ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص: ۱۳۵.