توقیفی بودن اسماء و صفات خدا

توقیفی بودن صفات الهی

برخی از متكلمان اسلامی بر آنند كه صفات و اسماء الهی «توقیفی» است، معنای توقیفی آن است كه مسلمانان در مقام توصیف خدا فقط باید از آن صفاتی استفاده كنند كه در قرآن و روایات معتبر مطرح شده است.
هیچ‌گاه، صفاتی را كه در قرآن و روایات، در مورد خدا وارد نشده است، نباید، به خدا اسناد دهیم، در واقع مبنای این نظر آن است كه توصیف خدا باید، منوط به اذن خدا باشد.
این دسته از متكلمان به روایاتی كه دلالت بر توقیفی بودن صفات الهی دارد، استناد می‌كنند، به عنوان نمونه‌‌ می­توان به روایتی از امام رضا (ع)‌ اشاره نمود كه به خداوند متعال در مقام مناجات چنین عرضه می‌نمود:

امّا در ذیل روایت نیز حضرت چنین می‌فرماید:


در طرف مقابل، برخی از متكلمان برآنند كه اسماء و صفات الهی توقیفی نیست و هر صفت كمالی كه دلالت بر نقص و محدودیت نكند بر خداوند رواست.
دلیل آن­ها این است كه خداوند خالق و آفریدگار هر موجودی از جمله كمالات آن­هاست. حال اگر خدا خود آن كمالات را نداشت، نمی‌توانست به دیگران اعطا كند. از این روست كه فیلسوفان گفته‌اند: معطی شیء، فاقد آن نمی‌تواند باشد.
بنابراین خدایی كه این كمالات و خیرات را آفریده است، خود به نحو تمام و کمال آن­ها را دارا می­باشد البته، باید به این نكته توجه كنیم كه چون خدا وجود محض و نامحدود است، صفات او هم باید متناسب با وجود او باشد. از این رو او هر صفتی را به صورت نامتناهی و نامحدود داراست. بنابراین اگر صفاتی نظیر علم، قدرت، حیات، زیبایی و ... را به خدا نسبت می‌دهیم خدا آن­ها را به برترین درجۀ وجودی، دارا است.
به نظر می‌رسد عقیدۀ به توقیفی نبودن صفات الهی، صحیح­‌تر باشد و روایت امام رضا (ع) نیز مخالف این عقیده نیست زیرا كه در ذیل روایت اشاره می‌كند كه خدایا تو هر كمال و خیری را دارا هستی یعنی هر چیزی را می‌توان به خدا نسبت داد.
هم­چنین هر كسی كه بخواهد خدا را به وصفی توصیف كند در روایات و آیات وجود دارد. فقط در دعای جوشن‌كبیر، هزار اسم و صفت الهی مطرح شده است. البته ادب دینی اقتضاء می‌كند كه خدا را به آن كمال و صفاتی توصیف كنیم كه خدا خود را در قرآن و روایات، توصیف كرده است هر چند كه اطلاق هرصفتی به خدا با دو شرط امکان پذیر خواهد بود:
اولاً آن صفت كمالی به هیچ وجه دلالت بر نقص و محدودیت نكند. و ثانیاً به بالاترین درجه در مورد خدا به كار رود، چون خدا اهل هر خیر و كمالی است.

منابع:
1) محمد رضایی، محمد؛ الهیات فلسفی، قم، بوستان كتاب، چاپ اول، 1383، صص 147-148.
2) سبحانی، جعفر و محمد­ رضائی، محمد؛ اندیشه اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهارم، 1385، ج 1، صص 94 – 95.
3) كلینی، محمدبن یعقوب؛ اصول كافی، تهران، دارالكتب الاسلامیة، چاپ هفتم، 1383، ج پ، ص 101.

سلام
ببخشيد نظر قطعي از ايشون در اين مورد وجود نداره؟