به قرائت ابن مسعود بخوانیم یا به قرائت عمر ؟

با سلام و عرض ادب

1)‌در مورد خبر عمرو بن عاص (که گفته: شهادت می دهم که از رسول خدا صلی الله علیه وآله شنیدم که فرمود: آنچه را (از قرآن)که عمر بر شما قرائت نمود قرائت نمائید و آنچه شما را امر نمودبه فرمانش گردن نهید.) عرض می شود: این خبر هرچند که از ناحیه ی رجال آن)بر اساس مبنای عامه( دارای ایراد خاصی نبوده و رجال آن مقبول می باشند؛ اما با این حال سند این خبر فاقد شرط اتصال بوده و به شکل «بلغنی»،‌ روایت گردیده که خبری مرسل خواهد بود.

توضيح اينكه خبر صحیح در نزد اهل سنت خبری است که حائز پنج شرط باشد. ابن حجر در بیان این شروط می نویسد:«خبر الآحاد بنقل عدل، تام الضبط، متصل السند، غیر معلل و لاشاذ»؛[1]خبر واحدی که توسط افراد عادلی نقل گردیده که همگی آنان در ناحیه ی قوه ی حفظشان تمامیت ضبط داشته[2] و علاوه بر آن حدیث نیز متصل السند بوده[3] و خبر دارای اشکال متنی و سندی مخفی نبوده و شاذ[4] نیز نباشد، خبر صحیح نامیده می شود.

با توجه به شروط فوق مشخص می گردد آنچیزی که نهایتا در این روایت موجود است تحقق دو شرط نخست آن می باشد؛ زیرا در ناحیه ی اتصال سند، این خبر مرسل بوده و «اسماعیل بن امیة»،‌که متوفی سال:«139هـ»،است ،[5] می گوید به من رسیده که...عمرو بن عاص گفت... واین در حالی است که عمر بن عاص (لعنه الله) در سال«44هـ» هلاک شده و فاصله ی زمان فوت وی با مرگ عمرو بن عاص96 سال می باشد.

بنابراین این خبر صحیح نبوده و ارسال آن مانع حجیت آن می گردد؛ زیرا مشهور اهل سنت خبر مرسل را حجت نمی دانند.[6]

2)‌همچنین این خبر را تنها ابن عساکر در کتابش ذکر نموده است؛ ‌اما ظاهرا از آنجا که فقدان جایگاه علمی جناب خلیفه ی دوم بر همگان آشکار بوده خبری از احتجاج و استشهاد به آن در سایر کتب اهل سنت نیست؛ علاوه بر آنکه چنین خبری از جانب شخصی نقل شده که مورد نفرین پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله بوده است؛ همچنان که در حدیث رکس آمده است.[7]

3) در روایت دوم [8] به نقل از حذیفه آمده است: «لَوِ اسْتَخْلَفْتُ فَعَصَيْتُمْ نَزَلَ بِكُمُ الْعَذَابُ وَلَكِنْ مَا أَقْرَأَكُمُ ابْنُ مَسْعُودٍ فَاقْرَءُوا وَمَا حَدَّثَكُمْ حُذَيْفَةُ فَاقْبَلُوا» ، أَوْ قَالَ: «فَاسْمَعُوا»؛[9]اگر بر شما خلیفه ای قرار دهم و شما نافرمانی کنید، عذاب بر شما نازل می گردد؛ ولکن آنچه را که ابن مسعود(در مورد قرآن) بر شما قرائت نمود، قرائت نمائید و آنچه را که حذیفه روایت نمود قبول نمائید. یا اینکه فرمود: به سخن او گوش دهید.

این خبر را ترمذی در سنن خویش روایت نموده و حکم به تحسین آن نموده است.[10]

4) در روایات دیگری از اهل سنت به اخذ قرائت از چهار نفر توصیه شده است: عبدالله بن مسعود، سالم، ابی بن کعب،‌معاذ بن جبل. «استقرئوا القرآن من أربعة من عبد الله بن مسعود وسالم مولى أبي حذيفة وأبي بن كعب ومعاذ بن جبل»[11]

در هر حال این مفاد این روایات از قبیل مثبتین می باشند و تعارضی با یکدیگر نخواهند داشت؛ مگر آنکه قرائت این افراد با یکدیگر مخالف بوده باشد و این در حالی است که بنابر مفاد قطعی حدیث ثقلین و غیره عترت علیهم السلام عدل دیگر قرآن بوده که عامه از مرجعیت علمی آنان محروم بوده اند.

موفق باشید.