جمع بندی آیا خدا واقعا بخشنده هست؟!

کارشناس بحث: استاد هادی

[=&quot]با سلام و عرض ادب و تشکر از پرسش خوبتان

در پاسخ به پرسش حضرت عالی چند نکته را یادآور می شویم:

[=&quot]الف[=&quot]: با توجه به آیات قرآن کریم دنیا دار امتحان است؛ دنیا همانند مدرسه ای است که خداوند تمام نعمات را در اختیار انسان گذاشته تا با استفاده از این امکانات (مادی و معنوی) به مقام عبودیت ارتقاء درجه پیدا کند، همانند دانش آموزی که از امکانات مدرسه بهره برده و با گذر از امتحانات متعدد ارتقاء رتبه می یابد.

[=&quot]در برخی موارد منّت گذاشتن در برابر بخشش به دیگران نه تنها مذموم نیست بلکه ممدوح و خوب است؛ «منّت گذاشتن» دو معنا دارد:

[=&quot] 1- منّتِ زبانی:
[=&quot] یعنی كسى كار كوچك خود را با سخن، بزرگ كند و به رخ افراد بكشد و به عبارت دیگر به معنای بازگو كردن نعمت به قصد تحقير طرف است.
[=&quot] 2- منّت عملی:
[=&quot] این نوع منّت به معنای نعمت دادن است؛ یعنی شخصی به شخص دیگری کمک کرده و به او نعمتی بزرگ بدهد. این نوع منّت از نظر اخلاقی پسندیده است و وقتی می گویند خداوند، منّان است به همین معناست.

هر نوع بیان کردنی به رخ کشیدن نیست تا ناپسند باشد، بلکه با توجه به نوع نعمت و شخص صاحب نعمت و انگیزه او می تواند حالت ها و احکام متعددی داشته باشد. به عنوان مثال اگر دانش آموزی قدر معلم خود و قدر امکانات مدرسه را نداند و زحمات معلّم رو ناچیز بشمارد، جا دارد که معلم برای یاداوری به او تذکر دهد یقینا این تذّکر زمینه رشد و تعالی دانش آموز را فراهم می کند.
فرض کنید شما معلّم هستید و همه تلاش خودتون را برای موفقیت دانش آموزان می کنید، اما برخی دانش آموزان قدر زحمات شما رو نمی دونن و هیچ تلاشی برای رسیدن هدف مقدس نمی کنن، حضرت عالی در این مواقع چه عکس العملی نشان می دهید آیا جز این است که تمام امکانات مدرسه رو به رخ دانش آموزان می کشید آیا نعمات و امکانات مدرسه رو به دانش آموزان یاداوری نمی کنید؟

اگر خداوند در برابر بخشندگی خود منّان است به دلیل تذکّر و یاداوری به نوع بشر هست که نعمات رو یاداور بشود بالاخص نعمت عظمای ولایت و وصایت که برای هدف مقدسی به این دنیا ارسال شده اند؛ خداوند وقتی این نعمتها را بیان می کند، در صدد مطلع کردن انسان از این نعمت ها و ارزش آنهاست.
خداوند متعال در مقابل نعمتی که می‌بخشد، برای خود چیزی نمی‌خواهد و هر آن چه در مقابل و شکرانه‌ی نعماتش به انسان امر و نهی نموده، مفید انسان است. لذا در آیات متعددی فرمود: هر کس شکرگذاری کند، شکر خود را به جای آورده است و هر کس کفران کند، به ضرر خودش است و خداوند غنی و بی‌نیاز است (لقمان، 13).

ب: خداوند برای هر نعمتی از کوچک و بزرگ بر انسان، از تعبیر منت استفاده نکرده است بسیاری از بزرگان و عرفا بر این باورند که خداوند بسیار کریم تر از این است که برای نعمت های مادّی منّت بگذارد. منّت برای نعمت های عظمایی همچون وجود مقدس انبیاء بالاخص رسول الله (صل الله علیه و آله) و وجود مقدس ائمه معصومین هست، چرا که بهترین بندگان خود را در معرض آسیب ها قرار داده تا من نوعی هدایت شوم اگر حضرت زهرا سلام الله علیها بین در و دیوار زخم برداشت، اگر امام حسین علیه السلام آن همه سختی و رنج را متحمل شد و در نهایت شربت شهادت نوشید همه برای این است که من نوعی از این نعمت های عظیم الهی بهره برده و هدایت شوم، اگر این نعمات را قدر نداستم باید به خاطر ضایع کردن این نعمت عظمی در پیشگاه الهی پاسخ گو باشم .

[=&quot]مطلق فوق از آیات قران کریم فهمیده می شود:

[=&quot]1. قران می فرماید: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلىَ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُواْ عَلَيهِْمْ ءَايَاتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِن كاَنُواْ مِن قَبْلُ لَفِى ضَلَالٍ مُّبِين»‏ [ ال عمران، 164] خدا بر اهل ایمان منت گذاشت که رسولى از خودشان در میان آنان بر انگیخت که بر آنها آیات خدا را تلاوت کند و نفوسشان را از هر نقص و آلایش پاک گرداند و به آنها احکام شریعت و حقایق حکمت بیاموزد، هر چند قبلا گمراهى آنان آشکار بود. نعمت فرستادن رسولان به عنوان مربیان و معلمان بشریت آن قدر بزرگ و با ارزش است که نباید از آن غفلت شود و گر نه همه اهداف خلقت نا تمام خواهد ماند.

[=&quot]2. قرآن می فرماید: « فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیْکُمْ فَتَبَیَّنُوا إِنَّ اللَّهَ کانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبیرا » [نساء،94،]شما قبلًا چنین (کافر) بودید و خداوند بر شما منّت نهاد (و هدایت شدید). پس، (بشکرانه این نعمت بزرگ،) تحقیق کنید! خداوند به آنچه انجام مى‏دهید آگاه است.

علیکم السلام و رحمه الله
تنها مالک حقیقی خداوند است و بس، هر نعمتی که خداوند به انسان عطا فرموده عطیّه ای است از طرف خداوند تبارک و تعالی که امانات الهی هستند، خداوند این امانات را در اختیار انسان قرار داده تا سیر الی الله داشته باشد؛ قران کریم صراحتا نعمت های خداوند را امانت می داند:
«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولاً؛ همانا ما امانت(الهى) را بر آسمان‏ها و زمین و كوه‏ها عرضه كردیم، پس، از حمل آن سر باز زدند و از آن ترسیدند، ولى انسان آن را بر دوش گرفت، امّا او بس ستمكار و نادان است.» (احزاب 72)
قابل توجه در این آیه شریفه اين است كه «امانات» در اينجا به صورت جمع ذكر شده كه اشاره به انواع و اقسام امانت است و بسيارى از مفسران قائل هستند كه امانت در اين آيه، تنها شامل امانت هاى مالى نيست بلكه شامل امانات معنوى مانند قرآن و آيين خدا و عبادات، وظائف شرعيه و همچنين شامل نعمت­هاى مختلفى كه خداوند به انسان داده است مى شود،[ طباطبايي،محمد حسين؛الميزان في تفسير القران،دارالكتب الاسلاميه،چاپ سوم،1396ق،ج15،ص8]
معنای امانت داری این استکه شخصی به دیگری چیزی را به منظور حفظ و نگهداری بسپارد و او قبول کند؛ خداوند امانت را به انسان واگذار کرد و انسان نیز پذیرفت، لذا معلوم می شود همه نعمات، امانات الهی هستند که در جهت پیشبرد اهداف خلقت به انسان واگذار شده است. (حتی جان انسان نیز امانت الهی است که کسی حق از بین بردن جان خودش را ندارد)
مطلب دیگر اینکه امانت بودن نعمات خداوند، منافاتی با بخشنده بودن خدا ندارد چون (بخشنده) یعنی کسی که چیزی دارد و بدون عوض به دیگران می بخشد. خداوند در قبال نعماتی که به انسان بخشیده عوضی نمی خواهد منتهی از انسان می خواهد جهت حفظ جایگاه ملکوتی انسان از نعمت های الهی درست استفاده کند.

در یک تقسیم بندی کلی «شکر» به سه نوع تقسیم می شود: «شکر لسانی»، «شکر قلبی» و «شکر عملی»، شکر لسانی این است که ارادت و خضوع قلبی اش را بر زبان جاری سازد. امام صادق (علیه السلام) می فرماید: کمترین شکر این است که نعمت را از خدا بدانی، بدون آن که خدا را فراموش کنی و دلت به کلی به آن نعمت مشغول گردد، و به آنچه خدا به تو اعطا کرده، راضی باشی و آن را وسیله ی نافرمانی او قرار ندهی و با امر ونهی و با استفاده از نعمت هایش مخالفت نکنی.
یک مرتبه بالاتر از شکر لسانی، شکر قلبی است؛ شکر قلبی این است که فرد در درونش بداند که این را خدا داده است. خداوند متعال به حضرت داود علیه السلام فرمود: حق شکر مرا به جای آور. عرض کرد: خدایا! من قدرت ادای حق تو را ندارم؛ چون با زبانی شکرت را بجا می آورم، که مال توست. تازه این شکر هم نعمتی است که خودش شکر دارد. فرمود: همین مقدار که بدانید همه چیز از من است، همین شکر است.
و مرتبه بالاتر شکر عملی است که حاصل و نتیجه شکر لسانی و قلبی است، اینکه در مقام ثابت کنی که شاکر نعمات خداوند هستی و خیانت به امانت نمی کنی، در روایتی از امام صادق (علیه السلام) می خوانیم : «شکر نعمت، پرهیز از گناهان است»
همه انواع شکر ها به نفع خود انسان است چون موجب تعالی و پیشرفت انسان می شود، اینکه انسان با قلب خود بیابد که مالک همه چیز خداست و انسان «لم یک شیئا مذکورا» است، و این امر قلبی را در مقام زبان و عمل جاری سازد یقینا برای انسان مفید است و موجب تعالی روحی و معنوی خواهد شد.

نکته: شکر لسانی اگر چه در جای خود ارزشمند است، اما اگر به قلب و عمل نیانجامد فایده چندانی برای انسان نخواهد داشت .

در اول تاپیک مفهوم منّت رو معنی کردیم لطفا مراجعه بفرمایید.
این عبارات یادآوری نعمت هاست، اگر فرمود « أَ لَمْ نجَْعَل لَّهُ عَيْنَين‏» (البلد برای این است که انسان این نعمت را در جهت پیشبرد هدف خلقت استفاده کند نه در راه گناه، یادآوری نعمت ها انسان را متذکر می کند، مثل معلّم دلسوزی که امکانات مدرسه را به دانش اموزان یادآوری می کند ...

باسلام
چرا یه مادر به بچش که هنوز حرف زدن بلد نیست میگه مثلا آب آب بعد بهش آب میده یعنی منت گذاشته سر بچه. ?
تشکر کردن رو کی اول بهتون یاد داده ?
شما یه هدیه میدن بهتون از شون تشکر میکنید?
حالا مادرتون یه هدیه بده بهتون ازش تشکر نمیکنند. میگید. منت گذاشته سرتون? ادب حکم میکنه نعمت رو بشناسی و تشکر کنی

با سلام و عرض ادب
نه تنها انسان، بلکه تمامی مخلوقات عالم، فقیر محض بوده و هر «آن» محتاج عطیّه و فیض الهی هستند؛ خداوند می فرماید «هَلْ أَتى‏ عَلَى الْإِنْسانِ حينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئاً مَذْكُوراً » آيا بر انسان روزگارانى بگذشت كه چيزى قابل ذكر نبود؟
معلول عین وابستگی و ربط به علت می باشد و بدون رابطه مستقل که خداوند است؛ از خودش هیچگونه استدلال و هویتی ندارد. تمام " ما سوی الله " به همین ترتیب می باشند یعنی ما یک موجود مستقل داریم که خداست و بقیه عین وابستگی هستند.
اگر این حقیقت روشن شود، متوجه خواهیم شد انسان در مقامی نیست که اعتراضی به خداوند داشته باشد ... (این بحث تاپیک مستقل می طلبد لذا به همین حدّ کفایت می شود)

همه نعمات الهی از فضل و رحمت خداوند ناشی شده، مهم ترین نعمت خدا هم نعمت وجود است، خداوند بخاطر نعماتش از ما عوض نمی خواهد، اگر خداوند فرموده گناه نکنید برای خودش چیزی نخواسته بلکه برای پیشرفت ماست که چنین چیزی رو از انسان طلب کرده، اگر معلم به شاگردش میگه این همه نعمت در اختیار شماست این نعمات رو ضایع نکن درست رو خوب بخون، آیا معلّم این خواسته رو برای خودش میخواد یا برای پیشرفت دانش آموز؟
یک موجود حیکم، فیّاض، رحمن و ... اگر از انسان چیزی بخواد یقینا برای خودش نمیخواد، اگر خداوند میخواهد انسان گناه نکنه چون رسیدن به هدف خلقت با تقوی و پرهیزکاری میسور است با گناه نمیشه رسید. هدف از خلقت این عالم چیزی جز این نیست که انسان به مقام خلیفه اللهی برسد، اگر بهترین بندگان خودش رو برای هدایت من و شما فرستاد برای این است بتونیم به مقام خلافه اللهی برسیم ... و گناه مانع راه است لذا یادآوری برای انسان یک ضرورت است.

اگر دقت بفرمایی «منّت» رو به دو قسم تقسیم کردیم، منتی که به معنی تحقیر باشد برای مورد اول صدق می کند (یعنی منّت زبانی) اما در منّت عملی هیچ تحقیری صورت نگرفه بلکه به معنی نعمت بخشیدن است و اگر فرموده ما به شما زبان دادیم، گوش دادیم و ... برای این است که این نعمت ها را در مسیر رسیدن به مقام خلیفه اللهی بکار گیریم، هر چیزی را نبینیم و هر چیزی را نشویم و هر چیزی را نگوییم... تمام این نعمت ها در اختیار انسان قرار گرفت تا انسان به مقام عظمای خلیفه اللهی برسد.
تذکر دیگری که لازم خدمت حضرت عالی عرض کنم این است که: خداوند در آیات متعددی فرمود: هر کس شکرگذاری کند، شکر خود را به جای آورده است و هر کس کفران کند، به ضرر خودش است و خداوند غنی و بی‌نیاز است (لقمان، 13).
اخرت انعکاس همین دنیاست و به عبارت بهتر آخرت ظهور و بروز اعمال انسان در این دنیاست، انسان هر انچه در این دنیا کاشته در آخرت برداشت می کند، اینکه خداوند در آیه شریفه بالا فرمود هر کس کفران کند به ضرر خودش است به همین معنی است، گناه مثل این است که انسان سوزنی را به چشم خود فرو کند، عاقبت فرو بردن سوزن در چشم نابینایی است، گناه نیز همین طور است؛ لذا خداوند در آیات متعدد این حقیقت را گوشزد می کند تا انسان هدف از خلقتش رو یادآور شود.

سلام علیکم و رحمة الله و برکاته،
دنیا به کسی بخشیده نشده است، آخرت است که بخشیده می‌شود ... دنیا امانت است که هر کسی انتخاب کند چقدر شایسته‌ی رحمت بی‌منت خداست و آخرت پاداش اعتباری آن نیست بلکه تجسم نیات و اعمال این دنیاست ...
البته در روایتی دیدم که خداوند کریم‌تر از آن است که از نعمات دنیوی سؤال کند و نعمتی که در آیه‌ی «ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ» بیان شده است هر نعمتی نیست و مثلاً تنها نعمت ولایت است که همان امانت الهی است که در این آیات معرفی شده است «إِنَّا عَرَ‌ضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْ‌ضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنسَانُ ۖ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا * لِّيُعَذِّبَ اللَّـهُ الْمُنَافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِ‌كِينَ وَالْمُشْرِ‌كَاتِ وَيَتُوبَ اللَّـهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ ۗ وَكَانَ اللَّـهُ غَفُورً‌ا رَّ‌حِيمًا» ... اما خوب در روایات دیگری هم دیده‌ام که سه نعمت مغفول هم بیان شود و گاهی نعمات دیگری هم مطرح می‌شود ... در هر صورت نهایت اسلام نه کثرت در نماز خواندن و روزه گرفتن است بلکه نهایت آن در دو صفت است، یکی صداقت و دیگری امانت‌داری ... نماز و کارهای عبادی دیگر اگر در جهت رشد این دو صفت باشند (که مغایرتی با تقوا ندارند و بزرگترین تبلور تقوا در اعمال و نیات هستند که البته باید صداقت و وفای به عهد را در معنای کامل آن در نظر گرفت) پاداش اخروی را خواهد داشت و بخشندگی خاص خدا که رحیمیت است به مؤمنان می‌رسد و مورد بازخواست هم قرار نمی‌گیرند ...
بنابراین بخشندگی خدا که مدّ نظر شماست رحیمیت است و نه رحمانیت ... رحمانیت حتی می‌تواند تبلورش به صورت عذاب جهنم برای کافران باشد و در نتیجه معنای عامی دارد که باید با دقت بیشتری مورد بررسی قرار بگیرد ...
یا علی علیه‌السلام

سلام علیکم و رحمة الله،

اللَّـهُ الصَّمَدُ
خدا بی‌نیاز است

يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَ‌اءُ إِلَى اللَّـهِ ۖ وَاللَّـهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ * إِن يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ * وَ مَا ذَٰلِكَ عَلَى اللَّـهِ بِعَزِيزٍ
اى مردم، شماييد نيازمندان به خدا، و خداست بى‌نياز و ستوده * اگر خواهد، شما را ببرد و آفريده‌اى نو بيارد * و اين كار بر خداى دشوار نيست.

... وَمَن كَفَرَ‌ فَإِنَّ اللَّـهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ
... و آن کس که کفر ورزد همانا خدا بی‌نیاز است از جهانیان‌

این چه سرمایه‌گذاری است که نتیجه‌اش برای خدا مهم نیست؟ اینکه کسی برود بهشت یا برود جهنم چه سودی به خدا می‌رساند؟ خدایی که خلق می‌کند و خرابش می‌کند «وَالَّذِي أَخْرَ‌جَ الْمَرْ‌عَىٰ * فَجَعَلَهُ غُثَاءً أَحْوَ» [و آنكه چمنزار را برآورد * سپس آن را خاشاكى تيره‌گون گردانيد] و کمترین آزاری در این کار نمی‌بیند نگران چه باشد که به دنبال سرمایه‌گذاری باشد؟ سبحان ربّی عمّا تقولون
یا علی علیه‌السلام

سلام بر استاد هادی

من این مطلب را از بزرگان دیگر هم شنیدم؛ سوالی که برایم پیش آمده این است که چرا این حقیقت بر ما پنهان است؟
نمیشد خداوند این حقیقت را آشکار می ساخت تا همگان به هدف خلقت برسند؟

با تشکر
:Gol:

جمع بندي 1

موضوع: آیا خدا واقعا بخشنده هست؟!
پرسش:
اینکه خدا بخشنده هست قابل پذیرش نیست!
چون بخشنده کسیه که از چیزی که بخشیده سوال نکنه نه اینکه در آخرت بخواد مو رو از ماست بکشه!
بنده آدم بخشنده ای نیستم ولی اگر چیزی به کسی بدم دم به دم گیر نمیدم آقا فلان چیزو بهت دادم چیکار کردی!!!
اصل بخشندگی بخشندگی بدون سوال و منت هست که در مورد خدا اینو نداریم
پس چطور ادعا میکنید خدا بخشنده هست: رحمان و رحیم و کریم و ...

پاسخ:
در برخی موارد منّت گذاشتن در برابر بخشش به دیگران نه تنها مذموم نیست بلکه ممدوح و خوب است؛ «منّت گذاشتن» دو معنا دارد:
1- منّتِ زبانی:
یعنی كسى كار كوچك خود را با سخن، بزرگ كند و به رخ افراد بكشد و به عبارت دیگر به معنای بازگو كردن نعمت به قصد تحقير طرف است.
2- منّت عملی:
این نوع منّت به معنای نعمت دادن است؛ یعنی شخصی به شخص دیگری کمک کرده و به او نعمتی بزرگ بدهد. این نوع منّت از نظر اخلاقی پسندیده است و وقتی می گویند خداوند، منّان است به همین معناست. (1)
هر نوع بیان کردنی به رخ کشیدن نیست تا ناپسند باشد، بلکه با توجه به نوع نعمت و شخص صاحب نعمت و انگیزه او می تواند حالت ها و احکام متعددی داشته باشد. به عنوان مثال اگر دانش آموزی قدر معلم خود و قدر امکانات مدرسه را نداند و زحمات معلّم رو ناچیز بشمارد، جا دارد که معلم برای یاداوری به او تذکر دهد یقینا این تذّکر زمینه رشد و تعالی دانش آموز را فراهم می کند.
اگر خداوند در برابر بخشندگی خود منّان است به دلیل تذکّر و یاداوری به نوع بشر هست که نعمات رو یاداور بشود بالاخص نعمت عظمای ولایت و وصایت که برای هدف مقدسی به این دنیا ارسال شده اند؛ خداوند وقتی این نعمتها را بیان می کند، در صدد مطلع کردن انسان از این نعمت ها و ارزش آنهاست.
خداوند متعال در مقابل نعمتی که می‌بخشد، برای خود چیزی نمی‌خواهد و هر آن چه در مقابل و شکرانه‌ی نعماتش به انسان امر و نهی نموده، مفید انسان است. لذا در آیات متعددی فرمود: هر کس شکرگذاری کند، شکر خود را به جای آورده است و هر کس کفران کند، به ضرر خودش است و خداوند غنی و بی‌نیاز است (2).
مطلب دیگر اینکه خداوند برای هر نعمتی از کوچک و بزرگ بر انسان، از تعبیر منت استفاده نکرده است بسیاری از بزرگان و عرفا بر این باورند که خداوند بسیار کریم تر از این است که برای نعمت های مادّی منّت بگذارد. منّت برای نعمت های عظمایی همچون وجود مقدس انبیاء بالاخص رسول الله (صل الله علیه و آله) و وجود مقدس ائمه معصومین هست؛ فرمود: «خدا بر اهل ایمان منت گذاشت که رسولى از خودشان در میان آنان بر انگیخت که بر آنها آیات خدا را تلاوت کند و نفوسشان را از هر نقص و آلایش پاک گرداند و به آنها احکام شریعت و حقایق حکمت بیاموزد، هر چند قبلا گمراهى آنان آشکار بود.» (3) نعمت فرستادن رسولان به عنوان مربیان و معلمان بشریت آن قدر بزرگ و با ارزش است که نباید از آن غفلت شود و گر نه همه اهداف خلقت نا تمام خواهد ماند.
قران مجید در این رابطه می فرماید: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلىَ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُواْ عَلَيهِْمْ ءَايَاتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِن كاَنُواْ مِن قَبْلُ لَفِى ضَلَالٍ مُّبِين»‏ [ ال عمران، 164] خدا بر اهل ایمان منت گذاشت که رسولى از خودشان در میان آنان بر انگیخت که بر آنها آیات خدا را تلاوت کند و نفوسشان را از هر نقص و آلایش پاک گرداند و به آنها احکام شریعت و حقایق حکمت بیاموزد، هر چند قبلا گمراهى آنان آشکار بود. نعمت فرستادن رسولان به عنوان مربیان و معلمان بشریت آن قدر بزرگ و با ارزش است که نباید از آن غفلت شود و گر نه همه اهداف خلقت نا تمام خواهد ماند.

و در جای دیگر می فرماید: « فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیْکُمْ فَتَبَیَّنُوا إِنَّ اللَّهَ کانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبیرا » [نساء،94،]شما قبلًا چنین (کافر) بودید و خداوند بر شما منّت نهاد (و هدایت شدید). پس، (بشکرانه این نعمت بزرگ،) تحقیق کنید! خداوند به آنچه انجام مى‏دهید آگاه است.

جمع بندي 2

پرسشي مطرح مي گردد و آن اينكه طبق اين بيان خداوند نبخشيده و فقط امانت داده است؟
پاسخ: تنها مالک حقیقی وجود اقدس باري تعالي است، هر نعمتی که خداوند به انسان عطا فرموده عطیّه ای است از طرف خداوند تبارک و تعالی، خداوند این امانات را در اختیار انسان قرار داده تا انسان بتواند به هدف خلفت نائل شود؛ قرآن کریم صراحتا نعمت های خداوند را امانت می داند:
«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ إِنَّهُ كانَ ظَلُوماً جَهُولاً؛ همانا ما امانت(الهى) را بر آسمان‏ها و زمین و كوه‏ها عرضه كردیم، پس، از حمل آن سر باز زدند و از آن ترسیدند، ولى انسان آن را بر دوش گرفت، امّا او بس ستمكار و نادان است.» (احزاب: 72)
قابل توجه در این آیه شریفه اين است كه «امانات» در اينجا به صورت جمع ذكر شده كه اشاره به انواع و اقسام امانت است و بسيارى از مفسران قائل هستند كه امانت در اين آيه، تنها شامل امانت هاى مالى نيست بلكه شامل امانات معنوى مانند قرآن و آيين خدا و عبادات، وظائف شرعيه و همچنين شامل نعمت­هاى مختلفى كه خداوند به انسان داده است مى شود. (4)
امانت دادن منافاتي با بخشندگي ندارد در حقيقت امانت نوعي بخشندگي محسوب مي شود، نعماتي كه خداوند به انسان داده فرموده همه اين ها مالِ توست، در اختيار توست، ميتوني در راستاي هدف خلقت بكاربگيري اما حق نداري اين نعمتها رو ضايع كني؛ مثل همون بچه مدرسه اي كه تمامي امكانات مدرسه (اعم از كلاس و نيمكت و اساتيد و ...) در اختيار بچه مدرسه اي هستند تا با استفاده از اين امكانات خوب تحصيل كنند.

پرسش ديگري كه مطرحميشود اين است كه چگونه شكرگزاري براي انسان مفيد است؟
در پاسخ عرض مي شود: در یک تقسیم بندی کلی «شکر» به سه نوع تقسیم می شود: «شکر لسانی»، «شکر قلبی» و «شکر عملی»، شکر لسانی این است که ارادت و خضوع قلبی اش را بر زبان جاری سازد. یک مرتبه بالاتر از شکر لسانی، شکر قلبی است؛ شکر قلبی این است که فرد در درونش بداند که این را خدا داده است. و مرتبه بالاتر شکر عملی است که حاصل و نتیجه شکر لسانی و قلبی است، اینکه در مقام ثابت کنی که شاکر نعمات خداوند هستی و خیانت به امانت نمی کنی، در روایتی از امام صادق (علیه السلام) می خوانیم : «شکر نعمت، پرهیز از گناهان است»
همه انواع شکر ها به نفع خود انسان است چون موجب تعالی و پیشرفت انسان می شود، اینکه انسان با قلب خود بیابد که مالک همه چیز خداست و انسان «لم یک شیئا مذکورا» است، و این امر قلبی را در مقام زبان و عمل جاری سازد یقینا برای انسان مفید است و موجب تعالی روحی و معنوی خواهد شد.

پرسش ديگري مطرح مي شود و آن اينكه: خداوند مكررا در قرآن كريم بر انسان منت گذاشته و مي فرمايد: مگه به شما دو چشم و گوش ندادم و ... آيا اين ها منت گذاشتن نیست؟
در پاسخ عرض مي شود: در ابتداي پاسخ مفهوم منّت رو معنی کردیم و گفتيم كه منّت عملي نه تنها مذموم نيست بلكه ممدوح بوده و لازم و ضروري است .
این عبارات یادآوری نعمت هاست، اگر فرمود « أَ لَمْ نجَْعَل لَّهُ عَيْنَين‏» (البلد برای این است که انسان این نعمت را در جهت پیشبرد هدف خلقت استفاده کند نه در راه گناه، یادآوری نعمت ها انسان را متذکر می کند، مثل معلّم دلسوزی که امکانات مدرسه را به دانش اموزان یادآوری می کند ...
تذکر: خداوند در آیات متعددی فرمود: هر کس شکرگذاری کند، شکر خود را به جای آورده است و هر کس کفران کند، به ضرر خودش است و خداوند غنی و بی‌نیاز است (لقمان، 13).
اخرت انعکاس همین دنیاست و به عبارت بهتر آخرت ظهور و بروز اعمال انسان در این دنیاست، انسان هر آنچه در این دنیا کاشته در آخرت برداشت می کند، اینکه خداوند در آیه شریفه بالا فرمود هر کس کفران کند به ضرر خودش است به همین معنی است، گناه مثل این است که انسان سوزنی را به چشم خود فرو کند، عاقبت فرو بردن سوزن در چشم نابینایی است، گناه نیز همین طور است؛ لذا خداوند در آیات متعدد این حقیقت را گوشزد می کند تا انسان هدف از خلقتش رو یادآور شود. (دقت بفرماييد اين منّت نيست عين رحمت است)

..........................................................................................
1. راغب اصفهانی برای منت دو معنای اساسی نقل می کند یکی «النعمة الثقیلة » نعمت گرانقدر که به دو صورت «فعلی » و «قولی » تحقق می یابد که «فعلی » نیکو و پسندیده، و قولی و زبانی نکوهیده است و در آیات ذیل به قسم نخست اشاره می کند.
«لقد من الله علی المؤمنین اذبعث فیهم رسولا...».
«و لقد مننا علی موسی و هارون ».
«و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض...».
که در همه این موارد منت گذاردن خدا، به صورت بخشیدن نعمت انجام گرفته است، یعنی منت فعلی و عملی. این نوع تنها شان خداوند است چون اوست بخشنده نعمتها.
اما منت قولی همان چیزی است که مردم گاهی به کار می برند و قبیح و ناپسند می باشد.
معروف است که می گویند: «المنة تهدم الصنیعة » منت گذاری کار خوب و پسندیده را منهدم و نابود می کند. (راغب اصفهانی، مفردات القرآن، ماده «منن »)
2. وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَن يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَن كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ (لقمان:12)
3. «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلىَ الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُواْ عَلَيهِْمْ ءَايَاتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِن كاَنُواْ مِن قَبْلُ لَفِى ضَلَالٍ مُّبِين»‏ [ ال عمران، 164]
4. طباطبايي،محمد حسين؛الميزان في تفسير القران،دارالكتب الاسلاميه،چاپ سوم،1396ق،ج15،ص8