جمع بندی احادیث و روایات در مورد خواندن قرآن با صوت و ترتیل

کارشناس بحث: استاد خاتم

با سلام به محضر شما

روایات در مورد خواندن قرآن با صوت را می توان به دو نوع تقسیم کرد.

1_ روایاتی که اشاره دارد حضرات معصومین ( صلوات الله علیهم أجمعین ) با صوت خوش و زیبا قرآن را تلاوت کرده اند.

2_ روایاتی که اشاره دارد خواندن قرآن با صوت خوب و زیبا نیکو و مطلوب است.

روایات نوع اول

روایت 1_ در روايت آمده كه حضرت موسى الكاظم (علیه السلام) به غايت خوش آواز و حسن القرائه و التّلاوه بود و

قرآن را بسيار بسيار خوش خواندى و آن حضرت فرمود كه: روزى حضرت امام سيّد السّاجدين زين العابدين (علیه السلام)

تلاوت قرآن مي نمود شخصى از آن كوچه كه خانه آن يگانه گوهر ولايت در اين مقام بود عبور مي نمود چون بمحاذى دولتسراى

آن امام ورى رسيد و آواز تلاوت قرآن آن امام زمان بگوش آن مؤمن رسيد بيهوش گرديد از حسن صوت

آن امام عليه السّلام و أكثر أئمّه بلكه تمامى آن أعيان حسن الصّوت بودند. ( کتاب احتجاج-ترجمه غفارى مازندرانى، ج‏4، ص: 33 و 34 )

روایت 2_ نوفلى گويد: در نزد حضرت امام هادى عليه السّلام از صدا و آهنگ خوش گفتگو كردم، فرمود: امام سجاد عليه السّلام

قرآن تلاوت میکرد و گاهی مردم از صداى زيباى او بيهوش می شدند، و اگر امام اندكى از صداى زيباى خود را ظاهر كند مردم طاقت

شنيدن آن صوت زيبا را ندارند. گفتم: آيا پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله با مردم نماز نمی خواند و صداى خود را به تلاوت قرآن بلند

نمی ساخت [پس چرا مردم بيهوش نمی شدند]؟

فرمود: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله به اندازه طاقت مردمى كه پشت سر او بودند صداى خود را آشكار می ساخت.

( آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام،حسین استاد ولی،ترجمه کتاب سنن النبی ص: 16)

روایت 3_ امام باقر عليه السّلام ضمن حديثى فرمود: صداى رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در خواندن قرآن از همه مردم دلرباتر

بود. (آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام،حسین استاد ولی، ترجمه کتاب سنن النبی ص: 159)

روایات نوع دوم

روایت 1_ النبي «صلی الله علیه و آله و سلم »: لِكُلِّ شَي‏ء حِليَةٌ، و حِليَةُ القُرآن الصّوتُ الحَسَن.

ترجمه: پيامبر فرمودند: هر چيز را آرايشى است، و آرايش قرآن صوت نيكو است. ( الحياة، ترجمه احمد آرام، ج‏2، ص: 238)

روایت 2_ النبي «صلی الله علیه و آله و سلم»: حَسِّنُوا القُرآنَ بِأَصوَاتِكُم. فإِنَّ الصَوتَ الحَسَنَ يَزيدُ القرآنَ حُسنَا.

ترجمه: پيامبر فرمودند : قرآن را با صوتهاى خود نيكو سازيد، كه صورت زيبا بر زيبايى قرآن مى‏ افزايد.

( الحياة، ترجمه احمد آرام، ج‏2، ص: 238)

روایت 3_ النبي «صلی الله علیه و آله و سلم »: اقرأوا القرآن بألحان العرب و اصواتها، و ايّاكم و لحون اهل الفسق و اهل الكبائر!

فإنّه سيجي‏ء من بعدي اقوام يرجّعون القرآن ترجيع الغنا و النّوح و الرّهبانيّة، لا يجوز تراقيهم، قلوبهم مقلوبة، و قلوب من يعجبه

شأنهم.

ترجمه :پيامبر فرمودند: قرآن را به آهنگها و اصوات عرب بخوانيد، و از آهنگهاى اهل فسق و اهل گناهان كبيره بپرهيزيد، كه پس از

من اقوامى خواهند آمد كه قرآن را به آهنگ غنا و نوحه و رهبانيت می خوانند، و اين خواندن از گلوگاه آنان در نمی ‏گذرد؛ قلوب آنان

و قلوب كسانى كه ايشان را می پسندند واژگونه است. ( الحياة، ترجمه احمد آرام، ج‏2، ص:237 و 238)

_لازم به ذکر است، همه احادیث از نرم افراز گنجینه روایات نور استفاده شده است.

اما در مورد خواندن قرآن به صورت ترتیل، برخی روایات به شمرده خواندن و درنگ کردن در تلاوت اشاره دارد که شاید

بتوان این نوع روایات را ناظر به خواندن با ترتیل دانست.

روایت 1_الامام الصادق «علیه السلام »- في قوله تعالى: وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا قال: هو أن تتمكّث فيه، و تحسّن به صوتك.

امام صادق علیه السلام در باره اين آيه «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا » فرمودند: يعنى اينكه در خواندن آن درنگ كنى، و صوتت را نيكو سازى

(الحياة، ترجمه احمد آرام، ج‏2، ص: 238)

روایت 2_ عبد اللَّه بن سليمان گويد: از حضرت صادق عليه السلام پرسيدم از گفتار خداى عز و جل (كه فرمايد:) وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا

فرمود: امير المؤمنين صلوات اللَّه عليه فرموده: يعنى او را خوب بيان كن و همانند شعر آن را بشتاب مخوان، و مانند ريگ (هنگام خواندن) آن را پراكنده مساز،

ولى دلهاى سخت خود را بوسيله آن به بيم و هراس افكنيد، و همت شما اين نباشد كه سوره را بآخر رساند (يعنى همت خود را در تدبر و تأمل در آيات و

بكار بستن و عمل كردن آنها قرار دهيد نه به اين كه سوره را به آخر رسانيد) (اصولكافى-ترجمه مصطفوى،ج ‏4، ص 418 )

_ احادیث از نرم افزار گنجینه روایات نور استفاده شده است.

سوال:
لطفاً چند حدیث در مورد خواندن قرآن با صوت و ترتیل بیان نماید؟

جواب:
روایات در مورد خواندن قرآن با صوت را می توان به دو نوع تقسیم کرد.
1_ روایاتی که اشاره دارد معصومین(ع) با صوت خوش و زیبا قرآن را تلاوت کرده اند.
2_ روایاتی که اشاره دارد خواندن قرآن با صوت خوب و زیبا، نیکو و مطلوب است.

روایات نوع اول
روایت 1_ در روايت آمده كه حضرت موسى الكاظم (علیه السلام) به غايت خوش آواز و حسن القرائه و التّلاوه بود و

قرآن را بسيار بسيار خوش خواندى و آن حضرت فرمود كه: روزى حضرت امام زين العابدين (علیه السلام)
تلاوت قرآن مي نمود شخصى از آن كوچه كه خانه آن يگانه گوهر ولايت در اين مقام بود عبور مي نمود چون بمحاذى دولتسراى آن امام ورى رسيد و آواز تلاوت قرآن امام سجاد(علیه السلام) بگوش آن مؤمن رسيد بيهوش گرديد از حسن صوت آن امام (عليه السّلام) و أكثر أئمّه بلكه تمامى آن أعيان حسن الصّوت بودند. ( کتاب احتجاج-ترجمه غفارى مازندرانى، ج‏4، ص: 33 و 34 )

روایت 2_ نوفلى گويد: در نزد حضرت امام هادى (عليه السّلام) از صدا و آهنگ خوش گفتگو كردم، فرمود: امام سجاد (عليه السّلام) قرآن تلاوت میکرد و گاهی مردم از صداى زيباى او بيهوش می شدند، و اگر امام اندكى از صداى زيباى خود را ظاهر كند مردم طاقت شنيدن آن صوت زيبا را ندارند.
گفتم: آيا پيامبر (صلّى اللَّه عليه و آله) با مردم نماز نمی خواند و صداى خود را به تلاوت قرآن بلند نمی ساخت [پس چرا مردم بيهوش نمی شدند]؟
فرمود: رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) به اندازه طاقت مردمى كه پشت سر او بودند صداى خود را آشكار می ساخت. ( آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام،حسین استاد ولی،ترجمه کتاب سنن النبی ص: 16)

روایت 3_ امام باقر (عليه السّلام) ضمن حديثى فرمود: صداى رسول خدا (صلّى اللَّه عليه و آله) در خواندن قرآن از همه مردم دلرباتر بود. (آداب، سنن و روش رفتارى پيامبر گرامى اسلام،حسین استاد ولی، ترجمه کتاب سنن النبی ص: 159)

روایات نوع دوم
روایت 1_ النبي(صلی الله علیه و آله): لِكُلِّ شَي‏ء حِليَةٌ، و حِليَةُ القُرآن الصّوتُ الحَسَن.
ترجمه: پيامبر فرمودند: هر چيز را آرايشى است، و آرايش قرآن صوت نيكو است. ( الحياة، ترجمه احمد آرام، ج‏2، ص: 238)
روایت 2_ النبي «صلی الله علیه و آله»: حَسِّنُوا القُرآنَ بِأَصوَاتِكُم. فإِنَّ الصَوتَ الحَسَنَ يَزيدُ القرآنَ حُسنَا.
ترجمه: پيامبر فرمودند : قرآن را با صوتهاى خود نيكو سازيد، كه صورت زيبا بر زيبايى قرآن مى‏ افزايد.
( الحياة، ترجمه احمد آرام، ج‏2، ص: 238)

روایت 3_ النبي «صلی الله علیه و آله »: اقرأوا القرآن بألحان العرب و اصواتها، و ايّاكم و لحون اهل الفسق و اهل الكبائر! فإنّه سيجي‏ء من بعدي اقوام يرجّعون القرآن ترجيع الغنا و النّوح و الرّهبانيّة، لا يجوز تراقيهم، قلوبهم مقلوبة، و قلوب من يعجبه شأنهم.

ترجمه :پيامبر فرمودند: قرآن را به آهنگها و اصوات عرب بخوانيد، و از آهنگ هاى اهل فسق و اهل گناهان كبيره بپرهيزيد، كه پس از من اقوامى خواهند آمد كه قرآن را به آهنگ غنا و نوحه و رهبانيت می خوانند، و اين خواندن از گلوگاه آنان در نمی ‏گذرد؛ قلوب آنان و قلوب كسانى كه ايشان را می پسندند واژگونه است. ( الحياة، ترجمه احمد آرام، ج‏2، ص:237 و 238)

اما در مورد خواندن قرآن به صورت ترتیل، برخی روایات به شمرده خواندن و درنگ کردن در تلاوت اشاره دارد که شاید بتوان این نوع روایات را ناظر به خواندن با ترتیل دانست.

روایت 1_الامام الصادق «علیه السلام »- في قوله تعالى: وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا قال: هو أن تتمكّث فيه، و تحسّن به صوتك.
امام صادق (علیه السلام) در باره اين آيه «وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا » فرمودند: يعنى اينكه در خواندن آن درنگ كنى، و صوتت را نيكو سازى(الحياة، ترجمه احمد آرام، ج‏2، ص: 238)

روایت 2_ عبد اللَّه بن سليمان گويد: از حضرت صادق (عليه السلام) پرسيدم از گفتار خداى عز و جل (كه فرمايد:) وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا
فرمود: امير المؤمنين صلوات اللَّه عليه فرموده: يعنى او را خوب بيان كن و همانند شعر آن را بشتاب مخوان، و مانند ريگ (هنگام خواندن) آن را پراكنده مساز،
ولى دلهاى سخت خود را بوسيله قرآن به بيم و هراس افكنيد، و همت شما اين نباشد كه سوره را به آخر رساند (يعنى همت خود را در تدبر و تأمل در آيات و بكار بستن و عمل كردن آنها قرار دهيد نه به اين كه سوره را به آخر رسانيد) (اصول كافى-ترجمه مصطفوى،ج ‏4، ص 418 )

منابع: