خالق«خجسته باد این پیروزی»کیست؟
تب‌های اولیه
[h=1][/h] [h=3]روایتی خواندنی از چگونگی ساخت سرودهای انقلابی در گفت و گو با احمدعلی راغب[/h]
[/HR]
[/HR]
دهه فجر فرصت مناسبی است تا پای صحبت های راغب بنشینیم و از چگونگی خلق سرودهای ماندگار انقلاب و خاطرات آن زمان بشنویم. دراین مصاحبه دکترعلی راغب از خاطرات دوران انقلاب و آن زمان که با کمترین امکانات و با وجود مشکلات فراوان آهنگ هایی جاودانه ساخته ، گفته است.
*شما یکی از پیشگامان آهنگسازی پس از انقلاب هستید.در متن اتفاقات فراوانی قرار داشته اید که بازتاب آن در آثارتان دیده می شود.بی شک پیروزی انقلاب یکی از مهمترین آنهاست ولی اگر اجازه دهید پیش از پرداختن به این موضوع گفت و گو را با فعالیتهای شما در دوران پیش از انقلاب شروع کنیم.
من سالها معلم هنر بودم و به دلیل آشنایی با موسیقی ،نوازندگی و آهنگ سازی با ارکستر ملی به سرپرستی مرحوم مفتاح که بعدا تحویل همایون خرم شد همکاری داشتم.قبل از اینکه برای ادامه تحصیل در تهران ساکن شوم،با رادیو و تلویزیون گیلان همکاری می کردم.علاوه بر آهنگ سازی بیشتر کار من در زمینه تهیه تنظیم ملودی ها و آواهای محلی ایران بود،به خاطر علاقه به فرهنگ مملکتم این ملودی ها را جمع آوری و تم های غیر اصلی را که وارد آن شده بود شناسایی می کردم.وقتی وارد تهران شدم مدیریت هنری رادیو و تلویزیون آن زمان با هوشنگ ابتهاج بود و کارم را با او ادامه دادم.
*بعد از اینکه مبارزات مردمی به اوج رسید و انقلاب در حال پیروزی بود چطور؟
قبل از پیروزی انقلاب که کشور هنوز در بحبوحه درگیری با رژیم شاه و مبارزات انقلابی به سر می برد ما گروهی را با حمید شاهنگیان و حمید سبزواری جمع کرده بودیم و در یک جای محرمانه این سرودها را بدون ارکستر تمرین می کردیم. سرود«خمینی ای امام» و «برخیزید ای شهیدان راه خدا»که با همان گروه کر جلو امام(ره) خوانده شد ،حاصل آن تلاشها بود.تعداد زیادی از اعضای گروه دوران جنگ تحمیلی شهید شدند. عده ای هم الان مسئوولیت هایی در نظام جمهوری اسلامی بر عهده دارند.معتقد بودیم موسیقی بهترین وسیله برای انتقال پیام امام(ره )است.ما در سخت ترین شرایط و با کمترین امکانات این آهنگ ها را می ساختیم.
*پس از پیروزی انقلاب شرایط چگونه بود؟آیا بلافاصله شروع به ساختن آهنگ های جدید انقلابی کردید؟
طبیعی بود که اوایل به دلیل شرایط خاص آن زمان هنوز جایگاه موسیقی مشخص نبود ضمن اینکه ساختمان رادیو میدان ارگ بود و دستگاههای موسیقی خراب شده بودند. به طور کلی شرایط برای تولید آهنگ های متناسب با انقلاب بسیار مشکل بود.جلساتی برای گروه های تولیدی مثل نمایش،موسیقی،برنامه های مذهبی و ... گذاشته شد و بینش جدید انقلاب در کل رادیو و تلویزیون آموزش داده می شد.با این وجود هنوز به یقین نمی دانستیم از کجا باید شروع کرد.آنچه کارشناسان مسئول تولید می خواستند،ما می فهمیدیم ولی الگویی نبود که بتوانیم کار را شروع کنیم.تقریبا از فروردین 58شروع به ساخت قطعات مارش گونه و بدون کلام کردیم ولی باز هم مورد توجه مسئولان نبود.
برای نمونه تنها سرود ملی میهنی مرحوم روح الله خالقی (ای ایران)را داشتیم که آن هم فقط درباره سرزمین ایران بود.یک سری اطلاعات هم از سرودهای دوره ساسانی و موسیقی آیینی و اجتماعی آن زمان داشتیم ولی برای حال و هوای انقلاب ما و این دگرگونی عظیم مناسب نبود.
*با این حساب چگونه موفق به ساختن آهنگ های انقلابی شدید؟
در نهایت تصمیم گرفتم بیشتر به شعارهای مردم توجه کنم،ببینم آنها چه می گویند.شعاری که می دادند یک ملودی و تم خاصی داشت.مردم شعار می دادند:«الله اکبر،خمینی رهبر»از روی همین شعار و آهنگ آن اولین سرود یعنی«این بانگ آزادی کز خاوران خیزد»را ساختم و در فروردین 59 پس از اینکه حضرت امام(ره)برای ملت پیام فرستادند برای اولین بار از رادیو و تلویزیون پخش شد.ابتدا خیلی ها فکر می کردند این سرود ملی است ولی هدف از ساخت این سرود اصلا چیز دیگری بود .به هر صورت سرود شد.
*هنوز هم این سرود هر روز قبل از خبر 14 رادیو پخش می شود . به نظر شما راز ماندگاری و تاثیر فراوان آهنگ های انقلابی چیست؟
خیلی واضح است ،همه کارها آن زمان جوششی بود الان کارها کوششی است.من به یاد دارم که حمید سبزواری هر روز چندین شعر حماسی می سرود و من سریع آهنگ می ساختم.بچه ها یکی دو بار تمرین می کردند و کار ضبط می شد.من یک شب تا صبح چهار آهنگ می ساختم.شعر و آهنگ هم از خود مردم بود که ما در قالب سرود به خود آنها تحویل می دادیم.ای طور نبود که ما در خانه بنشینیم و شعر و آهنگ تولید کنیم.ما خود در کوران حوادث و بین مردم بودیم و طبیعی است هرچه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند.
*اشاره کردید برای ساخت آهنگ های انقلابی سراغ مردم و شعارهایی آنها می رفتید،پس از مدتی که از پیروزی انقلاب گذشت،به طور طبیعی این اشعار کمتر شدند.در این برهه برای ساخت آهنگ های جدید چه چیزی را دستمایه کار خود قرار می دادید؟
البته همچنان احساسات مردم و زمزمه های آنها در ساختن آهنگ های انقلابی موثر بود ولی به مرور سوژه های جدیدی پیش می آمد و ما بر اساس آن آهنگ های جدیدی می ساختیم.مثلا امام(ره) در صحبت هایش می فرمودند به وحدانیت فکر کنید و ما«نغمه توحید» را ساختیم یا بر اتحاد تاکید داشتند که ما بلافاصله «نغمه اتحاد» را ساختیم.چند آهنگ هم برای شهدای قبل از انقلاب مثل شهید نواب صفوی و آهنگی برای حج ساختیم.به طور طبیعی کم کم شروع به ساختن آهنگ های بیشتری برای ایام دهه فجر و 22 بهمن می کردیم و به طور کلی تحت تاثیر حوادث آن دوران قرار داشتیم.
*اندکی پس از پیروزی انقلاب جنگ شروع شد و بالطبع ساختن آهنگ برای حال و هوای دوران دفاع مقدس دغدغه اصلی شما و دیگر آهنگسازان بود.ظاهرا در این راه هم کار سختی در پیش داشتید؟
بله.ما هنوز درگیر آهنگ های انقلابی و در حال تثبیت جایگاه واقعی آن بودیم که جنگ شروع شد .برای دوران جنگ و حال و هوای آن چیزی هم نداشتیم.مارش های نظامی همه آهنگ های غرب بود و ما به دنبال موسیقی اصیل خودمان بودیم.یکسری کار انجام دادیم که تعدادی از آنها مورد تایید قرار گرفت.خرداد سال 62هم پس از آزادی خرمشهر آهنگ «خجسته باد این پیروزی»که شعرش از حمید سبزواری است و محمد گلریز آن را خوانده است ساختم.این سرود یکی از تاثیر گذارترین آهنگ ها بود که باعث شد بتوانیم آهنگ های دیگری هم به تبع آن بسازیم.8 سال جنگ نا برابر و دفاع در برابر دشمن که باز هم ریشه در اعتقادات و عواطف مذهبی مردم داشت،سوژه های مناسبی در اختیار ما قرار می داد ولی در ابتدا به خاطر نداشتن الگو،کار قدری سخت بود.
*بعد از پیروزی انقلاب غیر از جنگ اتفاقات فراوان دیگری نیز رخ داد و به طور طبیعی الگو و نمونه ای هم برای ساخت آهنگ متناسب با آن حوادث وجو نداشت و کار را مشکل می کرد.
بله.یکی از این سوژه ها تسخیر لانه جاسوسی و قطع رابطه با امریکا بود.حمید سبزواری شعر معروف«امریکا امریکا ننگ به نیرنگ تو»را سرود و من آهنگش را ساختم و قره داغی آن را خواند.یکی دیگر از مسائل مهم آن زمان ترور مسوولان نظام و شهادت ایشان بود.ما می باید برای آنها و دیگر شهیدان آهنگ می ساختیم. البته ما دو نوع آهنگ داشتیم،یکی سوگنامه که نوحه مانند بود و یکی از آهنگ های مارشی برای شهدای افتخار آفرین مثل شهید مطهری،سرود«ای مجاهد شهید مطهر»که شعرش از حمید سبزواری بود و محمد گلریز آن را خواند ازاین نمونه به شمار می رفت.به طور کلی ساخت آهنگ بدون نمونه و الگو برای این همه سوژه مختلف کار دشواری به نظر می رسید که با لطف خداوند موفق شدم بسیاری از این سرودها را به عنوان نمونه و الگوی کار بسازم.برای اسیران موفق به ساخت آهنگ هایی چون اسیر آزاد،اسیر و چندین آهنگ دیگر شدم.پس از رحلت حضرت امام(ره)آهنگ های زیادی مثل «هجر»،«آیت زمین» و.......ساختم.البته این توفیق را هم داشته ام تا برای موضوعات مختلف آهنگ های مختلفی بسازم.
*به غیر از شما آیا گروه دیگری نیز در زمینه آهنگ سازی فعال بودند؟
پس از اینکه موسیقی ما کاملا راه خود را پیدا کرد و ما از توصیه های حضرت امام(ره)در دیداری که به اتفاق حمید سبزواری و گلریز با ایشان داشتیم،بهره مند شدیم،گروه های دیگری نیز فعال شدند.از جمله آنها گروه محمد رضا لطفی و محمد رضا شجریان با گروه درویش بود.البته آن زمان من دبیر شورای شعر و موسیقی بودم و گروه هایی که می خواستند اثری تولید کنند لازم بود مجوز شعر را از گروه کارشناسی ما بگیرند.ما مدام دنبال جذب بودیم و زمینه را برای ارائه آثار بهتر فراهم می کردیم.بعد گروه آذربایجانی ها را دعوت کردیم تا از طریق موسیقی آذربایجانی پیام انقلاب را به هم زبانان خود در سرتاسر کشور منتقل کنند.کم کم واحد موسیقی زیر نظر رادیو شکل گرفت.مسئولیتی هم از طرف رئیس وقت رادیو به بنده واگذار شد تا مرکز استان ها که آن زمان تنها 5 مرکز بود فعال شوند.