حسن خلق چیست؟ حدود و اقسام و برکات آن چیست؟(مباحث حسن خلق)

تب‌های اولیه

22 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
حسن خلق چیست؟ حدود و اقسام و برکات آن چیست؟(مباحث حسن خلق)

حسن خلق

حسن خلق دو معنا دارد: معنای عام ومعنای خاص.(1)

حسن خلق به معنای عام عبارت است از مجموعه خصلت های پسندیده ای كه لازم است انسان روح خود را به آنها بیاراید.

حسن خلق به معنای خاص عبارت است از خوشرویی، خوشرفتاری، حسن معاشرت و برخورد پسندیده با دیگران. امام صادق (ع) در بیان حسن خلق به معنای خاص فرمود:
«تُلَیِّنُ جانِبَكَ وَ تُطَیِّبُ كَلامَكَ وَ تَلْقی اَخاكَ بِبِِشرٍ حَسَنٍِ»(2)

حسن خلق آن است كه برخوردت را نرم كنی و سخنت را پاكیزه سازی و برادرت را با خوشرویی دیدار نمایی.

در كتاب های اخلاق و روایات اسلامی هر جا سخن از حسن خلق است، اغلب مراد، همین معنای دوم است.

پی نوشت:
1- جامع السعادات، ج 1، ص 342 ـ 343.
2- بحارالانوار، ج 71، ص 389.


جایگاه حسن خلق در اسلام

دین مقدس اسلام، همواره پیروان خود را به نرمخویی و ملایمت در رفتار با دیگران دعوت می كند و آنان را از درشتی و تندخویی باز می دارد.

قرآن كریم در ستایش پیغمبر اكرم (ص) می فرماید:
«اِنَّكَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیمٍ»(1)
بدرستی كه تو به اخلاق پسندیده و بزرگی آراسته شده ای.

حسن خلق و گشاده رویی از بارزترین صفاتی است كه در معاشرت های اجتماعی باعث نفوذ محبت شده و در تأثیر سخن اثری شگفت انگیز دارد.

به همین جهت خدای مهربان، پیامبران و سفیران خود را انسان هایی عطوف و نرمخو قرار داد تا بهتر بتوانند در مردم اثر گذارند و آنان را به سوی خود جذب نمایند.

این مردان بزرگ برای تحقّق بخشیدن به اهداف‌ الهی خود، با برخورداری از حسن خلق و شرح صدر، چنان با ملایمت و گشاده رویی با مردم رو به رو می شدند كه نه تنها هر انسان حقیقت جویی را به آسانی شیفته خود می ساختند و او را از زلال هدایت سیراب می كردند، بلكه گاهی دشمنان را نیز شرمنده و منقلب می كردند.

مصداق كامل این فضیلت، وجود مقدّس رسول گرامی اسلام است. قرآن كریم، این مزیّت گرانبهای اخلاقی را عنایتی بزرگ از سوی ذات مقدس خداوند دانسته، می فرماید:
«فَبِما رَحْمَهٍ مِنَ اللهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ‌لَو كُنْتَ فَظّاً غَلیظَ الْقَلْبِ لانْفَضوُا مِنْ حَولِكَ»(2)
در پرتو رحمت و لطف خدا با آنان مهربان و نرمخو شده ای و اگر خشن و سنگدل بودی، از گردت پراكنده می شدند.

بسیار اتفاق می افتاد كه افراد با قصد دشمنی و به عنوان اهانت و اذیّت به حضور ایشان می رفتند ولی در مراجعت مشاهده می شد كه نه تنها اهانت نكرده اند بلكه با كمال صمیمیت اسلام را پذیرفته و پس از آن، رسول اكرم (ص) محبوب‌ترین فرد در نزد آنان به شمار می رفت.

ارزشی كه اسلام برای انسان خوشرفتار قائل است، تنها به مؤمنان محدود نمی شود، بلكه غیر آنان نیز اگر این فضیلت را دارا باشند، از مزایای ارزشی آن بهره مند می شوند.


پی نوشت:
1- قلم، آیه 4.
2- آل عمران، آیه 159.


حدود حسن خلق

از جمع بندی آیات و روایات و سیره معصومین ـ علیهم السّلام ـ به دست می آید.
كه حسن خلق از نظر آیین مقدّس اسلام «ارزش ذاتی» دارد، چه در برخورد با مؤمن باشد و چه در برخورد با كافر

اكنون برای روشن شدن حدود حسن خلق، موضوع را از چند جهت بررسی می كنیم:

--- حسن خلق مؤمنان با یكدیگر

--- با مجرمان و منحرفان

--- خوش خلقی و پرهیز از چاپلوسی

--- خوش خلقی و مزاح

--- حسن خلق آری، بی تفاوتی نه!



اکنون به توضیح هریک از این موارد می پردازیم:


حسن خلق مؤمنان با یكدیگر

بدیهی است كه خوشرفتاری مؤمنان با یكدیگر، یكی از ارزش های والای اخلاقی به حساب می آید.

قرآن كریم، یاران رسول اكرم(ص)را به این صفت ستوده، می فرماید:

«مُحَمَّدٌ رَسوُلُ اللهِ وَ الَّذینَ مَعَهُ اَشِدّاءُ عَلَی الْكُفّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ...»(1)

محمد (ص)فرستاده خداست و كسانی كه با او هستند در برابر كفار سرسخت و در میان خود مهربانند.

براساس این آیه، مسلمانان باید نسبت به عموم امّت، مهربان و دلسوز باشند، با آنان خوشرفتاری نمایند، به كمكشان بشتابند،

در غم و شادی مردم سهیم باشند و با چهره ای متبسم، مؤدّب و خوشرویی با آنان رو به رو شوند و از این راه سبب ترویج حسن خلق و پیوند با مردم شوند.

ادامه دارد....


پی نوشت:
1- فتح، آیه 29.

با مجرمان و منحرفان

جرم و انحراف با روح شریعت، سر ناسازگاری دارد و از هر كس كه سر بزند زیانبار است و خردمندان موظند از آن جلوگیری كنند و عقل و شرع می گوید؛ خندیدن به روی مجرم، كاری نابخردانه است.
بنابراین مسلمانان ـ گرچه از خصلت زیبای حسن خلق برخوردارند ـ ولی مجرمان و منحرفان، شایسته چنین موهبتی نیستند و نباید لبخند را تأیید اعمال ناشایست خود بدانند.

بلكه در این گونه موارد وظیفه اسلامی، عمل به نخستین مرحله نهی از منكر است كه رویگردانی و نشان دادن حالت تنفّر و انزجار از عمل خلاف است

و اگر خلافكار با ترشرویی و گرفتگی چهره ما دست از خلاف نكشد، نوبت به امر و نهی زبانی می رسد

كه البته در این مقام باید مستدّل، محكم، منطقی و در عین حال با خوش خلقی و ادب، خلافكار را نصیحت و موعظه كنیم

چنان كه قرآن مجید می فرماید:
«اُدْعُ اِلی سَبیلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَهِ وَ الْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ و جادِلْهُم بالَّتی هیَ اَحْسَنُ...»(1)

با حكمت و اندرز نیكو، به راه پروردگارت دعوت كن و با آنها با نیكوترین وجه، مناظره نما.

در چنین مواردی باید به ذكر آیه یا روایت یا طرح قانون و مقررات یا بیان صلاح و مصلحت فرد و مملكت، همین طور بازگو كردن آثار ناهنجار گناه و خلاف و پیامدهای زیانبار آن، خلافكار را به اشتباهی كه مرتكب شده واقف كرد

تا آن را ترك گوید و باید دانست كه حلاوت گفتار، خوشرویی، استدلال قوی و منطق در سخن و اخلاص و دلسوزی بیش از هر چیز دیگر برطرف مقابل تأثیر می گذارد و سبب اصلاح می شود.

ادامه دارد....

پي نوشت:
1- نحل ، آیه 125.

خوش خلقی و پرهیز از چاپلوسی

متأسفانه بعضی به دلیل عدم شناخت و آگاهی لازم، حسن خلق و رفتار نیكو را با تملّق و چاپلوسی اشتباه می گیرند
و به نا حقّ به مدح و ستایش صاحبان زور و زر می پردازند و در برابر آنان كرنش و كوچكی می كنند
و شخصیت و ارزش والای انسانی خود را لگدكوب می سازن
د و با كمال وقاحت نام این رفتار ناشایست را حسن خلق و رفق و مدارا با مردم می گذارند،

نشانه چنین كسانی آن است كه وقتی به افراد عادی و تهیدست می رسند، گشاده رویی و نرمخویی را فراموش می كنند و حتّی چهره ای عبوس و خشن به خود می گیرند.

این صفت ناپسند نه تنها یك ارزش نیست، بلكه گناهی بزرگ است كه موجب خشم خداوند می شود.

رسول خدا(ص)در این باره می فرماید:

«اِذا مُدِحَ الْفاجِرُ اهْتَزَّ الْعَرشُ وَ‌ غَضِبَ الرَّبُّ»(1)
هرگاه شخص فاجری ستایش شود، عرش الهی می لرزد و خداوند خشمگین می شود.

پس ضروری است كه در برخوردهای اجتماعی خود، رفتار پسندیده را با چاپلوسی اشتباه نگیریم

و افراد متخلّفی را كه گاه درصددند با چرب زبانی و چاپلوسی، حق و باطل را بر ما مشتبه كنند، طرد كرده و خود را از نیرنگ آنان ایمن سازیم.

پی نوشت:
1- بحارالانوار، ج 77، ص 152.

* اگر ممکنه چند مثال روز مره برای این بحث بزنید تا کاملتر بشه؟
* آیا مباحث ارتباط موثر هم که در روانشناسی مطرح میشه جزء چاپلوسی هست یا قانون ارتباطه و یا نفاقه؟:Gig::khandeh!:

yaali;22003 نوشت:
گر ممکنه چند مثال روز مره برای این بحث بزنید تا کاملتر بشه؟


با سلام

بزرگوار منظورتان كدام بخش است؟؟

yaali;22003 نوشت:
آیا مباحث ارتباط موثر هم که در روانشناسی مطرح میشه جزء چاپلوسی هست یا قانون ارتباطه و یا نفاقه؟

مقايسه اين دو موضوع اشنايي به هر دو بحث را مي طلبد

مي شود همين بحث كه فرموديد را توضيح دهيد؟؟

برای قسمت با مجرمان و حدود حسن خلق:Kaf:

با سلام

يا علي بزرگوار

منظور در اين موارد روي خوش نشان ندادن به گناهكار است وقتي كه فردي گناهي را علنا مرتكب مي شود و هيچ ابائي از انجام فعل قبيح خود ندارد

مثلا فردي در ماه رمضان روزه مي خويد

نبايد با او خوش رفتار بود تا فرد از خوش رفتاري ما سوء استفاده كند كه اين رفتار با من به خاطر اعمال خوبم بوده چون اكر كار اشتباهي داشتم حتما ناراحت مي شدند و برخورد مي كردند.

و يا فرد رفتار مناسب و با خنده ما را به حساب شكستن قبح عمل بگذارد و اين كه اگر اين مطالبي كه در مورد دين مي گفتند صحت داشت با اين فعل من ناراحت مي شدند و با من برخورد مي كردند

يا اگر ما خوش رفتاري كنيم فكر كند كه ما تعصبي نسبت به دين خود نداريم و فقط اعمالي را از روي عادت انجام مي دهيم.

و.....

البته در اين موارد امر و نهي مراتبي دارد و بايد با احتياط بيشتر برخورد كرد براي اشنايي بيشتر و ملموس تر در اين مورد ادرس بحث هايي در مورد امر به معروف و نهي از منكر كه در گروه مهدي ياوران بحث شده است را در اختيارتان مي كذارم

http://www.askdin.com/group.php?do=discuss&group=&discussionid=52

فكر كنم با مطالعه اين مطالب به جواب خود برسيد

باز اگر مطلبي بود در خدمتيم

خوش خلقی و مزاح

یكی دیگر از موضوعات مرتبط با حسن خلق، بحث مزاح است.

باید دانست كه مزاح و شوخی در حدّی كه موجب زدودن غم و اندوه و شاد كردن مؤمن باشد و به گناه و افراط و جسارت و سخنان زشت و دور از ادب كشیده نشود، عملی پسندیده است.

آنچه در این باره از پیشوایان دین به ما رسیده، در همین محدوده است. پیامبر اسلام فرمود:
«اِنّی لَاَمْزَحُ وَ لا اَقوُلُ اِلّا حَقّاً»(1)
من شوخی می كنم، ولی جز سخن حق نمی گویم.

شخصی به نام یونس شیبانی می گوید: حضرت صادق (ع) از من پرسید: مزاح شما با یكدیگر چگونه است؟
عرض كردم بسیار اندك! حضرت فرمود: «این گونه نباشید، چراكه مزاح كردن از حسن خلق است و تو می توانی به وسیله آن برادر دینی ات را شادمان كنی.

پیامبر خدا(ص) نیز با افراد شوخی می كرد و منظورش شادكردن آنان بود.»(2)

پي نوشت:
1- بحارالانوار، ج 16، ص 298.
2- اصول كافی، ج 2، ص 663.

اثر حسن خلق در ایمان فردی
حضرت موسی کاظم
علیه‌السلام فرمود: ایمان کامل نمی‌شود مگر آنکه در او سه خصلت باشد یک خصلت از خداوند و آن کتمان اسرار و راز پوشی است که خدا عالم به غیب است و بر راز و اسرار نهانی خود کسی را آگاه نفرمایید مگر پیغمبرانی که برجسته باشند چنانکه می‌فرماید: «او دانای غیب است و هیچ کس بر عالم غیب او آگاه نیست مگر آن کسی که از رسولان خود برگزیده...» سوره جن _ 27-26)

و یک خصلت از پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و آن صفتی است که خدای تعالی او را به آن صفت فرموده چنان که می‌فرماید: «ای پیغمبر طریقه عفو بخشش را نگاه دار و چشم پوشی را شعار و شیوه خو کن و به نیکوکاری امر کن و از مردم جاهل نادان روی بگردان» سوره اعراف _ 199)

و یک خصلت از امامش و آن صبر نمودن در سختی‌ها است و خداوند در مدح آنان فرموده: «در سختی‌ها و تعب و رنجها صبور و شکیبایی را پیبشینه می‌سازد» (سوره بقره _ 177) حسن خلق بزرگترین صفت حسنه آدمیت است و خداوند حضرت خاتم النبیین والمرسلین صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم را به داشتن این صفت مدح فرموده که اگر صفتی بالاتر از این می‌بود فرستاده خود را با آن صفت مدح می‌فرمود چنان که می‌فرماید: «به درستی که حسن خلق تو ای رسول ما ، بالاترین حسن خلق است" سوره قلم _ 4)
برگرفته شده از: ارشاد القلوب دیلمی _ ترجمه مسترحمی :Gol::Gol::Gol:

با سلام

حسن خلق دو معنا دارد:
معنای عام و معنای خاص. حسن خلق به معنای عام عبارت است از مجموعه خصلت های پسندیده ای که لازم است انسان روح خود را به آنها بیاراید.
حسن خلق به معنای خاص عبارت است از خوشرویی، خوشرفتاری، حسن معاشرت و برخورد پسندیده با دیگران.
امام صادق علیه السلام در بیان حسن خلق به معنای خاص فرمود: «تُلَیِّنُ جانِبَکَ وَ تُطَیِّبُ کَلامَکَ وَ تَلْقی اَخاکَ بِبِِشرٍ حَسَنٍِ؛ حسن خلق آن است که برخوردت را نرم کنی و سخنت را پاکیزه سازی و برادرت را با خوشرویی دیدار نمایی».
در کتاب های اخلاق و روایات اسلامی هر جا سخن از حسن خلق است، اغلب مراد، همین معنای دوم است.
حسن خلق یا خوش اخلاقی یکی از اصول مهم اخلاقی است. خوش اخلاقی در مسائل تربیتی چنان مؤثر و سازنده و دارای نقش استثنایی است که پیوسته در متون دینی قرآن و روایات مورد تأکید قرار گرفته است.


قرآن کریم شخصیت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله را به دلیل اخلاق نیکویش می‌ستاید و در سوره قلم، آیه ۴ می‌فرماید: «انک لعلی خلق عظیم؛ تو، ای پیامبر، اخلاقی بس نیکو داری». حسن خلق مؤمن نشانگر عمق ایمان اوست.
پیامبر اسلام فرمود: تقوا و حسن خلق سبب بهشت رفتن بیشتر افراد امّت من خواهد بود و نیز فرمود: پاداش کسی که اخلاق نیکو دارد، همانند پاداش روزه دار نمازخوان است.
امام باقر علیه السلام نیز می‌فرمود: کاملترین ایمان را خوش‌اخلاق‌ترین مومنان دارا هستند

حضرت موسی کاظم علیه‌السلام فرمود: ایمان کامل نمی‌شود مگر آنکه در او سه خصلت باشد یک خصلت از خداوند و آن کتمان اسرار و راز پوشی است که خدا عالم به غیب است و بر راز و اسرار نهانی خود کسی را آگاه نفرمایید مگر پیغمبرانی که برجسته باشند چنانکه می‌فرماید: «عالم الغیب فلا یظهر علی غیبه احدا* الا من ارتضی من رسول.. ؛او دانای غیب است و هیچ کس بر عالم غیب او آگاه نیست مگر آن کسی که از رسولان خود برگزیده..» ( سوره جن ۲۷-۲۶)
و یک خصلت از پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و آن صفتی است که خدای تعالی او را به آن صفت فرموده چنان که می‌فرماید: «خذ العفو و امر بالعرف و اعرض عن الجاهلین؛ ای پیغمبر طریقه عفو بخشش را نگاه دار و چشم پوشی را شعار و شیوه خو کن و به نیکوکاری امر کن و از مردم جاهل نادان روی بگردان» (سوره اعراف۱۹۹) ) و یک خصلت از امامش و آن صبر نمودن در سختی‌ها است و خداوند در مدح آنان فرموده: «والصابرین فی الباسآء و الضرآء و حین الباس؛ در سختی‌ها و تعب و رنجها صبور و شکیبایی را پیبشینه می‌سازد» (سوره بقره ۱۷۷ ).

دین مقدس اسلام، همواره پیروان خود را به نرمخویی و ملایمت در رفتار با دیگران دعوت می کند و آنان را از درشتی و تندخویی باز می دارد.
حسن خلق و گشاده رویی از بارزترین صفاتی است که در معاشرت های اجتماعی باعث نفوذ محبت شده و در تأثیر سخن اثری شگفت انگیز دارد. به همین جهت خدای مهربان، پیامبران و سفیران خود را انسان هایی عطوف و نرمخو قرار داد تا بهتر بتوانند در مردم اثر گذارند و آنان را به سوی خود جذب نمایند. این مردان بزرگ برای تحقّق بخشیدن به اهداف‌ الهی خود،
با برخورداری از حسن خلق و شرح صدر، چنان با ملایمت و گشاده رویی با مردم رو به رو می شدند که نه تنها هر انسان حقیقت جویی را به آسانی شیفته خود می ساختند و او را از زلال هدایت سیراب می کردند، بلکه گاهی دشمنان را نیز شرمنده و منقلب می کردند.
مصداق کامل این فضیلت، وجود مقدّس رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله است. قرآن کریم، این مزیّت گرانبهای اخلاقی را عنایتی بزرگ از سوی ذات مقدس خداوند دانسته،
می فرماید: «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ‌لَو کُنْتَ فَظّاً غَلیظَ الْقَلْبِ لانْفَضوُا مِنْ حَولِکَ ؛ در پرتو رحمت و لطف خدا با آنان مهربان و نرمخو شده ای و اگر خشن و سنگدل بودی، از گردت پراکنده می شدند». بسیار اتفاق می افتاد که افراد با قصد دشمنی و به عنوان اهانت و اذیّت به حضور ایشان می رفتند ولی در مراجعت مشاهده می شد که نه تنها اهانت نکرده اند بلکه با کمال صمیمیت اسلام را پذیرفته و پس از آن، رسول اکرم صلی الله علیه و آله محبوب‌ترین فرد در نزد آنان به شمار می رفت. ارزشی که اسلام برای انسان خوشرفتار قائل است، تنها به مؤمنان محدود نمی شود، بلکه غیر آنان نیز اگر این فضیلت را دارا باشند، از مزایای ارزشی آن بهره مند می شوند.
در تاریخ چنین آمده است:
علیه السلام از سوی پیامبر خدا صلی الله علیه و آله مأمور شد تا با سه نفر که برای کشتن ایشان هم پیمان شده بودند، پیکار کند. آن حضرت، یکی از سه نفر را کشت و دو نفر دیگر را اسیر کرد و خدمت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله آورد.
پیامبر صلی الله علیه و آله اسلام را بر آن دو عرضه کرد و چون نپذیرفتند، فرمان اعدام آنان را به جرم توطئه گری صادر کرد. در این هنگام جبرئیل بر رسول خدا صلی الله علیه و آله نازل شد و عرض کرد: خدای متعال می فرماید، یکی از این دو نفر را که مردی خوش خلق و سخاوتمند است، عفو کن، پیامبر نیز از قتل او صرف نظر کرد، وقتی علّت عفو را به فرد مزبور اعلام کردند و دانست که به خاطر داشتن این دو صفت نیکو مورد عفو الهی واقع شده، شهادتین را گفت و اسلام آورد.
رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره اش فرمود: او از کسانی است که خوشخویی و سخاوتش او را به سمت بهشت کشانید.

..

هو البصیر
سلام.
یه سوال داشتم در برخورد با نظر اشتباه طرف مقابل باید چه رفتاری داشته باشیم.
مثلا بحث سیاسی اگه دوستمون نظری یا عقیده ای اشتباه داشته باشه آیا باید سکوت کرد وبحث نکرد ؟
یا چه جوری میشه با احترام متوجه اشتباهش کرد؟
ممنون میشم کلی جواب بدید هم موضوع های سیاسی هم اخلاقی.
التماس دعا

بی صدا;73507 نوشت:
هو البصیر
سلام.
یه سوال داشتم در برخورد با نظر اشتباه طرف مقابل باید چه رفتاری داشته باشیم.
مثلا بحث سیاسی اگه دوستمون نظری یا عقیده ای اشتباه داشته باشه آیا باید سکوت کرد وبحث نکرد ؟
یا چه جوری میشه با احترام متوجه اشتباهش کرد؟
ممنون میشم کلی جواب بدید هم موضوع های سیاسی هم اخلاقی.
التماس دعا

سلام بر بی صدا ی گرامی
سوال خیلی خوب و مناسبی پرسیدید.
در این موقعیت ها افراد دودسته اند :
الف) برای فهمیدن و تحلیل بحث رو شروع کردند و ادامه میدند:باید با این افراد با ملایمت تام و دقیق و منطقی صحبت نمود چون حق طلبند و احترام این افراد واجب و رعایت ادب در صحبت کردن و بزرگتر و کوچک تر و ... لازم است.
ب) برای بحث و جدل و تخریب و لجبازی صحبت رو شروع و ادامه هم میدند: با این افراد با ادب تر از گروه قبل برخورد نمائید و حتما حتما برای فکر کردن به موضوع مورد بحث بهشون فرصت بدید و اصلا سعی نکنید نظرتون رو تحمیل کنید و طوری از کنارشون بگذرید که ناراحتی بوجود نیاد.کوتاه سخن کنید و بر عمق کلام بیافزائید.

جدل در اسلام حرام است

1 - لذت روحي :
قال الحسن سلام الله علیه: لا عيش الذّ من حسن الخلق.كافي /2 / 57
عيشي لذيذتر از اخلاق نيكو نيست

2 - جلب دوستي :
قال رسول الله صلی الله علیه و آله : حسن الخلق يثبت المودّة و يحسن البشر و يذهب بالسخيمة. بحار / 77 / 148
خوش خلقي دوستي‌ها را پايدار مي‌كند چهره را باز مي‌كند و كينه را از ميان مي‌برد.

3 - نابودي گناهان :
قال رسول الله صلی الله علیه و آله : ان الخلق الحسن يذيب الذنوب كما تذيب الشمس الجمد. عيون اخبار الرضا / 2 / 37
اخلاق خوب و نيكو چون آفتاب كه يخ را آب مي‌كند، گناهان را ذوب مي‌كند.

4 - افزايش رزق :
قال رسول الله صلّي اللّه عليه و آله: حسن الخلق من الدين و هو يزيد في الرزق. تحف العقول / 275
خوش‌خلقي جزو دين است و روزي را زياد مي‌كند.

5 - آباداني شهرها و طول عمر :
عن ابي عبدالله سلام الله علیه : البرّ و حسن الخلق يعمران الديار و يزيدان في الاعمار. كافي / 2 / 100
نيكوكاري و خوش‌خلقي سرزمينها از آباد مي‌كند و عمرها را مي افزايد.

6 - پاداش شايسته :
قال رسول الله صلی الله علیه و آله : ان العبد لينال بحسن خلقه درجة الصائم القائم. كافي / 2 / 100
انسان به واسطه ی حسن خلقش به مقام روزه داري كه مدام در حال عبادت است مي‌رسد.

و من الله التوفیق
ادامه دارد ...

7 - نفوذ در مردم :
قال رسول الله صلی الله علیه و آله [ - انکم لاتسعون الناس باموالکم ولکن یسعهم منکم ببسط الوجه و حسن الخلق] . کنزالعمال , ج 3,ح 5158.
شما با اموالتان نمی توانید بین مردم نفوذ کرده , بلکه نفوذ شما با گشاده روئی و نیک خوئی است .

8 - همبستگی والفت :
قال علی سلام الله علیه:[ من حسن خلقه کثر محبوه و آنست النفوس به] . غررالحکم , ج 5.451. 32.اصول کافی , ج 2, باب حسن خلق , ح 7
آنکس که نیک خوی باشد , دوستانش بسیار شده و انسان ها به او خو گیرند].

9 - علوّ درجه :
قال رسول الله - صلی الله علیه و آله:[ ان العبد لیبلغ بحسن خلقه عظیم درجات الاخره و شرف المنازل وانه لضعیف العباده وانه لیبلغ بسوء خلقه اسفل درک جهنم , وانه لعابد]. کنزالعمال , ج 3, ح 5149.
بنده به وسیله ی خلق نیکویش به بالاترین منزلت ها و عظیم ترین درجات آخرت می رسد , گر چه در عبادت سست و ناتوان است . و با خوی بدش به قعر جهنم می افتد , گر چه بسیار عبادت کرده است .

10 - بار یافتن در جوار قدس اله :
قال رسول الله - صلی الله علیه و آله[ - اوحی الله تعالی الی ابراهیم : یا خلیلی حسن خلقک ولومع الکفار تدخل الابرار, فان کلمنی سبقت لمن حسن خلقه ان اظله فی عرشی , وان اسکنه حظیره قدسی , وان ادنیه , من جواری] . کنزالعمال ،ج3، ح5159 .
[خداوند به ابراهیم وحی کرد : ای خلیل خویت را نیکودار , حتی با کفار تا از نیکان گردی , چه اینکه کلمه ( اراده ) من بر این قرار گرفته , آن کس که نیک گرداند خویش را , سایه افکنم او را در عرشم , و اسکان دهم در بهشتم , و نزدیک گردانم در جوارم] .

و من الله التوفیق

[="Arial"] [="Red"]اول:خوشرویی:[/] آدم خوشرو،آدمی است که با دیگران به گرمی و صمیمیت برخورد کند مثلاً: در مصافحه،گرم برخورد کند و اخمو نباشد و چهره باز داشته‌باشد. خداوند رحمت کند استاد ما مرحوم آیت‌اللّه میرزا جواد آقای تهرانی ـ‌مفسر بزرگ قرآن کریم‌ـ را که نخستین بار ایشان ما را متوجه این روایت شریف کرد : «لاکلام قبل السلام» اوّل سلام، بعد کلام، اگر کسی با شما شروع به صحبت می‌کند و بدون سلام می‌پرسد: این چی می‌شود؟ فلان کار چی شد؟

شما به او سلام کن. او هم اگر آداب دینی را بداند، قبل از اینکه حرفی را آغاز کند،سلام می‌کند.مثلاً گوشی تلفن را که برمی دارید،سلام کنید،سلام جزو آداب است، دعای الهی است .

[="red"]دومین نشانه حسن خلق، حوصله: [/]حوصله شنیدن حرف دیگران را داشته باشیم، نه تنها حرف حق دیگران، بلکه حرف باطل دیگران،حرف زاید دیگران، بگذاریم حرفش را بزند. توی حرف دیگران نپریم و دهانش را نبندیم.

[="Red"]علامت سوم،تحمّل اذیت دیگران را داشته باشیم[/]. اگر این خصلت را داشتیم.معلوم است که حسن خلق داریم و الاّ حسن خلق نداریم. تحمل اذیت دیگران ؛ یعنی دوست شما و یا همکار شما خلف وعده کرده و یا آدمی تندخویی است و یا بداخلاق است و یا حقّ شما را ضایع کرده، اگر بنا باشد که با کوچک‌ترین لغزش دیگران، آدم عکس العمل نشان بدهد، دنیا، دنیای دعوا و جنگ می‌شود و با همه کس و همیشه باید دعوا کرد.حال اگر کسی به شما حرف تندی زد و شما هم جواب او را دادید، دعوا به همین جا ختم نمی‌شود و ادامه پیدا می‌کند؛ اما اگر شما تحمّل کردید و با اخلاق خوش گذشت کردید، همانجا تمام می‌شود، لذا باید گذشت کرد، در مقابل تندی دیگران، گذشت کنید.زندگی با گذشت، خیلی لذت بخش‌تر است تا زندگی با پرخاش و تندی و سر و صدا و دعوا. حسن خلق این است که با تحمل از خطا و اشتباه دیگران درگذریم.پیامبر اکرم (ص)می‌فرماید:شما همه را با پول نمی‌توانید به خودتان جذب کنید.با آنها خوش اخلاق باشید و با گذشت زندگی کنید: مثلاً چند نفر با هم همسفر می‌شوید،در سفر مسائلی پیش می‌آید. مثلاًشما عجله دارید، دیگری عجله ندارد.خلق و خوی افراد در سفر خیلی عجیب است. در سفر باید تحمّل کنید، تحمّل ناهمواریها و رفتار نامناسب همراهان جزو حسن خلق است، اگر در مقابل کسی که بد اخلاق است، او را تحمّل کنیم و در مقابل یک خدمت هم به او بکنیم، دنیا بهشت و زندگی شیرین و لذت بخش می‌شود.

http://www.armandaily.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=28751:2011-01-03-16-19-24&catid=124:spiritualty&Itemid=53

حسن خلق: در دو دلالت خاص و عام به كار میرود. در معناى خاص، حسن خلق بر فضائل اخلاقىِ ناظر بر مدارا و حسن معاشرت با مردم دلالت دارد و در معناى عام، مراد از آن، مجموعه تمامى رفتارهاى نيكو و اخلاق پسنديده است.

احاديثي که از ائمه به ما رسيده اينقدر گوياست که من مستقيم شما را به نوشيدن جرعه اي زلال آن دعوت مي کنم قال علي عليه السلام :

«راس الايمان حسن الخلق و التحي بالصدق»
راس ايمان نيكويي خلق و زيور يافتن به راستي
سرآمد تمام وظايف براي افراد با ايمان اين است كه خود را با صفات حميده و اخلاق پسنديده متخلق سازند و خويشتن را به زيور راستگويي بيارايند.
عن ابيعبد ا... عليه اسلام قال : ان ا... تبارك و تعالي ليعطي العبد من التواب علي حسن الخلق كما يعطي المجاهد في سبيل ا... يعد و عليه و يروح
خداوند به بنده خود در مقابل حسن خلق پاداشي مي‌دهد همانند اجر مجاهد راه حق كه روز و شب در فعاليت و كوشش باشد.
عن جرير بن عبدا... قال : قال رسول ا... صلي‌ا... عليه و اله :
انك امر قد احسن ا... خلقك فاحسن خلقك
خداوند تو را نيكو خلق كرده و شكل و ظاهرت را زيبا آفريده است تو نيز با حسن خلق، صورت باطني خويش را پسنديده و نيكوساز
قال علي عليه السلام : «حسن الخلق للنفس و حسن الخلق للبدن» :
خُلق، نيكو براي جان است خَلق نيكو براي بدن
عن ابا عبدا... عليه السلام قال : ان الخلق منيحه يمنحها عزوجل خلقه فمنه سجيه و منه نيه فقلت فايتهما افضل؟ فقال صاحب السجيه هو مجبول لا يستطيع غيره و صاحب‌النيه يصبر علي الطاعه تصبرا فهو افضلهما.
خلق خوب عطيه‌اي است كه خداوند به بندگان خود اعطا فرموده است.
پاره‌اي از صفات خوب براي بعضي جنبه فطري دارد و به طور طبيعي واجد آن هستند و براي برخي اكتسابي است و بايد با اراده و قصد آن را تحصيل كنند.
راوي سوال كرد كدام يك از اين دو برتر و افضل است؟ حضرت در جواب فرمود : كسي كه خلق خوب با سرتش آميته شده ناچار بر طبق آن عمل مي‌كند و طبعش به غير آن گرايش ندارد ولي صاحب خلق اكتسابي براي نيل به فضائل اخلاقي، بايد مشكلات را تحمل كند و به سختي‌هاي اطاعت الهي تن در دهد تا بتواند شكل باطني خود را بسازد و به خوي پسنديده متخلق گردد، البته اين افضل و برتر است.
فقال رسول‌ا... صلي ا... عليه و آله : من سعاده الرجل حسن الخلق و من شقا و ته سوء الخلق
يكي از شاخه‌هاي سعادت آدمي در زندگي، حسن خلق است و از جمله عوامل شقاوت و بدبختي آنان، سوء خلق
عن العابدين عليه‌اسلام قال : قال رسول‌ا... صلي‌ا... عليه و آله بعثت لمكارم الاخلاق و محاسنها.
امام سجاد از رسول خدا حديث كرده كه فرموده است : من از طرف باريتعالي براي مكارم اخلاق و محاسن اخلاق مبعوث شده‌ام.
عن ابي عبدا... عليه‌السلام عن النبي صلي‌ا... عليه و اله قال : ان الخلق الحسن يذيب الذنوب كما تنيب الشمس الجمد و ان الخق السييء ليفدا العمل كما يفرالخل العسل.
امام صادق عليه‌السلام از رسول اكرم صلي‌ا... عليه و آله حديث كرده است كه فرمود : اخلاق خوب گناهان را ذوب مي‌كند همانطور كه اشعه آفتاب برف و يخ را، و اخلاق بد،‌عمل خوب را فاسد مي‌سازد همانطور كه سركه عسل را.
عن علي عليه‌السلام قال : ذللو اخلاقكم بالمحاسن و قودوها الي المكارم
اخلاق خود را در آغاز با صفات حميده رام كنيد و سپس آن را بسوي مكارم اخلاقي و سجاياي انساني بكشانيد.
قلت لا بي عبدا... عليه اسلام : ما حد حسن الخلق؟
قال تلين جانبك و تطيب كلامك و تلقي اخاك ببشر حسن (جناحك)
راوي حديث مي‌گويد : به امام صادق عليه‌السلام عرض كردم : حد حسن خلق چيست؟ فرمود : با مردم به نرمي برخورد كني، پاك و مودب سخن بگوئي و در مواجهه با برادرانت گشاده‌روي باش

و باز احاديثي از درياي بي کران معرفت اهل البيت عليها سلام الله قال الصادق عليه السلام : البر و حسن الخلق يعمران الديار و يزيدان في‌الاعمار
نيكوكاري حسن خلق شهرها را آباد مي‌كند و عمرها را افزايش مي‌دهد
عن الصادق عليه‌السلام قال : قال لقمان يا بني حسن مع جميع الناس خلقك ان عدمك ما تصل به قرابتك و تتفضل به علي اخوانك فلايعد منك حسن الخلق و بسط البشر فانه من احسن خلقه احبه الاخيار و جانبه الفجار.
حضرت صادق عليه‌السلام فرموده است : لقمان حكيم به فرزند خود سفارش مي‌كرد كه با همه مردم به حسن خلق برخورد كن. اگر فاقد ثروت باشي و نتواني به بستگانت كمك مالي نمايي يا برادران دينيت را از عطاياي خود بهره‌مندسازي، مراقب‌باش كه حسن خلق و گشاده‌روئي را از دست ندهي چه افراد خوش اخلاق را خوبان دوست مي‌دارند و بدان نيز خود را به وي نزديك مي‌كنند.
قال علي عليه‌ السلام : رب عزيز انله و خلقه و رب ذليل اعزه خلقه
چه بسا عزيزي كه اخلاق بد، مايه ذلت و خواري او شده و چه بسا خوار و ذليلي كه اخلاق خوب، او را به عز و بزرگي رسانده است.

عن النبي صلي ا... عليه و اله قال : حسن الخلق نصف الدين
پيغمبر گرامي اسلام فرموده است : اخلاق خوب نصف دين است.
.
عن اميرالمؤمنين عليه‌السلام : ان ا... عزوجل جعل محاسن الاخلاق وصله بينه و بين عباده
خداوند حسن خلق را رابط بين خود و بندگانش قرار داده است.
عن الصادق عليه‌السلام قال : الخلق الحسن جمال في‌الدنيا و نزوه في‌الاخره و به كمال الدين و القربه الي ا... تعالي
حسن خلق، در دنيا مايه زيبايي و جمال اجتماعي و در آخرت وسيله دوري از عذاب الهي است.
با حسن خلق، دين كامل مي‌گردد و آدمي به خداوند نزديك مي‌شود.
هم رسول‌اله صلي ا... عليه و اله قال : ما يوضح في ميزان امرء يوم القيمه افضل من حسن الخلق.
روز قيامت چيزي برتر و وزين‌تر از حسن خلق، در ميزان عمل انسان قرار نمي‌گيرد.

قال ابي عبدا... عليه السلام :
حسن خلق، روزي آدمي را افزايش مي‌دهد.
قال رسول‌ا... صلي ا... عليه و اله :
جبرئيل از طرف باريتعالي بر من نازل شد و گفت اي محمد بر تود باد به حسن خلق، كه اخلاق بد،‌خير دنيا و آخرت را از ميان مي‌برد.
قال علي بن الحسين عليه السلام :
حضرت سجاد عليه‌السلام فرمود : سخن خوب آميخته به اخلاق و ادب، مال را زياد مي‌كند، رزق را افزايش مي‌دهد، اجل را به تأخير مي‌اندازد، آدمي را نزد قومش محبوب مي‌نمايد و سرانجام صاحبش را از بهشت جاودان و رحمت نامحدود باريتعالي برخوردار مي‌سازد.
قال ‌النبي صلي‌ا... عليه و آله :
هيچكس داخل بهشت نمي‌شود مگر آنكه واجد حسن خلق باشد.
بهترين بندگان در پيش خدا كسي است كه خلقش نيكوتر است
قال الصادق عليه‌السلام :
خداوند دين اسلام را به شما داده، شما هم آن را خوب نگهداري كنيد به اين ترتيب كه بخشنده و خوش اخلاق باشيد.
قال الصادق عليه‌السلام :
كسي كه داراي اخلاق نيكو باشد ثواب او مانند كسي است كه همواره روزه بگيرد و عبادت كند.
قال الصادق عليه السلام قال رسول ا... صلي ا... عليه و آله :
بيشترين چيزي كه امت مرا به بهشت مي‌برد ترس از خدا، و اخلاق نيكو است.
قال علي عليه‌ السلام :
عاليترين مايه مجد و شرف آدمي، حسن خلق است.
قال علي عليه‌السلام :
چه بسا عزيزي كه خلق ناپسند به ذلت و خواريش افكنده و چه بسا ذليلي كه حسن خلق محبوب و عزيزش ساخته است.
قال الصادق عليه‌السلام :
خداوند در مقابل حسن خلق و خوش اخلاقي ثواب جنگجويي در راه خدا مي‌دهد.
قال الصادق عليه‌السلام :
آدم بد اخلاق خود را رنج مي‌دهد.
قال الصادق عليه‌السلام :
هر كس خوش رفتارتر باشد از ديگران عاقل‌تر است.
.

اهمیت حسن خلق از نظر روایات حسن خلق یک حالت روحی است که آدمی را در رفتار و کردار به حسن سلوک با مردم وادار می سازد. همانطور که امام صادق (ع) فرموده است: «تلین جناحک و تطیب کلامک و تلقی اخاک ببشر حسن؛ گفتارت ملایم، سخنت دلنشین و ملاقات با برادرت باید توآم با گشاده رویی باشد».
از جمله آرزوهایی که هر خردمند دوراندیش برای دست یافتن به آن بدون وقفه می کوشد این است که دارای شخصیت جذاب، ارجمند، دوست داشتنی و گرامی در میان مردم باشد و این آرزو، درست همانند بدست آوردن علم، شجاعت و دیگر عادات پسندیده، یک آرزوی بسیار ارزشمند و هدفی بس والا به شمار می آید که تنها برای صاحبان فضل و شایستگی های ویژه قابل دسترسی است. آنچه یاد آور شد، تنها زمانی موجب رفعت منزلت و شان انسان می شود که قرین حسن خلق باشد و در آیینه جمال و درخشش خیره کننده ان بتابد، وگرنه ارزش واقعی خود را از دست خواهد داد و به یک چهره ناخجسته و ملالت آور مبدل خواهد شد. به همین دلیل است که حسن خلق، ملاک ارزشها، رشته پیوند آنها، معیار شایستگی کسب مجد و عظمت و نیل به محبت و عزت به شمار می آید. خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام از خلق کریم به تکریم یاد می نمایند و زیوریافتگان به آنرا بطور اعجاب انگیزی می ستایند و با شیوه های گوناگون تشویقی به آن ترغیب می کنند.
«قال النبی صلی الله علیه و آله: افاضلکم احسنکم اخلاقا، الموطئون اکنافا، الذین یالفون و یؤلفون و توطأ رحالهم؛ پیامبر بزرگوار اسلام (ص) فرمود: برترین شما کسانی اند که اخلاقشان نیکوتر، مهمان نواز، انس گیر، انس پذیر و سهل الوصول تر باشند».
«قال الباقر علیه السلام: ان اکمل المؤمنین ایمانا احسنهم خلقا؛ امام باقر (ع) می فرماید: کاملترین مؤمنین از نظر ایمان، نیک خلق ترین آنان است».
امام صادق علیه السلام فرمود: ( انسان مؤمن پس از فرایض، باهیچ دستاویزی محبوب تر از خوی نیک، به محضر خداوند بار نمی یابد و نیز آنحضرت فرمود: «ان الله تعالی لیعطی العبد من الثواب علی حسن الخلق، کما یعطی المجاهد فی سبیل الله، یغدو علیه و یروح؛ خداوند به بنده اش، بخاطر حسن خلق، به اندازه رزمنده راه خدا که دائمادر جبهه حضور دارد، ثواب می دهد».
«قال النبی صلی الله علیه وآله: ان صاحب الخلق الحسن له مثل اجرالصائم القائم؛ پیامبر بزرگوار اسلام (ص) فرمود: انسان دارای خوی نیک همانند روزه دار شب زنده دار پاداش دارد».
«قال الصادق علیه السلام: ان الخلق الحسن یمیت الخطیئه، کماتمیت الشمس الجلید؛ خلق نیکو بدیها را نابود می سازد، همانطور که آفتاب یخ را آب می کند». و همچنین آنحضرت فرمود: «نیکی و حسن خلق، شهرها را آباد و عمرها را زیاد می کند، .و نیز حضرتش فرمود: «اگر می خواهی گرامی باشی نرم خو باش و اگر می خواهی مورد اهانت واقع شوی خشونت کن. در فضیلت و شرافت حسن خلق، همین بس که خداوند متعال، پس از آنکه پیامبرانش را به این صفت ارجمند مزین می سازد، آنان را مبعوث به رسالت می نماید». بنا براین، سر فضیلت و عنوان شخصیت پیامبران در همین صفت نهفته است و پیامبر عظیم الشان اسلام(ص) در واقع نمونه اعلای حسن خلق و سایر ارزش ها و صفات عالیه بود و با اخلاق نمونه اش بود که توانست دلها را تسخیر نماید و سزاوار ستایش خداوندی که فرمود: «انک لعلی خلق عظیم» شود. ( ترجمه: و تو اخلاق عظیم و برجسته اى دارى، قلم/4 ).
امام علی علیه السلام اخلاق آنحضرت را اینگونه ترسیم می نماید: «کان اجود الناس کفا، و أجرأ الناس صدرا، و اصدق الناس لهجه، و اوفاهم ذمه، و الینهم عریکه، و اکرمهم عشره. من رآه بدیهه هابه و من خالطه فعرفه احبه،لم ار مثله قبله و لا بعده؛ آن بزرگوار سخاوتمند ترین، با حوصله ترین، راستگوترین، درست پیمان ترین، متواضع ترین و خوش معاشرت ترین انسانها بود و هرکس او را برای نخستین بار می دید، از هیبتش دچار ترس و دلهره می شد، ولی همینکه با او نشست و برخاست می کرد و با حضرتش آشنا می شد، شیفته اش می گردید. من همانندی، چه قبل و چه بعد از آنحضرت برای او سراغ ندارم».
ائمه معصوم علیهم السلام نیز در اخلاق و آداب همین گونه بودند. امام حسن عسکری علیه السلام می فرماید: دو نفر مؤمن، پدر و پسر، بر امیرالمؤمنین علیه السلام وارد شدند، امام در برابر شان از جا برخاست، آنان را احترام نموده در صدر مجلس نشاند و خود در مقابل آنان نشست، سپس دستور فرمود طعام آوردند و آن دو از آن تناول کردند، پس از آن قنبر با آفتابه و لگن همراه با یک دستمال آمد و امام (ع) آفتابه گرفت و با اصرار زیاد بر دستان آن مرد ( که از شدت خجالت می خواست زمین دهن باز نماید و او را در کام خویش فرو ببرد) آب ریخت تا او دستانش را بشوید ولی او مرتبا امتناع می کرد تا اینکه مولی او را سوگند داد که دستانش را با خیال راحت، گویا اینکه قنبر آب می ریزد، شستشو دهد. سپس آفتابه را به دست محمد بن حنفیه داد و فرمود: پسرکم! اگر این فرزند به تنهایی آمده بود، خود بر دستانش آب می ریختم، اما خداوند متعال نمی پسندد که با شأن پدر و پسر، هرگاه در یک جا جمع شوند یکسان رفتار گردد. پس باید پدر، بر دستان پدر، و پسر بر دستان پسر آب بریزد، و محمد بن حنفیه بر دستان پسر آب ریخت. آنگاه امام عسکری علیه السلام فرمود: هرکس از علی ( ع) اینگونه تبعیت نماید، تشیع راستین اوست. و یا داستان وضو گرفتن پیرمرد و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) از همینگونه است.
نمونه دیگر: غلام امام حسین علیه السلام خطایی مرتکب شد که می بایست به خاطر آن مجازات گردد، امام ( ع ) دستور داد تا او را بزنند که ناگهان غلام فریاد زد مولای من! «والکاظمین الغیظ؛ فروخورندگان خشم»، امام (ع ) فرمود: رهایش کنید. سپس ادامه داد: سرور من! «والعافین عن الناس؛ درگذرندگان از مردم»، امام فرمود: تو را بخشیدم. بار دیگر غلام گفت: ای آقای من! «والله یحب المحسنین؛ و خداوند نیکو کاران را دوست دارد»، امام پاسخ داد: تو را در راه خداوند آزاد ساختم و دو برابر آنچه می گرفتی، به تو خواهم داد.

پست جمع بندي

حسن خلق

پرسش :
حسن خلق چيست؟ حدود و اقسام و بركات آن كدامند؟ (مباحث حسن خلق)

پاسخ :
معناي حسن خلق

حسن خلق دو معنا دارد: معنای عام ومعنای خاص. (1)
حسن خلق به معنای عام عبارت است از مجموعه خصلت های پسندیده ای كه لازم است انسان روح خود را به آنها بیاراید.
حسن خلق به معنای خاص عبارت است از خوشرویی، خوشرفتاری، حسن معاشرت و برخورد پسندیده با دیگران. امام صادق (ع) در بیان حسن خلق به معنای خاص فرمود: تُلَیِّنُ جانِبَكَ وَ تُطَیِّبُ كَلامَكَ وَ تَلْقی اَخاكَ بِبِشرٍ حَسَنٍ (2) حسن خلق آن است كه برخوردت را نرم كنی و سخنت را پاكیزه سازی و برادرت را با خوشرویی دیدار نمایی.
در كتاب های اخلاق و روایات اسلامی هر جا سخن از حسن خلق است، اغلب مراد، همین معنای دوم است.

جايگاه حسن خلق در اسلام

خدای مهربان، پیامبران و سفیران خود را انسان هایی عطوف و نرم خو قرار داد تا بهتر بتوانند در مردم اثر گذارند و آنان را به سوی خود جذب نمایند.
این مردان بزرگ برای تحقّق بخشیدن به اهداف‌ الهی خود، با برخورداری از حسن خلق و شرح صدر، چنان با ملایمت و گشاده رویی با مردم رو به رو می شدند كه نه تنها هر انسان حقیقت جویی را به آسانی شیفته خود می ساختند و او را از زلال هدایت سیراب می كردند، بلكه گاهی دشمنان را نیز شرمنده و منقلب می كردند.
مصداق كامل این فضیلت، وجود مقدّس رسول گرامی اسلام است. قرآن كریم، این مزیّت گرانبهای اخلاقی را عنایتی بزرگ از سوی ذات مقدس خداوند دانسته و می فرماید:
فَبِما رَحْمَهٍ مِنَ اللهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ‌لَو كُنْتَ فَظّاً غَلیظَ الْقَلْبِ لانْفَضوُا مِنْ حَولِكَ (2) در پرتو رحمت و لطف خدا با آنان مهربان و نرمخو شده ای و اگر خشن و سنگدل بودی، از گردت پراكنده می شدند.
وجود اين ويژگي در پيامبر اسلام موجب شد قرآن كریم در ستایش ايشان بفرماید: اِنَّكَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیمٍ (3) بدرستی كه تو به اخلاق پسندیده و بزرگی آراسته شده ای.

آري؛‌حسن خلق و گشاده رویی از بارزترین صفاتی است كه در معاشرت های اجتماعی باعث نفوذ محبت شده و در تأثیر سخن اثری شگفت انگیز دارد.
از اين رو دین مقدس اسلام، همواره پیروان خود را به تبعيت از رسول اكرم در حسن برخورد و نرمخویی و ملایمت در رفتار با دیگران دعوت می كند و آنان را از درشتی و تندخویی باز می دارد.

حدود حسن خلق
از جمع بندی آیات و روایات و سیره معصومین ـ علیهم السّلام ـ به دست می آید كه حسن خلق از نظر آیین مقدّس اسلام «ارزش ذاتی» دارد، چه در برخورد با مؤمن باشد و چه در برخورد با كافر.
برای روشن شدن حدود حسن خلق، چندين مصداق را مورد توجه قرار مي دهيم:

1. حسن خلق مؤمنان با یكدیگر

خوشرفتاری مؤمنان با یكدیگر، از جمله ارزش های والای اخلاقی است كه قرآن رسول خدا را به اين ستوده و همه مومنان را به آن دعوت مي كند : « مُحَمَّدٌ رَسوُلُ اللهِ وَ الَّذینَ مَعَهُ اَشِدّاءُ عَلَی الْكُفّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ...»((4 محمد (ص) فرستاده خداست و كسانی كه با او هستند در برابر كفار سرسخت و در میان خود مهربانند.
مقتضاي عمل به اين كريمه خوش رفتاري و خوش برخوردي مومنان با يكديگر است.

2. حسن برخورد با مجرمان و منحرفان

قرآن در برخورد با ایشان بر نرم خويي و اخلاق نيک سفارش بسيار داشته و دعوت به مجادله احسن مي کند : اُدْعُ اِلی سَبیلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَهِ وَ الْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ و جادِلْهُم بالَّتی هیَ اَحْسَنُ ؛ (5) با آنان به نيکوترين شيوه به بحث [و مجادله‏] بپرداز.
اسلام دين منطق و استدلال است، نه دين جدال و مراء ، پيامبر با رفتار شايسته و اخلاق نيک ، ديگران را جذب حق و حقيقت مي نمود ، نه با جدال و مراء .
در مواجهه با اين گونه افراد،حلاوت گفتار، خوشرویی، استدلال قوی و منطق در سخن و اخلاص و دلسوزی بیش از هر چیز دیگر برطرف مقابل تأثیر می گذارد و سبب اصلاح می شود.
البته مجرمان و متخلفان نباید حسن رفتار با ايشان را تأیید اعمال ناشایست خود بدانند.

3. خوش خلقی و پرهیز از چاپلوسی
متأسفانه بعضی به دلیل عدم شناخت و آگاهی لازم، حسن خلق و رفتار نیكو را با تملّق و چاپلوسی اشتباه می گیرند و به نا حقّ به مدح و ستایش صاحبان زور و زر می پردازند و در برابر آنان كرنش و كوچكی می كنند و شخصیت و ارزش والای انسانی خود را لگدكوب می سازند و با كمال وقاحت نام این رفتار ناشایست را حسن خلق و رفق و مدارا با مردم می گذارند.
نشانه چنین كسانی آن است كه وقتی به افراد عادی و تهیدست می رسند، گشاده رویی و نرمخویی را فراموش می كنند و حتّی چهره ای عبوس و خشن به خود می گیرند.
این صفت ناپسند نه تنها یك ارزش نیست، بلكه گناهی بزرگ است كه موجب خشم خداوند می شود.
رسول خدا(ص)در این باره می فرماید:
« اِذا مُدِحَ الْفاجِرُ اهْتَزَّ الْعَرشُ وَ‌ غَضِبَ الرَّبُّ»(6) هرگاه شخص فاجری ستایش شود، عرش الهی می لرزد و خداوند خشمگین می شود.

4. خوش خلقی و مزاح

مزاح و شوخی در حدّی كه موجب زدودن غم و اندوه و شاد كردن مؤمن باشد و به گناه و افراط و جسارت و سخنان زشت و دور از ادب كشیده نشود، عملی پسندیده است. پیامبراكرم مي فرمايد : اِنّی لَاَمْزَحُ وَ لا اَقوُلُ اِلّا حَقّاً (7)من شوخی می كنم، ولی جز سخن حق نمی گویم.

نكته پاياني :

برخي آثار حسن خلق در روایات
1. لذت روحي :
امام حسن عليه السلام فرمود:
لا عيش الذّ من حسن الخلق(8) عيشي لذيذتر از اخلاق نيكو نيست
2. جلب دوستي :
رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود :
حسن الخلق يثبت المودّة و يحسن البشر و يذهب بالسخيمة. (9)خوش خلقي دوستي‌ها را پايدار مي‌كند چهره را باز مي‌كند و كينه را از ميان مي‌برد.
3. نابودي گناهان :
رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود :
ان الخلق الحسن يذيب الذنوب كما تذيب الشمس الجمد. (10) اخلاق خوب و نيكو چون آفتاب كه يخ را آب مي‌كند، گناهان را ذوب مي‌كند.
4. افزايش رزق :

رسول الله صلّي اللّه عليه و آله فرمود:
حسن الخلق من الدين و هو يزيد في الرزق. (11) خوش‌خلقي جزو دين است و روزي را زياد مي‌كند.
5. آباداني شهرها و طول عمر :
ابي عبدالله سلام الله علیه فرمود:
البرّ و حسن الخلق يعمران الديار و يزيدان في الاعمار. (12) نيكوكاري و خوش‌خلقي سرزمين ها از آباد مي‌كند و عمرها را مي افزايد.

پی نوشت ها :
1. نراقي،‌ملا مهدي،‌ جامع السعادات، ج 1، ص 342 ـ 343.
2. آل عمران(3) آیه 159.
3.قلم(68) آیه 4.
4. فتح(48) آیه 29.
5. نحل(16) آیه 125.
6. علامه مجلسي، بحارالانوار، ج 77، ص 152
7. همان، ج 16، ص 298.
8. كليني،‌كافي، ج2 ، ص 57
9. علامه مجلسي،بحار الانوار ، ج 77 ، ص 148
10. شيخ صدوق، عيون اخبار الرضا،‌ج 2 ، ص 37
11. حراني، حسن ن شعبه، تحف العقول ، ص 275
12. كليني،‌كافي، ج 2 ،‌ ص 100

موضوع قفل شده است