جمع بندی بررسی اعتبار یا عدم اعتبار حدیثی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله در مورد قرآن کریم

کارشناس بحث: استاد پیام

پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ در این باره فرمود: القُرْآنُ اَفْضَلُ كَلِّ شَیءٍ دُونَ الله؛فضیلت قرآن به جز خدا از همه چیز برتر و بالاتر است. (مستدرك الوسایل، ج 4، ص 236)

نسبت قرآن واهل بیت ع با توجه به حدیث ثقلین، قرآن ثقل اکبر است.
الف. امام صادق(ع) می‌فرماید: «پیامبر خدا در یکی از خطبه‌ها فرمود: من دو چیز گران‌بها در بین شما می‌گذارم یکی بزرگ‌تر و یکی کوچک‌تر، اما آن بزرگ، کتاب پروردگارم است و آن کوچک‌تر عترت و اهل بیتم».[1]
ب. در سفارشی امیر المؤمنین(ع) به کمیل می‌فرماید: «ای کمیل! ثقل کوچک ما هستیم و قرآن ثقل بزرگ است».[2]
[1]. «قال فی آخر خطبة خطبها إنی تارک فیکم الثقلین الثقل الأکبر، و الثقل الأصغر، فأما الأکبر فکتاب ربی، و أما الأصغر فعترتی أهل بیتی»؛ عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، ج 1، ص 5، چاپخانه علمیه، تهران، 1380ق.
[2]. «یَا کُمَیْلُ نَحْنُ الثَّقَلُ الْأَصْغَرُ وَ الْقُرْآنُ الثَّقَلُ الْأَکْبَر»؛ طبرى، عماد الدین، بشارة المصطفى، ص 29، کتابخانه حیدریه نجف، 1383ق.

منظور از قرآن در این روایات چیست؟
اگر منظور از قرآن كريم همين كتاب نوشته شده با مركّب بر صفحه كاغذ است ، شكّي نيست كه انسان كامل از آن برتر است ؛ چون كاغذ و مركّب كه فضيلتي ندارند و الفاظ هم كه اموري اعتباري بوده تداعي كننده ي معاني مي باشند ؛ لذا قداست آنها به خاطر حمل معاني وحياني است. امّا اگر مراد از قرآن كريم معاني الفاظ آن باشد باز انسان كامل بر آن برتري دارد ؛ چرا كه تمام آن معاني در ذهن انسان كامل نقش بسته است ؛ پس ذهن شريف او بر آن معاني احاطه ي وجودي دارد. امّا اگر مراد از قرآن كريم صورت ملكوتي او در عالم ملكوت يا فراتر از آن صورت جبروتي او در عالم جبروت باشد باز انسان كامل از آن برتر است ؛ چرا كه سيطره ي وجودي انسان كامل فراتر از ملكوت و جبروت اهل آن دو عالم مي باشد. امّا اگر مقصود از قرآن كريم صورت لاهوتي آن در عالم اسماء الله باشد ، در آن صورت دوگانگي بين انسان كامل و قرآن وجود ندارد تا از برتري يكي بر ديگري سخن گفته شود ؛ چرا كه صورت لاهوتي قرآن كريم همان علم خداوند متعال بر جميع مخلوقات است كه انسان كامل نيز در مرتبه ي علم الهي ، عين علم خدا و خزانه ي علم اوست.

امام صادق (ع) فرمودند: « نَحْنُ تَرَاجِمَةُ وَحْيِ اللَّهِ نَحْنُ خُزَّانُ عِلْمِ اللَّه‏ ــــ ماييم بازگوكننده ي وحي خدا و ماييم خزانه هاي علم خدا. » (إعلام الورى بأعلام الهدى ،ص284 )
امام صادق (ع) فرمودند: « يَا أَبَا بَصِيرٍ نَحْنُ شَجَرَةُ الْعِلْمِ وَ نَحْنُ أَهْلُ بَيْتِ النَّبِيِّ وَ فِي دَارِنَا مَهْبِطُ جَبْرَئِيلَ وَ نَحْنُ خُزَّانُ عِلْمِ اللَّهِ وَ نَحْنُ مَعَادِنُ وَحْيِ اللَّه‏ ــــــ اي ابابصير ماييم درخت علم و ماييم اهل بيت نبي (ص) و فرودگاه جبرئيل در خانه ي ما بود و ماييم خزانه هاي علم خدا و ماييم معادن وحي خدا.»
(أمالي الصدوق ،ص307 )

با سلام

این خبر در منابع شیعه بدون اسناد آمده در بحا ر و مستدرک بنقل جامع الاخبار :

(201|5) وقال (عليه السّلام) : « القرآن أفضل كل شيء دون الله عزَّ وجلّ ، فمن وقّر القرآن فقد وقّر الله ، ومن لم يوقّر القرآن فقد استخف بحرمة الله ، حرمة القرآن على الله كحرمة الوالد على ولده » .
الكتاب : جامع الأخبار

اما اصلش از منابع عامه است :

15367- القرآن أفضل من كل شىء دون الله وفضل القرآن على سائر الكلام كفضل الله على خلقه فمن وقر القرآن فقد وقر الله ومن لم يوقر القرآن فقد استخف بحق الله وحرمة القرآن عند الله كحرمة الوالد على ولده القرآن شافع مشفع وماحل مصدق فمن شفع له القرآن شفع ومن مَحَلَ به القرآن صدق ومن جعله أمامه قاده إلى الجنة ومن جعله خلفه ساقه إلى النار حملة القرآن هم المحفوفون برحمة الله الملبسون نور الله المتعلمون كلام الله من عاداهم فقد عادى الله ومن والاهم فقد والى الله يقول الله يا حملة كتاب الله استجيبوا لله بتوقير كتابه يزدكم حبًّا ويحببكم إلى خلقه يدفع عن مستمع القرآن سوء الدنيا ويدفع عن تالى القرآن بلوى الآخرة ولمستمع آية من كتاب الله خير له من صبير ذهبًا ولتالى آية من كتاب الله خير له مما تحت أديم السماء وإن فى القرآن لسورة تدعى العظيمة عند الله يدعى صاحبها الشريف عند الله يشفع صاحبها يوم القيامة فى أكثر من ربيعة ومضر وهى سورة

يس (أبو نصر السجزى فى الإبانة عن عائشة وقال : هذا من أحسن الحديث وأغربه وليس فى إسناده إلا مقبول ثقة . والحكيم عن محمد بن على مرسلاً . الحاكم فى تاريخه عن محمد ابن الحنفية عن على بن أبى طالب موصولاً)

اما متنش صحیح است و موید به شواهد وقرائن البته در معنی قران دقت شود .

النبي «ص»: القرآن افضل كلّ شي‏ء دون اللَّه؛ فمن وقّر القرآن، فقد وقّر اللَّه، و من لم يوقّر القرآن، فقد استخفّ بحرمة اللَّه ..
پيامبر «ص»: قرآن از همه چيز، جز خدا، برتر است، پس هر كه قرآن را پاس دارد خدا را پاس داشته است، و هر كه قرآن را پاس ندارد، احترام خدا را سبك شمرده است.

درک عظمت قرآن کریم، منوط به معرفت قرآن در تمامی ابعاد است. یعنی شناخت حقایق و معارف غیبی، اسرار و حکم، شرایع و احکام، قصص و امثال، محکم و متشابه، تأویل و تنزیل و ظاهر و باطن آن، که هر کدام بُعدی از ابعاد و جلوه ای از جلوه های قرآن کریم است .

پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ و اهل بیت ـ علیهم السلام ـ از یک سو با آشنا کردن مردم با معارف قرآن سعی کردند که زمینه درک عظمت قرآن را در خود مردم فراهم آورند و از سوی دیگر، به عنوان گواهان راستگو، فضیلت و عظمت قرآن را بازگو کردند تا مردم را جهت استفاه بیشتر از قرآن ترغیب کنند. در حقیقت، بازگویی عظمت و فضیلت قرآن کریم توسط اهل بیت ـ علیهم السلام ـ مقدمه ای است برای ایجاد زمینه فکری و روحی در مردم در جهت توجه شایسته به قرآن کریم و استفاده از معارف حیات بخش آن.

اهميت و فضيلت قرائت قرآن تا چه اندازه است؟

براى قرائت قرآن، در كلمات گهربار پيشوايان معصوم(ع) فضايل و آثارى بيان شده كه موجب رشد و پرورش روح و روان آدمى مى‌شود. همين فضايل و آثار باعث‌گرديده كه تلاوت و قرائت قرآن از اهميت بسيارى برخوردار باشد. اكنون به برخى از اين فضايل و آثار اشاره مى‌كنيم:
1. سعادت‌مندى: پيامبر اكرم(ص) مى‌فرمايد: «اگر زندگى سعادت‌مندان و مرگ شهدا و نجات در روز جزا و امنيت در روز هراس و نور در روز ظلمت و سايبان در روز حرارتِ شديد و سيراب شدن در روز عطش و ارزش و سنگينى در روز سبكى اعمال را مى‌خواهى، پس قرآن را مطالعه كن، چرا كه قرآن يادآور خداى رحمان و حافظ از شيطان و عامل برترى در ترازوى اعمال است».^[1]
در حديث ديگر مى‌فرمايد: «هر كس قرآن بخواند، گويى به مرتبه پيامبرى رسيده است، جز آن كه بر او وحى نمى‌شود!».^[2]
2. بارورى ايمان: اميرمؤمنان على(ع) فرمودند: «بارورى و رشد ايمان با قرآن خواندن به دست مى‌آيد».^[3]
3. استجابت دعا: امام حسن مجتبى(ع) فرمود: «هر كس قرآن بخواند ـ بلافاصله يا با كمى تأخير ـ دعايش مستجاب خواهد‌شد».^[4]
4. نورانيت و افزودن خير و بركت خانه: پيامبراكرم(ص) فرمود: «خانه‌هايتان را با تلاوت‌قرآن نورانى كنيد و آن‌ها را هم‌چون يهود و نصارا ـ كه نماز و عبادت را در خانه‌ها تعطيل كرده، تنها در كنيسه و كليسا انجام مى‌دهند ـ به گورستان تبديل نكنيد. هنگامى‌كه در خانه‌اى زياد قرآن خوانده شود، خير و بركت آن فزونى يابد و اهل خانه مدت‌ها از آن لذت خواهند برد و همان‌گونه كه ستارگان براى زمينيان مى‌درخشند، [اين خانه] نيز براى آسمانيان مى‌درخشد».^[5]
5. غفران گناهانِ پدر و مادر: امام صادق(ع) مى‌فرمايد: «خواندن قرآن از روى مصحف، عذاب پدر و مادر را سبك مى‌كند، گرچه كافر باشند».^[6]
6. افزايش مدّت بينايى: امام صادق(ع) فرمود: «هركس قرآن را از رو [با نگريستن بر آيات] بخواند، از بينايى‌اش براى مدت طولانى لذت خواهد برد».^[7]
7. آميخته شدن قرآن با گوشت و خون قارى: امام صادق(ع) فرمود: «هر جوان مؤمنى كه قرآن بخواند، قرآن با گوشت و خونش آميخته خواهد شد».^[8]
8. صفاى دل: پيامبراكرم(ص) فرمود: «بدون شك اين دل‌ها زنگار مى‌گيرند; هم‌چنان كه آهن زنگ مى‌زند. عرض شد: صيقل آن به چيست؟ فرمود: قرائت قرآن».^[9]
9. بهترين عبادت: پيامبر(ص) فرمود: «بهترين عبادتِ امتِ من، تلاوت قرآن است».^[10]
10. بخشش گناهان، نوشته شدن حسنه و پاك شدن گناهان.^[11]
[1]‌. ميزان الحكمه، ج‌8، ص‌74.
[2]‌. همان، ص‌82.
[3]‌. غررالحكم و دررالكلم، ص‌112.
[4]‌. بحارالانوار، ج‌89، ص‌204.
[5]‌. همان، ص‌200.
[6]‌. ر.ك: الكافى، ج‌2، ص‌613.
[7]‌. بحارالانوار، ج‌89، ص‌202.
[8]‌. الكافى، ج‌2، ص‌603.
[9]‌. قطب الدين راوندى، الدعوات، ص‌237; متقى هندى، كنز العمال، ج‌1، ص‌545.
[10]‌. وسائل‌الشيعه، ج‌6، ص‌168.
[11]‌. ر.ك: الكافى، ج‌2، ص‌611.

قرائت قرآن در زندگى مسلمان، آثار زيادى مى‌تواند داشته باشد; از جمله:
1. قرائت قرآن، ذكر خداوند است. با ذكر خدا دل‌ها آرام مى‌گيرد. آرامش روحى، زندگى روزمره انسان را به سوى خوش‌بختى سوق مى‌دهد.
2. چون قرآن، قانون اساسى اسلام است با خواندن و توجه به معانى قرآن مى‌توان به رفتار و چگونه زيستن خود شكل داد.
3. قرائت قرآن، شعار اسلام است و پيامبر و امامان معصوم به قرائت قرآن با صداى بلند، در مكان‌ها و زمان‌هاى مختلف و آهنگ خوش تأكيد داشته‌اند، لذا قرائت قرآن مى‌تواند موجب تقويت دين و نظام اجتماعى مسلمانان گردد.
4. حفظ و قرائت قرآن، موجب تقويت حافظه مى‌گردد و در نتيجه در زندگى مسلمان تأثير مى‌گذارد و موجب پيشرفت در كارهاى علمى او مى‌گردد.
از ذكر آثار ديگر صرف نظر مى‌كنيم و شما را به خواندن روايت‌هاى نورانى اولياى معصوم(ع) در اين‌باره ارجاع مى‌دهيم.
كافى، ج‌2، ص‌596‌ـ‌634 و ميزان الحكمه، ج‌8، ص‌64‌ـ‌103.

اگر ما به آثار خواندن قرآن توجه و قرآن را مانند دوستى در زندگى انتخاب كنيم، آياتش را بخوانيم و در معانى آسمانى‌اش تفكر كنيم، پس از مدتى زندگى‌مان سرشار از نور، روشنايى، طراوت و زيبايى خواهد شد.
ما در نيايشى پيش از تلاوت قرآن از خدا مى‌خواهيم: «خدايا! رغبت مرا به قرآن افزون گردان و آن را مايه روشنايى ديده و درمانِ بيمارى‌هاى دل و از بين رفتن غم‌و‌اندوه من قرار ده. خدايا! زبانم را به خواندن قرآن بيارا و چهره‌ام را با آن زيبا، بدنم را با آن قدرتمند و ترازوى اعمالم را سنگين كن».
و در نيايشى كه هنگام ختم قرآن مى‌خوانيم، به خداوند مى‌گوييم: «خدايا! قرآن را در دنيا همراه ما، در گور انيس ما، در قيامت شفاعت كننده ما، بر پُل صراط مايه روشنايى، در بهشت هم‌نشين، در برابر آتش دوزخ پوشش و براى اجراى كارهاى نيك، راهنماى ما قرار ده»
بحارالانوار، ج‌89، ص‌206‌ـ‌209.

شناخت حقیقت قرآن کریم و احاطه کامل بر همه ابعاد آن جز برای کسانی که قلب مطهر آنها وعاء تجلی نور قرآن بوده، میسر نیست. از این رو، برای شناخت ابعاد گوناگون عظمت وفضیلت قرآن، ناگزیر باید به حاملان علوم الهی و آگاهان به اسرار این کتاب عظیم که همانا پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ و اهل بیت ـ علیهم السلام ـ هستند، مراجعه کرد و در سایه آموزه های آنها به فهم تعالیم قرآن نایل آمد و عظمت آن را درک کرد.

جمع بندی:

سوال:
حدیثی منقول است از وجود انور حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم مبنی بر اینکه « قرآن از همه چیز برتر است جز خداوند »

پاسخ:سلام
پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ در این باره فرمود: القُرْآنُ اَفْضَلُ كَلِّ شَیءٍ دُونَ الله؛فضیلت قرآن به جز خدا از همه چیز برتر و بالاتر است. (مستدرك الوسایل، ج 4، ص 236)