جمع بندی آیا سوزاندن بتها منطقی است؟

کارشناس بحث: استاد میقات

«احْشُرُواْ الَّذِينَ ظَلَمُواْ وَ أَزْوَاجَهُمْ وَ مَا كاَنُواْ يَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَاهْدُوهُمْ إِلىَ‏ صِرَاطِ الجَحِيم‏»
(در اين هنگام به فرشتگان دستور داده مى ‏شود:) ظالمان و همرديفانشان و آنچه را جز خدا مى ‏پرستيدند جمع كنيد و بسوى راه دوزخ هدايتشان كنيد.(صافات، 22و23)

«إِنَّكُمْ وَ مَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنتُمْ لَهَا وَارِدُونَ لَوْ كاَنَ هَؤُلَاءِ ءَالِهَةً مَّا وَرَدُوهَا وَ كُلٌّ فِيهَا خَلِدُون‏»
شما و آنچه غير خدا مى‏ پرستيد، هيزم جهنّم خواهيد بود و همگى در آن وارد مى‏ شويد. اگر اينها خدايانى بودند، هرگز وارد آن نمى ‏شدند! در حالى كه همگى در آن جاودانه خواهند بود.(انبیاء، 98و99)

با سلام و درود

چند فایده برای این کلام الهی، بیان شده است:

1. اگر اینان خدا بودند که به جهنم نمی رفتند، لذا وقتی به جهنم انداخته می شوند، معلوم می شود که خدا و لایق پرستش نبوده و نیستند.

2. این کار باعث می شود تا حسرت و اندوه بت پرستان بیشتر شود. کما این که در آیه هم فرموده بت پرستان وارد بر بتها می شوند. لذا وقتی ابتدا بتها در آتش انداخته سپس بت پرستان، در اثر این ملاقات، حسرت آنان زیادتر می شود.

3. این کار باعث بغض و نفرت بت پرستان از معبودهایشان می شود. چون بت پرستان اميد داشتند كه بتها در نزد خدا برايشان شفاعت كنند، در حالی که اين جا بر عكس و خلاف انتظارشان حاصل شده است.
علاوه بر این که بتها آنان را شفاعت نکردند، آتش و هیزم جهنمشان هم شده اند. لذا این باعث می شود بتها در نزد بت پرستان منفورتر و مبغوض تر گردند. و این هم خود، عذابی است.

4. این کار به جهت توبیخ بت پرستان است، زیرا هر گاه معبودهای خود را ببينند كه با آن ها مى ‏سوزند، موجب تحقیر و ذلت و خواری ايشان می گردد.

____________________
(ر.ک: مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏7، ص 102؛ تفسير جوامع الجامع، ج ‏3، ص 29؛ التبيان في تفسير القرآن، ج ‏7، ص 281؛ أطيب البيان في تفسير القرآن، ج ‏9، ص 245؛ تفسير اثنا عشري، ج ‏8، ص 446)

[="Tahoma"]

با سلام و درود

1. بله، در روایت داریم که در قیامت، هر آن چه غیر خدا، مورد پرستش قرار می گرفته اعم از ماه و خورشید و ...، آورده می شوند و به همراه عبادت کنندگان آن ها، به آتش انداخته می شوند.(تفسير نور الثقلين، ج ‏3، ص 459)

2. خیر، این آیه شامل حضرت عیسی و ... نمی شود، به چندین دلیل و قرینه:

اولا: تعبیر به «من» نکرده و تعبیر به «ما» در «مَا تَعْبُدُون‏» غالبا برای موجود غیر عاقل استفاده می شود، لذا شامل حضرت عیسی و ... نمی شود.(ر.ک: ترجمه الميزان، ج ‏14، ص 462)

در ثانی خطاب آیه به اهل مکه است و آن ها بت می پرستیدند.

ثالثا: در آیات بعد، استثناء آن آورده می شود:

«إِنَّ الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُم مِّنَّا الْحُسْنىَ أُوْلَئكَ عَنهَا مُبْعَدُون‏ لَا يَسْمَعُونَ حَسِيسَهَا وَ هُمْ فىِ مَا اشْتَهَتْ أَنفُسُهُمْ خَلِدُون‏»؛ (امّا) كسانى كه از قبل، وعده نيك از سوى ما به آنها داده شده [مؤمنان صالح‏] از آن دور نگاهداشته مى ‏شوند. آنها صداى آتش دوزخ را نمى‏ شوند و در آنچه دلشان بخواهد، جاودانه متنعّم هستند.(انبیاء، 101و102)

عده ‏اى از پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه وآله پرسيدند: اگر قرآن جايگاه عابد و معبودِ غير خدا را آتش دوزخ قرار داده است، پس حال عيسى‏ عليه السلام و مريم عليها السلام كه ناخواسته معبود ديگران واقع شده ‏اند چگونه است؟ حضرت صلى اللَّه عليه وآله در پاسخ آنان، همين آيه‏ شريفه را تلاوت فرمودند.(مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏7، ص 102؛ تفسير نور الثقلين، ج ‏3، ص 459)

3. سنگ و چوب و ... که بهشت و جهنم ندارند، لذا قرار دادن آن ها هم در جهنم و در کنار بت پرستان، برای حسرت و تحقیر و عذاب بت پرستان است، نه این که آن ها هم گنهگار هستند.
البته در مورد غیر سنگ و بت و ...، مانند شیاطین و جن، آن ها چون خودشان شریک در جرم هستند، وارد عذاب می شوند.

سلام ببخشید
یکجوری سوال پرسیده اید که انگار واقعاً این بت ها روح و جان داشته اند!!!!!!!!
«این بتها نقشی در پرستیده شدنِ خود نداشتند» آوردن لفظ «خود» برای اشیاء به کار نمی رود!:ok:

بسیاری از سنگ و چوب ها سوزانده میسوند تا انسان را گرم کنند. شما می خواهید از حقوق سنگ و چوب دفاع کنید!
بهتر نیست به دفاع از حقوق کودکان مظلوم فلسطین و دیگر کشورهای آفریقایی و خاورمیانه بپردازید که هم از پوست و گوشت اند و هم روح خدایی دارند؟

[="Tahoma"]قیامت و سوزاندن بتها

پرسش:
طبق آیه های 22 و 23 سورۀ صافات، و آیه های 98 و 99 سورۀ انبیاء، خدا دستور می دهد که آن چه مشرکین به جای خدا می پرستیدند به آتش افکنده شود!
آیا به آتش افکندن بتهای بی جان ـ وقتی این بتها نقشی در پرستیده شدنِ خود نداشتند ـ منطقی و کار درستی است؟

پاسخ:
«احْشُرُواْ الَّذِينَ ظَلَمُواْ وَ أَزْوَاجَهُمْ وَ مَا كاَنُواْ يَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ فَاهْدُوهُمْ إِلىَ‏ صِرَاطِ الجَحِيم‏»؛ (در اين هنگام به فرشتگان دستور داده مى ‏شود:) ظالمان و همرديفانشان و آنچه را جز خدا مى ‏پرستيدند جمع كنيد و بسوى راه دوزخ هدايتشان كنيد.(1)
«إِنَّكُمْ وَ مَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنتُمْ لَهَا وَارِدُونَ لَوْ كاَنَ هَؤُلَاءِ ءَالِهَةً مَّا وَرَدُوهَا وَ كُلٌّ فِيهَا خَلِدُون‏»؛ شما و آنچه غير خدا مى‏ پرستيد، هيزم جهنّم خواهيد بود و همگى در آن وارد مى‏ شويد. اگر اينها خدايانى بودند، هرگز وارد آن نمى ‏شدند! در حالى كه همگى در آن جاودانه خواهند بود.(2)
بیان تفسیری:
چند فایده برای این کلام الهی، بیان شده است:
1. اگر اینان خدا بودند که به جهنم نمی رفتند، لذا وقتی به جهنم انداخته می شوند، معلوم می شود که خدا و لایق پرستش نبوده و نیستند.
2. این کار باعث می شود تا حسرت و اندوه بت پرستان بیشتر شود. کما این که در آیه هم فرموده بت پرستان وارد بر بتها می شوند. لذا وقتی ابتدا بتها در آتش انداخته سپس بت پرستان، در اثر این ملاقات، حسرت آنان زیادتر می شود.
3. این کار باعث بغض و نفرت بت پرستان از معبودهایشان می شود. چون بت پرستان اميد داشتند كه بتها در نزد خدا برايشان شفاعت كنند، در حالی که اين جا بر عكس و خلاف انتظارشان حاصل شده است.
علاوه بر این که بتها آنان را شفاعت نکردند، آتش و هیزم جهنمشان هم شده اند. لذا این باعث می شود بتها در نزد بت پرستان منفورتر و مبغوض تر گردند. و این هم خود، عذابی است.
4. این کار به جهت توبیخ بت پرستان است، زیرا هر گاه معبودهای خود را ببينند كه با آن ها مى ‏سوزند، موجب تحقیر و ذلت و خواری ايشان می گردد.(3)
اگر گفته شود آیا ماه و خورشید هم در آتش انداخته می شوند؟ باید گفت بله، در روایت داریم که در قیامت، هر آن چه غیر خدا، مورد پرستش قرار می گرفته اعم از ماه و خورشید و ...، آورده می شوند و به همراه عبادت کنندگان آن ها، به آتش انداخته می شوند.(4)
ممکن است گفته شود پس حضرت عیسی و ... که مورد پرستش واقع شده بودند، چه می شوند؟ باید گفت این آیات به چندین دلیل و قرینه، شامل حضرت عیسی و ... نمی شود:
اولا: تعبیر به «من» نکرده و تعبیر به «ما» در «مَا تَعْبُدُون‏» غالبا برای موجود غیر عاقل استفاده می شود، لذا شامل حضرت عیسی و ... نمی شود.(5)
در ثانی خطاب آیه به اهل مکه است و آن ها بت می پرستیدند.
ثالثا: در آیات بعد، استثناء آن آورده می شود: «إِنَّ الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُم مِّنَّا الْحُسْنىَ أُوْلَئكَ عَنهَا مُبْعَدُون‏ لَا يَسْمَعُونَ حَسِيسَهَا وَ هُمْ فىِ مَا اشْتَهَتْ أَنفُسُهُمْ خَلِدُون‏»؛ (امّا) كسانى كه از قبل، وعده نيك از سوى ما به آنها داده شده [مؤمنان صالح‏] از آن دور نگاهداشته مى ‏شوند. آنها صداى آتش دوزخ را نمى‏ شوند و در آنچه دلشان بخواهد، جاودانه متنعّم هستند.(6)
عده ‏اى از پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه وآله پرسيدند: اگر قرآن جايگاه عابد و معبودِ غير خدا را آتش دوزخ قرار داده است، پس حال عيسى‏ عليه السلام و مريم عليها السلام كه ناخواسته معبود ديگران واقع شده ‏اند چگونه است؟ حضرت صلى اللَّه عليه وآله در پاسخ آنان، همين آيه‏ شريفه را تلاوت فرمودند.(7)
نکته: سنگ و چوب و ... بهشت و جهنم ندارند، لذا قرار دادن آن ها هم در جهنم و در کنار بت پرستان، برای حسرت و تحقیر و عذاب بت پرستان است، نه این که آن ها هم گنهگار هستند. البته در مورد غیر سنگ و بت و ...، مانند شیاطین و جن، آن ها چون خودشان شریک در جرم هستند، وارد عذاب می شوند.

___________

1. صافات، 22و23.
2. انبیاء، 98و99.
3. ر.ک: مجمع البيان في تفسير القرآن، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏7، ص 102؛ تفسير جوامع الجامع، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏3، ص 29؛ التبيان في تفسير القرآن، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏7، ص 281؛ أطيب البيان في تفسير القرآن، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏9، ص 245؛ تفسير اثنا عشري، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏8، ص 446.
4. تفسير نور الثقلين، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏3، ص 459.
5. ر.ک: ترجمه الميزان، نرم افزار جامع التفاسیر نور، ج ‏14، ص 462.
6. انبیاء، 101و102.
7. مجمع البيان في تفسير القرآن، ج ‏7، ص 102؛ تفسير نور الثقلين، ج ‏3، ص 459.