جمع بندی آیا ماه نور است؟
تبهای اولیه
سلام. قرآن در آیه 16 سورۀ نوح، می فرماید که ماه را نور آسمانها قرار داده است.
آیه این فرمایش صحیح است؟ آیا کرۀ ماه را می شود نور بدانیم؟
سلام. قرآن در آیه 16 سورۀ نوح، می فرماید که ماه را نور آسمانها قرار داده است.آیه این فرمایش صحیح است؟ آیا کرۀ ماه را می شود نور بدانیم؟
بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام و تشکر از شما پرسشگر محترم
در پاسخ می توان گفت:
خدای متعال در کتابش از ماه و خورشید به عنوان نور و چراغ نام برد و فرمود:
"وَ جَعَلَ الْقَمَرَ فيهِنَّ نُوراً وَ جَعَلَ الشَّمْسَ سِراجا"(1)
و ماه را در ميان آسمان ها مايه روشنايى، و خورشيد را چراغ فروزانى قرار داده است
و در آیه دیگری فرمود :
"هُوَ الَّذي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِياءً وَ الْقَمَرَ نُورا"(2)
اوست آن كه خورشيد را چراغ فروزان و ماه را نور بخشید.
اما تعبیر چراغ و نور در باره اجرام آسمانی چون خورشید و ماه، تعبیری است که قرآن برای فهم عموم به کار برده است.که در میان آسمان های هفت گانه این ماه و خورشید است که به عنوان دو جسم درخشان در پهنه آسمان نور افشانی می کنند.
بنا بر این،خدای متعال در معرفی آیاتش، از تمثیل های کاملا عرفی استفاده کرده است. پس اگر به این دو جرم خصوصا ماه، نوراطلاق شده است، به دلیل حضور نورانی این دو در میان آسمان ها و این یک تمثیل به سزا است.با این تفاوت که نور خورشید ذاتی و نور ماه عرضی است.
جالب این که خدای متعال در باره هر یک از این خورشید و ماه تعابیر متفاوتی به کار برده است که خورشید را ضیاء یعنی چراغ نامیده و ماه را نور.
در بعضی از تفاسیر آمده است:
1.اشاره به وجه اين كه ماه را نور در آسمان ها، و خورشيد را چراغ ناميد ...
بنا بر اين، معناى" سراج بودن خورشيد" اين است كه عالم ما را روشن مىكند، و اگر اين چراغ خداى تعالى نبود، تاریکی جهان را فرا مىگرفت. و معناى" نور بودن ماه" اين است كه ماه به وسيله نورى كه از خورشيد مىگيرد، زمين ما را روشن مى كند، پس ماه خودش روشنگر نيست تا سراج ناميده شود.(3)
2.در تفسیری دیگر نوشته شده است:
درست است كه در آسمان هاى هفت گانه ميليون ها ميليون كوكب فروزنده است كه از خورشيد و ماه ما نيز پرفروغ تر مىباشد، ولى آن چه براى ما مهم است و در زندگى ما اثر دارد همين خورشيد و ماه منظومه شمسى است كه فضاى زندگى ما را يكى در روزها، و ديگرى در شب ها روشن مى کند.
تعبير به" سراج" (چراغ) در باره" خورشيد" و" نور" در مورد" ماه" به این دلیل است كه نور" خورشيد" از درون خودش مىجوشد مانند چراغ، اما نور" ماه" از درون خودش نيست و شبيه بازتابى است كه از آیينه منعكس مىشود،بنابر این كلمه" نور" كه مفهوم اعمى دارد، در مورد آن به كار رفته است.(4)
پی نوشت ها:
1. سوره نوح،آیه 16
2.سوره یونس،آیه 5
3.علامه طباطبایی سید محمد حسین،تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی سید محمد باقر،قم،انتشارات اسلامی،سال 1374 خورشیدی،چاپ پنجم،ج20، ص 49
4.آیت الله مکارم شیرازی ناصر،تفسیر نمونه،تهران،انتشارات اسلامیه،سال 1374 خورشیدی،چاپ اول، ج25، ص 76
قرآن در آیه 16 سورۀ نوح، میفرماید که ماه را نور آسمان ها قرار داده است. این فرمایش صحیح است؟ آیا کرۀ ماه را میشود نور بدانیم.؟
پاسخ:
در جواب باید گفت:
آری میتوانیم کره ماه را نور فرض کنیم زیرا خدای متعال در کتابش از ماه و خورشید به عنوان نور و چراغ نام برد و فرمود: «وَ جَعَلَ الْقَمَرَ فيهِنَّ نُوراً وَ جَعَلَ الشَّمْسَ سِراجا»؛ و ماه را در ميان آسمانها مايه روشنايى، و خورشيد را چراغ فروزانى قرار داده است.(1)
و در آیه دیگری فرمود : «هُوَ الَّذي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِياءً وَ الْقَمَرَ نُورا»؛ اوست آن كه خورشيد را چراغ فروزان و ماه را نور بخشید.(2)
اما تعبیر چراغ و نور درباره اجرام آسمانی چون خورشید و ماه، تعبیری است که قرآن برای فهم عموم به کار برده است. از این جهت که در میان آسمانهای هفتگانه، خورشید و ماه، به عنوان دو جرم بزرگ و درخشان، نور میافشانند. یکی کرهای پر از آتش و سوزان که از خود نور تولید روز را به ارمغان میآورد و دیگری از انعکاس نور خورشید شبهای تار زمین را ارغوانی میکند.
و اما این که چرا خدای متعال در کتابش از «ماه» به عنوان «نور» نام برده میتوان گفت در قرآن از زبان استعاره، کنایه، تمثیل و مجاز در جاهای مختلف استفاده شده است و همان طور که میدانیم استفاده از چنین ابزارهایی در کلام و عبارات، نقش مثبت و موثری در فهم بهتر مخاطبین دارد.
در هر صورت گاهی دیده میشود خدای متعال در معرفی آیاتش، از تمثیلهای کاملا عرفی استفاده کرده است. پس اگر به این دو جرم خصوصا ماه، نور اطلاق شده است، به دلیل حضور نورانی این کره بزرگ در میان آسمانها است و این یک تمثیل به سزا میباشد. با این تفاوت که نور خورشید ذاتی و نور ماه عرضی است. جالب این که خدای متعال درباره هر یک از این دو، تعابیر متفاوتی به کار برده است. یعنی خورشید را ضیاء (چراغ) و ماه را نور نامیده است.
در بعضی از تفاسیر آمده است:
1. اشاره به وجه اين كه ماه را نور در آسمانها، و خورشيد را چراغ ناميد ...
... معناى «سراج بودن خورشيد» اين است كه عالم ما را روشن مى كند، و اگر اين چراغ خداى تعالى نبود، تاریکی جهان را فرا مىگرفت. و معناى «نور بودن ماه» اين است كه ماه به وسيله نورى كه از خورشيد مىگيرد، زمين ما را روشن مىكند، پس ماه خودش روشنگر نيست تا سراج ناميده شود.(3)
2. در تفسیری دیگر نوشته شده است:
درست است كه در آسمانهاى هفتگانه ميليونها ميليون كوكب فروزنده است كه از خورشيد و ماه ما نيز پرفروغتر مىباشد، ولى آنچه براى ما مهم است و در زندگى ما اثر دارد، خورشيد و ماه منظومه شمسى است كه فضاى زندگى ما را يكى در روزها، و ديگرى در شبها روشن مىکند.
تعبير به «سراج» (چراغ) در باره «خورشيد» و «نور» در باره «ماه» به این دلیل است كه نور «خورشيد» از درون خودش مىجوشد مانند چراغ، اما نور «ماه» از درون خودش نيست و شبيه بازتابى است كه از آیينه منعكس مىشود، بنابر این، كلمه «نور» كه مفهوم اعمى دارد، در مورد آن به كار رفته است.(4)
(1) نوح/ 16.
(2) یونس/ 5.
(3) طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی سید محمد باقر، قم، انتشارات اسلامی، سال 1374 ش، چاپ پنجم، ج 20، ص 49.
(4) مکارم، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات اسلامیه، سال 1374 خورشیدی، چاپ اول، ج 25 ، ص 76.