جمع بندی افعال خداوند در آینه ی احادیث
تبهای اولیه
با سلام خدمت اسک دینی های عزیز
بر اساس احادیث آیا خداوند در این جهان کارهای خود را به طور مستقیم انجام می دهد یا با وسیله و واسطه؟
لطفا با بحث های کلامی و فلسفی جواب ندید چون میخوام نظر ائمه را بدونم وهمچنین منبع حدیث رو هم ذکر کنید. با تشکر
با سلام خدمت اسک دینی های عزیز
بر اساس احادیث آیا خداوند در این جهان کارهای خود را به طور مستقیم انجام می دهد یا با وسیله و واسطه؟
لطفا با بحث های کلامی و فلسفی جواب ندید چون میخوام نظر ائمه را بدونم وهمچنین منبع حدیث رو هم ذکر کنید. با تشکر
بسم الله الرحمن الرحیم
پرسشگر محترم با سلام و تشکر
در پاسخ می توان گفت از انضباط دقیق در سراسر هستی می توان فهمید که مهندسی شگرفی بر تمام ذرات وجود حاکم و شالوده جهان بر نظام هندسه و نیز اسباب و مسببات بنا شده است.
البته چنین آرایشی میسر نمی شود مگر با ایجاد روابط احسن میان همه موجودات و بدون دخالت در کار هم که زیر سیطره مدیری دانا و توانا قرار گرفته است.
به همین دلیل است که خدای متعال در کتابش فرمود:
"لاَ الشَّمْسُ يَنْبَغي لَها أَنْ تُدْرِكَ الْقَمَرَ وَ لاَ اللَّيْلُ سابِقُ النَّهارِ وَ كُلٌّ في فَلَكٍ يَسْبَحُونَ" (1)
نه خورشيد را سزاست كه به ماه رسد، و نه شب بر روز پيشى مىگيرد و هر كدام در مسير خود شناورند.
این زیبا ترین چفت و بست از نیکو ترین روابط در چهار چوب اسباب و علل در نظام آفرینش است. و جالب این که خدای متعال به ماه و خورشید چنین اسنادی را به می دهد. یعنی این اسباب و علل هستند که زیر نظر خدای متعال به تدبیر جهان مشغول اند.
و اما در باره پاسخ به پرسش شما روایاتی وجود دارد.
پیامبر صلوات الله علیه فرمود:" قَالَ النَّبِيُّ صلوات الله علیه،تَدَاوَوْا فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يُنْزِلْ دَاءً إِلَّا وَ أَنْزَلَ لَهُ شِفَاءً "(2)
یعنی(درد های خود را ) درمان كنيد! كه خداى بزرگ دردى نمى فرستد مگر اينكه براى آن شفا مىفرستد.
یعنی اگر به علت و سببی دردی عارض شد؛ باید در پی درمان آن با سبب دیگری بود.
مقصود اين است چون اين جهان، جهان اسباب است، بايد تابع قانون آن بود و آن را محترم شمرد و براى هر كارى در پى اسباب آن رفت و وقت بيمارى به پزشك مراجعه و خود را مداوا کرد. زيرا دارو و اثر آن نيز آفريده پروردگار است.
به عبارت دیگر،خدای متعال هر چيز را جز از راه اسباب طبيعى آن عملى نمى کند.پس بايد همواره در پى آماده کردن اسباب مناسب هر چيز و هر كار بود..
در روایت دیگر از پیامبر صلوات الله علیه وارد شده است: "الأمور مرهونة باوقاتها"(3)
یعنی كارها همه در گرو وقت خود است.
این جمله کوتاه اما پر معنایی از رسول خدا صلوات الله است. با این تفسیر که تا سبب و علت واقعه یا حادثه ای رخ ندهد، معلول آن پدیدار نخواهد شد.
امور نتیجه اسباب است.یعنی تا سبب امری که به گذر زمان نیاز دارد واقع نشود،آن مسبب ایجاد نخواهد شد.
زمان در این جا یا سبب است یا ظرفی برای سبب که می بایست با فرا رسیدن آن؛مسبب نیز فرا برسد.
تدبیر عالم هستی در دست اسباب است.
امام صادق سلام الله به این نکته اشاره کرده است که خدای متعال تدبیر عالم هستی را بر عهده اسباب (علت ها) قرار داده است.
فرمود:
" أَبَى اللَّهُ أَنْ يُجْرِيَ الْأَشْيَاءَ إِلَّا بِالْأَسْبَابِ فَجَعَلَ لِكُلِّ شَيْءٍ سَبَباً وَ جَعَلَ لِكُلِّ سَبَبٍ شَرْحاً وَ جَعَلَ لِكُلِّ شَرْحٍ مِفْتَاحاً وَ جَعَلَ لِكُلِّ مِفْتَاحٍ عَلَماً وَ جَعَلَ لِكُلِّ عَلَمٍ بَاباً نَاطِقاً"(4)
یعنی خدا از آن ابا دارد كه چيزها را جز به اسباب آن ها اجرا کند.پس براى هر چيزی سببى قرار داد، و براى هر سبب شرحى، و براى هر شرح دانشى، و براى هر دانشى درى (دانايى) ...
و این چنین است که حتی ذرات عالم هم سبب و هم مسبب(علت و معلول) اند و علاوه بر آن که به کار شخصی خویش مشغول اند،در تعاونی شگرفی، پایداری جهان را به نمایش می گذارند.
پی نوشت ها:
1. سوره یس،آیه 40
2.علامه مجلسی محمد باقر، بحار الأنوار،تهران،انتشارات اسلامیه،چاپ مکرر، ج59، ص 67
3.همان،ج 74،ص 167
4.همان،ج2، ص 169
یعنی دعا هم که می کنیم خدا با اسباب و وسایل حاجت ما را بر آورده می کند؟
بسم الله الرحمن الرحیم
البته همینطور است که دعا و طلب حاجت از خدای متعال، از مسیر اسبابش بر آورده می شود.اسبابی معنوی که به عالم غیب و ملکوت مربوط اند. با این حال به تعبیری نیز می توان اسناد هر چیزی را به مسبب الاسباب نظام آفرینش یعنی خدای متعال دانست. همان طور که در داستان مرگ آدمیان قرآن گاهی به طور مستقیم جان دادن انسان را به خالق متعال مستند می کند و گاهی این ماموریت را بر عهده فرشتگان مرگ می گذارد و تفاوت در تعابیر هیچ مشکلی ایجاد نمی کند زیرا کاری که اسباب انجام می دهند در اصل کار خدای متعال است که او خود آفریننده اسباب و مسببات است.در نتیجه باید قبول کرد که جهان هستی بر پایه روابط و اسباب قرار گرفته است و این لازمه آن است.
كارها همه در گرو وقت خود است.(2)
مطابق با این روایت، تا علتی ایجاد نشود،معلول آن پدیدار نخواهد شد.
این سخن حق از امام صادق سلام الله علیه که: خدای متعال تدبیر عالم هستی را بر عهده اسباب (علت ها) قرار داده است.
فرمود:
یعنی خدا از آن ابا دارد كه چيزها را جز به اسباب آن ها اجرا کند.پس براى هر چيزی سببى قرار داد، و براى هر سبب شرحى، و براى هر شرح دانشى، و براى هر دانشى درى.(3)
البته همین طور است که هر حاجتی از خدای متعال،از مسیر اسبابش بر آورده می شود.اسبابی معنوی که به عالم غیب و ملکوت مربوط است. البته باید اسناد هر چیزی را از مسبب الاسباب نظام آفرینش یعنی خدای متعال دانست. در باره ستاندن مرگ انسان ها، قرآن گاهی آن را مستقیما به خالق متعال و گاهی به فرشتگان مستند می کند.تفاوت در تعابیر، هیچ مشکلی در اثبات استناد به خدا ایجاد نمی کند، زیرا اسباب و وسایل هم مامور الهی اند و کاری که اسباب انجام می دهند، کار خدای متعال است که او آفریننده اسباب و مسببات می باشد.در نتیجه اگر بگوییم جهان هستی بر پایه روابط و اسباب قرار گرفته است،سخن حقی گفته ایم.