آيا شفاعت خواستن از غير خداوند شرك است ؟

سلام اول بهتون پیشنهاد میکنم در مباحث منطقی باشید و نه توهین کنید و نه مسخره کنی انسان باید دنبال حقیقت باشد نه اینکه بر جهل خود اصرار ورزد بعد پستها و دلایلی که اورده شده رو دوباره مطالعه نمائید دلایلی که هم شیعه و هم سنی انرا قبول دارند حالا این چند پست بنده را بخوانید ان شا الله به جواب خویش خواهید رسید

شفاعت

شفاعت كه همان بهره گرفتن شايستگان از رحمت گسترده و مغفرت پروردگار در پرتو وساطت اولياى الهى است، يكى از معارف اميدبخش و رفيع اسلام به شمار مىرود.
اين ويژگى سبب شده است بحث شفاعت از ديرباز به عنوان موضوعى با طراوت در عرصهى مباحث كلامى بدرخشد، هر چند در آثار برخى افراد، شبهههايى دربارهى آن مطرح شده است. اين گفتار مىكوشد به شبهههايى مانند: نسبت شفاعت با علم و قدرت الهى و تفاوت آن با واسطههاى دنيوى همچون پارتىبازى و... پاسخ دهد.

آيا شفاعت خواستن از پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) مايهى شرك ورزيدن به خداوند نيست؟

پندار ناسازگارى شفاعت با توحيد از اشكالهاى معروفى است كه وهابيون به آن دامن زده و حوادث تلخ و تأسفبارى را بر اساس همين عقيده، بر مسلمانان تحميل كردهاند.[1] چون اين مسأله، پىآمدهاى بدى داشته و افزون بر جنبهى اعتقادى، جنبهى سياسى و اجتماعى نيز يافته است، آن را از ديدگاه قرآن و سنّت پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) و عقل سليم بشرى، بررسى مىكنيم.

ديدگاه وهابيت

وهابيون با افراطگرى در توحيد و ارايهى برداشتهاى نادرست از آن با بسيارى از باورهاى مسلّم دينى مانند: توسل، تبرك و استمداد جستن از ارواح پيامبران و اولياى الهى و شفاعت، مخالفت مىورزند. به همين دليل، همهى فرقههاى اسلامى را كه به اين امور معتقدند، مشرك مىدانند و جان و مالشان را مباح مىشمارند. آنان مىگويند شفاعت خواستن از پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم)عبادت اوست و هر عبادتى براى غير خدا، شرك است. پس شفاعت خواستن از پيامبر، شرك به شمار مىرود. محمد بن عبدالوهاب; بنيانگذار فرقه وهابيت در اين زمينه مىگويد:
رهايى از شرك با شناخت چهار قاعده ممكن است:
1. مشركانى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) با آنان مبارزه مىكرد، اعتراف داشتند كه خداوند، خالق، رازق و مدبّر جهان هستى است.[2]
2. مشكل كار مشركان اين بود كه بتها را به دليل شفاعت آنان نزد خدا، پرستش مىكردند.[3]
3. پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) با همهى مشركان اعم از كسانى كه بتها را يا فرشتگان و پيامبران را مىپرستيدند مبارزه مىكرد.
4. در نتيجه، مشركان عصر ما (همهى فرقههاى اسلامى به جز وهابيت) از مشركان عصر جاهليت بدتر هستند; زيرا آنان دستكم در سختىها به سراغ خدا مىآمدند،[4] ولى اينان در هر دو حالت به خدا مشركند.[5]
آنان چنان در اين مغالطه، فرو رفتهاند كه تنها خود را تنديس حقيقى اسلام به شمار مىآورند. حتى پا را از اين هم فراتر مىگذارند و با برداشت غلط از قرآن و سخنان پيامبر مىگويند: كتاب و سنّت بر اين معنى گواهى مىدهند كه هر كس، فرشتگان و پيامبران يا مثلاً ابنعباس و ابوطالب و امثال آنان را ميان خود و خدا، واسطه قرار دهد، كافر و مشركند و خون و جان آنان مباح است، هرچند شهادتين بگويند و نماز بخوانند و روزه بگيرند.[6]

آيا از نظر قرآن و سنّت، نتيجهى شفاعت به شرك مىانجامد؟

وهابيان به دليل تسلط نداشتن بر آيات قرآنى دربارهى مسألهى كفر و ايمان و شرايط شفاعتكننده و شفاعتشونده،آن را با شرك اشتباه گرفتهاند; «چون نديدند حقيقت، ره افسانه زدند.» به همين دليل، مسلمانان معتقد به شفاعت را همانند بتپرستان جاهلى به شمار آوردهاند و بالاتر اينكه، بتپرستان را انسانهايى معتقد به خالقيت، ربوبيت و رازقيت دانسته و تنها ايراد كارشان را اعتقاد به شفاعت پنداشتهاند.
بايد گفت:
1. آيات شفاعت 31 بار در قرآن آمده و هر كدام به گونهاى اين مسأله را روشن كرده است. با نگاهى به اين آيات، دچار چنين انحرافى نخواهيم شد[7] و نتيجهى شفاعت را به بتپرستى پيوند نخواهيم زد.
2. قرآن به چند دليل مشركان را نكوهش كرده است; نخست اينكه، بتها را كه موجوداتى بىشعور و ناشنوا و نابينا بودند، مبدأ اثر مىدانستند.[8] ديگر آنكه، در كنار تدبير الهى، براى آنها ربوبيت در نظر مىگرفتند.[9]
البته گاهى سخنان آنان ضد و نقيض بود. براى نمونه، مىگفتند: ما بتها را براى شفاعت نزد خدا مىپرستيم. نكتهى مهمتر اين است كه آنان، شفاعت بتها را به اذن خدا وابسته نمىدانستند.[10]تعبير قرآنى «من دون الله» كه پياپى دربارهى مشركان آمده است، نشان مىدهد آنان، موجوداتى را جدا از خداوند، شفيع قرار مىدادند كه اين كار همان شرك در ربوبيت است.
وهابيان با استناد به آيهى كريمهى «فلاتدعو مع الله احداً» مىگويند كه هرگونه دعوت غير خدا شرك است. در اين باره بايد گفت منظور از نهى دعوت غير خدا كه به شرك مىانجامد، مطلق دعوت نيست. اگر چنين بود بايد همهى انسانها از آدم تاكنون كه زنجيروار با هم زندگى مىكنند و از همديگر درخواستهايى دارند، مشرك باشند. مراد، نهى از پرستش غير خداست كه فراز پيشتر آيه; يعنى «المساجدلله» نيز بر اين حقيقت، گواهى مىدهد. منظور از اين آيه آن است كه غير خدا را هم عرض خداوند قرار ندهيد و آيهى «انّ الذين تدعون من دون الله»[11] نيز مبين آن است.[12]بنابراين، دليل انحراف آنان اين است كه مرز آيات قرآن را تشخيص ندادهاند، وگرنه از كتابهاى معتبر دانشمندان سعودى درمىيابيم كه آنان ميان شفاعت شركيه با شفاعت الهى تفاوت قايل شدهاند. ابن قيم در تفسير آيهى «ام اتخذوا من دون الله شفعاء قل او لو كانوا لا يملكون شيئاً و لا يعقلون، قل لله الشفاعه جميعاً له ملك السموات و الارض»[13] مىگويد:
خداوند در قرآن خبر داد شفاعت براى كسى است كه ملك آسمان و زمين از آن اوست براى اينكه ترحّمى بر بندهاش كرده باشد و اجازه مىدهد (در شفاعت كردن) براى كسى كه بخواهد. پس در حقيقت، شفاعت براى خداست و اين نوع شفاعت، ضدشفاعت شركيه است كه مشركان به آن معتقد بودند و خداوند آن را رد كرد.[14]
در كتاب ياد شده، احاديث فراوانى دربارهى شفاعت آمده است. براى نمونه، جابربن عبدالله انصارى از پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) نقل مىكند كه فرمود: «خداوند پنج ويژگى به من داد كه پيش از من به هيچكس نداده بود. يكى از آنها همان «اُعطيتُ الشفاعه» است». همچنين در حديث ديگرى فرموده است: «من اولين شفيع در بهشت هستم.»[15] دو كتاب معتبر اهلسنت يعنى صحيح بخارى و مسلم نيز روايات بسيارى دربارهى شفاعت از پيامبر نقل كردهاند كه به اصطلاح در حد تواترهستند.[16]

از نظر عقل، آيا شفاعت مايهى شرك است؟

درخواست كمك شخص پايينتر از بالاتر، امرى طبيعى و عادى به شمار مىآيد و تاكنون هيچ خردمندى نگفته است كه طلب كردن به معناى پرسش كردن است و طلب شنونده، معبود به شمار مىآيد. در حقيقت، شفاعت نيز گونهاى خواهش فرد گنهكار و بيچاره از شخصى آبرومند در درگاه الهى است. همانگونه كه باور داشتن وجود اسباب در جهان آفرينش مانند تأثير تابش آفتاب و بارش باران در پرورش گياهان، با اصل توحيد منافات ندارد، شفاعت نيز چنين است; زيرا تأثير اين اسباب همه به فرمان اذن خدا است. همچنين در عالم شريعت وجود چنين اسبابى براى مغفرت و آمرزش به اذن خدا نه تنها با توحيد منافات ندارد، بلكه تأكيدى بر آن است.[17]
شفاعت، امرى عقلايى و وسيلهاى براى برداشتن كيفر يا كسب درجههاى بالاتر است. علامه طباطبايى در اين زمينه مىفرمايد:
اگر انسان بخواهد به كمال و خيرى مادى و معنوى برسد كه از منظر معيارهاى اجتماعى، آمادگى و ابزار آن را ندارد يا بخواهد از خود شرى را دفع كند; آن شرى كه به خاطر مخالفت متوجه او شده و از سوى ديگر، قادر به اداى وظيفه نيست، متوسل به شفاعت مىشود.[18]
به طور كلى، اگر حقيقت شفاعت و نكات آموزندهى تربيتى آن بيان شود و همه بدانند كه شفاعت، روح اميد را در دل گنهكاران زنده مىكند تا دگرباره به سوى خداى خويشتن بازگردند، هر انسان عاقل و باانصافى به حقانيت آن شهادت مىدهد و آرزوى رسيدن به شفاعت محمد و آلش را در دل خود مىپروراند.
به قول عطار نيشابورى:
اى شفاعت خواه مشتى تيره روز *** لطف كن شمع شفاعت برفروز
تا چو پروانه ميان جمع تو *** پر زنان آيم به پيش شمع تو[19]

آيا اعتقاد به شفاعت سبب تشويق افراد به انجام گناه نمىشود؟

اين پرسش از آنجا ريشه مىگيرد كه تصور و تعريف درستى از شفاعت را در نظر نگرفتهايم. شفاعت عبارت است از: رسيدن رحمت گستردهى الهى و آمرزش او به وسيلهى اولياى الهى به افراد گنهكارى كه شايستگى بخشايش خداوند را يافتهاند. با اين تعريف، ديگر اين تصور اشتباه كه شفاعت سبب تشويق انسان به گناه مىشود، در ذهن ما نقش نخواهد بست. براى تبيين بيشتر مطلب به نكتههايى اشاره مىكنيم.
1. اگر اعتقاد به شفاعت سبب گناه كردن باشد، «توبه» نيز كه بخشايش گناهان را در پى دارد، مايهى تشويق به انجام دوبارهى گناه خواهد بود. اين در حالى است كه توبه يكى از باورهاى اصيل اسلامى و مورد اتفاق مسلمانان است. قرآن نيز فرموده است:
(يا ايها الذين آمنوا توبوا الى الله توبة نصوحا)[20]
اى كسانى كه ايمان آوردهايد! به سوى خدا توبه كنيد; توبهاى خالص.
همچنين در ميان همهى ملّتهاى جهان مسألهاى به نام توبه و پشيمانى گناهكاران وجود دارد; يعنى در شرايط ويژهاى، پشيمانى آنان پذيرفته مىشود و مجرى قانون از مجازاتى كه براى آنان تعيين شده است، چشم مىپوشد.[21]
2. اگر خداوند، شفاعت را براى همهى انسانها و همهى گناهان قرار مىداد و مصداقهاى آن را مشخص مىكرد، انسانها مىتوانستند با اميد داشتن به شفاعت، با خيالى آسوده به انجام گناه و پيروى از هواى نفس بپردازند. با اندكى دقت در متون اسلامى درمىيابيم كه چنين نيست. شفاعت به صورت مبهم بيان شده و مشخص نشده است كه شفاعت در كدام زمان از مسير پرفراز و نشيب قيامت و نسبت به چه گناهانى و در حق چه اشخاصى صورت مىپذيرد.[22]
علامه طباطبايى در اين باره مىفرمايد:
وعدهى شفاعت در صورتى مستلزم تمرّد و عصيانگرى است كه مجرمين با تمام صفات و خصوصيات مشخص باشند و نسبت به تمام انواع عقاب و تمام اوقات آن جارى باشد... ولى اگر اين امور مبهم باشند و معين نباشد كه در مورد چه گناهانى و كدام گناهكاران و چه وقتى از قيامت است، هيچ كس نمىداند كه آيا مشمول شفاعت مىشود يا نه و لذا موجب تشويق بر انجام معاصى نخواهد شد.[23]
3. با اندكى انديشه در آيات قرآن و گفتار پيشوايان معصوم(عليهما السلام) روشن مىشود كه خداوند،شرايط ويژهاى براى شفاعت قرار داده است. خداوند مىفرمايد:
(يومئذ لاتنفع الشفاعة الا من أذن له الرحمن و رضى له قولا)[24]
در آن روز، (قيامت) شفاعت هيچ كس سودى نمىبخشد جز كسى كه خداوند رحمان به او اجازه داد و به گفتار او راضى است.
هم چنين فرموده است:
(ما للظالمين من حميم و لا شفيع يطاع)[25]
براى ستمكاران نه دوستى وجود دارد و نه شفاعت كنندهاى كه شفاعتش پذيرفته شود.
در روايتى از امام صادق(عليه السلام) نيز آمده است:
انّ شفاعتنا لن تنال مستخفاًبالصلاة.[26]
همانا شفاعت ما اهلبيت(عليهما السلام) به كسى كه نماز را سبك بشمارد، نخواهد رسيد.
آشكار است كه چنين شرايطى نه تنها سبب تشويق به انجام گناه نمىشود، بلكه انسان را وادار مىكند براى دستيابى به آنها بكوشد و از شفاعت پيامبران و اولياى الهى برخوردار گردد.
4. شفاعت نه تنها تشويقكنندهى گناه نيست، بلكه يكى از پىآمدهاى تربيتى مهم شفاعت اين است كه گنهكار به آيندهى خود اميدوار مىشود و به اين باور مىرسد كه مىتواند سرنوشت خود را دگرگون سازد. او درخواهد يافت كه كردار گذشتهى او سرنوشتى شوم و تغييرناپذيرآور براى وى پديد نياورده است، بلكه او مىتواند با يارى اولياى الهى و تصميم راسخ بر فرمانبردارى خداوند، سرنوشت خويش را دگرگون كند و آيندهاى روشن فراروى خود بگشايد. بدين ترتيب، اعتقاد به شفاعت نه تنها مايهى گستاخى و سرسختى در برابر خداوند نيست، بلكه سبب مىشود گروهى به اين اميد كه راه بازگشت به سوى خدا براى آنان باز است، به يارى اولياى خدا، آمرزش الهى را بجويند و با كنار نهادن سركشى، به سوى حق بازگردند.[27]
5. يكى از واقعيتهاى تلخ در بعضى جامعههاى اسلامى، دگرگون شدن مفهوم واقعى آموزههاى عالى اسلام است. براى نمونه،برخى «زهد» را كه زيباترين آموزههاى اسلامى است، به رهبانيت تفسير مىكنند و چهرهاى نامطلوب از آن ارايه مىدهند. گاهى دربارهى شفاعت نيز كه يكى از مفاهيم سازندهى دين مبين اسلام است، تفسيرهاى نادرست بيان مىشود. برخى، شفاعت را به معناى واسطه شدن اولياى خدا براى بخشايش همهى گناهان مىدانند و به همين دليل، برخى مىپندارند شفاعت، آدمى را به گناه، تحريك مىكند. گفتنى است اگر تعريف و تفسيرى درست از شفاعت ارايه شود ـ همان گونه كه پيشتر آمد ـ ديگر چنين گمانهاى ناراستى به ذهن خطور نخواهدكرد.
6. شفاعت يكى از نشانههاى آمرزش الهى است كه براساس آن، گناهكاران به واسطهى اولياى خاص خداوند از عذاب الهى، رهايى مىيابند. شهيد مطهرى مىفرمايد:
شفاعت همان مغفرت الهى است كه وقتى به خداوند كه منبع و صاحب خيرها و رحمتهاست، نسبت داده مىشود، به نام «مغفرت» خوانده مىشود و هنگامى كه به وسايط و مجارى رحمت منسوب مىگردد، نام «شفاعت» به خود مىگيرد.[28]
پس شفاعت به مغفرت الهى برمىگردد. حال اگر صفت مغفرت و رحمت گستردهى الهى را به تنهايى و بدون در نظر گرفتن ديگر صفات خداوند بررسى كنيم، ممكن است اين اشكال پيش آيد كه انسان با اميد به شفاعت و مغفرت خداوند، به انجام گناه تشويق مىشود. در بررسى صفات خداوند بايد با پرهيز از يك سويهنگرى و جزءبينى، همهى اين صفات را در كنار هم تفسير كرد تا از افراط و تفريط در امان ماند. براى نمونه، در كنار رحمت گستردهى الهى بايد صفت «اشد المعاقبين» نيز در نظرگرفته شود، چنان كه اين دو صفت در آيات و روايات بسيارى كنار يكديگر قرار گرفتهاند مانند:
(واعلموا انّ الله شديد العقاب و اِن الله غفور رحيم)[29]
بدانيد خدا مجازات دهندهى شديد و در عين حال، آمرزنده و مهربان است.
يا:
و ايقنت انك انت ارحم الراحمين فى موضع النكال و الـنَّقمة.[30]
يقين دارم كه تو در مقام گذشت و بخشايش، مهربانترين مهربانان هستى و در مقام عذاب و مجازات، شديدترين مجازاتگر.
پس روشن است كه در اين صورت، «شفاعت» نه تنها مايهى ادامه دادن گناه نمىشود، بلكه انسان را در حالتى ميان خوف و رجا قرار مىدهد; يعنى نه آن چنان ترسان و نااميد مىشود كه پديدهى شوم نااميدى بر او چيره شود و نه آن چنان اميدوار مىشود كه پردههاى جهل و غرور، ديدگان او را از ديدن واقعيت باز دارد. در اين حالت، آدمى با اميد به شفاعت و بخشش خداوند، به آينده اميدوار مىشود و براى جبران گذشته خويش، گام بر مىدارد.

تفاوت شفاعت با واسطههاى دنيايى همچون پارتىبازى چيست؟

در گام نخست بايد دانست شفاعت، كمك كردن اولياى الهى به افرادى است كه در عين گنهكار بودن، پيوند ايمانى و معنوى خويش را با خداوند و اولياء الهى نگسستهاند. شفاعت شافعان واقعى براى كسانى است كه نيروى جهش به سوى كمال و پاكى در روح و روان آنان باشد. بنابراين، نورانيت شافعان، وجود تاريك كسانى را كه از هيچگونه ويژگى مثبتى برخوردار نيستند، روشن نخواهد كرد. شفاعت شافعان به اذن پروردگار جهان بستگى دارد و اذن خدا بىجهت و بىحكمت نيست. شفاعت، كسانى را در برمىگيرد كه شايستهى عفو و چشمپوشى هستند و اگر در طول زندگى نيز لغزش و گناهى داشتهاند، به مرحلهى پردهدرى و طغيان نرسيده باشد.[31]
بنابراين، شفاعتهاى رايج ميان مردم مانند پارتىبازى، با شفاعت در منطق اسلام، تفاوتهاى زياد دارد كه اينك برمىشماريم:
1. در واسطهگرىهاى دنيايى، فرد گنهكار، شفيع را برمىانگيزاند تا شفيع با سرپرست فلان بخش تماس بگيرد و به دليل نفوذى كه در دستگاه او دارد، وى را وادار كند از تقصير گنهكار درگذرد و از اجراى قانون در حق او چشم بپوشد. در شفاعت اسلامى، كار در دست خدا است و اوست كه شفيع را برمىانگيزاند. خداوند به دليل كمال و جايگاه شفيع، به او حق شفاعت مىبخشد و رحمت و بخشايش خود را از گذرگاه وى شامل حال بندگان مىسازد.
2. اگر گنهكار در روز رستاخيز بسان اين جهان، واسطهاى را برانگيزاند و شفيع نيز بدون در نظر گرفتن هيچ شرطى و در پرتو نفوذى كه در پيشگاه خداوند دارد، عفو و مغفرت خدا را نسبت به او بخواهد، اين گونه شفاعت همان بيدادگرى و پارتىبازى خواهد بود. همه نيز مىدانيم كه دستگاه ربوبى از اين آلودگىها، پاك و پيراسته است.[32]
3. در شفاعت، شفيع از مقام ربوبى تأثير مىپذيرد، ولى در واسطهگرىهاى باطل، قدرت برتر سخنان شفيع است و شفيع نيز به گفتهى خلافكار، ترتيب اثر مىدهد. به ديگر سخن، در شفاعتهاى عرفى و دنيايى، شفاعتكننده، مولا و حاكم را برخلاف ارادهىشان، به انجام كارى وادار مىكند، ولى در شفاعت الهى، در علم و ارادهى خداوند هيچگونه دگرگونى پديد نمىآيد، بلكه تنها مراد و معلوم دگرگونى مىشود. براى نمونه، خدا مىداند چه حالتهايى براى فلان انسان رخ مىدهد. در فلان روز، به دليل وجود شرايط و اسباب ويژهاى، در حالتى قرار مىگيرد كه خداوند در آن حال دربارهى او ارادهاى مىكند. سپس روز ديگر به دليل شرايط و اسباب ديگر، وى حال تازهاى پيدا مىكند و خداوند نيز دربارهى شرايط پيش آمده،[33] به گونهى ديگر اراده مىكند.
4. جوهر اصلى شفاعتهاى دنيايى، تبعيض در قانون است. بدين ترتيب كه نفوذ شفيع بر ارادهى قانونگذار يا مجريان قانون چيره مىشود و قدرت قانون تنها در برخورد با ناتوانان، نمود مىيابد. اين در حالى است كه در شفاعت اخروى، هيچ كس قدرت خود را بر خدا تحميل نمىكند و نمىتواند از اجراى قانون، پيشگيرى كند. در حقيقت، شفاعت، رحمت گسترده و بخشايش بىپايان خداى مهربان است كه به وسيلهى آن، كسانى را كه شايستهى پاك شدن هستند، پاك مىكند. به همين دليل گروهى كه از شفاعت محروم شدهاند، شايستهى برخوردارى از بخشايش و رحمت گستردهى الهى را نداشتهاند وگرنه در قانون خدا، تبعيض وجود ندارد.[34]

4. شفاعت شونده بايد داراى شرايطى باشد از جمله:
الف ـ خدا از او راضى باشد و او از ترس خدا بيمناك باشد: (ولا يشفعون الا لمنارتضى و هم مِن خشيته مشفقون).[35]
ب ـ نزد خدا، پيمانى داشته باشد. براى مثال، از ايمان به خدا، اقرار به يگانگى او، تصديق نبوت و ولايت و كردار شايسته برخودار باشد: (لا يملكون الشفاعه الا من اتّخذ عندالرحمان عهداً).[36]
ج ـ حتّى اگر گناهكار است، ستمكار نباشد: (ما للظالمين من حميم و لا شفيع يطاع).[37]
دـ نماز را سبك نشمارد; زيرا به گفتهى امام صادق(عليه السلام): «انّ شفاعتنا لا تنال مُسْتَخِفاً بالصلوة».[38] شفاعت نه تشويق به گناه است و نه چراغ سبز براى گناهكار. همچنين عامل عقبافتادگى و چيزى شبيه پارتىبازى نيز نيست، بلكه مسألهى مهم تربيتى است كه پىآمدهاى سازندهاى دارد. برخى از اين پىآمدها بدين قرار است:

الف ـ اميدآفرينى

بسيار ديده شدهاست كه چيرگى هواى نفس بر انسان سبب ارتكاب گناهان مهمى مىشود و به دنبال آن روح يأس بر كسانى كه مرتكب آن شدهاند، غلبه مىكند و اين نااميدى، آنها را به آلودگى بيشتر و غوطهور شدن در گناهان مىكشاند در مقابل، اميد به شفاعت اولياى الهى به عنوان يك عامل بازدارنده به آنها نويد مىدهد كه اگر خود را اصلاح كنند، ممكن است گذشتهى آنها از طريق شفاعت نيكان و پاكان جبرانگردد.

ب ـ برقرارى پيوند معنوى با اولياى الهى

مسلماً كسى كه اميد به شفاعت دارد، مىكوشد به نوعى اين رابطه را برقرار سازد و كارى كه موجب رضاى آنها است، انجام دهد و پيوندهاى محبت و دوستى را نگسلد.

ج ـ تلاش براى به دست آوردن شرايط شفاعت

مسلّماً اميدواران شفاعت بايد در اعمال گذشتهى خويش تجديدنظر كنند و نسبت به آينده تصميمات بهترى بگيرند; زيرا شفاعت بدون زمينهى مناسب انجام نمىگيرد. حاصل آن كه شفاعت نوعى تفضّل است كه از يك سو به خاطر زمينههاى مناسب «شفاعت شونده» و از سوى ديگر به خاطر آبرو و احترام و اعمال صالح «شفاعت كننده» است.[39]

چرا خداوند بهطور مستقيم، گناه بندگان را نمىبخشد و چهنيازى به وجود واسطه و شفيع داريم؟

«شفاعت» يكى از باورهاى مورد اتفاق همهى فرقههاى اسلامى است. خواجه نصيرالدين طوسى در تجريد الاعتقاد[40] و فخرالدين رازى در تفسير كبير[41] و ديگر علماى اسلامى، اجماع مسلمانان را بر اين مطلب پذيرفتهاند. اين عقيده در آيات الهى ريشه دارد. خداوند متعال مىفرمايد:
(ولا يملك الّذين يدعون من دونه الشفاعة الا من شهد بالحقّ و هم يعلمون)[42]
كسانى جز او را كه مىخوانند، نمىتوانند شفاعت كنند، مگر آنان كه به حق شهادت دادند و به خوبى آگاهند.
هر چند ما انسانها نمىتوانيم حكمت همهى كردارهاى الهى را درك كنيم و مهر «و ما أوتيتم من العلم الا قليلا»[43] بر پيشانى ما خورده است، ولى يقين داريم كه همهى افعال الهى، حكيمانه است. اينك با بهرهگيرى از آيات الهى و سخنان پيشوايان معصوم(عليهما السلام) به پاسخ اين پرسش مىپردازيم.
1. خداوند متعال، جهان آفرينش را به بهترين صورت آفريده است:
(الذى أحسن كلّ شىء خلقه)[44]
آن خدايى كه هر چيز را به بهترين صورت آفريده است.
جهان براساس نظام علّى و معلولى و اسباب و مسببات، براى هدايت و رشد و تكامل انسانها آفريده شده است و نيازمندىهاى طبيعى بشر به وسيلهى عوامل و اسباب عادى، برآورده مىگردد. فيوضات معنوى خداوند همچون هدايت، مغفرت و آمرزش نيز براساس نظامى خاص بر انسانها نازل مىشود و ارادهى حكيمانهى خداوند اينگونه تعلق گرفته است كه اين امور به وسيلهى اسباب خاص و علل و معين به انسانها برسد.[45] بنابراين، همانگونه كه در عالم ماده نمىتوان پرسيد: چرا خداوند متعال زمين را به وسيلهى خورشيد نورانى كرده و خود بىواسطه به چنين كارى دست نزده است، در عالم معنا نيز نمىتوان گفت: چرا خداوند به واسطهى اولياى الهى، مغفرت خويش را شامل حال بندگان مىكند؟
شهيد مطهرى مىفرمايد:
فعل خدا، داراى نظام است. اگر كسى بخواهد به نظام آفرينش، اعتنا نداشته باشد، گمراه است. به همين جهت است كه خداى متعال، گناهكاران را ارشاد فرموده است كه در خانهى رسول اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) بروند و علاوه بر اين كه خود طلب مغفرت كنند، از آن بزرگوار بخواهند كه براى ايشان، طلب مغفرت كند. قرآن كريم مىفرمايد: «و لو أنهّم اذ ظلموا أنفسهم جاؤوك فاستغفرو الله و استغفر لهم الرسول لوجدو الله توّاباً رحيماً»[46]; و اگر ايشان هنگامى كه (با ارتكاب گناه) به خود ستم كردند، نزد تو مىآمدند و از خدا آمرزش مىخواستند و پيامبر هم براى ايشان طلب مغفرت مىكرد، خدا را توبهپذير مهربان مىيافتند.[47]