جمع بندی آیا حضرت محمد(ص) در جنگهای اعراب شرکت می کردند؟
تب‌های اولیه
سلام. در جایی خواندم که حضرت محمد پیش از نبوت در جنگی، که گویا نتیجۀ هجوم حاکم حبشی یمن بود، شرکت کردند و بعد در زمان جنگ صحنه را ترک کردند. آیا چنین چیزی در تاریخ آمده است؟
سؤال:
آیا پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) پیش از پیامبری، در جنگ اعراب، از جمله جنگ با حاکم حبشی یمن شرکت کرده بود؟
پاسخ:
در مورد سؤال اصلی تاپیک که پرسیدید آیا حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) در جنگهای اعراب شرکت می‌کردند یا خیر؟ باید عرض کنم:
در برخی منابع به حضور آن حضرت در برخی از این جنگ‌ها اشاره شده است که آن هم معتبر و قطعی نیست؛ ولی مطلبی که شما بیان کرده‌اید، یافت نشد. مناسب است منبع این نقل را بفرمایید تا بیشتر مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
در مورد حضور حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) در جنگهای قبل از بعثت در برخی منابع این گونه آمده است:
در روایت ابن هشام این گونه آمده كه گوید: «چون رسول خدا به سن چهارده سالگى و یا پانزده سالگى رسید چنان چه ابوعبیده نحوى از ابى عمرو بن علاء روایت كرده است، جنگ فجار میان قریش و كنانه از یک سو و قبیله قیس عیلان از سوى دیگر در گرفت... و سپس انگیزه این درگیرى و جنگ را ذكر كرده تا آن جا كه گوید: «... رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نیز در برخى از روزها در جنگ حاضر مىشد و عموهاى آن حضرت او را به همراه خود می‌بردند، و خود آن حضرت فرموده: كه من چوبه‌هاى تیرى را كه به طرف عموهایم پرتاب مىكردند برمىگرداندم...»
و بالاخره در پایان حدیث از ابن اسحاق نقل كرده كه گفته است: «رسول خدا در آن روز بیست سال از عمر شریفش گذشته بود» (1)
اما گزارشاتی که به حضور حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) در جنگهای اعراب اشاره کرده‌اند، خیلی قابل قبول نیستند. جناب سید هاشم رسولی محلاتی مولف كتاب درس‌هایى از تاریخ تحلیلى اسلام به طور اجمالی، این واقعه را تحلیل می‌كند: این واقعه، داستانى است كه روایت معتبرى درباره آن نرسیده و آن‌ها نیز كه به ما رسیده از جهاتى مختلف است:
1. از نظر سن رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آن روز كه یكى 14 ساله و جاى دیگر 15 ساله، و در حدیث دیگر 17 ساله، و در چند جا 20 ساله آمده بود و در یك جا نیز به تعبیر «غلام» آمده كه معمولا به سنین 7 تا 14 سال اطلاق مى‌شود.
2. از نظر شركت و عدم شركت بنى هاشم و در نتیجه شركت و عدم شركت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) كه در برخى اثبات شده و در برخى نفى شده است.
3. و از نظر شركت سایر افراد و قبائل نیز مانند حرب بن امیه و دیگران در این روایات اختلاف زیادى دیده مى‌شود.
4. و از نظر سال وقوع این جنگ كه در برخى آمده بیست سال پس از داستان فیل و در برخى 14 سال ذكر شده، و از این‌ها گذشته این داستان در بسیارى از كتب قدیم و جدید تاریخى و حدیثى ذكر نشده و بحثى از آن به میان نیامده، مانند تاریخ طبرى و كامل ابن اثیر و كتاب‌هاى شیعه و دیگران .
و با توجه به این كه به گفته خود اینان، این جنگ در ماه حرام واقع شده و این گناه بزرگى بود كه موجب ظلم و عدوان و قطع رحم گردید و بدان خاطر آن را «فجار» گفتند و از آن سو رسول خدا (صلی الله علیه و آله) از كودكى با اعمال خلاف و فسق و فجور و گناهان مردم زمان جاهلیت مبارزه مىكرد، و هر جا كه مىتوانست مخالفت خود را با كارهاى ناشایست ایشان ابراز مىنمود و ابوطالب عموى آن حضرت نیز صرف نظر از مقام والا و سیادتى كه بر بنى هاشم داشت، طبق روایاتى از اوصیاء پیامبران الهى و تابع دین حنیف ابراهیم (علیه‌السلام) بود، و داراى مقام وصایت و حامل اسرار پیمبران الهى بوده و چگونه مىتوان پذیرفت كه رسول خدا و عمویش ابوطالب در چنین جنگى شركت جسته و حتى كمک به جنگجویان قریش و كنانه كنند؟!
بنابر این اصل پذیرفتن این داستان مشكل و برای پذیرش آن دلیل معتبرى نداریم. (2)
منابع:
1. حمیری، عبدالملک بن هشام، سیره ابن هشام، ج 1، ص 184 ـ 186.
2. رسولی محلاتی، سید هاشم، درس‌هایى از تاریخ تحلیلى اسلام، ج 1، ص 299.