جمع بندی تفاوت دادگاه عدل الهی با پل صراط چیست؟
تبهای اولیه
سلام تفاوت دادگاه عدل الهی با پل صراط چیست؟
آیا این دو یکی هستند؟ یا مجزا هستند؟
چه تفاوتهایی باهم دارند؟
سلام تفاوت دادگاه عدل الهی با پل صراط چیست؟آیا این دو یکی هستند؟ یا مجزا هستند؟
چه تفاوتهایی باهم دارند؟
با سلام و تشکر از سوال شما
ببینید نگاه ما به محکمه عدل الهی، نباید نگاهی مانند محکمه های دنیوی باشد، که عده ای دور هم بنشینند و به سخنان طرفین گوش دهند تا مجرم شناخته و جرم و جزا معین گردد؛ بلکه قاضی محکمه قیامت، جهلی نسبت به افعال متهم ندارد تا برای آگاهی از اعمال او تشکیل محکمه دهد، همانطور که امام علی(ع) می فرمایند:
«اتَّقُوا مَعَاصِيَ اللَّهِ فِي الْخَلَوَاتِ فَإِنَّ الشَّاهِدَ هُوَ الْحَاكِم» (نهج البلاغه، حکمت شماره 324)
(از نافرمانی خداوند در خلوتها بپرهیزید، به درستی که شاهد (این نافرمانی ها)، خودش قاضی است.
پس محکمه عدل الهی در حقیقت آشکار ساختن حقیقت اعمال انسان است، به طوری که انسان از سیمایش شناخته می شود:
«يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسيماهُم»؛(الرحمن-41)؛ مجرمان از صورت هایشان شناخته می شوند.
و این محکمه الهی پنجاه موقف و ایستگاه دارد، که انسان ها با توجه به عملکرد و رتبه و مقام خویش در موقف های مختلف حسابرسی خواهند شد، امام صادق(ع) می فرمایند:
«فَإِنَّ لِلْقِيَامَةِ خَمْسِينَ مَوْقِفاً كُلُّ مَوْقِفٍ مِقْدَارُهُ أَلْفُ سَنَةٍ ثُمَّ تَلَا فِي يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ»(الکافی، شیخ کلینی، ج8،ص143)
به درستی که قیامت پنجاه ایستگاه دارد که مقدار هر کدام هزار سال است، سپس امام این آیه را تلاوت نمودند: «در روزی که مقدار آن هزار سال از سالهایی است که شما می شمارید».
یکی از این مواقف گذر از روی جهنم است، که همه باید از آن عبور کنند، قرآن کریم می فرماید:
«وَ إِنْ مِنْكُمْ إِلاَّ وارِدُها كانَ عَلى رَبِّكَ حَتْماً مَقْضِيًّا»(مریم-71)
و همه شما (بدون استثنا) وارد جهنم مىشويد اين امرى است حتمى و قطعى بر پروردگارت.
که در روایات از آن به پل صراط تعبیر شده است. (تفسیر نمونه، ج13، ص119)
و کسانی که در دنیا بر صراط مستقیم حرکت نکرده و به چپ و راست منحرف شده اند و به فرمایش قرآن از صراط مستقیم منحرف شده اند:
«وَ إِنَّ الَّذينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ عَنِ الصِّراطِ لَناكِبُونَ»(مومنون-74)
امّا كسانى كه به آخرت ايمان ندارند از اين راه منحرفند.
آنها در صراط اخروی نیز خواهند لغزید، چون همانطور که پیامبر(ص) فرمودند:
«الدنیا مزرعة الآخرة» (تنبیه الخواطر (مجموعه ورام)، ورام بن ابی فراس، ج1، ص183) آخرت مزرعه دنیا، و محل برداشت آن چیزی است که انسان در دنیا کاشته است.
پس در حقیقت صراط در قیامت تجلی صراط در دنیا است، و اگر انسان با افراط و تفریط هایش از صراط مستقیم در دنیا منحرف شود، در قیامت هم خواهد لغزید.(اسرار الحکم،ملاهادی سبزواری، 436؛ اسرار الآیات، ملاصدار، 192)
بنابراین صراط در دنیا با صراط در اخر دو روی یک سکه هستند، همان طور که فرموده اند:
«و هما صراطان، صراط في الدنيا و صراط في الآخرة. و أمّا الصراط الّذي في الدنيا، فهو الإمام المفترض الطاعة، من عرفه في الدنيا و اقتدى بهداه، مرّ على الصراط الّذي هو جسر جهنّم في الآخرة؛ و من لم يعرفه في الدنيا، زلّت قدّمه عن الصراط في الآخرة، فتردّى في نار جهنّم» (بحار الانوار، ج8، ص66)
دو صراط وجود دارد : صراطى در دنياست و صراطى در آخرت . صراط دنيا همان امامى است كه اطاعتش واجب است هركه در دنيا او را بشناسد و از او پيروى كند از صراط آخرت كه پلى است بر روى دوزخ ، بگذرد؛ و کسی که او را در دنیا نشناسد روز قیامت بر روی صراط قدمش خواهد لغزید و در جهنم خواهد افتاد.
و این روایت که فرموده اند:
«أَثْبَتُكُمْ قَدَماً عَلَى الصِّرَاطِ أَشَدُّكُمْ حُبّاً لِأَهْلِ بَيْتِي»(بحار الانوار، ج8، ص69)
ثابت قدم ترین شما بر صراط، کسی است که محبت او به اهل بیت(ع) شدیدتر باشد.
به این معناست که بیشترین چیزی که انسان را در دنیا هم در صراط مستقیم نگه می دارد محبت حقیقی اهل بیت(ع) است.
شاهد بر این مدعا این است که خود صراط مواقفی دارد که هر کدام مربوط به بخشی از تعالیم الهی و وظایف ما در دنیاست که در هر عرصه کوتاهی کرده باشیم در آن نقطه از پل دچار لغزش خواهیم شد.
همان طور که در مورد ولایت امیرالمومنین(ع) فرموده اند:
«لَا يَجُوزُ عَلَى الصِّرَاطِ إِلَّا مَنْ كَانَ مَعَهُ كِتَابٌ بِوَلَايَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب »(نهج الحق و کشف الصدق، علامه حلی، 223)
و در مورد صله رحم و ادای امانت فرموده اند:
«حَافَتَا الصِّرَاطِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ الرَّحِمُ وَ الْأَمَانَةُ فَإِذَا مَرَّ الْوَصُولُ لِلرَّحِمِ الْمُؤَدِّي لِلْأَمَانَةِ نَفَذَ إِلَى الْجَنَّةِ وَ إِذَا مَرَّ الْخَائِنُ لِلْأَمَانَةِ الْقَطُوعُ لِلرَّحِمِ لَمْ يَنْفَعْهُ مَعَهُمَا عَمَلٌ وَ تَكَفَّأُ بِهِ الصِّرَاطُ فِي النَّار»(الکافی، ج2، ص152)
دو كناره صراط در روز قيامت، رحم است و امانت، چون صله رحم كن و امانت پرداز بدان گذرد، به بهشت رسد چون خيانت كار در امانت و قطعكننده رحم بدان گذرد با آن هيچ كارى بدو سود ندهد و صراط او را در دوزخ واژگون كند.
و در مورد حق الناس فرموده اند:
قَنْطَرَةٌ عَلَى الصِّرَاطِ لَا يَجُوزُهَا عَبْدٌ بِمَظْلِمَة(الکافی، ج2، ص331)
بر روی (پل) صراط، بلندی ای است که گذر از آن بر بنده ای که حق الناس به گردنش هست ممکن نیست.
پل صراط در روایات نازک تر از مو و برنده تر از شمشیر توصیف شده است (بحارالانوار، ج8، ص65) که با توجه به مطالبی که گفتیم حکمت آن روشن می شود، چرا که در دنیا هم پیمودن مسیر صحیح و درست سخت و دشوار می باشد. (الالهیات، آیت الله سبحانی، ج4، ص270)
پس با این اوصافی که بیان شد، روشن می شود که عبور از پل صراط، در حقیقت جزئی از محکمه الهی در قیامت است.
موفق باشید
با سلام و تشکر از سوال شماببینید نگاه ما به محکمه عدل الهی، نباید نگاهی مانند محکمه های دنیوی باشد، که عده ای دور هم بنشینند و به سخنان طرفین گوش دهند تا مجرم شناخته و جرم و جزا معین گردد؛ بلکه قاضی محکمه قیامت، جهلی نسبت به افعال متهم ندارد تا برای آگاهی از اعمال او تشکیل محکمه دهد، همانطور که امام علی(ع) می فرمایند:
«اتَّقُوا مَعَاصِيَ اللَّهِ فِي الْخَلَوَاتِ فَإِنَّ الشَّاهِدَ هُوَ الْحَاكِم» (نهج البلاغه، حکمت شماره 324)
(از نافرمانی خداوند در خلوتها بپرهیزید، به درستی که شاهد (این نافرمانی ها)، خودش قاضی است.
پس محکمه عدل الهی در حقیقت آشکار ساختن حقیقت اعمال انسان است، به طوری که انسان از سیمایش شناخته می شود:
«يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسيماهُم»؛(الرحمن-41)؛ مجرمان از صورت هایشان شناخته می شوند.
و این محکمه الهی پنجاه موقف و ایستگاه دارد، که انسان ها با توجه به عملکرد و رتبه و مقام خویش در موقف های مختلف حسابرسی خواهند شد، امام صادق(ع) می فرمایند:
«فَإِنَّ لِلْقِيَامَةِ خَمْسِينَ مَوْقِفاً كُلُّ مَوْقِفٍ مِقْدَارُهُ أَلْفُ سَنَةٍ ثُمَّ تَلَا فِي يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ»(الکافی، شیخ کلینی، ج8،ص143)
به درستی که قیامت پنجاه ایستگاه دارد که مقدار هر کدام هزار سال است، سپس امام این آیه را تلاوت نمودند: «در روزی که مقدار آن هزار سال از سالهایی است که شما می شمارید».
یکی از این مواقف گذر از روی جهنم است، که همه باید از آن عبور کنند، قرآن کریم می فرماید:
«وَ إِنْ مِنْكُمْ إِلاَّ وارِدُها كانَ عَلى رَبِّكَ حَتْماً مَقْضِيًّا»(مریم-71)
و همه شما (بدون استثنا) وارد جهنم مىشويد اين امرى است حتمى و قطعى بر پروردگارت.
که در روایات از آن به پل صراط تعبیر شده است. (تفسیر نمونه، ج13، ص119)
و کسانی که در دنیا بر صراط مستقیم حرکت نکرده و به چپ و راست منحرف شده اند و به فرمایش قرآن از صراط مستقیم منحرف شده اند:
«وَ إِنَّ الَّذينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ عَنِ الصِّراطِ لَناكِبُونَ»(مومنون-74)
امّا كسانى كه به آخرت ايمان ندارند از اين راه منحرفند.
آنها در صراط اخروی نیز خواهند لغزید، چون همانطور که پیامبر(ص) فرمودند:
«الدنیا مزرعة الآخرة» (تنبیه الخواطر (مجموعه ورام)، ورام بن ابی فراس، ج1، ص183) آخرت مزرعه دنیا، و محل برداشت آن چیزی است که انسان در دنیا کاشته است.
پس در حقیقت صراط در قیامت تجلی صراط در دنیا است، و اگر انسان با افراط و تفریط هایش از صراط مستقیم در دنیا منحرف شود، در قیامت هم خواهد لغزید.(اسرار الحکم،ملاهادی سبزواری، 436؛ اسرار الآیات، ملاصدار، 192)
بنابراین صراط در دنیا با صراط در اخر دو روی یک سکه هستند، همان طور که فرموده اند:
«و هما صراطان، صراط في الدنيا و صراط في الآخرة. و أمّا الصراط الّذي في الدنيا، فهو الإمام المفترض الطاعة، من عرفه في الدنيا و اقتدى بهداه، مرّ على الصراط الّذي هو جسر جهنّم في الآخرة؛ و من لم يعرفه في الدنيا، زلّت قدّمه عن الصراط في الآخرة، فتردّى في نار جهنّم» (بحار الانوار، ج8، ص66)
دو صراط وجود دارد : صراطى در دنياست و صراطى در آخرت . صراط دنيا همان امامى است كه اطاعتش واجب است هركه در دنيا او را بشناسد و از او پيروى كند از صراط آخرت كه پلى است بر روى دوزخ ، بگذرد؛ و کسی که او را در دنیا نشناسد روز قیامت بر روی صراط قدمش خواهد لغزید و در جهنم خواهد افتاد.
و این روایت که فرموده اند:
«أَثْبَتُكُمْ قَدَماً عَلَى الصِّرَاطِ أَشَدُّكُمْ حُبّاً لِأَهْلِ بَيْتِي»(بحار الانوار، ج8، ص69)
ثابت قدم ترین شما بر صراط، کسی است که محبت او به اهل بیت(ع) شدیدتر باشد.
به این معناست که بیشترین چیزی که انسان را در دنیا هم در صراط مستقیم نگه می دارد محبت حقیقی اهل بیت(ع) است.
شاهد بر این مدعا این است که خود صراط مواقفی دارد که هر کدام مربوط به بخشی از تعالیم الهی و وظایف ما در دنیاست که در هر عرصه کوتاهی کرده باشیم در آن نقطه از پل دچار لغزش خواهیم شد.
همان طور که در مورد ولایت امیرالمومنین(ع) فرموده اند:
«لَا يَجُوزُ عَلَى الصِّرَاطِ إِلَّا مَنْ كَانَ مَعَهُ كِتَابٌ بِوَلَايَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب »(نهج الحق و کشف الصدق، علامه حلی، 223)
و در مورد صله رحم و ادای امانت فرموده اند:
«حَافَتَا الصِّرَاطِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ الرَّحِمُ وَ الْأَمَانَةُ فَإِذَا مَرَّ الْوَصُولُ لِلرَّحِمِ الْمُؤَدِّي لِلْأَمَانَةِ نَفَذَ إِلَى الْجَنَّةِ وَ إِذَا مَرَّ الْخَائِنُ لِلْأَمَانَةِ الْقَطُوعُ لِلرَّحِمِ لَمْ يَنْفَعْهُ مَعَهُمَا عَمَلٌ وَ تَكَفَّأُ بِهِ الصِّرَاطُ فِي النَّار»(الکافی، ج2، ص152)
دو كناره صراط در روز قيامت، رحم است و امانت، چون صله رحم كن و امانت پرداز بدان گذرد، به بهشت رسد چون خيانت كار در امانت و قطعكننده رحم بدان گذرد با آن هيچ كارى بدو سود ندهد و صراط او را در دوزخ واژگون كند.
و در مورد حق الناس فرموده اند:
قَنْطَرَةٌ عَلَى الصِّرَاطِ لَا يَجُوزُهَا عَبْدٌ بِمَظْلِمَة(الکافی، ج2، ص331)
بر روی (پل) صراط، بلندی ای است که گذر از آن بر بنده ای که حق الناس به گردنش هست ممکن نیست.
پل صراط در روایات نازک تر از مو و برنده تر از شمشیر توصیف شده است (بحارالانوار، ج8، ص65) که با توجه به مطالبی که گفتیم حکمت آن روشن می شود، چرا که در دنیا هم پیمودن مسیر صحیح و درست سخت و دشوار می باشد. (الالهیات، آیت الله سبحانی، ج4، ص270)پس با این اوصافی که بیان شد، روشن می شود که عبور از پل صراط، در حقیقت جزئی از محکمه الهی در قیامت است.
موفق باشید
درود بر شما.
به نظر من اگر کامل تر توضیح دهید بهتر است.
یا علی
درود بر شما.
به نظر من اگر کامل تر توضیح دهید بهتر است.
با سلام و احترام:Gol:
ممنونم، اگر ممکن هست بفرمایید کدام بخش ابهام دارد، تا به بررسی بیشتر آن بپردازیم.
حاضر
سلام علیکم
در سرای قیامت، مواقف فراوانی وجود دارد که خداوند، در آن مواقف، انسان را باز خواست می کند و اعمال خوب و بد او را بررسی می نماید.
دربارةمواقف قيامت پرسيدهايد:
در سورة معارج آيه چهار آمده است: تعرح الملائكة والروح اليه في يومٍ كان مقداره خمسين الفَ سنَةٍ بسياري از مفسرين در ذيل اين آيه به حديثي از امام صادق ـ عليهالسّلام ـ اشاره كردهاند كه حضرت در فرازي از آن ميفرمايند: حاسبوا انفسكم قبل ان تحاسبو عليها فان للقيامة خمسين موقفاً، كلّ موقفٍ مقداره الف سنةٍ[1] ترجمه: نفس خود را حسابرسي كنيد پيش از آنكه در قيامت از شما حسابرسي كنند زيرا در قيامت پنجاه موقف و ايستگاه است كه هر يك در مقدار هزار سال طول ميكشد.
همين حديث را علامه مجلسي نيز در بحارالانوار با كمي تفاوت از امالي شيخ طوسي نقل كردهاند[2] چنان كه از حديث بر ميآيد مواقف قيامت را پنجاه موقف ذكر كردهاند ولي هيچ حديثي بدست نيامد كه اين پنجاه موقف را ذكر كرده باشد ولي بر اساس ساير روايت در اين باره اظهار نظرهايي صورت گرفته است. شيخ صدوق در رسالة اعتقادات ميفرمايد: عقيده ما اين است كه اسم هر يك از عقباتي كه در محشر هستند اسم يكي از فرايض اوامر و نواهي الهي است، كه در هر عقبه دربارة آن از انسان سؤال ميشود و در صورتي كه كوتاهي كرده باشد در آن حبس شده و حقّ خداوند از او مكالبه ميشود.[3]
شيخ مفيد نيز در توضيح همين عبارت صدوق ميگويد: عقبات عبارتند از اعمال واجب و سؤال از آنها و منظور از عقبات كوهها و درههاي واقعي نيست بلكه اعمال به عقبه تشبيه شدهاند چنان كه در آية شريفه: فلا اقنحم العقبه، و ما ادريك ما العقبه[4]، آمده است؛ يعني: ولي او از آن گردنة مهم نگذشت و تو چه ميداني آن گردنه چيست.[5]
صدوق برخي از اين عقبات را كه بر روي صراط هستند چنين نام ميبرد، ولايت، مرصاد[6]، رحيم، امانت، صلاة و... كه مورد تأييد شيخ نيز قرار ميگيرد[7].
صاحب كنزالدقائق در تفسير سورة معارج فرازي از يك حديث را ذكر كرده كه به آن اشاره ميكنيم[8]روايتي طولاني از اميرالمؤمنين علي ـ عليهالسّلام ـ در كتاب التوحيد شيخ صدوق آمده است كه از آن فردي در بارة اختلافات ظاهري آيات قرآن از حضرت سؤال ميكنند و در بخشي از آن روايت به آيات قيامت اشاره ميكند آيات 38 نبأ و 23 انعام و 25 عنكبوت و 65 ص و 28 ق و 65 يس را ذكر ميكند. كه در يكي خبر ميدهد كه آنها سخن نميگويند در ديگري با اذن سخن ميگويند و صحيح ميگويند و در آيه ديگر از اين كه آنها خود را مشرك نميدانند خبر ميدهد و در جاي ديگر مُخاصمة اهل جهنم را بيان ميكند.
حضرت در جواب ميفرمايند هر يك از اين آيات مربوط به يكي از مواطن قيامت است چرا كه در يك موطن خداوند انسانها را در يك جا جمع ميكند و آنها گروه گروه ميشوند و با هم صحبت ميكنند و برخي براي برخي استغفاره ميكنند و برخي ديگران را لعن ميكنند. در موطني ديگر به احوالات خود گريه ميكنند، در يك موطن از آنها استنطاق ميشود ولي ميگويند ما مشرك نبوديم و خداوند بر دهان آنها مهر زده و از اعضاء و جوارحشان سؤال ميكند، در موطن ديگر از هم ميگريزند و در اين موطن انبياء شهادت ميدهند و[9]....
ظاهر سخن اميرالمؤمنين چنان نيست كه مواطن قيامت منحصر به همين موارد باشد لذا برخي از نويسندگان تلاش كردهاند بر همين منوال، مواقف قيامت را بر اساس آيات قرآن بيان كنند، برخي نيز بر اساس رواياتي كه موارد سؤال در قيامت را ذكر كردهاند اين مواقف را بر شمردهاند كه به نام اين كتب اشاره خواهد شد.
درباره مدت زمان توقف در اين مواقف علامه طباطبايي ميفرمايند: منظور از پنجاه هزار سال بودن آن است كه اين فاصله به قدري است كه اگر در اين دنيا باشد و زمان جاري در اين دنيا بر آن منطبق شود پنجاه هزارسال طول خواهد كشيد ولي چنان كه در روايت آمده به فرموده پيامبر اكرم (ص) اين زمان براي مؤمن از مدت زمان اداي يك نماز واجب در دنيا كوتاهتر است[10].
براي مطالعه بيشتر ميتوانيد به كتابهاي ذيل مراجعه فرمائيد
1ـ سرنوشت انسان، احمد زمرديان شيرازي، كتابفروشي اسلاميه، تهران، 1351، چاپ دوّم.
2ـ معاد از نظر روح و جسم، محمد تقي فلسفي، نشر معارف اسلامي، تهران، 1362، جلد دوّم.
بنابراین، پل صراط، یکی از جاها و وسیله هایی است که خداوند به وسیله آن، عدالت خودش را به منصه ظهور می گذارد و همگان را مورد حساب و بررسی قرا می دهد و پاسخ بدی و خوبی همگان را می دهد، همچنان که خودش فرموده است: «فمن یعمل مثقال ذرة خیراً یره* و من یعمل مثقال ذرة شرا یره» [11]
منابع و مآخذ
[1] . کلینی، محمد، الكافي، دارلكتب الاسلامي، تهران، 1362، چاپ چهارم، ج8، ص 143 به حديث 108
[2]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، دار احياء التراث العربي، با بيروت لبنان، 1403هـ ق، ج7، ص126، حديث3
[3] . همان، ص129
[4] .قرآن كريم، سورةبلد، 11ـ13
[5] . بحارالنوار، همان.
[6] . بر اساس آيه، ان ربك لبالمرصاد، فجر، 14
[7] . همان، ص130.
[8] .محمد بن محمد رضا مشهدي قمي، تفسير كنزالدقائق و بحرالغرايب، تحقيق جنين در گاهي،مؤسسه چاپ و نشر و وزارت ارشاد، تهران، 1411هـ ق به، ج13، ص432.
[9] .صدوق، ابي جعفر محمد بن علي، التوحيد،جامعه مدرسين حوزه علميه، قم، بيتا، ص260، 261، حديث5.
[10] . طباطبايي، سيد محمد حسين (علامه)، الميزان في تفسير القرآن،مؤسسه مطبوعاتي اسماعيليان، قم، 1371،چاپ پنجم، ج20، ص7و 12
[11]. زلزال: 99/ 7 ـ 8.
جمع بندی
__________________
سوال:
تفاوت دادگاه عدل خداوند و پل صراط در چیست؟
پاسخ:
اولا دادگاه عدل الهی در قیامت مانند دادگاه های دنیوی نیست که عده ای دور هم بنشینند و به سخنان طرفین گوش دهند تا مجرم شناخته و متناسب با جرمش، برایش مجازات معین گردد؛ بلکه قاضی محکمه قیامت، جهلی نسبت به افعال متهم ندارد تا برای آگاهی از اعمال او تشکیل محکمه دهد، همانطور که امام علی(ع) می فرمایند:
«اتَّقُوا مَعَاصِيَ اللَّهِ فِي الْخَلَوَاتِ فَإِنَّ الشَّاهِدَ هُوَ الْحَاكِم» (1)
از نافرمانی خداوند در خلوتها بپرهیزید، به درستی که شاهد (این نافرمانی ها)، خودش قاضی است.
پس محکمه عدل الهی در حقیقت آشکار ساختن حقیقت اعمال انسان است، به طوری که دیگر مجرمین از سیمایشان شناخته می شوند:
«يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسيماهُم»؛(2)
و این محکمه الهی مواقف و ایستگاه های متعددی دارد، که انسان ها با توجه به عملکرد و رتبه و مقام خویش در موقف های مختلف حسابرسی خواهند شد، امام صادق(ع) می فرمایند:
«فَإِنَّ لِلْقِيَامَةِ خَمْسِينَ مَوْقِفاً كُلُّ مَوْقِفٍ مِقْدَارُهُ أَلْفُ سَنَةٍ ثُمَّ تَلَا فِي يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ»(3)
به درستی که قیامت پنجاه ایستگاه دارد که مقدار هر کدام هزار سال است، سپس امام این آیه را تلاوت نمودند: «در روزی که مقدار آن هزار سال از سالهایی است که شما می شمارید».
و پل صراط در حقیقت یکی از این مواقف است، یعنی گذر از روی جهنم، که همه باید از آن عبور کنند، قرآن کریم می فرماید:
«وَ إِنْ مِنْكُمْ إِلاَّ وارِدُها كانَ عَلى رَبِّكَ حَتْماً مَقْضِيًّا»(4)
و همه شما (بدون استثنا) وارد جهنم مىشويد اين امرى است حتمى و قطعى بر پروردگارت.
که در روایات از آن به پل صراط تعبیر شده است. (5)
و کسانی که در دنیا بر صراط مستقیم حرکت نکرده و به چپ و راست منحرف شده اند و به فرمایش قرآن از صراط مستقیم منحرف شده اند:
«وَ إِنَّ الَّذينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ عَنِ الصِّراطِ لَناكِبُونَ»(6)
امّا كسانى كه به آخرت ايمان ندارند از اين راه منحرفند.
آنها در صراط اخروی نیز خواهند لغزید، چون همانطور که پیامبر(ص) فرمودند:
«الدنیا مزرعة الآخرة» (7)
آخرت مزرعه دنیا، و محل برداشت آن چیزی است که انسان در دنیا کاشته است.
پس در حقیقت صراط در قیامت تجلی صراط در دنیا است، و اگر انسان با افراط و تفریط هایش از صراط مستقیم در دنیا منحرف شود، در قیامت هم خواهد لغزید.(8)
بنابراین صراط در دنیا با صراط در اخر دو روی یک سکه هستند، همان طور که فرموده اند:
«و هما صراطان، صراط في الدنيا و صراط في الآخرة. و أمّا الصراط الّذي في الدنيا، فهو الإمام المفترض الطاعة، من عرفه في الدنيا و اقتدى بهداه، مرّ على الصراط الّذي هو جسر جهنّم في الآخرة؛ و من لم يعرفه في الدنيا، زلّت قدّمه عن الصراط في الآخرة، فتردّى في نار جهنّم» (9)
دو صراط وجود دارد : صراطى در دنياست و صراطى در آخرت . صراط دنيا همان امامى است كه اطاعتش واجب است هركه در دنيا او را بشناسد و از او پيروى كند از صراط آخرت كه پلى است بر روى دوزخ ، بگذرد؛ و کسی که او را در دنیا نشناسد روز قیامت بر روی صراط قدمش خواهد لغزید و در جهنم خواهد افتاد.
و این روایت که فرموده اند:
«أَثْبَتُكُمْ قَدَماً عَلَى الصِّرَاطِ أَشَدُّكُمْ حُبّاً لِأَهْلِ بَيْتِي»(10)
ثابت قدم ترین شما بر صراط، کسی است که محبت او به اهل بیت(ع) شدیدتر باشد.
به این معناست که بیشترین چیزی که انسان را در دنیا هم در صراط مستقیم نگه می دارد محبت حقیقی اهل بیت(ع) است.
شاهد بر این مدعا این است که خود صراط مواقفی دارد که هر کدام مربوط به بخشی از تعالیم الهی و وظایف ما در دنیاست که در هر عرصه کوتاهی کرده باشیم در آن نقطه از پل دچار لغزش خواهیم شد.
همان طور که در مورد ولایت امیرالمومنین(ع) فرموده اند:
«لَا يَجُوزُ عَلَى الصِّرَاطِ إِلَّا مَنْ كَانَ مَعَهُ كِتَابٌ بِوَلَايَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب »(11)
عبور از صراط بر کسی جایز نیست مگر این که نوشته ای مبنی بر پذیرش ولایت علی بن ابیطالب(ع) با خود داشته باشد.
و در مورد صله رحم و ادای امانت فرموده اند:
«حَافَتَا الصِّرَاطِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ الرَّحِمُ وَ الْأَمَانَةُ فَإِذَا مَرَّ الْوَصُولُ لِلرَّحِمِ الْمُؤَدِّي لِلْأَمَانَةِ نَفَذَ إِلَى الْجَنَّةِ وَ إِذَا مَرَّ الْخَائِنُ لِلْأَمَانَةِ الْقَطُوعُ لِلرَّحِمِ لَمْ يَنْفَعْهُ مَعَهُمَا عَمَلٌ وَ تَكَفَّأُ بِهِ الصِّرَاطُ فِي النَّار»(12)
دو كناره صراط در روز قيامت، رحم است و امانت، چون صله رحم كن و امانت پرداز بدان گذرد، به بهشت رسد چون خيانت كار در امانت و قطعكننده رحم بدان گذرد با آن هيچ كارى بدو سود ندهد و صراط او را در دوزخ واژگون كند.
و در مورد حق الناس فرموده اند:
«قَنْطَرَةٌ عَلَى الصِّرَاطِ لَا يَجُوزُهَا عَبْدٌ بِمَظْلِمَة(13)
بر روی (پل) صراط، بلندی ای است که گذر از آن بر بنده ای که حق الناس به گردنش هست ممکن نیست.
و این که پل صراط در روایات نازک تر از مو و برنده تر از شمشیر توصیف شده است (14) با توجه به مطالبی که گفتیم حکمت آن روشن می شود، چرا که در دنیا هم پیمودن مسیر صحیح و درست سخت و دشوار می باشد. (15)
پس با این اوصافی که بیان شد، روشن می شود که عبور از پل صراط، در حقیقت جزئی از محکمه الهی در قیامت است.
___________________________________
1) نهج البلاغه، نسخه صبحی صالح، حکمت شماره 324.
2) الرحمن-41.
3) الکافی، شیخ کلینی، ج8،ص143.
4) مریم-71.
5) تفسیر نمونه، ج13، ص119.
6) مومنون-74.
7) تنبیه الخواطر (مجموعه ورام)، ورام بن ابی فراس، ج1، ص183.
اسرار الحکم،ملاهادی سبزواری، 436؛ اسرار الآیات، ملاصدار، 192.
9) بحار الانوار، علامه مجلسی، ج8، ص66.
10) همان، ج8، ص69.
11) نهج الحق و کشف الصدق، علامه حلی، 223.
12) الکافی، ج2، ص152.
13) الکافی، ج2، ص331.
14) بحارالانوار، ج8، ص65.
15) الالهیات، آیت الله سبحانی، ج4، ص270.