جمع بندی شهادت زمینی که روی آن نماز می خوانیم؟

کارشناس بحث: استاد پیام

شهادت زمين در روايات

حال بايد درِ آستانة اهل بيت (علیهم السلام) زانو بزنيم و از زبان آنها بشنويم كه معناي شهادت زمين چيست؟
روايات در اين زمينه دو دسته اند:

الف) رواياتي كه به صورت كلّی، اصل شهادت دادن زمين را تأييد مي كند:
1. از ابو سعيد خدري نقل شده كه مي گفت: هرگاه در بيابان هستي صدا را به اذان بلند كن. چرا كه رسول خدا (صلی الله علیه وآله) مي فرمود: لَا يَسْمَعُهُ جِنَّ وَ الْاِنْسَ وَ لَا حَجَرٌ اِلَّا يَشْهَد لَهُ؛[1] هيچ جن و انس و قطعه سنگي آن را نمي شنود؛ مگر اينكه براي او (در قيامت) گواهي مي دهد.
2. علي (علیه السلام) فرمود: صَلُّوا مِنَ الْمَسَاجِدِ فِي بِقَاعٍ مُخْتَلِفَةٍ فَإِنَّ كُلَّ بُقْعَةٍ تَشْهَدُ لِلْمُصَلِّي عَلَيْهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ؛[2] در قسمتهاي مختلف مساجد نماز بخوانيد؛ زيرا هر قطعة زميني در قيامت براي كسي كه روي آن نماز خوانده گواهي مي دهد.
3. امير مؤمنان علي (علیه السلام) هنگامي كه بيت المال را تقسيم مي كرد و خالي مي شد، دو ركعت نماز بجا مي آورد و مي فرمود: اِشْهَدِي اَنِّي مَلَأتُكِ بِحَقِّ، وَ فَرَغْتُكِ بِحَقِّ؛[3] گواهي ده كه من تو را به حق پر كردم و به حق خالي كردم.
ب) رواياتي كه خبردادن زمين را معنا مي كند:
1. در حديثي از پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) مي خوانيم كه فرمود: أ تَدْرُونَ مَا اَخْبَارُهَا؛ آيا مي دانيد منظور از اخبار زمين (در اينجا) چيست؟ گفتند: خدا و پيغمبرش آگاه ترند. حضرت فرمود: أَخْبَارُهَا أَنْ تَشْهَدَ عَلَى كُلِّ عَبْدٍ وَ أَمَةٍ بِمَا عَمِلَ عَلَى ظَهْرِهَا تَقُولُ عَمِلَ كَذَا وَ كَذَا يَوْمَ كَذَا وَ كَذَا فَهَذَا أَخْبَارُهَا؛[4] منظور از خبردادن زمين، اين است كه اعمال هر مرد و زني را كه بر روي زمين انجام داده، خبر مي دهد و مي گويد: فلان شخص در فلان روز، فلان كار را انجام داد، اين است خبر دادن زمين.
2. در حديث ديگر فرمود: حَافِظُوا عَلَى الْوُضُوءِ وَ خَيْرُ أَعْمَالِكُمُ الصَّلَاةُ وَ تَحَفَّظُوا مِنَ الْأَرْضِ فَإِنَّهَا أُمُّكُمْ وَ لَيْسَ فِيهَا أَحَدٌ يَعْمَلُ خَيْراً أَوْ شَرّاً إِلَّا وَ هِيَ مُخْبِرَةٌ بِهِ؛[5] بر وضو مواظبت كنيد، و بهترين اعمال شما نماز است، و مراقب زمين كه مادر شما است [و در دامن آن رشد و بالندگي مي يابيد] هيچ انساني، كار خير يا شرّي بجا نمي آورد، مگر اينكه زمين از آن خبر مي دهد.
همين مرا كافي است
مردي خدمت پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) آمد و عرض كرد: عَلِّمْنِي مِمَّا عَلَّمَكَ الله؛ از آنچه خداوند به تو تعليم داده به من بياموز. پيغمبر اكرم (صلی الله علیه وآله) او را به مردي از يارانش سپرد تا قرآن به وي تعليم كند، و او سورة (( اِذَا زُلْزِلَتِ الْاَرْضُ ... يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ اَخْبَارَهَا....)) را تا آخر به وي تعليم داد. آن مرد از جا برخاست و گفت: همين مرا كافي است.
وقتي به پيامبر (صلی الله علیه وآله) گزارش دادند، حضرت فرمود: او را به حال خود رها كنيد كه فقيه بازگشت. دليل آن هم روشن است؛ زيرا كسي كه مي داند اعمال انسان حتي به اندازه يك ذرّه، محاسبه مي شود و زمين، همة اعمال انسان را ضبط مي كند و گزارش مي دهد در اين دنيا كاملاً مراقب كردار خويش است و بزرگ ترين اثر تربيتي را بر وي دارد.[6]

[1]. مجمع البيان، فضل بن حسن طبرسي، ناصر خسرو، تهران، 1372 ش، چاپ سوم، ج10، ص799.
[2]. وسائل الشيعه، ج5، ص188؛ بحار الانوار، ج8، ص384؛ لئالي الاخبار، ج5، ص79؛ الميزان، ج6، ص337.
[3]. لئالي الاخبار، ج5، ص79؛ تفسير نمونه، ج27، ص225.
[4]. تفسير نور الثقلين، عروسي حويزي، اسماعيليان، قم، 1415 ق، چاپ چهارم، ج5، ص649.
[5]. مجمع البيان، ج10، ص799.
[6]. تفسير نمونه، ج27، ص232، با تغييرات مختصر.

علي (علیه السلام) فرمود: صَلُّوا مِنَ الْمَسَاجِدِ فِي بِقَاعٍ مُخْتَلِفَةٍ فَإِنَّ كُلَّ بُقْعَةٍ تَشْهَدُ لِلْمُصَلِّي عَلَيْهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ؛ در قسمتهاي مختلف مساجد نماز بخوانيد؛ زيرا هر قطعة زميني در قيامت براي كسي كه روي آن نماز خوانده گواهي مي دهد.
وسائل الشيعه، ج5، ص188

به نام خدا
چه فرقی میکند که چند قسمت شهادت بدهد یا یک قسمت چند نماز رو شهادت بدهد ؟؟

شما به یک نفر احسان کنین بهتره یا به چندین نفر؟
خب حکایت همینه.... نماز گزاردن تو مکان ها و زمین های مختلف بهتر از یک جا و یک مکان هست... چه بهتر که اون مکان ها و زمین ها مساجد و حرم معصومین (ع) باشن...

داشتن گواهان بیشتر، و دل نبستن به جایی خاص در مسجد برای توی چشم بودن همیشگی، ودر آستانه ریاکاری قرار نگرفتن.

تحفّظوا من الأرض فإنّها أمّکم و إنّه لیس من أحد عامل علیها خیرا أو شرّا إلّا و هی مخبره به.
حرمت زمین را بدارید که بمنزله مادر شماست و هر که روى زمین کار بد یا خوبى کند، از آن خبر میدهد.
نهج الفصاحه ح1130

در دادگاه عدالت الهی شاهدانی هستند که بر اعمال انسانها گواهی می­دهند و داوری عادلانه الهی با استناد به شهادت این شهود انجام می­پذیرد. این گواهی تفاوتی بنیادین با شهادت شهود در دنیا دارد و دارای ویژگیهایی است، از جمله: الف) شاهدان اعمال در روز قیامت، باید اعمال را در ظرف تحقق آن یعنی دنیا ملاحظه کرده باشند. اگر شاهد الف صرفاً به استناد گفته ب بر عمل شخص ج شهادت دهد، هر چند ب بر حق باشد، شهادت او کامل نیست؛ زیرا الف بر گفته ب شاهد است نه بر عمل ج.
ب)شاهدان روز قیامت، هم بر ظاهر عمل شهادت می­دهند و هم بر باطن آن، زیرا شاهد کامل شاهدی است که از پوسته ظاهر بگذرد و به درون عمل نفوذ کند. بر ظاهر هیچ عملی نمی­توان حکم قطعی و کامل کرد. ممیز واقعی بسیاری از اعمال، ظاهر آنها نیست بلکه انگیزه و نیتی است که عمل بر پایه آن انجام شده است.
ج) شاهدان اعمال باید از هر گونه خطا در مقام تحمل اعمال و سپس گواهی به آن مصون باشند، تا شهادت آنها کاملا درست و واقعی باشد.[1]

شاهدان روز قیامت
شاهدان روز قیامت در یک تقسیم بندی به شهود بیرونی و درونی تقسیم می­شوند؛ شهود بیرونی که بیرون از وجود خود انسانند، عبارتند از: خداوند متعال، پیامبران، اولیای الهی، فرشتگان الهی، نامه اعمال، زمین و زمان و شهود درونی که در وجود خود انسان هستند، اعضا و جوارح انسانند.البته شاهد دیگری بر اعمال انسان وجود دارد که از سنخ دو قسم مذکور نیست و آن تجسم یافتن حقیقت اعمال انسان است.[2] که در ادامه توضیح هر کدام بیان می­شود:
1. خداوند متعال
در روز رستاخیز خداوند خود در راس گواهان قرار دارد، زیرا تمامی ویژگیهای لازم برای شهادت در ئات پاک الهی به صورت کامل و بدون نقص وجود دارد:

7. زمان
در برخی روایات، زمان نیز در زمره شاهدان رستاخیز قرار دارد.از امام صادق(ع) روایت شده است که درباره گواهی روز و شب فرمود:

[17] . انديشه اسلامي، همان، ص212

یَومَئِذٍ تُحَدِّث‌ُ: ‌آن‌ روز سخن‌ گوید زمین‌. ‌یعنی‌ حق‌ ‌تعالی‌ قوه تکلّم‌ ‌در‌ ‌آن‌ ایجاد فرماید، چنانچه‌ ‌در‌ شجره حضرت‌ موسی‌ ‌علیه‌ السّلام‌، ‌تا‌ ‌در‌ سخن‌ آید و گوید أَخبارَها: خبرهای‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌به‌ آنچه‌ ‌در‌ روی‌ ‌آن‌ واقع‌ ‌شده‌.

چنانچه‌ حضرت‌ پیغمبر صلّی‌ اللّه‌ ‌علیه‌ و آله‌ و سلّم‌ فرمود باصحاب‌: أ تدرون‌ ‌ما اخبارها! قالوا اللّه‌ و رسوله‌ اعلم‌. ‌قال‌ اخبارها ‌ان‌ تشهد ‌علی‌ کل‌ّ ‌عبد‌ و امة ‌بما‌ عمل‌ کل‌ّ ‌علی‌ ظهرها یقول‌ عمل‌ کذا و کذا یوم کذا و کذا فهذا اخبارها. آیا می‌دانید خبرهای‌ زمین‌ چه‌ ‌باشد‌! گفتند ‌خدا‌ و پیغمبر داناترست‌. فرمود اخبار زمین‌ ‌آن‌ ‌است‌ ‌که‌ گواهی‌ دهد ‌بر‌ ‌هر‌ مرد و زنی‌ ‌به‌ آنچه‌ عمل‌ کرده‌ ‌باشد‌ ‌هر‌ یک‌ ‌بر‌ روی‌ ‌آن‌ و گوید فلان‌ و فلان‌ عمل‌ چنین‌ و چنان‌ کرد ‌در‌ روز چنین‌ و چنان‌، ‌پس‌ اخبار زمین‌ ‌اینکه‌ ‌باشد‌.سبحاني، جعفر، الالهيات، قم، موسسه امام صادق(ع)، چاپ ششم، 1384، ج4، ص255

[=arial]جمع بندی:

سوال:
سلام.وقتتون بخیر.
(عذر خواهی میکنم اگه تاپیک و تو جای اشتباهی زدم)
ایا زمینی که روش نماز میخونیم روز قیامت شهادت میده؟
برا گناهی هم که روش انجام دادیم شهادت میده؟
اگر میده ایا این شهادتش اصلا بدردمون میخوره؟
اگه شخصی رو یه زمینی نماز بخونه سپس بره 10 متر اونورتر نماز بخونه ایا دو تیکه از زمین براش شهادت میدن یا یه تیکه حساب میشه

پاسخ: سلام علیکم"

روايات در اين زمينه(شهادت زمين) دو دسته اند:

الف) رواياتي كه به صورت كلّی، اصل شهادت دادن زمين را تأييد مي كند:
1. از ابو سعيد خدري نقل شده كه مي گفت: هرگاه در بيابان هستي صدا را به اذان بلند كن. چرا كه رسول خدا (صلی الله علیه وآله) مي فرمود: لَا يَسْمَعُهُ جِنَّ وَ الْاِنْسَ وَ لَا حَجَرٌ اِلَّا يَشْهَد لَهُ؛[1] هيچ جن و انس و قطعه سنگي آن را نمي شنود؛ مگر اينكه براي او (در قيامت) گواهي مي دهد.
2. علي (علیه السلام) فرمود: صَلُّوا مِنَ الْمَسَاجِدِ فِي بِقَاعٍ مُخْتَلِفَةٍ فَإِنَّ كُلَّ بُقْعَةٍ تَشْهَدُ لِلْمُصَلِّي عَلَيْهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ؛[2] در قسمتهاي مختلف مساجد نماز بخوانيد؛ زيرا هر قطعة زميني در قيامت براي كسي كه روي آن نماز خوانده گواهي مي دهد.
3. امير مؤمنان علي (علیه السلام) هنگامي كه بيت المال را تقسيم مي كرد و خالي مي شد، دو ركعت نماز بجا مي آورد و مي فرمود: اِشْهَدِي اَنِّي مَلَأتُكِ بِحَقِّ، وَ فَرَغْتُكِ بِحَقِّ؛[3] گواهي ده كه من تو را به حق پر كردم و به حق خالي كردم.
ب) رواياتي كه خبردادن زمين را معنا مي كند:
1. در حديثي از پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) مي خوانيم كه فرمود: أ تَدْرُونَ مَا اَخْبَارُهَا؛ آيا مي دانيد منظور از اخبار زمين (در اينجا) چيست؟ گفتند: خدا و پيغمبرش آگاه ترند. حضرت فرمود: أَخْبَارُهَا أَنْ تَشْهَدَ عَلَى كُلِّ عَبْدٍ وَ أَمَةٍ بِمَا عَمِلَ عَلَى ظَهْرِهَا تَقُولُ عَمِلَ كَذَا وَ كَذَا يَوْمَ كَذَا وَ كَذَا فَهَذَا أَخْبَارُهَا؛[4] منظور از خبردادن زمين، اين است كه اعمال هر مرد و زني را كه بر روي زمين انجام داده، خبر مي دهد و مي گويد: فلان شخص در فلان روز، فلان كار را انجام داد، اين است خبر دادن زمين.
2. در حديث ديگر فرمود: حَافِظُوا عَلَى الْوُضُوءِ وَ خَيْرُ أَعْمَالِكُمُ الصَّلَاةُ وَ تَحَفَّظُوا مِنَ الْأَرْضِ فَإِنَّهَا أُمُّكُمْ وَ لَيْسَ فِيهَا أَحَدٌ يَعْمَلُ خَيْراً أَوْ شَرّاً إِلَّا وَ هِيَ مُخْبِرَةٌ بِهِ؛[5] بر وضو مواظبت كنيد، و بهترين اعمال شما نماز است، و مراقب زمين كه مادر شما است [و در دامن آن رشد و بالندگي مي يابيد] هيچ انساني، كار خير يا شرّي بجا نمي آورد، مگر اينكه زمين از آن خبر مي دهد.
همين مرا كافي است
مردي خدمت پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) آمد و عرض كرد: عَلِّمْنِي مِمَّا عَلَّمَكَ الله؛ از آنچه خداوند به تو تعليم داده به من بياموز. پيغمبر اكرم (صلی الله علیه وآله) او را به مردي از يارانش سپرد تا قرآن به وي تعليم كند، و او سورة (( اِذَا زُلْزِلَتِ الْاَرْضُ ... يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ اَخْبَارَهَا....)) را تا آخر به وي تعليم داد. آن مرد از جا برخاست و گفت: همين مرا كافي است.
وقتي به پيامبر (صلی الله علیه وآله) گزارش دادند، حضرت فرمود: او را به حال خود رها كنيد كه فقيه بازگشت. دليل آن هم روشن است؛ زيرا كسي كه مي داند اعمال انسان حتي به اندازه يك ذرّه، محاسبه مي شود و زمين، همة اعمال انسان را ضبط مي كند و گزارش مي دهد در اين دنيا كاملاً مراقب كردار خويش است و بزرگ ترين اثر تربيتي را بر وي دارد.[6]

[1]. مجمع البيان، فضل بن حسن طبرسي، ناصر خسرو، تهران، 1372 ش، چاپ سوم، ج10، ص799.
[2]. وسائل الشيعه، ج5، ص188؛ بحار الانوار، ج8، ص384؛ لئالي الاخبار، ج5، ص79؛ الميزان، ج6، ص337.
[3]. لئالي الاخبار، ج5، ص79؛ تفسير نمونه، ج27، ص225.
[4]. تفسير نور الثقلين، عروسي حويزي، اسماعيليان، قم، 1415 ق، چاپ چهارم، ج5، ص649.
[5]. مجمع البيان، ج10، ص799.
[6]. تفسير نمونه، ج27، ص232، با تغييرات مختصر.