جمع بندی شهادت زمینی که روی آن نماز می خوانیم؟
تبهای اولیه
سلام.وقتتون بخیر.
(عذر خواهی میکنم اگه تاپیک و تو جای اشتباهی زدم)
ایا زمینی که روش نماز میخونیم روز قیامت شهادت میده؟
برا گناهی هم که روش انجام دادیم شهادت میده؟
اگر میده ایا این شهادتش اصلا بدردمون میخوره؟
اگه شخصی رو یه زمینی نماز بخونه سپس بره 10 متر اونورتر نماز بخونه ایا دو تیکه از زمین براش شهادت میدن یا یه تیکه حساب میشه
شهادت زمين در روايات
حال بايد درِ آستانة اهل بيت (علیهم السلام) زانو بزنيم و از زبان آنها بشنويم كه معناي شهادت زمين چيست؟
روايات در اين زمينه دو دسته اند:
الف) رواياتي كه به صورت كلّی، اصل شهادت دادن زمين را تأييد مي كند:
1. از ابو سعيد خدري نقل شده كه مي گفت: هرگاه در بيابان هستي صدا را به اذان بلند كن. چرا كه رسول خدا (صلی الله علیه وآله) مي فرمود: لَا يَسْمَعُهُ جِنَّ وَ الْاِنْسَ وَ لَا حَجَرٌ اِلَّا يَشْهَد لَهُ؛[1] هيچ جن و انس و قطعه سنگي آن را نمي شنود؛ مگر اينكه براي او (در قيامت) گواهي مي دهد.
2. علي (علیه السلام) فرمود: صَلُّوا مِنَ الْمَسَاجِدِ فِي بِقَاعٍ مُخْتَلِفَةٍ فَإِنَّ كُلَّ بُقْعَةٍ تَشْهَدُ لِلْمُصَلِّي عَلَيْهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ؛[2] در قسمتهاي مختلف مساجد نماز بخوانيد؛ زيرا هر قطعة زميني در قيامت براي كسي كه روي آن نماز خوانده گواهي مي دهد.
3. امير مؤمنان علي (علیه السلام) هنگامي كه بيت المال را تقسيم مي كرد و خالي مي شد، دو ركعت نماز بجا مي آورد و مي فرمود: اِشْهَدِي اَنِّي مَلَأتُكِ بِحَقِّ، وَ فَرَغْتُكِ بِحَقِّ؛[3] گواهي ده كه من تو را به حق پر كردم و به حق خالي كردم.
ب) رواياتي كه خبردادن زمين را معنا مي كند:
1. در حديثي از پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) مي خوانيم كه فرمود: أ تَدْرُونَ مَا اَخْبَارُهَا؛ آيا مي دانيد منظور از اخبار زمين (در اينجا) چيست؟ گفتند: خدا و پيغمبرش آگاه ترند. حضرت فرمود: أَخْبَارُهَا أَنْ تَشْهَدَ عَلَى كُلِّ عَبْدٍ وَ أَمَةٍ بِمَا عَمِلَ عَلَى ظَهْرِهَا تَقُولُ عَمِلَ كَذَا وَ كَذَا يَوْمَ كَذَا وَ كَذَا فَهَذَا أَخْبَارُهَا؛[4] منظور از خبردادن زمين، اين است كه اعمال هر مرد و زني را كه بر روي زمين انجام داده، خبر مي دهد و مي گويد: فلان شخص در فلان روز، فلان كار را انجام داد، اين است خبر دادن زمين.
2. در حديث ديگر فرمود: حَافِظُوا عَلَى الْوُضُوءِ وَ خَيْرُ أَعْمَالِكُمُ الصَّلَاةُ وَ تَحَفَّظُوا مِنَ الْأَرْضِ فَإِنَّهَا أُمُّكُمْ وَ لَيْسَ فِيهَا أَحَدٌ يَعْمَلُ خَيْراً أَوْ شَرّاً إِلَّا وَ هِيَ مُخْبِرَةٌ بِهِ؛[5] بر وضو مواظبت كنيد، و بهترين اعمال شما نماز است، و مراقب زمين كه مادر شما است [و در دامن آن رشد و بالندگي مي يابيد] هيچ انساني، كار خير يا شرّي بجا نمي آورد، مگر اينكه زمين از آن خبر مي دهد.
همين مرا كافي است
مردي خدمت پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) آمد و عرض كرد: عَلِّمْنِي مِمَّا عَلَّمَكَ الله؛ از آنچه خداوند به تو تعليم داده به من بياموز. پيغمبر اكرم (صلی الله علیه وآله) او را به مردي از يارانش سپرد تا قرآن به وي تعليم كند، و او سورة (( اِذَا زُلْزِلَتِ الْاَرْضُ ... يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ اَخْبَارَهَا....)) را تا آخر به وي تعليم داد. آن مرد از جا برخاست و گفت: همين مرا كافي است.
وقتي به پيامبر (صلی الله علیه وآله) گزارش دادند، حضرت فرمود: او را به حال خود رها كنيد كه فقيه بازگشت. دليل آن هم روشن است؛ زيرا كسي كه مي داند اعمال انسان حتي به اندازه يك ذرّه، محاسبه مي شود و زمين، همة اعمال انسان را ضبط مي كند و گزارش مي دهد در اين دنيا كاملاً مراقب كردار خويش است و بزرگ ترين اثر تربيتي را بر وي دارد.[6]
[1]. مجمع البيان، فضل بن حسن طبرسي، ناصر خسرو، تهران، 1372 ش، چاپ سوم، ج10، ص799.
[2]. وسائل الشيعه، ج5، ص188؛ بحار الانوار، ج8، ص384؛ لئالي الاخبار، ج5، ص79؛ الميزان، ج6، ص337.
[3]. لئالي الاخبار، ج5، ص79؛ تفسير نمونه، ج27، ص225.
[4]. تفسير نور الثقلين، عروسي حويزي، اسماعيليان، قم، 1415 ق، چاپ چهارم، ج5، ص649.
[5]. مجمع البيان، ج10، ص799.
[6]. تفسير نمونه، ج27، ص232، با تغييرات مختصر.
علي (علیه السلام) فرمود: صَلُّوا مِنَ الْمَسَاجِدِ فِي بِقَاعٍ مُخْتَلِفَةٍ فَإِنَّ كُلَّ بُقْعَةٍ تَشْهَدُ لِلْمُصَلِّي عَلَيْهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ؛ در قسمتهاي مختلف مساجد نماز بخوانيد؛ زيرا هر قطعة زميني در قيامت براي كسي كه روي آن نماز خوانده گواهي مي دهد.
وسائل الشيعه، ج5، ص188
چه فرقی میکند که چند قسمت شهادت بدهد یا یک قسمت چند نماز رو شهادت بدهد ؟؟
شما به یک نفر احسان کنین بهتره یا به چندین نفر؟
خب حکایت همینه.... نماز گزاردن تو مکان ها و زمین های مختلف بهتر از یک جا و یک مکان هست... چه بهتر که اون مکان ها و زمین ها مساجد و حرم معصومین (ع) باشن...
داشتن گواهان بیشتر، و دل نبستن به جایی خاص در مسجد برای توی چشم بودن همیشگی، ودر آستانه ریاکاری قرار نگرفتن.
تحفّظوا من الأرض فإنّها أمّکم و إنّه لیس من أحد عامل علیها خیرا أو شرّا إلّا و هی مخبره به.
حرمت زمین را بدارید که بمنزله مادر شماست و هر که روى زمین کار بد یا خوبى کند، از آن خبر میدهد.
نهج الفصاحه ح1130
در دادگاه عدالت الهی شاهدانی هستند که بر اعمال انسانها گواهی میدهند و داوری عادلانه الهی با استناد به شهادت این شهود انجام میپذیرد. این گواهی تفاوتی بنیادین با شهادت شهود در دنیا دارد و دارای ویژگیهایی است، از جمله: الف) شاهدان اعمال در روز قیامت، باید اعمال را در ظرف تحقق آن یعنی دنیا ملاحظه کرده باشند. اگر شاهد الف صرفاً به استناد گفته ب بر عمل شخص ج شهادت دهد، هر چند ب بر حق باشد، شهادت او کامل نیست؛ زیرا الف بر گفته ب شاهد است نه بر عمل ج.
ب)شاهدان روز قیامت، هم بر ظاهر عمل شهادت میدهند و هم بر باطن آن، زیرا شاهد کامل شاهدی است که از پوسته ظاهر بگذرد و به درون عمل نفوذ کند. بر ظاهر هیچ عملی نمیتوان حکم قطعی و کامل کرد. ممیز واقعی بسیاری از اعمال، ظاهر آنها نیست بلکه انگیزه و نیتی است که عمل بر پایه آن انجام شده است.
ج) شاهدان اعمال باید از هر گونه خطا در مقام تحمل اعمال و سپس گواهی به آن مصون باشند، تا شهادت آنها کاملا درست و واقعی باشد.[1]
شاهدان روز قیامت
شاهدان روز قیامت در یک تقسیم بندی به شهود بیرونی و درونی تقسیم میشوند؛ شهود بیرونی که بیرون از وجود خود انسانند، عبارتند از: خداوند متعال، پیامبران، اولیای الهی، فرشتگان الهی، نامه اعمال، زمین و زمان و شهود درونی که در وجود خود انسان هستند، اعضا و جوارح انسانند.البته شاهد دیگری بر اعمال انسان وجود دارد که از سنخ دو قسم مذکور نیست و آن تجسم یافتن حقیقت اعمال انسان است.[2] که در ادامه توضیح هر کدام بیان میشود:
1. خداوند متعال
در روز رستاخیز خداوند خود در راس گواهان قرار دارد، زیرا تمامی ویژگیهای لازم برای شهادت در ئات پاک الهی به صورت کامل و بدون نقص وجود دارد:
چگونگی گواهی خداوند یا بدین صورت است که گواهی خود را از طریق الهام به فرشتگان مامور حساب بیان میکند و یا اینکه اعضای پیکر انسان را به سخن درمیآورد تا آنچه را انجام دادهاند، بازگو کنند.[3]
2. پیامبران
یکی دیگر از شاهدان اعمال در روز قیامت، پیامبران نسبت به امتهای خود، و پیامبر اسلام(ص) نسبت به سایر پیامبران است:
البته در این آیه این نکته با صراحت ذکر نشده که گواهی هر امتی پیامبر آنها است، ولی از این رو که شاهدان روز قیامت باید بر ظاهر و باطن اعمال و آنچه در دل انسان خطور میکند، بطور کامل آگاه باشند و نیز از هر گونه خطا و اشتباه هنگام تحمل اعمال و دروغ و خیانت هنگام ادای شهادت، به دور باشند، مصداق «شهید»در آیه فوق پیامبر هر امتی خواهد بود، زیرا اوست که این دو ویژگی را داراست.[4] همچنین در این آیه، پیامبر اکرم(ص) به عنوان شاهد انبیای گذشته معرفی شده است.
در اینکه شهادت انبیا بر امتها یا شهادت پیامبر اکرم بر انبیا چگونه خواهد بود با اینکه معنای شهود، آگاهی توام با حضور است، و هر یک از انبیا و همچنین شخص پیامبر اسلام در یک محدوده خاص زمانی امت خود بودهاند، ممکن است از این جهت باشد که روح آنها در عالم برزخ نیز ناظر احوال امتهاست، و در مورد پیامبر اکرم نیز ممکن است حضور روح مقدسش در طول تاریخ بشریت سبب این آگاهی و حضور بوده باشد، چنانچه در روایات آمده است که اولین مخلوق خدا نور پیامیر اسلام(ص) بود.[5]
3. اولیای الهی
علاوه بر شهود یاد شده، در میان امت اسلامی امامان معصوم(ع) نیز گواه بر اعمالاند:
هر چند آیه بالا بر حسب ظاهر، تمام افراد امت را مخاطب قرار داده است، ولی با توجه به اینکه شاهدان اعمال در آخرت، باید بر باطن و حقیقت اعمال مانند ایمان، کفر، نفاق، اخلاص، ریا و ...شهادت دهند و این خصوصیت در انسانهای عادی یافت نمیشود، لذا منظور از «امت» برترین افراد امتاند که همان امامان معصوم میباشند و اطلاق «امت»بر آنان از آن روست که از میان امت اسلامی برخاستهاند.[6]روایات متعددی در تایید این سخن وجود دارد که برای نمونه در روایتی امام باقر (ع) در تفسیر آیه یاد شده فرمودند:
4. فرشتگان الهی
گروهی از فرشتگان الهی نیز، در رستاخیز در زمره گواهان اعمال خواهند بود:
مقصود از «سائق» و «شهید» دو فرشتهای هستند که هنگام حضور هر انسانی در رستاخیز، او را همراهی میکنند؛ یکی او را به سوی محشر میراند و دیگری بر اعمال او گواهی میدهد، شبیه حال مجرمانی است که در دنیا آنها را به سوی دادگاه میبرند، ماموری از پشت سر برای سوق آنها به دادگاه و ماموری از پیشرو با پروندهای درباره اعمال آنها. از امیرالمومنین علی(ع) روایت شده است که پس از تلاوت این آیه فرمود:
5. نامه اعمال
آیات و روایات متعددی دلالت دارند بر اینکه کتابهایی وجود دارد که خوب و بد کارهای مردم در آن نوشته شده، و نویسندگانی هستند که آن کتابها را مینگارند.در روز حساب این کتابها بر انسان عرصه میگردد و آن را میخواند و مجرمان از آن کتاب هراسان شده و از اینکه در آن ریز و درشت اعمال آنان نوشته شده، شگفتزده میشوند:
6. زمین
زمین نیز از جمله شهود قیامت است و درباره اعمالی که بر پهنه آن انجام گرفته، گواهی میدهد:
رسول خدا(ص) در بیان اخباری که از سوی زمین بازگو میشود، فرمود:
منظور از تکلم و سخن گفتن زمین، ظاهر شدن آثار اعمالی است که انسان بر صفحه زمین انجام داده، زیرا هر عملی که او انجام میدهد در پیرامون خود آثاری بجا میگذارد. چنانچه در دنیا نیز با آثاری که مجرم از خود به جا میگذارد، کیفیت جرم و نوع آن بدست میآید.[10]
7. زمان
در برخی روایات، زمان نیز در زمره شاهدان رستاخیز قرار دارد.از امام صادق(ع) روایت شده است که درباره گواهی روز و شب فرمود:
8. اعضا و جوارح آدمی
یکی دیگر از شهود در رور قیامت، اعضا و جوارح انسانها است که بر اعمال گذشته آنها گواهی میدهند:
از این آیات افزون بر اصل شهادت اعضا و جوارح انسان در قیامت، این نکته مهم فهمیده میشود که همه موجودات عالم طبیعت، حتی موجودات مادی از مرتبهای از ادراک و حیات برخوردارند، هر چند چشم ظاهربین انسان از درک این حقیقت در دنیا ناتوان است.دلیل این مدعا آن است که اگر اعضا و جوارح انسان، در دنیا فاقد درک و شعور باشند قادر به دریافت اعمال انسان نخواهند بود و در این صورت، سخن گفتن آنها در قیامت مصداق حقیقی شهادت نخواهد شد.زیرا شهادت واقعی آن است که شاهد، در هنگام وقوع عمل، آن را درک کرده باشد.[12]
9. تجسم اعمال
تجسم اعمال به این معنا است که اعمال نیک و بد انسان صورتی دنیوی دارد که ما آن را مشاهده میکنیم و نیز صورتی اخروی که هم اکنون در دل و نهاد عمل نهفته است. که این صورت در آخرت جلوه میکند و موجب لذت و فرح یا آزار و اندوه انسان میگردد. حتی نیتها و ملکات نفسانی انسان نیز در جهان آخرت تجسم مییابد. کسانی که دارای اعمال و نیات ناپسند بودند، این اعمال به صورتهی زشت و کریه تجسم مییابند و اعمال و نیات پسندیده به صورتهای زیبای بهشتی تمثل مییابند. با توجه به ویژگیهای گفته شده معلوم میشود که تجسم اعمال بهترین گواه بر عمل است، زیرا حقیقت عمل، گویای واقعی عمل خواهد بود.[13] قرآن کریم به روشنی از تجسم اعمال یاد میکند:
از این دو آیه به خوبی برمیآید که خود عمل در قیامت حاضر میشود و انسان از آن آٰگاه میگردد و همان عمل را میبیند نه پاداش و کیفر آن را.[14]
حقیقت شهادت اخروی
با توجه با اینکه آخرت، سرای کنار رفتن همه حجابها و ظهور همه حقایقی است که در دنیا مکنون بوده است، اشراف و آگاهی شهود در دنیا، نیز دارای حقیقتی است که این حقیقت در آخرت نمایان میگردد و در قالب شهادت اخروی تجلی مییابد.[15]
فلسفه شهادت اخروی
این نکته مسلم است که گواهی اخروی، بر خلاف شهادتهای دنیوی، به منظور وقوف حاکم بر ماوقع نیست؛ زیرا خداوند سبحان که قاضی محکمه روز قیامت است، عالم مطلق بوده، هیچ امری از حوزه علم بیکران او خارج نیست.بنابراین نباید فلسفه این شهادت را آگاه ساختن قاضی و کمک به او برای صدور حکم دانست؛ زیرا گواهی خداوند بر اعمال انسان، از این جهت کفایت میکند.
بنابراین شهادت شهود در رستاخیز میتواند به خاطر علل زیر باشد:
الف) اتمام حجت بر انسانها: شاهدان اخروی به گونهای هستند که هیچ مجالی برای متهم ساختن آنان به کذب یا خطا و اشتباه وجود ندارد، بویژه آنکه آنان از ظواهر اعمال گذر کرده، با نظر به باطن آن شهادت میدهند، بر این اساس این نوع شهادت جای هر گونه انکار را از انسان سلب میکند.[16]
ب) اثر تربیتی: وجود گواهان از لحاظ تربیتی بسیار سودمندند، اگر انسان بداند گواهان بسیاری شاهد اعمال اویند و در روز قیامت شهادت میدهند، چه بسا از کارهای زشت خودداری کند.برای مثال اگر کسی بداند که دوربینهای فراوانی تمام اعمال او را ثبت میکنند، بیشتر مراقب خود است.[17]
[/HR]
[17] . انديشه اسلامي، همان، ص212
یَومَئِذٍ تُحَدِّثُ: آن روز سخن گوید زمین. یعنی حق تعالی قوه تکلّم در آن ایجاد فرماید، چنانچه در شجره حضرت موسی علیه السّلام، تا در سخن آید و گوید أَخبارَها: خبرهای خود را به آنچه در روی آن واقع شده.
چنانچه حضرت پیغمبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم فرمود باصحاب: أ تدرون ما اخبارها! قالوا اللّه و رسوله اعلم. قال اخبارها ان تشهد علی کلّ عبد و امة بما عمل کلّ علی ظهرها یقول عمل کذا و کذا یوم کذا و کذا فهذا اخبارها. آیا میدانید خبرهای زمین چه باشد! گفتند خدا و پیغمبر داناترست. فرمود اخبار زمین آن است که گواهی دهد بر هر مرد و زنی به آنچه عمل کرده باشد هر یک بر روی آن و گوید فلان و فلان عمل چنین و چنان کرد در روز چنین و چنان، پس اخبار زمین اینکه باشد.سبحاني، جعفر، الالهيات، قم، موسسه امام صادق(ع)، چاپ ششم، 1384، ج4، ص255
[=arial]جمع بندی:
سوال:
سلام.وقتتون بخیر.
(عذر خواهی میکنم اگه تاپیک و تو جای اشتباهی زدم)
ایا زمینی که روش نماز میخونیم روز قیامت شهادت میده؟
برا گناهی هم که روش انجام دادیم شهادت میده؟
اگر میده ایا این شهادتش اصلا بدردمون میخوره؟
اگه شخصی رو یه زمینی نماز بخونه سپس بره 10 متر اونورتر نماز بخونه ایا دو تیکه از زمین براش شهادت میدن یا یه تیکه حساب میشه
پاسخ: سلام علیکم"
روايات در اين زمينه(شهادت زمين) دو دسته اند:
الف) رواياتي كه به صورت كلّی، اصل شهادت دادن زمين را تأييد مي كند:
1. از ابو سعيد خدري نقل شده كه مي گفت: هرگاه در بيابان هستي صدا را به اذان بلند كن. چرا كه رسول خدا (صلی الله علیه وآله) مي فرمود: لَا يَسْمَعُهُ جِنَّ وَ الْاِنْسَ وَ لَا حَجَرٌ اِلَّا يَشْهَد لَهُ؛[1] هيچ جن و انس و قطعه سنگي آن را نمي شنود؛ مگر اينكه براي او (در قيامت) گواهي مي دهد.
2. علي (علیه السلام) فرمود: صَلُّوا مِنَ الْمَسَاجِدِ فِي بِقَاعٍ مُخْتَلِفَةٍ فَإِنَّ كُلَّ بُقْعَةٍ تَشْهَدُ لِلْمُصَلِّي عَلَيْهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ؛[2] در قسمتهاي مختلف مساجد نماز بخوانيد؛ زيرا هر قطعة زميني در قيامت براي كسي كه روي آن نماز خوانده گواهي مي دهد.
3. امير مؤمنان علي (علیه السلام) هنگامي كه بيت المال را تقسيم مي كرد و خالي مي شد، دو ركعت نماز بجا مي آورد و مي فرمود: اِشْهَدِي اَنِّي مَلَأتُكِ بِحَقِّ، وَ فَرَغْتُكِ بِحَقِّ؛[3] گواهي ده كه من تو را به حق پر كردم و به حق خالي كردم.
ب) رواياتي كه خبردادن زمين را معنا مي كند:
1. در حديثي از پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) مي خوانيم كه فرمود: أ تَدْرُونَ مَا اَخْبَارُهَا؛ آيا مي دانيد منظور از اخبار زمين (در اينجا) چيست؟ گفتند: خدا و پيغمبرش آگاه ترند. حضرت فرمود: أَخْبَارُهَا أَنْ تَشْهَدَ عَلَى كُلِّ عَبْدٍ وَ أَمَةٍ بِمَا عَمِلَ عَلَى ظَهْرِهَا تَقُولُ عَمِلَ كَذَا وَ كَذَا يَوْمَ كَذَا وَ كَذَا فَهَذَا أَخْبَارُهَا؛[4] منظور از خبردادن زمين، اين است كه اعمال هر مرد و زني را كه بر روي زمين انجام داده، خبر مي دهد و مي گويد: فلان شخص در فلان روز، فلان كار را انجام داد، اين است خبر دادن زمين.
2. در حديث ديگر فرمود: حَافِظُوا عَلَى الْوُضُوءِ وَ خَيْرُ أَعْمَالِكُمُ الصَّلَاةُ وَ تَحَفَّظُوا مِنَ الْأَرْضِ فَإِنَّهَا أُمُّكُمْ وَ لَيْسَ فِيهَا أَحَدٌ يَعْمَلُ خَيْراً أَوْ شَرّاً إِلَّا وَ هِيَ مُخْبِرَةٌ بِهِ؛[5] بر وضو مواظبت كنيد، و بهترين اعمال شما نماز است، و مراقب زمين كه مادر شما است [و در دامن آن رشد و بالندگي مي يابيد] هيچ انساني، كار خير يا شرّي بجا نمي آورد، مگر اينكه زمين از آن خبر مي دهد.
همين مرا كافي است
مردي خدمت پيامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) آمد و عرض كرد: عَلِّمْنِي مِمَّا عَلَّمَكَ الله؛ از آنچه خداوند به تو تعليم داده به من بياموز. پيغمبر اكرم (صلی الله علیه وآله) او را به مردي از يارانش سپرد تا قرآن به وي تعليم كند، و او سورة (( اِذَا زُلْزِلَتِ الْاَرْضُ ... يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ اَخْبَارَهَا....)) را تا آخر به وي تعليم داد. آن مرد از جا برخاست و گفت: همين مرا كافي است.
وقتي به پيامبر (صلی الله علیه وآله) گزارش دادند، حضرت فرمود: او را به حال خود رها كنيد كه فقيه بازگشت. دليل آن هم روشن است؛ زيرا كسي كه مي داند اعمال انسان حتي به اندازه يك ذرّه، محاسبه مي شود و زمين، همة اعمال انسان را ضبط مي كند و گزارش مي دهد در اين دنيا كاملاً مراقب كردار خويش است و بزرگ ترين اثر تربيتي را بر وي دارد.[6]
[1]. مجمع البيان، فضل بن حسن طبرسي، ناصر خسرو، تهران، 1372 ش، چاپ سوم، ج10، ص799.
[2]. وسائل الشيعه، ج5، ص188؛ بحار الانوار، ج8، ص384؛ لئالي الاخبار، ج5، ص79؛ الميزان، ج6، ص337.
[3]. لئالي الاخبار، ج5، ص79؛ تفسير نمونه، ج27، ص225.
[4]. تفسير نور الثقلين، عروسي حويزي، اسماعيليان، قم، 1415 ق، چاپ چهارم، ج5، ص649.
[5]. مجمع البيان، ج10، ص799.
[6]. تفسير نمونه، ج27، ص232، با تغييرات مختصر.