اصطلاحات حدیثی!!!!!
تب‌های اولیه
مسلم است که برای ورود به علم مذکور و شناخت کامل آن، فهم معانی واژگان و اصطلاحات آن علم، امری ضروری و بدیهی است. از سوی دیگر با گذشت دوران و عبور زمان، هاله‌ای از ابهام و پیچیدگی بر معانی نسبی واژگان هر علم نشسته و شناخت درست واژگان را سخت نموده‌است. فراتر از این ممکن است که متخصصان هر علم، واژه را در معانی مختلف و گاه متضاد به کار برند که این خود بر ابهام و پیچیدگی و سختی فهم واژه دامن می‌زند. از اینرو در فهم اصطلاحات هر علم، پیگیری دو هدف ذیل و انجام اقدامات لازم در راستای آنها لازم و ضروری می‌نماید.
1. شناخت معنای اساسی واژه قبل از ورود به علم و معنای نسبی آن پس از ورود به دستگاه تصورات و مفاهیم آن علم.
2. بررسی سیر تحول و تطور تاریخی اصطلاح.
دانش حدیث نیز از جمله علومی است که واژگان تخصصی و خاص به خود را داراست و روشن است که در شناخت اصطلاحاتش، به تحقق و پیگیری اهداف بالا، نیاز جدی احساس می‌شود.
در راستای دستیابی به این اهداف و شناخت روشن و واضح از اصطلاحات حدیثی می‌بایست مقدماتی فراهم آید و سنگ بنایی نهاده شود تا بنیان فهم اصطلاح بر آن استوار گردد. شاید اهم این اقدامات، موارد ذیل باشد:
1. شناخت معنای اساسی از طریق بررسی آن در کتب لغت اولیه..
2. بررسی کاربردهای واژه و اصطلاح در نگاشته‌های حدیثی و کتب علوم حدیث در دوره‌های مختلف تاریخ.
3. به دست آوردن معنایی جامع، دقیق و کامل بر اساس موارد فوق.
در این مدخل از دانشنامه برآنیم که اهداف و اقدامات مذکور را به عرصۀ ظهور برسانیم. از اینرو در هر اصطلاح کوشیده‌ایم تا:
1. معنای دقیق لغوی هر واژه را ارائه نماییم.
2. تعاریف و معانی مختلف اصطلاحی را در نگاشته‌های حدیثی و کتب علوم حدیث بیان کنیم.
3. با بررسی معنای لغوی و اساسی، و معنای اصطلاحی (نسبی) و بحث در کاربردها و تعاریف مختلف در طول تاریخ، به معنای دقیق، جامع و کامل هر اصطلاح دست یابیم.
ناگفته نماند که در این راه به حوزۀ خاصی از علوم حدیث محدود نشده‌ایم، بلکه سعی کرده‌ایم تا اصطلاحات حدیثی را در تمام حوزه‌ها، اعم از مصطلح الحدیث، رجال و ... را تحت پوشش قرار دهیم. علاوه بر اصطلاحات، به یک سری رموز و علائم خاص که حدیث‌پژوهان را در شناخت و فهم متون حدیثی یاری می‌رساند، اشاره خواهیم داشت
حوزه‌های واژگانی الفاظ در اصطلاحات حدیثی:
1) مفاهیم اولیه
2) اصطلاحات مربوط به روایت
3) اصطلاحات مربوط به طرق تحمل
4) اصطلاحات مربوط به کتاب شناسی
5) اصطلاحات مربوط به جرح وتعدیل
6) ملحقات (علائم وعناوین اختصاری)
مفاهیم بنیادی:
1-1) حدیث
معنی لغوی واصطلاحی (تعریف مشهور)
بیان تعاریف مختلف بر اساس سیر تاریخی
تعریف اجزای مختلف حدیث
- متن
- سند
- اسناد
- وجه وطریق
1-3) اثر «مراحل طی شده در مورد حدیث»
1-4) سنّت
- معنی لغوی واصطلاحی (تعریف مشهور)
- بیان تعاریف مختلف بر اساس سسیر تاریخی
- حجیت سنّت
- ادلۀ حجیت سنّت پیامبر
- ادلۀ حجیت سنّت ائمه اطهار
1-6) حدیث قدسی
- تعریف
- بیان فروق آن با قرآن
- کتابشناسی احادیث قدسی
- صحابی
- تابعی
- تابع تابعی
- مخضرم
- شیخ
) ولاء اصطلاحات مربوط به روایت
1-2) اقسام خبر از حیث علم‌آوری واطمینان به آن
1-1-2) خبر متواتر
- تعریف لغوی واصطلاحی
- بیان تعاریف مختلف بر اساس سیرتاریخی
- شرایط تحقق تواتر در اخبار
- شرایط علم‌آوری خبر متواتر
- بحث در امکان تحقق تواتر وتحقق آن
- اقسام خبر متواتر
- متواتر لفظی
- متواتر معنوی
- تقسیمات دیگر
- بیان نمونه‌هایی در هر قسم
- تعریف لغوی واصطلاحی
- بیان تعاریف مختلف بر اساس سیرتاریخی
- حجیت خبر واحد
- بیان اقوال مختلف در زمینۀ حجیت
- بیان ادله حجیت خبر واحد
- اقسام خبر واحد*
- اقسام خبر واحد
- مستفیض
- مشهور
- غریب
- غریب الاسناد
- غریب المتن والاسناد
- مفرد
- متفرّد
- متّفق علیه
2. برحسب میزان اعتبار راوی
- صحیح
- حسن
- موثق
- ضعیف
- تقسیمات خبر قبل از تداول این اصطلاحات
- علّت عدول از اصطلاحات گذشته
- اصطلاحات اهل سنّت در این زمینه ومقایسۀ آن با اصطلاحات شیعه
- سایر اصطلاحات(قوی،حسن،کالصحیح و...)
3. برحسب صفات راوی در منابع رجالی
- مجهول
- مهمل
- متروک
- مدلّس
- مرفوع
- موقوف
- مقطوع
- عالی
- نازل
- مساوات
1-6) برحسب اتصال سند
- مسند
- متصل یا موصول
- منقطع
- مرسل
- معلّق
- مرفوع
- معضل
7. اشتراکات واختلافات اسامی روات
- متّفق ومفترق
- مشترک
- مؤتلف ومختلف
- متشابه(سندی)
- مسلسل
- مؤنن
- معنعن
9. برحسب تعارض
- شاذ
- نادر
- محفوظ
- منکر
- معروف
- مطروح
- مدرج
- مقلوب
- مصحّف
- محرّف
- مزید
- مضطرب
- معلّل
- موضوع
- نص
- ظاهر
- مجمل
- مبین
- محکم
- متشابه
- ناسخ
- منسوخ
- غریب لفظی
- مشکل
- مکاتب
- مدبّج
- روایة الاقران
- روایة الاکابر عن الاصاغروبالعکس
- روایة الاباء عن الانباء وبالعکس
1-3) مقدمه
- تعریف طرق تحمل
- شرایط تحمّل حدیث
- انواع طرق تحمل واقوال مختلف راجع به آن
- سماع
- قرائت
- اجازه
- مناولة
- کتابت
- اعلام
- وصّیت
- وجاده
- تعریف لغوی واصطلاحی
- بررسی اقوال مختلف در مورد جواز یا عدم جواز طریق
- اقسام آن
- ارزشگذاری هریک از اقسام
- الفاظ به کار رفته در طریق
- نمونه‌های عینی در جوامع حدیثی
4) اصطلاحات مربوط به کتابشناسی (کتب حدیثی)
- اصل
- مصنّف
- نسخه
- رساله
- مسائل
- توقیع
- نوادر
- کتاب
- جامع
- سنن
- مسند
- معجم
- مستدرک
- مستخرج
- کتب تخریج
- کتب اطراف
- امالی
- جزء
- مشیخه
- تعریف لغوی واصطلاحی
- بیان اقوال وتعاریف مختلف در هر مورد
- اصطلاحات مربوط به جرح وتعدیل
- اصطلاحات مربوط به تعدیل
- الفاظ تؤثیق
- الفاظ مدح
- الفاظ خنثی
- اصطلاحات مربوط به جرح
- اصطلاحات مروبط به شخص
- اصطلاحات مربوط به روایت شخص
- اصطلاحات مربوط به مذهب شخص
- تعریف لغوی واصطلاحی
- میزان دلالت لفظ
- اقوال مختلف در تعریف اصطلاحی ومیزان دلالت لفظ (بنابر سیر تاریخی
- نمونه‌های کاربرد
- علائم وعناوین اختصاری
- علائم اختصاری مربوط به
- کتب حدیثی
- کتب رجالی
- کتب فقهی
- اشخاص
- روایت
- سایر موارد
- علامت یا عنوان اختصاری
- توضیح وبیان آن
- تاریخچۀ مختصر دربارۀکاربرد آن