آشنایی با سیستم آموزشی و مقاطع تحصیلی حوزوی
تب‌های اولیه
باید با نظارت شورای مدیریت در یکی از مدارس تحت برنامه در قم یا در شهرستانها به تحصیل مشغول شود، در غیر این صورت محصّل رسمی حوزه محسوب نمی شود؛ امّا از پایه ششم به بعد درسها به صورت آزاد برگزار شده و طلاّب در انتخاب اساتید با تنوّع بسیاری روبهرو خواهند بود. این مراکز نیز مانند سایر مراکز آموزش عالی، از طریق برگزاری امتحان ورودی، داوطلبان خویش را در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری پذیرش میکنند. البته کسانی که در این مراکز مشغول به تحصیل میشوند ملزم هستند سطح دو و سه حوزه را نیز طی کنند و در هر ترمی حداقل باید 25 واحد درسی را نیز بگذارنند و طبعاً برنامه آموزشی آنها سنگینتر میشود. ناگفته نماند هم حوزه و هم این مراکز طبق قوانین و مقرراتی که دارند و بر اساس پایه هایی تحصیلی، به طلاّب و دانش پژوهان مدرک تحصیلی میدهند. مراکز آموزشی که دروس تخصصی حوزه یا علوم انسانی را آموزش میدهند طبق مقرّرات رسمی وزارت آموزش عالی و فناوری مدارک رسمی لیسانس، فوق لیسانس و دکتری میدهند.
:1. دوره مقدماتاین دوره سه سال بوده و شامل پایههای 1-3 میباشد.
سالهاى اولیه طلبگى را سالهاى مقدّمات و دروس مربوط به این دوره را دروس مقدّمات مىنامند؛ طلاّب در این سالها بیشتر به علوم صرف و نحو و بلاغت و منطق مىپردازند؛ البته در این مقطع، دروسی مانند منطق، احکام، تاریخ اسلام و اخلاق نیز آموزش داده میشود، ولی تمرکز اصلی روی ادبیات است و علّت آن هم این است که تمام منابع دینی اسلامی و نیز دروس حوزوی از سال دوّم به بعد، همگی به زبان عربی هستند، از این رو دانش پژوه علوم دینی باید عربی را خوب بیاموزد تا به راحتی بتواند از این متون علمی استفاده کند.
2. سطح یکبعد از فراغت از دوره مقدمات و ادبیات، سطح یک آغاز میشود؛ این مقطع نیز سه سال بوده و شامل پایههای 4-6 میباشد. طلاّب در این مقطع از تحصیل ادبیات فارغ گشته و بر تحصیل فقه، اصول و کلام تمرکز مییابند.
3. سطح دواین مقطع نیز سه سال بوده و شامل پایههای 7-9 میباشد؛ تمرکز اصلی در این مقطع بر روی دروس تکمیلی فقه، اصول، کلام و فلسفه با محوریّت کتابهای رسائل و مکاسب شیخ انصاری=، بدایة الحکمة و نهایة الحکمة علاّمه طباطبایی= و کفایة الأصول آخوند خراسانی= است.
4. سطح سهسطح سه مشتمل بر یک پایه تحصیلی، یعنی پایه دهم، میباشد که در ادامه دروس سطح دو تدریس میشود.
5. سطح عالی (خارج فقه و اصول)در این مقطع دروس فقه و اصول به صورت تخصّصی و اجتهادی، توسّط بزرگان حوزه، مجتهدین و مراجع معظّم تقلید ارائه میشود.لازم به ذکر است که دوره مقدّمات و سطح یک در مدارس تحت پوشش شورای مدیریت حوزه انجام می گیرد؛ یعنی هر فردی که میخواهد طلبه رسمی حوزه باشد،
تمامی دروس موجود در حوزه تا پایان پایه دهم، دارای امتحان کتبی میباشند. امتحانات شفاهی نیز از برخی دروس خاص در پایان پایه سوّم، ششم، هفتم، نهم، دهم، سال اوّل درس خارج و سال دوّم درس خارج نیز برگزار میشود.قابل توجّه است که در تمامی دورههای ذکر شده، طلاّب میبایست در امتحان کتبی تمامی دروس و امتحان شفاهی برخی دروس شرکت کرده و حدّ نصاب نمره قبولی را کسب کنند؛ در غیر این صورت مشروط شده و طبق مقرّرات با آنها رفتار خواهد شد.
مدارک تحصیلی حوزوی©
اتمام پایه ششم + امتحان شفاهی = معادل فوق دیپلم معارف اسلامی.© اتمام پایه نهم + امتحان شفاهی = معادل کارشناسی معارف اسلامی.© اتمام پایه دهم + امتحان شفاهی + ارائه پایاننامه = معادل کارشناسی ارشد معارف اسلامی.© اتمام چهار سال درس خارج + امتحان شفاهی هر سال+ ارائه پایاننامه= معادل دکترای معارف اسلامی.
مراکز تخصّصی و حوزه
در کنار مراکز آموزشی حوزه، مراکز دیگری وجود دارد که آنها نیز به نحوی تحت پوشش حوزه هستند؛ این مراکز به دو دسته تقسیم می شوند:1. مراکز آموزشی دروس تخصصی حوزه مثل کلام، فقه و اصول، تاریخ، فلسفه، تفسیر و ....2. مراکز آموزشی مربوط به رشته های علوم انسانی، مانند جامعه شناسی، اقتصاد، روان شناسی، علوم تربیتی، حقوق، فلسفه، دینشناسی، علوم قرآنی و...؛ کسانی که می خواهند وارد این مراکز شوند حداقل باید مقدّمات و سطح یک را حتماً گذرانده باشند و نمره قبولی را کسب کرده باشند.