جمع بندی درخواست برای بررسی سندی و رجالی چند روایت و صحیح بودن یا نبودن روایات

کارشناس بحث: استاد مجید

1. این که این کتب محل جمع آوری اخباری است که راجع به شهادت امام حسین(ع) می باشد.

1. فرهنگ جامع سخنان امام حسین علیه‏السلام

1. فرهنگ عاشورا

3- قیام جاودانه

نویسنده: محمدرضا حکیمی، چاپ اول، 1373، دفتر نشر فرهنگ اسلامی

در این کتاب که مشتمل بر 231 صفحه است. عناوین مقالات مجموعه حاضر عبارت است از:

1. عاشورا و جهان اسلام؛ 2. عاشورا وانسان نو؛ 3. عاشورا و عدالت...؛ 4. عاشورا، انقلاب‏ها و حکومت‏ها؛ 5. حکومت مسانخ؛ 6. اسلام و مردم (دین مردمی)؛ 7. طاغوت‏زدایی، تنها راه رهایی؛ 8. عدالت، محو سیمای فقر.

در قسمتی از مقدمه این اثر درباره عاشورا چنین تعبیراتی به چشم می‏خورد: «رسالت جداسازی حق از باطل و عدل از ظلم به منظور پایداری حق و عدل و نابودی باطل و ظلم همواره رسالتی عظیم است و عاشورای عظیم تجلّی تام ادای این رسالت است».

4- زندگانی امام حسین علیه‏السلام

نویسنده: سیّدهاشم رسولی محلاتی، چاپ دوّم، 1378، دفتر نشر فرهنگ اسلامی

اثر حاضر که با هدف تشریح ابعاد مختلف زندگی و سیره امام حسین علیه‏السلام تدوین شده در 591 صفحه و هفده بخش به شرح زیر تنظیم شده است:

1. ولادت (وقایع ولادت)؛ 2. دوران کودکی و دامان پرمهر جدّ ومادر و پدر؛ 3. از رحلت پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم تا شهادت امیرالمؤمنین علیه‏السلام ؛ 4. پس از شهادت پدر؛ 5. پس از شهادت برادر؛ 6. ولی‏عهدی یزید؛ 7. دوران حکومت ننگین یزید تا قیام و نهضت امام حسین علیه‏السلام ؛ 8. علل قیام و نهضت مقدس امام حسین علیه‏السلام ؛ 9. حرکت امام به سوی مکه و ماجراهای پس از آن؛ 10. حرکت مسلم بن عقیل به سوی کوفه؛ 11. وضع کوفه و مردم آن شهر پس از شهادت مسلم؛ 12. حرکت امام علیه‏السلام به سوی عراق؛ 13. در کربلا چه گذشت؛ 14. شهادت یاران امام علیه‏السلام ؛ 15. شهادت اهل‏بیت علیهم‏السلام 16. شهادت امام علیه‏السلام ؛ 17. شمه‏ای از فضایل و مکارم اخلاق امام حسین علیه‏السلام .

5- فروغ شهادت یا اسرار مقتل سیدالشهدا

نویسند: علی سعادت‏پرور، چاپِ اوّل، 1373، انتشارات پیام‏آزادی

مؤلف بخشی از دیدگاه‏های خود در زمینه اسرار معنوی نهضت عاشورا را در 31 فصل و 430 صفحه در اثر حاضر عرضه کرده است. وی در بیان هدف از تألیف این کتاب می‏نویسد: «درباره سیّدالشهدا و وقایع عاشورای حسینی کتب و رساله‏ها و مقاتل فراوانی نوشته شده است و هریک از زاویه‏ای خاصّ به غواصی در دریای ژرف معارف امامت و ولایت و نهضت عظیم حسینی پرداخته‏اند، ولی در آنچه آنها به روشنگری ریشه‏های تاریخی و علل اجتماعی نهضت حسینی و ذکر وقایع آن دوران اختصاص داده‏اند کم‏تر به اسرار معنوی مقتل سیدالشهدا و رموز عرفانی این حرکت عظیم و تاریخ‏ساز عالم بشری توجه شده است. غرض ما از تدوین این رساله بررسی پاره‏ای از اسرار مقتل سیدالشهدا، خصوصا دقت در کلمات آن‏حضرت در طول حرکت و پاره‏ای از زیارت‏های وارده درباره ایشان است».

6- در کربلا چه گذشت

مؤلف: مرحوم شیخ‏عباس قمی، مترجم: آیة‏اللّه کَمَره‏ای، چاپ هشتم، زمستان 1378، انتشارات مسجد مقدّس جمکران

این کتاب ترجمه کتاب نفس‏المهموم است که مجموعه مباحث آن در پنج باب به شرح زیر به نگارش درآمده است:

از مقدمه کتاب که به واقعه ولادت امام حسین علیه‏السلام اختصاص داده شده است. در باب اوّل درباره مناقب امام حسین علیه‏السلام و ثواب گریه بر مصائب آن حضرت مباحثی عرضه شده است. در باب دوّم ماجراهای تاریخی پس از مرگ معاویه مورد بررسی قرار می‏گیرد. در باب‏های سوّم و چهارم حوادث پس از شهادت امام حسین علیه‏السلام بررسی شده‏است. در باب پنجم به معرفی اولاد و همسران امام حسین علیه‏السلام پرداخته می‏شود و در ادامه از فضیلت زیارت آن حضرت بحث می‏شود. در خاتمه مقداری از شرح حال توّابین و خروج مختار و انتقام از قاتلان امام حسین علیه‏السلام بیان می‏شود. بخش پایانی کتاب نوشته دیگری از مؤلف تحت عنوان «نفثه المصدور» است که موضوع آن تبیین مصایب شهدای کربلاست. مجموعه مقالات هر دو بخش کتاب در 920 صفحه تنظیم شده است.

7-قصه کربلا

مؤلف: حجة‏الاسلام و المسلمین علی نظری منفرد، چاپ دوّم، 1376، انتشارات سرور

در این کتاب که مشتمل بر دو بخش است نخست مجموعه وقایع نهضت امام حسین علیه‏السلام از زمان حرکت آن حضرت از مدینه به سوی کربلا بررسی می‏شود. مجموعه مطالب بخش اول در قالب پنج سفر تنظیم شده‏است:

سفر اوّل: وقایع حرکت از مدینه به سوی مکه که با هدف امتناع از بیعت با یزید انجام گرفت؛

سفر دوّم: حرکت از مکه به سوی عراق که به صورت ظاهر برای اجابت دعوت مردم کوفه انجام یافت؛

سفر سوّم: حرکت اهل بیت علیهم‏السلام به سوی شام همراه با بررسی رسالت تبلیغ پیام امام علیه‏السلام ؛

سفر چهارم: حرکت از شام به سوی کربلا و اقامه مراسم عزاداری برای شهدای کربلا؛

سفر پنجم: بازگشت اهل‏بیت علیهم‏السلام به سوی مدینه؛

در بخش دوّم کتاب تحت عنوان «قصه انتقام» به بررسی وضع شیعیان پس از شهادت امام حسین علیه‏السلام و قیام مختار پرداخته می‏شود.

8- تاریخ سیدالشهداء

مؤلف: شیخ عباس صفایی حائری، چاپ اوّل، تابستان 1379، انتشارات مسجد مقدس جمکران

مؤلف در این اثر ابعاد مختلف قیام امام حسین علیه‏السلام را بررسی می‏کند. ناشر در توصیف ویژگی خاص این اثر در مقدمه می‏نویسد: «نگاه دقیق به جریانات عاشورا و آنچه قبل از آن و پس از آن اتفاق افتاد برای درک عظمت‏های این قیام و راه‏یابی به قلّه‏های پرشکوه معارف و حقایق نهفته در آن ضرورت دارد. تنها با تحلیل‏های موشکافانه و تحقیقات عالمانه و بررسی‏های همه‏جانبه است که می‏توان شگفتی‏های پدید آمده در عاشورا را شناخت و به عمق توطئه‏ها و برنامه‏ریزی‏های دشمنان در هریک از مراحل قبل و بعد آن دست‏رسی پیدا کرد. کتابی که در پیش رو دارید اثر مرحوم حاج شیخ عباس صفایی حائری است که در ضمن برشمردن وقایع، پیشینه‏ها و پیامدهای قیام اباعبداللّه علیه‏السلام به تحلیل دقیق و منصفانه هریک از آنها پرداخته و بسیاری از زوایای مبهم این قیام مقدس را روشن ساخته است». مجموعه مطالب کتاب در ضمن 14 فصل و 670 صفحه تنظیم شده است.

9- بررسی و تحقیق پیرامون نهضت حسینی

نویسنده: سیدعلی فرجی، چاپ اوّل، بهار 1375، دفتر نشر فرهنگ اسلامی

مؤلف در این کتاب کوشش می‏کند که ابعاد هم‏زمان و پیشین نهضت حسینی را به همراه ریشه‏های واقعی و شاخ و برگ‏های اساسی و آثار مهم‏تر علمی و عملی آن را در ضمن کلیات وقایع تاریخ بررسی کند. سعی شده است که این بررسی در یک مجلد و به صورت فشرده انجام گیرد. مباحث کتاب در طی پنج بخش آمده است:

1. بنی‏امیه و مسئله خلافت اسلامی؛

2. دو سازمان متضاد (اموی و علوی) در محیط اسلام؛

3. تشریح علل قیام امام حسین علیه‏السلام ؛

4. چگونه قیام امام حسین علیه‏السلام پیروز شد؛

5. مکتب حسین علیه‏السلام .



10- حماسه حسینی

مؤلف: استاد شهیدمرتضی مطهری، چاپ: چاپ سی‏ودوّم، 1378، تعداد مجلدات: سه جلد.

حماسه حسینی مجموعه‏ای است برگرفته از سخنرانی‏ها و یادداشت‏های مختلف استاد مطهری رحمه‏الله که درباره حادثه عاشورا از آن استاد فرزانه به یادگار مانده است. این اثر در سه مجلد تنظیم شده است.

جلد اوّل مشتمل بر سه بخش است: سخنرانی‏های مربوط به تحریفات واقعه کربلا، حماسه حسینی؛ بررسی عنصر تبلیغ در نهضت حسینی و تبلیغ در اسلام.

جلد دوّم چهار بخش دارد: عنصر امر به معروف و نهی از منکر در نهضت حسینی، شعارهای عاشورا، تحلیل واقعه عاشورا، ماهیت قیام حسینی.

جلد سوّم: در ده بخش سامان یافته: ریشه‏های تاریخی حادثه کربلا، ماهیت قیام امام حسین علیه‏السلام ، امام حسین علیه‏السلام و عیسی علیه‏السلام ؛ یادداشت‏های امر به معروف و نهی از منکر؛ تحریفات واقعه عاشورا؛ نقدی بر کتاب حسین وارث آدم؛ یادداشت عنصر تبلیغ در نهضت حسینی؛ حماسه حسینی؛ حواشی بر کتاب شهید جاوید؛ یادداشت‏های متفرقه.

مجموعه مطالب این سه جلد در ضمن حدود 1079 صفحه تدوین و منتشر شده است.

11- ترجمه اللُّهوف فی قتلی الطفوف

مؤلف: سیدبن طاووس، مترجم: عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، چاپ چهارم، خرداد 1378، دفتر نشر نوید اسلام، قم

ادبیات عاشورا ابعاد مختلفی دارد که بخشی از آن به مقتل نگاری اختصاص داده شده است. از همان ابتدای وقوع فاجعه کربلا افراد به نگارش شرح وقایع پرداخته‏اند که اولین مقتل که بر اساس دیده‏ها به نگارش درآمده است در سال 65 ه نوشته شده‏است. اثر حاضر از مقاتل ارزشمندی است که آن را عالم بزرگ، سیّد رضی الدین علی بن موسی معروف به ابن طاووس در قرن هفتم، نگاشته‏است. مجموعه مطالب این اثر در سه بخشِ «امور قبل از واقعه عاشورا»، «توصیف وقایع جنگ و شهادت امام حسین علیه‏السلام و یاران آن حضرت» و «جریانات پس از عاشورا» تدوین شده است. مترجم مجموعه این مباحث را در سیصد صفحه و سه بخش به شرح زیر ترجمه و منتشر کرده است.

بخش اوّل: از ولادت تا عاشورا؛

بخش دوّم: شهادت و غارت؛

بخش سوّم: حوادث پس از شهادت تا مدینه؛

هم‏ چنین بخش پایانی کتاب به توصیف و تبیین سرنوشت قاتلان امام حسین علیه‏السلام و قیام توابیّن و زندگی‏نامه مختار ثقفی و سلیمان بن صُرد و... می ‏پردازد.



12- در مکتب مهتر شهیدان امام حسین علیه‏السلام

مؤلف: دکتر علی قائمی، چاپ اوّل، پائیز 75، انتشارات امیری

در مقدمه مؤلف، هدف از تالیف این کتاب این‏گونه آمده است: «ما در این اثر سعی داریم کار و عمل حسین علیه‏السلام را در عرصه حیات به صورت یک مکتب جامع و یک خط فکری همه‏فهم و قابل عرضه کنیم و سیاست روشن او را در اتخاذ مواضع با در نظر داشتن جوّ و شرایط زمان بیان نماییم. هم‏چنین فراموش نمی‏کنیم داستان و جریان زندگی حسین علیه‏السلام برای ما رنگ و هوای سنّت است و آن شامل قول و فعل و امضا و یا تقریر است. عناوین بعضی از مطالب عبارت است از: خاندان «حسین علیه‏السلام »؛ وقایع ولادت؛ حسین علیه‏السلام در عصر زمامداران دوران امامت؛ جو سیاسی عصر امام حسین علیه‏السلام ؛ شکل ‏گیری مبارزه؛ مشی مبارزاتی و مسیر حرکت؛ امام در کربلا.



13- پرتویی از عظمت امام حسین علیه‏السلام

مؤلف: آیة‏اللّه صافی گلپایگانی، چاپ چاپ اوّل فروردین 1379، انتشارات حضرت معصومه علیه‏السلام

نویسنده در این اثر با هدف تبیین فضایل سیدالشهدا و بیان پاره‏ای از علل و نتایج واقعه کربلا مباحثی را در ضمن چهار بخش به شرح زیر عرضه کرده است:

بخش اوّل: شخصیّت و فضایل امام حسین علیه‏السلام ؛

بخش دوّم: بنی‏هاشم و بنی‏امیه؛

بخش سوّم: علل قیام امام حسین علیه‏السلام ؛

بخش چهارم: نتایج و فوائد قیام امام حسین علیه‏السلام .



14- جام عبرت (بررسی عملکرد عوام و خواص در حادثه کربلا)

مؤلف: سیّد حسین اسحاقی، چاپ اوّل، سال 1380، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی

همان‏گونه که از عنوان اثر حاضر بر می‏آید مؤلف محترم عمل‏کرد عوام و خواص را در حاثه کربلا با تکیه به بیانات مقام معظم رهبری بررسی کرده‏اند.

این نوشتار در چهار بخش تنظیم شده است. در بخش اوّل و دوّم به طرح و بررسی عمل‏کرد و وظایف خواص و عوام در صحنه عاشورا پرداخته شده و از ریشه‏های انحراف و خشکاندن کژرویی‏ها سخن به میان آمده است. در بخش سوم از آموزه‏ها و عبرت‏های عاشورا سخن رفته و در آخرین بخش از رسالت آگاهان و خواص و اتخاذ الگوی صحیح در تبلیغ دریچه‏ای گشوده شده است.



15- آذرخشی دیگر از آسمان کربلا

مؤلف: استاد محمّدتقی مصباح یزدی، چاپِ اوّل، سال 1380، شمارگان: پنج‏هزار نسخه، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمه‏الله

بخشی از سخنرانی‏ های استاد مصباح یزدی است که در ایام محرم سال 1421 ایراد گردیده است. برخی از محورهای مورد بحث عبارت است از:

1. شبهاتی پیرامون عاشورا و بزرگداشت آن: در این قسمت از علل گرامی‏ داشت عاشورا و عزاداریِ امام حسین علیه‏السلام و روش ‏های عزاداری بحث می‏شود.

2. زمینه ‏های قیام عاشورا: در مباحث این بخش پیشینه تاریخی واقعه عاشورا و زمینه‏ های اجتماعی انحراف جامعه و عوامل انحراف عمل‏ کرد معاویه و علل انفعال جامعه در برابر فعالیت‏ های معاویه بررسی شده است.

3. هدف قیام: در این بخش پس از بحث از مفهوم اصلاح و تصریح به این حقیقت که هدف اصلی قیام امام حسین علیه السلام اصلاح مفاسد بوده است، درباره اموری چون اصلاح مطلوب و امر به معروف مطالبی عرضه شده است.

کتب غیر مقتل که مطالعه آن ها توصیه می شود
۱- خصائص الحسینیه: شیخ جعفر شوشتری
- نکته: این کتاب به شما استعداد استخراج روضه از روضه می دهد، بدون اینکه در اصل روضه تحریف یا توهینی صورت پذیرد. برای نمونه: شیخ جعفر آورده است که امام حسین(ع) هفت مرتبه در کربلا ندای « هل من ناصر» سر داده است، تحت عنوان نداهای هفتگانه.
۲- البکاء للحسین(ع): میرجهانی
۳- اسرار حسینیه: آیت الله حبیب الله شریف کاشانی – این کتاب مراتب عشق را بیان می کند.
۴- ثارالله(ع): عندلیب همدانی
۵- کامل الزیارات: ابن قولویه – در فضائل زیارت امام حسین(ع) است.
کتاب های تحریف ستیز
۱- لؤلؤ و مرجان: محدث نوری
۲- ثورة التنزیة: سید محسن امین، ترجمه جلال آل احمد – پیرامون عزاداری های نامشروع

پست جمع بند موضوع
پرسش1:
لطفا روایت زیر را بررسی سندی و رجالی کنید و بفرمایید که این روایات صحیح و معتبر هستند یا خیر؟
«و وضعن التّراب علي رؤوسهنّ و خمشن وجوههنّ و ضرَبنَ خدودهنّ»[لهوف ص 91 ، بحار الانوار ج 45 ، ص 112 ، العوالم ، ص 381 ، لواعج الاشجان ص 205]«بانوان حرم خاک بر سر می ریختند و صورت هایشان را می خراشیدند و بر صورت می زدند.»
پاسخ:
سلام وعرض ادب خدمت شما پرسشگر گرامی
اصل روایت در کتاب «اللهوف على قتلى الطفوف / ترجمه فهرى ؛ النص ؛ ص149»آمده است:« وَ رَوَى زَيْدُ بْنُ مُوسَى قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي ع قَالَ‏ خَطَبَتْ فَاطِمَةُ الصُّغْرَى بَعْدَ أَنْ وَرَدَتْ مِنْ كَرْبَلَاءَ فَقَالَتْ: الْحَمْدُ لِلَّهِ عَدَدَ الرَّمْلِ وَ الْحَصَى وَ زِنَةَ الْعَرْشِ إِلَى الثَّرَى أَحْمَدُهُ وَ أُومِنُ بِهِ وَ أَتَوَكَّلُ عَلَيْهِ وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَه‏....»
قَالَ الرَّاوِي:
فَضَجَّ النَّاسُ بِالْبُكَاءِ وَ النَّوْحِ وَ نَشَرَ النِّسَاءُ شُعُورَهُنَّ وَ وَضَعْنَ التُّرَابَ عَلَى رُءُوسِهِنَّ وَ خَمَشْنَ وُجُوهَهُنَّ وَ ضَرَبْنَ‏ خُدُودَهُنَ‏ وَ دَعَوْنَ بِالْوَيْلِ وَ الثُّبُورِ وَ بَكَى الرِّجَالُ وَ نَتَفُوا لِحَاهُمْ فَلَمْ يُرَ بَاكِيَةٌ وَ بَاكٍ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ الْيَوْم‏
بررسی سندی:
زيْدُ بْنُ مُوسَى: درسه کتاب خلاصه الحلی،ص222و رجال ابن داوود،ص455و رجال طوسی،ص337 این شخص از رجال امام کاظم و واقفی معرفی شده است.
پی نوشت:
ابن طاووس، على بن موسى - فهرى زنجانى، احمد، اللهوف على قتلى الطفوف / ترجمه فهرى، 1جلد، جهان - تهران، چاپ: اول، 1348ش.

پرسش2:
آیا کتبی مثل تذکرة الشهدا ، العوالم ، لواعج الاشجان و الدمع السجوم معتبر هستند و می توان به مطالب آنها اعتماد کرد و این کتب را مرجع قرار داد ؟
پاسخ:
برای تبین این بحث خوب است با پیشینه مقتل نویسی آشنایی پیدا کنیم:
روند مقتل نویسی به دو دوره تقسیم می شود:
1- دوره اول: قرن دوم تا هفتم :
قرن دوم: ۶ مقتل، قرن سوم: ۱۷ مقتل، قرن چهارم: ۲۰ مقتل، قرن پنجم: ۶ مقتل، قرن ششم: ۸ مقتل، قرن هفتم: ۹ مقتل.
2- دوره دوم: قرن هشتم تا چهاردهم:
در دوره دوم مقتل نویسی، چون نوع مقاتل برگرفته از مقاتل دوره اول می باشد، مهم و قابل ذکر نیست.
- اولین مقتل مربوط به قرن دوم می باشد که «مقتل ابی مخنف» است، نام کتاب «مقتل الحسین(ع)» می باشد و مؤلف آن ابی مخنف می باشد.
اولین و دومین مقتل عربی
اولین مقتل: مقتل الحسین(ع) نوشته ی: ابی مخنف
دومین مقتل: مقتل الحسین(ع) نوشته ی: هشام کلبی (شاگرد ابی مخنف) ؛مقتل الحسین(ع) هشام کلبی کاملتر از ابی مخنف است بدلیل آن که ابی مخنف به خاطر کهولت سن بعضی مطالب را به هشام انتقال داد تا مکتوب کند، ومقتل الحسین(ع) ابی مخنف کم کم به دست فراموشی سپرده شد و تمام مقاتل ابی مخنفی که الان در بازار می بینید جعلی می باشد که در دوران صفویه و قاجار نوشته شده است.
اولین مقتل فارسی:
روضة الشهدا نوشته ی: واعظ کاشفی
بررسی کتب در خواستی:
1- لواعج الأشجان: کتاب « لواعج الأشجان في مقتل الحسين» تاليف محسن الأمين العاملي، در مقتل و شهادت امام حسین ـ علیه السّلام ـ می باشد. مؤلّف بعد از ذکر مقدمه ای در فضل گریه بر امام حسین ـ علیه السّلام ـ احادیثی از پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ در فضیلت و جایگاه والای حضرت نزد پیامبر و خداوند، آورده است. سپس به پاره ای از اوصاف امام حسین ـ علیه السّلام ـ اشاره و با ذکر نسب امام ـ علیه السّلام ـ و ذکر شهرها به مناسبت بحث اشاره و به بیعت نکردن امام حسین ـ علیه السلام ـ و دوره معاویه به طور مفصل اشاره کرده و با وقایع مرتبط با جریان شهادت امام، ادامه می یابد. در ذکر شهادت حضرت مسلم بن عقیل، بحث جامع و مفصّلی را انجام داده به وقایع بعد از شهادت امام نیز اشاره می کند. این کتاب در موضوع مقتل و تحلیل اجمالی آن، کتاب معتبر و خوبی می باشد.
سید محسن امین عاملی در آخر این کتاب، کتاب اصدق الأخبار فی قصه الاخذ بالثار را که تألیف خودش است و در ذکر قیام توابین و قیام مختار، می باشد آورده است و در انتها، شعر ها و مراثی خوبی از شعرای معاصر را در خصوص شهادت و فضیلت امام حسین ـ علیه السّلام ـ را ذکر می کند.
این کتاب به فارسی ترجمه شده با عنوان« اشک و ماتم در سوگ سبط خاتم» شرح رویداد جانسوز کربلا با ویرایش « محمد سعید معزالدین» در 400صفحه، انتشارات فقه و هم چنین انتشارات امیر کبیر.
2- تذکرة الشهدا: کتاب « تذکرة الشهدا» کتابی ارزشمند به قلم توانای مرحوم علامه ملا حبیب الله شریف کاشانی است که در دو جلد با تحقیق و تعلیق و تذهیب موسسه فرهنگی شمس الضحی و با همکاری عباس محمد قلیان در سال ۱۳۸۴ منتشر گردیده است. اين كتاب كه از زبان فارسي به عربي برگردانده‌ شده و موضوع و محتواي آن شرح واقعه‌ي جانسوز و جانگداز شرحي است بر واقعه‌ي كربلا و شهادت امام حسين (ع) و ياران آن حضرت كه مطالب آن در دوازده بخش تنظيم شده است: پذيرش شهادت از جانب امام حسين (ع) در عالم ذكر، برخي ويژگي‌ها و فضايل آن حضرت، ذكر برخي از مجالس عزا كه مصيبت امام حسين (ع) در آن‌ها ذكر شده و تشويق بر گريستن بر آن حضرت، خروج ايشان از مدينه به سوي مكه، خروج آن حضرت از مكه به سوي كوفه، ورود ايشان به سرزمين كربلا، شهادت عده‌اي از ياران آن حضرت، شهادت فرزندان عقيل و جعفر طيار، شهادت فرزندان امام حسن (ع)، شهادت فرزندان امام حسين (ع)، شهادت فرزند امام علي (ع)، و سرانجام برخي از رخدادهاي پس از واقعه‌ي كربلا. مترجم این اثر سيدعلي جمال‌اشرف می باشد و این کتاب در 540 صفحه منتشر شده است.
3- العوالم: نام کامل کتاب «عوالم العلوم والمعارف والاحوال من الآیات والاخبار والاقوال » است، مؤلف این مجموعه، مرحوم شیخ عبدالله بن نورالدین بحرانی است، ایشان از شاگردان مرحوم علامه مجلسی بوده است.
این کتاب شباهتهای زیادی به بحارالانوار دارد، در فهرست کتابهای خطی کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی در باره این کتاب آمده است:« کتاب بسیار مفصلی است. در بیش از صد جلد که احادیث و روایات را از مصادر مختلف شیعه گرد آورده و در هر بابی آیات مناسب با آن را نیز می آورد و در آنجا که احتیاج به شرح داشته باشد به عنوان «بیان » مطالبی ذکر می کند. «عوالم »، به حسب تقسیم مؤلف، در صد کتاب می باشد پنجاه کتاب در اصول و پنجاه کتاب در فروع و مجموع جزءهایش صد و بیست و هشت جزء است. در کتابخانه آیة الله مرعشی نسخه خطی 66 جزء (حدود نیمی از آن) هست، حجم این نسخه ها یکسان نیست، حداقل 50 برگ و حداکثر 366 برگ دارد ولی غالبا نسخه های آن دارای 150 تا 250 برگ می باشد.»
مرحوم آغا بزرگ طهرانی در باره کتاب اطلاعات دقیقی نداشته است گر چه بعضی از مجلدات آن را در نجف، تبریز و تهران رؤیت کرده است. وی می نویسد:«کتاب جامع العلوم و... کتاب بزرگی است که به مقدار کثیری نسبت به مجلدات بحارالانوار بیشتر است بلکه گفته می شود که به صد جلد می رسد و شنیده ام که همه آن در یزد موجود است.»
برای مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید به این مقاله « پژوهشی در باره کتاب «عوالم » مراجعه بفرمایید.
4- الدمع السجوم: ترجمه ای است که مرحوم علّامه شعراني برکتاب «نفس­ المهموم في مصيبة سيدنا الحسين المظلوم» اثر مرحوم محّدث حاج شيخ عباس قمي نوشته است این کتاب ازكتب مقتل معتبر است.