جمع بندی عدالت در زندگی های متوالی

1. عنوان نوشتار "عدالت در زندگی های متوالی" گویا نیست. نویسنده می بایست یا در مقدمه و یا در ادامه در تعریف، گریزی به مفهوم عدالت و مفهوم زندگی های متوالی و نیز رابطه آندو می زد.
2. مقدمه بحث، ناقص و نارسا است.
3. در قسمت نظر ادیان الهی تنها ادعای ادیان در خصوص عدل الهی مطرح شده باید دلایل عدل الهی از منظر ادیان نیز بیان شود.
4. عبارت های بعدی در عنوان دوم ،ارتباط چندانی با عبارت اول و عنوان آن، ندارد.
5. آنگونه که بنظر می رسد نوشتار مزبور صرفاً بدنبال طرح شبهات مربوط به عدل الهی است و طرحی برای پاسخ به شبهات ندارد.
6. در ادامه نویسنده بگونه ای ناقص و نارسا با استفاده از اصل زندگی های متوالی از عدالت الهی دفاع می کند، همان بحثی که ما در براهین عقلی معاد تحت عنوان برهان عدالت از آن یاد می کنیم. بلافاصله پس از طرح اجمالی و نارسای این مطلب، شبهات را مفصل می آورد
7. در ادامه بنظر تعریضی به نظریه تناسخ می زند و دیدگاه استاد الهی (فرزند نور علی الهی نویسنده آثارالحق و برهان الحق) که هم اینک، فرقه اهل حق را هدایت می کند را ضمیمه آن می کند که از نظر اسلام راستین این اندیشه باطل و مردود است.
8. ضرب الاجل و تعداد معین زندگی ها را بگونه ای مبهم مطرح می کند، مقصود قالب هایی که در اختیار انسان گذاشته می شود مشخص نیست؟ بنظر از آیه برداشتی شخصی ارائه می دهد، باید به تفاسیر مراجعه کرد.
9. گزاره هایی که در امکانات مساوی برای آموزش و امکان به مقصد رسیدن پیش از ضرب الاجل تا گذر به عالم برزخ مطرح کرده گرچه ناقص و نارسا اما تا حدودی منطبق با اندیشه اسلامی است.
10. در بخش گذر به عالم برزخ، مطالبش مخلوطی از صحیح و ناصحیح و مجموعه ای از گزاره های مبهم است. مشخص نیست مقصود نگارنده از مطالب: انتخاب جسم - محیط« و «باید دید آن روح استحقاق چه محیطی ،چه ریخت و چه هیکلی و چه وضعی دارد ، آن وقت جسمی به آن شکل برایش درست می شود» چیست؟ آیا همان نظریه تناسخ را دنبال می کند؟ مقصودش از انتخاب چیست؟ یعنی انسان در آن نشئه هم حق انتخاب دارد؟ خودش جسم و محیطش را بر می گزیند؟ و ... مقصود مبهم است.
11. در نتیجه گیری چنان از اثرات اصل زندگی های متوالی در درک عدالت الهی سخن می گوید که گویا هم اصل زندگی های متوالی و هم مبانی عدالت الهی و رابطه آنها را به تفصیل توضیح داده است.
12. بنظر می رسد نگارنده که بیشتر مطالبش با ابتنای به سخنان آقای بهرام الهی است بیش از آنکه بخواهد با این بحث، عدالت الهی را اثبات کند با طرح شبهات مخدوش ساخته و یا حداقل، این مطالب را در جمع کسانی طرح شده که مباحث عدالت الهی برایشان حل شده است.(والله العالم)
13. همچنین لازم بذکر است از کلیت بحث، بنظر می رسد نگارنده از ادبیات روان و مؤثر، شیوه منطقی و اطلاعات کافی در باب علوم اسلامی برای طرح منطقی بحث برخوردار نبوده و بیشتر بدنبال اصطلاح سازی های جدید است.
14. ضمنا چنانکه گفتیم این نوشتار چنان پر اشکال و ناقص است از تمام جهات، که قابلیت اصلاح و تغییر و بازسازی را ندارد.بعبارتی بگونه ای نیست که پس از اضافاتی بتوان آن را مطلبی پسندیده و منطقی دانست.

گرچه سؤال بنده را پاسخ نفرمودید که مقصود از انتخاب جسم - محیط چیست؟ آیا نشئه ای دیگر است؟ یا طبق نظر تناسخیون، کالبدی دیگر است و یا ....؟ این انتخاب توسط چه کسی صورت می گیرد؟ و ...

عبارت "زندگی های متوالی" بطور کلی چند پهلو و ابهام زاست ... گویا یک عبارت پلورالیستی است که می خواهد بگوید هر کس با هر عقیده ای که در باره معاد و زندگی های پس از مرگ باشد را شامل می شود. می خواهد هندو باشد، بودا باشد، مسیحی و یهودی و حتی مسلمان ... اندیشه صحیح اسلامی این نگاه پلورالیستی را نمی پسندد و تأیید نمی کند.

البته تا حدودی با توضیح اخیری که دادید مطلب روشن شد که اگر تنها همه هستی و جریان خلقت موجودات و انسان به همین دنیا ختم شود این خلاف عدالت الهی است چون این دنیا ظرفیت برقراری عدالت الهی را ندارد. در برهان عدالت در اثبات معاد، می گوییم: مثلاً کسانی که به هزاران نفر ظلم کرده اند، حقوق میلیونها نفر را تضییع کرده اند و یا هزاران نفر را کشته اند چگونه در این دنیا مجازات می شوند و حق مظلومان از ایشان استیفا می شود؟ آیا با حکم زندان ابد؟ با اعدام؟ با تحمل زندان با اعمال شاقه؟ ... بی شک هیچ کدام عدالت را جاری و ساری نمی کند ...
و هزاران مثال و نمونه دیگر که یا ظاهراً و یا باطناً در صورت نبود فرصتی دیگر (دنیای دیگر)، نمی توان طعم عدالت را چشید.

از این برهان، به ضمیمه شناخت درستی که از خدای حکیم و عادل داریم که حق مطلق است، نتیجه می گیریم که برای تحقق عدالت الهی ناگزیر باید جهان دیگری باشد. جهانی که دو نشئه دارد: نشئه ی برزخ و نشئه ی قیامت. موفق باشید ...:Gol:
پ

در خصوص یادداشت شما تذکر این نکته لازم است که عدالت در مشهورترین معنای کلامی خود عطا کردن حق هر صاحب حقی به اوست. (1) بر این اساس گفته می شود که صدقِ واژه عدالت، فرع وجود "حق" است، یعنی اگر چیزی مستحق قرار گرفتن در مکان و جایگاهی باشد، لازم است که در همان جایگاه قرار بگیرد و گرنه اگر حقی در میان نباشد، عنوان عدالت و ظلم معنا ندارد.

برای فهم بهتر عدالت، از نظر مصداق لازم است ابتداءاً مفهوم عدالت را بخوبی بشناسیم:

عدالت در لغت به معانی ذیل به کار می رود:

1ـ رعایت تساوى و اجتناب از تبعیض: گاه مقصود از عدل و عدالت ورزى آن است که شخص هیچ گونه تفاوتى میان دیگران در نظر نمى گیرد و در روابط خود, به همگان به دیده یکسان مى نگرد و از تبعیض مى پرهیزد. البته این نکته را نباید از نظر دور داشت که مراعات مساوات تنها در صورتى پسندیده و مطلوب است که هیچگونه تفاوتى در شایستگى ها و استحقاق ها نباشد. اما اگر با مجموعه اى مواجه باشیم که از جهت شایستگى متفاوت اند, مراعات مساوات در میان آنها کاری عادلانه نبوده, بلکه تضییع حق اعضاى شایسته تر است.

براى مثال, اگر معلمى به قصد مراعات عدل و مساوات, به همه دانش آموزان خود نمره یکسانى دهد,کارى عادلانه انجام نداده است. بنابراین, باید به خاطر داشت که عدالت همواره ملازم با مساوات نیست.(2)

2ـ رعایت حقوق دیگران: در این معنا, عبارت است از آنکه حقوق همه افراد مورد توجه و رعایت قرار گیرد (اعطاء کل ذى حق حقه) بگونه ای که حقوق دیگران تضییع نشود.

3ـ قرار گرفتن افراد و اشیا در جایگاه شایسته خود: گاهى عدل در معناى جامعترى به کار مى رود: نهادن هر چیز در جایگاه مناسب خود. این تعریف را مى توان در کلامى از امام على (ع) یافت, آنجا که فرمود: "العدل یضع الامور مواضعها. عدالت هر چیزى را در جایگاه (مناسب) آن قرار مى دهد."(3)

مبناى این سخن بلند آن است که در جهان تکوین و تشریع, هر چیزى موقعیت و جایگاه مناسب و درخور خود دارد و عدل آن است که این تناسب رعایت گردد و هر چیز در جاى مناسب خود قرار گیرد. این معنا, جامعترین معناى عدل است و معانى پیشین را نیز در بر مى گیرد.

بنا بر آنچه گذشت, معناى اجمالى عدالت الهى آن است که خداوند با هر موجودى, آن چنان که شایسته آن است, رفتار کند او را در موضعى که درخور آن است, بنشاند و چیزى را که مستحق آن است, به او عطا کند. و در این صورت اگر تبعیض باشد بی عدالتی صورت گرفته نه تفاوت، زیرا تفاوت ها لازمه نظام هستی و نظام اسباب و مسببی است. از اینرو این مساوات نیست که اصل معاد را زیر سؤال می برد بلکه این عدالت است که با اصل معاد رابطه مستقیم داشته و فقدان آن، مخل اصل معاد است.

در ادامه نکاتی دیگر در باب عدالت الهی را تقدیم دوستان خواهیم کرد.

موفق باشید ...:Gol:

پاورقی______________________________________________
1. سيد محسن خرازى‏ ، بداية المعارف الإلهية في شرح عقائد الإمامية ، مؤسسة النشر الإسلامي ، قم ‏1417 ق‏ ، ج 1 ص 97
2. استاد شهید مطهری، عدل الهی، مبحث تفاوت و تبعیض.
3. نهج البلاغه، ص 1290.

چنانکه تفاوت در زندگی انسانها و ظرفیت وجودی شان (که متأثر از نظام اسباب و مسببی و نحوه استفاده از عقل، استعداد و توانشان بر اساس اختیار می باشد) امری بدیهی است. تفاوت در نوع آزمونها نیز لازم و ضروری بنظر می رسد و اگر جز این بود و آزمونها علیرغم تفاوت ظرفیت ها یکسان می بود فرض بی عدالتی ثابت می گشت. بعنوان مثال آیا ارائه سؤالات آزمون نهایی دانش آموزان دوره دبیرستان برای دانش آموزان راهنمایی و دبستان عدالت است؟ بنابر این تفاوت در آزمون ها بر اساس تفاوت در سطح و ظرفیت انسانها امری ضروری است. چنانکه خداوند فرموده است: " لاَ يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا،(بقره/286) خدا هيچ کس را جز به اندازه توان و طاقتش مکلف نمی کند. مجموعه تکالیف الهی همه آزمون های مختلف زندگی است. و این کریمه، گواهی بر تفاوت آزمونهاست.

بعلاوه آزمونها همیشه توأم با دشواری و سختی است و اگر اینگونه نباشد، فلسفه امتحان و آزمون زیر سؤال می رود. آزمون ها برای ایجاد تلاش و کوشش، شکوفا شدن استعدادها، محک زدن سره از ناسره و تمیز مؤمنان واقعی از غیر آن است.

مرگ کودکان در آغاز تولد و یا نقصان هایی که در بعضی در هنگام تولد دیده می شود نیز دلایل خاص خودش را دارد که عمده آن به شرایط طبیعی خلقت آنها و نارسایی های دوران جنینی و بی توجهی والدین باز می گردد که البته این هم ازمون و امتحانی برای والدین است. که در پست های بعدی به نکاتی در این باب اشاره می کنیم.

مضافاً اینکه عدم اطلاع و اگاهی خودمان را نباید حمل بر این کنیم که دین، پاسخی برای بسیاری سؤالات ندارد. در حالیکه غنای معارف دین الهی به برکت مکتب متعالی اهل بیت (ع) بحدی است که در طول اعصار گذشته و عصر حاضر، هیچ سؤالی را بی پاسخ نگذاشته و نخواهد گذاشت. فقط باید کمی صبور باشید و مباحث را با دقت دنبال کنید؟

موفق باشید ...:Gol:

اولاً اگر تکلیف را بمعنای سختی و دشواری و امر به کار سنگين كردن و در تنگنا انداختن بگیریم و به قول شما کاری که تحمل آن برای هر کس آسان نیست. می تواند مفهومی عام باشد و دو قسم از آن حاصل شود:

قسم اول. همان دستورات و برنامه ها و تکالیف الهی که خداوند برای سعادت انسان به وی رهنمون شده است. که بر اساس هدایت تشریعی می توان این قسم تکالیف را به تکالیف تشریعی نام نهاد. و نزد ما معروفتر از قسم دوم است. در این قسم تکالیف، خداوند بندگانش را امر به اطاعت فرموده است.

قسم دوم. دشواری ها، سختی ها و مرارتهای تکوینی زندگی که در گوشه و کنار زندگی مادی انسان نهاده شده تا رویکرد بشر را با توجه به استعداد و توانایی و سرمایه و نعمت هایی که خدا به وی داده را مورد محک و آزمایش قرار دهد، این قسم تکالیف را می توان تکالیف تکوینی نام نهاد. در این قسم تکالیف خداوند انسان را امر به تقوا و صبر و شکیبایی نموده است.

بنابر این، با توجه به اینکه تمام ابعاد و لحظه لحظه ی زندگی انسان، آزمون و امتحان الهی است و گفتیم که آزمون نیز عموماً توأم با سختی و دشواری و مشقت است از اینرو بین آزمون و تکلیف پیوند وثیقی برقرار است. بعلاوه اینکه در هر دو قسم تکلیف، امر الهی نهفته است. اولی امر به اطاعت و دومی امر به تقوا، صبر و شکیبایی ... و این رابطه گویای آنست که نمی توانیم تکلیف را تنها در عمل به دستورات و برنامه های دینی بدانیم، بلکه ساحت تکلیف، ساحتی گسترده تر از آنست که در ذهن داریم.

ثانیاً: قرار گرفتن در دایره امتحانات و آزمون های دشوار زندگی نظیر فقر و بیماری های صعب العلاج و نظائر آن ... دلیل بر این نمی شود که انسان به فساد و تباهی، دزدی و یا خودکشی دست بزند. ضمن اینکه این نگاه، نتیجه عدم شناخت از ظرفیت و توانایی های انسان و حاصل نگاهی منفعلانه است. انسان فعال (مؤمن و آگاه) می تواند با تدبیر و برنامه ریزی و حسابگری از آسیب های احتمالی بسیاری مشکلات طبیعی و غیرطبیعی جلوگیری کند و یا در صورت پیشامد، صدمات و لطمات آن را جبران نماید. و با صبر و تحمل و شکیبایی در برابر سختی ها حتی از شکست ها، معبری جدید برای دستیابی به زندگی بهتری بسازد.

انسانی که دین معرفی می کند با نگرش و جهان بینی الهی آنقدر ضعیف نیست که در برابر حوادث روزگار، منفعل و تسلیم باشد و برای جبران مافات، به هر اقدامی(فساد و دزدی و خودکشی) دست بزند. بلکه "عقل و تدبیر" و "ایمان و بردباری" سرمایه های راه اوست. بلکه ضعف و انفعال و بی تدبیری و فقدان تحمل، رویکرد انسانهایی است که یا جهان بینی شان مادی است و یا به فهم درستی از خود، خدای هستی بخش و فلسفه جهان هستی نرسیده اند.

بنا بر این، طرفداران این دیدگاهی که شما به طرح آن پرداختید. و از این گذر، به نقد عدل الهی می پردازید. معلوم می شود نه شناختی از خالق هستی بخش و صفات او دارند و نه انسان و ظرفیت هایش را می شناسند و نه رابطه بین حق و عدالت و حکمت الهی را می شناسند. چنان از عدالت سخن می گویند و بر طبل برابری و مساوات می کوبند. که گویا از طرف همه مردم برای اخذ مطالبات شان از خداوند وکالت تام دارند.

در پست بعدی، انشاءالله رابطه بین "حق و عدالت" از یکسو و رابطه "عدالت و حکمت" را از سوی دیگر پیگیری خواهیم نمود. بی شک، فهم آن روابط معنادار در رفع ابهامات شما بسیار مؤثر خواهد بود. موفق باشید ...:Gol:

در پست قبلی وعده کردیم رابطه معنادار و حقیقی "حق و عدل" را بیان کنیم تا این ابهامات و انتظاراتی که گاهاً در لسان برخی مشاهده می شود مرتفع شود. مبنای این اندیشه نارسا بر این اساس استوار است که: عدالت تنها در برابری و مساوات است و چون این عالم یعنی زندگی دنیوی امکان مساوات و برابری نیست. پس باید به زندگی های متوالی (شکلی از اشکال نگاه تناسخیون) با ادبیات جدید معتقد شد.

اولاً در پست های قبلی اقسام معانی عدل را بیان نمودیم و گفتیم که این تصور، که عدالت را برابر با مساوات و برابری می داند تعریفی نادرست است. زیرا با توجه به تفاوت هایی که لازمه وجودی موجودات هستی است، برابری و مساوات، نه تنها عدالت نیست بلکه عین ظلم است. اگر بگوییم تفاوتی در کار نباشد، یعنی همه شبیه هم باشند، این نوع زندگی غیرحکیمانه و ملال آور است. و اگر قبول کنیم ضرورت تفاوت را نمی توانیم به مساوات و برابری در همه ابعاد و سطوح، قائل شویم.

بعنوان مثال: اگر همه انسانها بصورت قهری و جبری به یک شکل و رنگ و زبان، سطح برخورداری از امکانات و توان و استعداد و دیگر اقتضاءات تکوینی خلقت باشند فلسفه خیلی چیزها از جمله آزمون و امتحان و تشریع دین و ارسال پیامبران و انزال کتب و حتی فلسفه جزا و پاداش و اساساً فلسفه خلقت زیر سؤال می رود. اصولاً چنین زندگی ای خیلی مضحک بوده و عاری از هدف خواهد شد. از طرفی اگر تفاوت در همه ابعاد زندگی موجودات را بپذیریم مثلاً در شکل و شمایل موجودات باید سطح برخورداری شان هم متفاوت باشد نمی توانیم بگوییم بر اساس اصل "برابری و مساوات" باید حجم غذای مورد نیاز وال و فیل با یک انسان و یا دیگر موجودات کوچک برابر باشد و اگر چنین نشد این مصداق ظلم است. (دقت کنید)

ثانیاً مشخصاً؛ مهمترین مبنای عقلی عدل الهی، اصل حسن و قبح عقلی است که در جای خود بدان پرداخته شده است. بنابراین، خلاصه استدلال عقلی بر اصل «عدل» این خواهد بود که: در نظر عقل، عدل کاری شایسته و ظلم عملی ناشایست است و خداوند عالم و حکیم از انجام کارهایی که عقل ناشایست می شمارد، منزه است. پس، خداوند هیچ گاه مرتکب ظلم نمی شود و تمام افعال او عادلانه است.

دلیل بر عدل الهی همان است که در دلایل حکمت الهی مطرح می شود. اجمالاً پس از اثبات اصل وجود خدا و شناخت صفات الهی (علم و قدرت و حیات و اراده و سمیع و بصیر بودن و غنای الهی) به حکمت و عدل می پردازیم. معمولاً فهم نادرست از عدل الهی نتیجه عدم شناخت صحیح در صفات مورد اشاره است و درست آنست که این افراد به عقب بازگشته و شناخت شان نسبت به خدا و صفات الهی را اصلاح کنند.

الغرض، معمولاً کسانی مرتکب ظلم می شوند که بدلیل محدودیت و احتیاج دست به تعدی و ظلم می زنند، یا بدلیل جهل و نادانی مرتکب خطا و اشتباه در محاسبات شان هستند، یا بدلیل ضعف و ناتوانی بدنبال کسب قدرت و توانی هستند و یا بدلیل فقدان حکمت و تدبیر دچار خطا و اشتباه و آزمون و خطا می شوند. لذا کسانی که علم و قدرت و بی نیازی و حکمت مطلق و بی انتهای خداوند را بدرستی دریافته باشند. هیچگاه چنین قضاوتی در باره خدا نمی کنند.

ثالثاً در خصوص رابطه حق و عدل الهی؛ فرض کنید شما تصمیم گرفتید به چند نیازمند کمک کنید و اتفاقا به یک فقیر 2000 تومان و به دیگری 1000 تومان دادید؛ آیا فقیر دومی می تواند اعتراض کند که چرا به او 2000 تومان دادی و به من هزار تومان؟ مسلما خیر، زیرا او و فرد اول هیچ حقی به گردن شما نداشتند و شما از روی میل درونی و به اختیار خود خواستید کمکی به آن ها بکنید، حال با دلیل یا بی دلیل در کمک تفاوتی قایل شدید، این امر هیچ ربطی به عدالت و یا ظلم بر نمی گردد. نه تنها در حق فرد دوم بلکه در حق کسی هم که هیچ به او ندادید، ظلمی نکردید، چون حقی در میان نبود.

رابطه ما و همه موجودات با خداوند از همین قبیل است. هیچ حقی بر خداوند نداریم تا حقِ مطالبه آن را داشته باشیم و در نحوه اعطای نعمت ها به خداوند گله کرده، از او ناراضی باشیم و عدالت او را زیر سوال ببریم. (دقت کنید) چنانکه در اصل اعطای وجود، احدی حقی بر خدا ندارد در خصوص نحوه ی برخورداری از نعمات نیز حقی بر خدا نداریم. که جای شکوه و شکایت و صدور حکم در عدالت یا ظلم باقی بماند.

در این مرحله، رابطه "عدل و حکمت" معنا پیدا می کند در این خصوص گفتنی است: البته نحوه توزیع نعمت ها در بین بندگان هرچند با عدالت ارتباطی ندارد، اما با حکمت خداوند در ارتباط است، همان طور که کمک شما به فقیر از همین قبیل است؛ در واقع اگر دلیل معقولی برای تفاوتی که بین دو فقیر قایل شدید در کار باشد، نحوه رفتار شما حکیمانه خواهد بود. اگر بی هیچ دلیلی چنین تفاوتی را مرتکب شدید، کار نیک شما دچار صفت منفی بی تدبیری و بی حکمتی خواهد بود. می شود گفت که در نحوه انجام کار نیک تان حکیمانه برخورد نکردید.

در مورد خداوند نیز، هر چند عدالت و ظلم در مورد نحوه ی اعطای نعمت ها به بندگان بی معناست، اما تفاوت ها که به شکل های گوناگون وجود دارد، تنها در صورتی قابل قبول و منطقی و منطبق بر حکمت الهی هستند که دلیل قانع کننده ای داشته باشند و گرنه می توان گفت خداوند در نعمت دادن به بندگان حکیمانه برخورد ننموده است. اما در حالت کلی ابتدا باید دید که اختلافات ناشی از چیست و اختلاف بین مردم از نظر نعمت‏های ظاهری به چه تناسب و معیاری است؟


نتیجه ای که از بحث بالا حاصل می شود: بسیاری از اشکالات مطروحه در باب عدالت الهی را منتفی می سازد، و تصور صاحب این اندیشه از بی عدالتی خداوند ناشی از چند امر است:

اول) شناخت نادرست از مفهوم عدالت
دوم) احساس حق و طلبکار بودن از خداوند و احساس اینکه از طرف مردم وکالت تام در استیفای حقوق مردم از خدا دارد.
سوم) عدم شناخت درست و مبنایی از اسماء و صفات حضرت باریتعالی

موفق باشید ...:Gol:

امتحان و آزمون های خداوند حقیقی و اصیل و بر اساس حکمت مطلقه ی حضرت باریتعالی است و قابل قیاس با امتحانات اعتباری و غیر اصیل بشری نیست. ماهیتاً متفاوت اند. ضمن آنکه در زندگی مادی، بسیاری از امتحانات یکسان و مشابه است همه مردم عموماً، با پدیده ها و حوادثی نظیر حوادث طبیعی و غیر طبیعی، زلزله و سیل و ... ، مرگ عزیزان، بیماری، جنگ و غارت و نظائر آن دست بگریبانند و شما نمی توانی بشری را از این اتفاقات مستثنی کنی. (این بحث، در سلسله مباحث فلسفه شرور قابل پیگیری است) بعلاوه، خداوند بر اساس علم و حکمتش تشخیص می دهد که از چه کسی چه امتحان خاصی بگیرد و او را بدین واسطه بیازماید. اگر او حق دار اصلی و حکیم علی الاطلاق است، سؤال از اینکه چرا خداوند فردی را به فقر، دیگری را به مرگ و یا آن یکی را به بیماری آزمود؟ سؤالی بی وجه و بی مورد است.

چگونه محک و آزمون های متفاوتی که پدر یک خانواده بر اساس شناخت از فرزندانش می گیرد قابل هضم و درک است و کسی نمی پرسد چرا این فرزند را مثلاً به پاکی دست آزمودی، ان یکی را به پاکی چشم و بطن، دیگری را به هوش و درایت و تدبیر، یا آن یکی را به قدرت بدنی و توان جسمانی؟ چون مطلب روشن است هر کسی را بهر کاری ساختند و پدر، بعنوان مدیر خانواده، علاوه بر خیرخواهی، اجمالاً نسبت به استعداد و توانایی هر یک واقف است. این مسأله نسبت به خداوند به مراتب اولی و نهایت کمال مطرح است، خداوند نسبت به بندگانش عالم و خیرخواه علی الاطلاق است بنابر این آزمون های او از بندگانش نیز حکیمانه و بسته به استعداد و ظرفیت هر یک و برای رشد و کمال ایشان در مسیری است که مستعد آن هستند.

از اینرو خداوند در هر مقطعی یکی را به فقر می آزماید، دیگری را به مقام و شهرت، آن یکی را به ثروت و دارایی اش، دیگری را به مرگ عزیزان، یا به بیماری و نقصان، یا به اتلاف سرمایه و نظائر آن ... و این مجموعه می تواند در طول زندگی برای هر کسی گام به گام اتفاق بیفتد و هیچ کس، تضمینی ندارد که چون مرا به فقر آزموده اند، بیماری و مرگ عزیزان، یا نقصان در مال و جان و نظائر آن نخواهد بود. (فتأملوه)

موفق باشید ...:Gol:

این مساله، از مسائل غامض و پیچیده است لذا فهم و بیان آن تا حدودی دشوار است. بر اساس برخی از ادله کودکانی که قبل از تکلیف می میرند از متوسطین هستند و در آن عالم از حساب و سؤال قبر و عذاب در امانند و حیات برزخى و قیامتی مناسب خود را دارند.

براساس پاره ای از ادله نیز کودکان به لحاظ محفوظ بودن فطرت اولیه واصلى آنان از انحراف کامل و ضایع نشدن استعداد فطرى در وجودشان و به مقتضاى هدایتى که در فطرت نهفته است، پس از مرگ و قرار گرفتن در نظام برزخى، در مسیر خاصى که مسیر کمال است مى‏ افتند و به سوى لقاء رب هدایت مى‏ شوند. (1).

روایات دیگری حکایت از آن دارند که کودکان نابالغ از دنیا رفته, در آخرت نوعی امتحان را از سر خواهند گذراند؛ امّا اینکه امتحان الهی درباره ی کودکان در چه فضایی و با چه کیفیّتی خواهد بود همان حقیقت سنگینی است که اهل بیت (ع) آن را در حدّ اشاره مطرح نموده و باز نکرده اند. چرا که تفهیم این مطلب از یکسو و درک آن برای عقل محدود بشری از سوی دیگر دشوار است.

به حکم عقل و نقل، قرار هم نیست که عقل محدود بتواند همه معارف حقه وحی و حقایق غیبیه و پشت پرده برزخ و معاد را بنحو اکمل و اتم بفهمد که اگر چنین بود نیازی به وحی و ارسال پیامبران بعنوان مخبران صادق نبود و دیگر، قرآن به صراحت، ایمان به غیب، را بعنوان یک فضیلت، برای متقین ذکر نمی کرد. "الذین یؤمنون بالغیب"(2) پس در خصوص حقایق عالم دیگر، پس از شناخت و معرفت عقلی و ایمان به خدا و پیامبر صادق مصدق، باید هر آنچه از طریق دین و پیامبر و امامان معصوم (علیهم السلام) گفته می شود باور و معتقد باشیم.

عمده چون و چراهایی که در حوزه معارف حقه و غیبیه الهی(مبدأ و معاد) از طرف برخی ابناء بشر و خصوصاً اندیشوران منورالفکر (شرقی و غربی) می شود نتیجه ی عدم باور و ایمان کامل و صادق به حقانیت خداوند و نزول کتب و صدق نبوت انبیاء الهی است. (آمن الرسول بما انزل الیه من ربه و المؤمنون ..."

بنا بر این، فرضی که حضرت عالی، سوال را بر آن مبتنی نموده اید ، یعنی « رفتن کودکان به بهشت یا جهنّم بدون هیچ سوال و جوابی»، نوعی شانس است، بنابر این با عدالت خدا سازگار نیست؟؟؟ گفتنی است: خیر هیچ شانسی در کار نیست. لذا نه عدل خدا زیر سوال می رود و نه زود مردن افراد نا بالغ آنها را از امتحان الهی می رهاند.

افزون بر آن، به فرض خداوند آنان را بدون امتحان به بهشت ببرد هیچ خلاف عدالتی صورت نگرفته است, زیرا از یکسو اساس هستی بر رحمت و غلبه لطف الهی است و بهشت هم از سر رحمت و لطف عطا می شود. و از سوی دیگر گفتیم که کسی از خدا طلبکار نیست. که بگوید چرا خدا این فرد را به بهشت برد و آن دیگری را به جهنم؟ اگر دلیل حکیمانه ای در این اراده های خداوند باشد (که بنا به اعتقاد ما واجد هست.) این اراده ها عین عدالت و حکمت است و اگر دلیل حکیمانه ای نباشد. باز هم عدالت هست تنها می توانیم بگوییم که دلیلی حکیمانه پشت این اراده نبوده است. که این فرض نیز باطل است.

موفق باشید ...:Gol:

پاورقی_____________________________________________________
1. نگا: معاد، استاد محمد شجاعى، شرکت سهامى انتشار، تهران، چاپ اول، 1362، ج 1، صص 316 - 315.
2. بقره، آیه 3.
3. بقره، آیه 285.

آغاز این مسأله و پارادوکس(فلسفه شرور و عدالت خدا) از هر زمانی که باشد در جواب، تفاوتی نمی کند. ریشه این اشکالات و ابهامات به همان اموری باز می گردد که در پست های قبلی بدان اشارت کردیم. مسأله شرور اعم از طبیعی و اخلاقی پاسخ های خودش را دارد که اندیشمندان، فیلسوفان و متکلمان بدان پرداخته اند.

این امور ناشی از بی عدالتی خدا نیست بلکه دلایل خاص خودش را دارد اجمالاً:

1) یا شرور و اقتضاءات آن(محدودیت و نقص و تزاحم و تضاد) لازمه جهان مادی بوده و از آن غیر قابل انفکاک است. و اگر جز این بود دیگر این جهان، جهان مادی نبود.
2) یا شرور و اقتضاءات آن، اموری نسبی و عدمی اند و منشأ آنها اختیار و آزادی انسان است. یعنی خودش مسبب گرفتاری ها و مصائب است. انسان با سالم زیستن(تقوا و تعهد) و با بکارگیری عقل و تدبیر می تواند بر بسیاری از شرور غلبه کند.
3) یا شرور و ..............، ریشه در جهل آدمی دارد. تصور ما از حوادث عالم هستی شر است در حالیکه این اتفاقات، همه حکمتی دارند ولی ما نمی فهمیم. چنانکه اگر کتاب دانشمندی معروف در علم ریاضی را بدست بگیریم و تورق کنیم بعضی مطالب آن را می فهمیم و برخی را نه, آیا قسمت هایی را که نمی فهمیم بحساب جهل و ناآگاهی نویسنده می گذاریم یا جهل خودمان؟ چگونه است در تورق کتاب بزرگ هستی که پر از رمز و راز و شگفتی است انتظار داریم همه اتفاقات آن را بفهمیم؟
4) و یا شرور و ..........، ریشه در نگاه سطحی و جزئی نگری ما دارد. بعبارتی قضاوت های ما نسبت به مسائل، قضاوت آنی و سطحی است نه کلی و همه جانبه. در مثل، ما سخت گیری استاد و پلیس راهنمایی و رانندگی را چون تنها به نفع ما نیست و یا موجب تأخیر و مشکلاتی برایمان می شود را نمی پسندیم این نگاهی سطحی است اگر عمیق تر و از همه جوانب به موضوع بنگریم، این قبیل امور را نه شر بلکه عین خیر می شمریم. اگر سخت گیری استاد نباشد تلاشی برای شکوفایی استعدادها صورت نمی گیرد و سره از ناسره مشخص نمی گردد و اگر جریمه افسر نباشد نظمی و پیشگیری از خطرات جبران ناپذیری درکار نخواهد بود.

آزمونهای سخت زندگی و دشواری های پیشرو نیز از قواعدی که شمردیم مستثنی نیست. باید نگاهمان را نسبت به این قبیل حوادث، تغییر دهیم نه اینکه خودمان را محور قرار دهیم و انتظار داشته باشیم حوادث روزگار، همیشه مطابق میل و خواست ما بچرخد و اگر اینگونه نبود و نشد نتیجه گیری غلط کنیم که: پس خداوند عدالت ندارد؟

بعلاوه اینکه دعا کردن و درخواست شفا از خداوند یکی از راه های استجابت دعاست، و این مطلب هیچ منافاتی با رضامندی بیمار ندارد. شخص بیمار می تواند راضی باشد و علاوه بر پیگیری درمان، از خدا نیز شفا بخواهد و بعلاوه از اجر صبر نیز برخوردار شود و نیز می تواند راضی نباشد و باز هم شفا بخواهد، تفاوت ایندو در رنج و دشواری مضاعف و فقدان اجر و ثواب صبر است که در نتیجه عدم رضایت و عدم صبر و شکیبایی همراه بیمار است. (دقت کنید).

موفق باشید ...:Gol:

اعطای نعمت بیشتر از سوی خدا به برخی بندگان، دلیل بر دوست داشتن بیشتر آنها نیست بلکه بر اساس حکمت و مصلحت الهی است و گفتیم که کارهای خداوند همه حکیمانه است. و کاری که از روی حکمت باشد عادلانه هم هست.

پاسخ این مطلب و عمده اشکالات شما در پست های قبلی داده شد. گویا شما نمی خواهید اینهمه استدلال را بپذیرید و تصمیم تان بر این استوار شده عدالت الهی را فقط در معنای برابری و مساوات تعریف کرده و تحقق آن را تنها در صورت زندگی های متوالی بر اساس اندیشه پیش گفته تان ثابت بدانید.

ضمن اینکه، طبق ادله عقلی و نقلی مستدل، اصل زندگی های متوالی یا همان دیدگاه تناسخ از منظر اسلام باطل است که در جای خود در همین سایت، مفصلاً بحث شده است و تکرار آن برای دوستان ملال آور خواهد بود.

بنابر این، پاسخ اشکالات شما عمدتاً بر اساس سیر منطقی آن داده شده و گویا سخن تازه ای در موضوع تایپیک ندارید، زیرا در یادداشت های اخیرتان چیزی جز تکرار مشاهده نمی شود. از اینرو قضاوت را بر عهده مخاطبان می گذاریم.

در صورتی که مطلب جدیدی مرتبط با بحث دارید بفرمایید بنده و دیگر دوستان در خدمت هستیم. موفق ...:Gol:

بطلان اصل تناسخ (اصل زندگی های متوالی) و دیدگاه ادیان در این رابطه را در آدرس های زیر دنبال کنید:

http://www.pasokhgoo.ir/node/73457

http://www.pasokhgoo.ir/node/17939

موفق باشید ...:Gol:

بله این هم عدالت است البته در صورتیکه قضاوت درستی نسبت به تفاوتهای موجود، علت و ضرورت آن، در نظام خلقت داشته باشیم. و نیز تفاوتها را باشتباه حکم به تتبعیض نکنیم.

روشن است که یقینا بین فردی که مثلا با هوش بالا یا سلامت جسمی در خانواده ای مرفه و یا با فرهنگ به دنیا می آید، با فردی که با هوشی ضعیف یا در حال بیماری و نقص جسمی، در خانواده ای فقیر و دردمند و یا دور از فرهنگ و موقعیت اجتماعی متولد می شود،(یا همان مثال شما فردی با یک دست و یک پا در برابر فردی کاملاً سالم) تفاوت های بسیاری وجود دارد و خود فرد ممکن است مستقیماً در بسیاری از این امور دخالتی نداشته باشد، اما این نتایج، اموری بی علت و خارج از اختیار انسان ها نبوده و در بسیاری از این امور، دیگران مانند خانواده(والدین) و گذشتگان دخالت داشتند؛ پس ابتدا باید دید منشأ این گونه تفاوت ها چيست و رابطه آن با عدالت خداوند چگونه است؟

با تامل و دقت در اختلافات و تفاوت ها می توان دریافت که اصولا این موارد جهات مختلفی دارد:

1- بعضی از تفاوت‏ها معلول ستم و تجاوز افراد نسبت به حقوق دیگران است: مشکلات مالی و انواع دردها و رنج ها در بسیاری از خانواده ها ناشی از ظلمی است که در گذشته بر آن ها یا پدران آن ها شده است. اگر ظلم ها نبود، وضع کنونی یک خانواده و خاندان حتی یک جامعه متفاوت بود. خداوند نخواسته ظلم باشد. یا خانواده ای گرفتار فقر و به همین دلیل راهکار برطرف شدن آن ها را هم با ارسال پیامبران ارائه داده، اما چون این راهکار ها به طور کامل به نتیجه نرسیده، چنین اموری هم وجود دارد.

2. خداوند، عالم هستی را بر اساس نظام علت و معلول (اسباب و مسببات) استوار کرده است. هیچ پدیده‏ ای بدون علت به وجود نمی‏ آید. هر آنچه در عالم هستی محقق می‏شود، ناشی از علت و سبب خاصی است. آتش علت سوزاندن است. پیدایش درخت میوه، معلول قرار گرفتن نهال درون خاک با شرایط و کیفیت خاص و آب و هوای مناسب و غیره است، لازمه‏ نظام علت و معلولی حاکم بر جهان هستی، تحقق پدیده‏ ها به دنبال علت آن هاست. همان طور که آتش، علت سوزاندن است و برای انسان منافعی مانند روشن کردن کوره‏ های ذوب آهن و یا پختن غذا دارد، اگر آتش به خانه یا بدن انسان نیز برسد، علت و سبب سوزاندن و صدمه دیدن آن ها می‏ شود و... ؛ کیفیت زندگی بسیاری از افراد هم در بسیاری از موارد تابع و نتیجه رفتارها و تصمیم گیری های گذشته خود آن ها یا نسل های گذشته شان است همانند بیماری و نقص جسمی برخی افراد که معلول مشکلات و نقائص، نوع تغذیه، مراقبت های جنسی، عمل به دستورات شرع مقدس در این رابطه و ... از سوی والدین و مانند آن است.

3- قسمتی دیگر از تفاوت‏ها، طبیعی و لازمه آفرینش انسان است، یعنی هر قدر اصول عدالت در جامعه انسانی رعایت شود، باز همه انسان‏ها از نظر استعداد و هوش و انواع ذوق و سلیقه‏ ها یکسان نخواهند بود. مسلما بهره مندی از نعمت هایی مانند مال و ثروت هم رابطه مستقیمی با استعداد و توان کار اقتصادی و مانند آن دارد که این امور در همه افراد یکسان نیست؛ این همان حقیقتی است که از آن به تقدیر روزی خداوند نام برده می شود .

به هر حال ماهیت این تفاوت ها هرچه که باشد خداوند بواسطه همین امور، بشر را مورد آزمایش قرار می دهد؛ اما با توجه به آنچه ذکر شد به طور کلی نمی توان گفت خداوند لزوما می خواهد کسی را به بیماری و فقر امتحان نماید، بلکه این خود اوست که با کیفیت زندگی خود فقر و بیماری را برای خود به ارمغان می آورد و همین زمینه امتحان شدن او به این امور می شود؛ پس لزوما این گونه نیست که خداوند نوع و شکل امتحان یک فرد را برای او مقدر نماید بلکه این علل و عوامل گوناگون در زندگی او هستند که نوع آزمون او را رقم می زنند.

اما در هر حال علت تحقق شکل این آزمون الهی هرچه باشد ، بدلیل عدالت مطلق خداوند این اختلاف وضعیت ها و تفاوت هایی که در سختی و آسانی امتحان برای افراد مختلف وجود دارد به نحو عادلانه ای مورد محاسبه قرار می گیرند. در واقع همه این اختلافات به شکلی دقیق و عادلانه در نحوه تکالیف انسان ها و محاسبه اعمال شان در قیامت مورد مراعات قرار می گیرد. مطمئناً آنان که در دنیا از نعمات بیش تری برخوردار بودند، بیش تر مورد سؤال و درخواست هستند. باید بیش تر پاسخگو باشند. کسانی که آزمون های سخت فقر و بیماری و ... را گذراندند، وضع بسیار بهتر و آسان تری را پیش رو خواهند داشت. خدا را به خاطر این تقدیر شکر خواهند کرد که در برابر سختی کوتاه دنیا سعادت ابدی را نصیب آن ها نموده است. یعنی با وجود این تفاوت شکل آزمون ها، عدالت در تکالیف و مسئولیت ها و آزمایشات و محاسبه اعمال این افراد ملاحظه می گردد.

در واقع این سختی ها و مشکلات در تاثیرات آن در ایمان و عمل افراد، چیزی نیست که از منظر خداوند مخفی بماند و مورد توجه قرار نگیرد و توقعی که خداوند از فردی در حال ابتلاء به آزمونی سخت(بیماری، فقر، نقص عضو و ...) دارد از توقع در قبال فردی برخوردار و مرفه بسیار متفاوت خواهد بود و در نگاه دقیق ، سختی و دشواری و حسرت حقیقی برای کسانی است که در دنیا به نعمت آزموده شده اند نه به فقر و سختی و بیماری؛ زیرا در روایات متعددی آمده:« در روز قيامت كسانى كه در دنيا با صحّت و عافيت به سر بردند، دوست دارند كه گوشت بدن آن ها را با قیچی در دنيا چيده بودند براى ثواب هایی كه مى‏ بينند به اهل بلا مى‏ دهند. »(2).

از این زاویه نیز، وجود چنین تفاوتهایی در زندگی انسان، دلیل بر بی عدالتی خداوند نمی شود تا برای جبران و رفع آن، ناگزیر باشیم به نظریه ساختگی (زندگی های متوالی) که علاوه بر بی مبنا بودن، مخالف مبانی عقلی و نقلی دین نیز هست معتقد شویم.

موفق باشید ...:Gol:

سلام مجدد:Gol:

با توجه به اینکه پرسش اصلی تایپیک حاضر، یعنی رابطه "عدالت خداوند" و "اصل زندگی های متوالی" در پست های متعدد مورد نقد و بررسی قرار گرفت. و بنظر می رسد علیرغم توضیحات اجمالی و تفصیلی که داده شده، شخص پرسشگر بر همان اندیشه مکرراً پافشاری می کند.

علاوه بر این، بنظر می رسد مطالب پرسشگر محترم تکرار همان مطالب قبلی در قالب ادبیاتی جدید است، بدون آنکه به توضیحات دیگران توجه کند. ادامه این روند نه تنها فایده ای در بر ندارد بلکه جز تکرار مکررات و ایجاد سردرگمی و ملال برای مخاطبان چیزی در بر نخواهد داشت.

قضاوت گفتمان، بر عهده مخاطبان عزیز ...

ضمن تشکر از پرسشگر محترم، جناب محی الدین و مخاطبان عزیز، تایپیک، جهت انجام نتیجه گیری و جمعبندی نهایی بسته می شود.

موفق باشید ...:Gol: