آیا این حدیث صحیح است؟ (زنان را در غرفه های بالا جا ندهید)

کارشناس بحث: استاد پیام

1. «قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع)‏ لَا تُعَلِّمُوا نِسَاءَکُمْ سُورَةَ یُوسُفَ‏ وَ لَا تُقْرِءُوهُنَّ إِیَّاهَا فَإِنَّ فِیهَا الْفِتَنَ وَ عَلِّمُوهُنَّ سُورَةَ النُّورِ فَإِنَّ فِیهَا الْمَوَاعِظَ»؛[1]

امام علی(ع) فرمود: سوره یوسف را به زنانتان تعلیم ندهید...؛ چراکه در آن، فتنه‌ها ]حکایت عشق و عاشقى[ است. آنان را سوره نور بیاموزید که سرشار از پند و موعظه است.

2. «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع)‏ لَا تُنْزِلُوا النِّسَاءَ الْغُرَفَ وَ لَا تُعَلِّمُوهُنَ‏ الْکِتَابَةَ وَ لَا تُعَلِّمُوهُنَّ سُورَةَ یُوسُفَ‏ وَ عَلِّمُوهُنَّ الْمِغْزَلَ وَ سُورَةَ النُّورِ»؛[2]

امام صادق(ع) فرمود:
زنان را در طبقات بالای منازل منشانید؛ نوشتن خط یادشان ندهید؛ سوره یوسف را به آنان تعلیم ندهید، آنان را چرخ رشتن یا پیله رشتن بیاموزید، و به ایشان سوره نور را تعلیم دهید؛ چون آیه حجاب، حد زنا و احکام زنان در آن سوره است.

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد ج 5، ص 516، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
‏
[2]. ابن بابویه، محمد بن على‏، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفارى، على اکبر، ج 1، ص 374، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ دوم، 1413 ق.

درباره «تعلیم سوره نور به زنان» _که به رعایت عفاف تاکید زیادی دارد_ بحثی نیست زیرا مصداقی از سفارش های عمومی نسبت به تعلیم قرآن است که امری نیکو و مستحب است، اما «منع تعلیم سوره یوسف (ع) به زنان»، اشکالات متعددی دارد که در ادامه به آن می پردازیم اما ابتدا نظر استاد مکارم شیرازی را نقل می کنیم؛ ایشان در این باره می نویسد:

«در چند حديث از تعليم دادن سوره یوسف به زنان نهى شده است شايد به اين دليل كه آيات مربوط به "همسر عزيز مصر" و زنان هوسباز مصرى با تمام عفت بيانى كه در آن رعايت شده براى بعضى از زنان تحريک كننده باشد و به عكس تاكيد شده است كه سوره نور (كه مشتمل بر آيات حجاب است) به آنها تعليم گردد! ولى در مجموع اسناد اين روايات چندان قابل اعتماد نيست و به علاوه در بعضى از روايات عكس اين مطلب ديده مى‏ شود، یعنی در آن ها، به تعليم سوره یوسف به خانواده‏ ها، تشویق شده است؛ از اين گذشته دقت در آيات اين سوره نشان مى‏ دهد كه نه تنها هيچ نقطه منفى ای براى زنان در آن وجود ندارد بلكه ماجراى زندگى آلوده همسر عزيز مصر درس عبرتى است براى همه آنهايى كه گرفتار وسوسه‏ هاى شيطانى مى ‏شوند». (تفسير نمونه، ج‏ 9 ، ص 297)

و اما دلایل دیگر در این باب:

همان طور که در کلام استاد مکارم اشاره شد، در روایات دو گزارش دیده می شود: در برخی به آموزش سوره یوسف به زنان سفارش شده، و در برخی دیگر از این آموزش نهی شده! اگر چه اسناد روایات نهی، مخدوش و ضعیف است (که نمونه اش را در پست قبلی عرض کردم) و این خود یک ایراد اساسی به این دسته از روایات است، اما باید دید که متن کدام دسته از این روایات قابل پذیرش و موافق ظاهر تعالیم قرآنی است (بارها عرض شد که یکی از ملاک های مهم تشخیص صحت روایات، موافقت محتوای آنها با آیات قرآن است و اینکه محتوای آنها مخالف آموزه های قرآنی نباشد)؛

ابتدا نمونه ای از هر دو دسته روایت را نقل می کنیم و سپس ایرادهای اساسی متنی که به روایت نهی وارد است را ذکر می نماییم:

نمونه روایتی که از آموزش سوره یوسف به زنان، نهی می کند:

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَمِّهِ يَعْقُوبَ بْنِ سَالِمٍ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع لَا تُعَلِّمُوا نِسَاءَكُمْ سُورَةَ يُوسُفَ وَ لَا تُقْرِءُوهُنَّ إِيَّاهَا فَإِنَّ فِيهَا الْفِتَنَ وَ عَلِّمُوهُنَّ سُورَةَ النُّورِ فَإِنَّ فِيهَا الْمَوَاعِظَ (الكافي/ج5/ص 516)
به زنان سوره یوسف را یاد ندهید زیرا در آن فتنه ها بیان شده اما سوره نور را بیاموزید زیرا در آن پندها و اندرزها بیان شده است.

نمونه روایتی که به آموزش سوره یوسف به زنان، تشویق می کند:

أبي بن كعب عن النبي ص قال علموا أرقاءكم سورة يوسف فإنه أيما مسلم تلاها و علمها أهله و ما ملكت يمينه هون الله تعالى عليه سكرات الموت و أعطاه القوة أن لا يحسد مسلما (مجمع البيان/ج‏5/ص 315)
به بردگان خود سوره يوسف را ياد بدهيد زيرا هر مسلمانى كه اين سوره را بخواند و به خانواده و كنيزكان خود ياد بدهد، خداوند سكرات مرگ را به او آسان مى كند و به او قدرتى مى دهد كه به برادر مسلمان خود حسد نكند.

بررسی احادیث در این آدرس پیگیری کنید.http://www.askdin.com/thread35721.html

1. «قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع)‏ لَا تُعَلِّمُوا نِسَاءَکُمْ سُورَةَ یُوسُفَ‏ وَ لَا تُقْرِءُوهُنَّ إِیَّاهَا فَإِنَّ فِیهَا الْفِتَنَ وَ عَلِّمُوهُنَّ سُورَةَ النُّورِ فَإِنَّ فِیهَا الْمَوَاعِظَ»؛[1] امام علی(ع) فرمود: سوره یوسف را به زنانتان تعلیم ندهید...؛ چراکه در آن، فتنه‌ها ]حکایت عشق و عاشقى[ است. آنان را سوره نور بیاموزید که سرشار از پند و موعظه است.
2. «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع)‏ لَا تُنْزِلُوا النِّسَاءَ الْغُرَفَ وَ لَا تُعَلِّمُوهُنَ‏ الْکِتَابَةَ وَ لَا تُعَلِّمُوهُنَّ سُورَةَ یُوسُفَ‏ وَ عَلِّمُوهُنَّ الْمِغْزَلَ وَ سُورَةَ النُّورِ»؛[2] امام صادق(ع) فرمود:
زنان را در طبقات بالای منازل منشانید؛ نوشتن خط یادشان ندهید؛ سوره یوسف را به آنان تعلیم ندهید، آنان را چرخ رشتن یا پیله رشتن بیاموزید، و به ایشان سوره نور را تعلیم دهید؛ چون آیه حجاب، حد زنا و احکام زنان در آن سوره است.
آنچه در مورد این‌گونه روایات قابل توجیه است؛ این است که مطمئناً توصیه‌های این روایات فراگیر و عام نیست؛ یعنی این‌گونه نیست که در تمام زمان‌ها و در مورد تمام زنان چنین باشد که تلاوت سوره یوسف برایشان فتنه انگیز باشد!
این‌که روایت می‌گوید زنان را در طبقات فوقانی منازل ساکن نکنید؛ از این‌رو بوده در گذشته پنجره‌های منازل خالی از حفاظ و پرده بود و ممکن بود نامحرم ایشان را ببیند و یا آنها نامحرم را ببینند، همین‌طور مبادا با آموزش خواندن و نوشتن، نامه‌ای به مردان بنویسند که مردان با دیدن خطشان شیفته آنان شوند؛ یا در سوره یوسف؛ چون حکایت عشق و عاشقى است، مبادا آنان با خواندن آن وسوسه شوند.
همان‌گونه که بیان شد، این مسئله تابع شرایط و فرهنگ‌ها است. به عنوان نمونه همین داستان سوره یوسف می‌تواند مخصوص زنانى باشد که زبانشان عربى است و زبان قرآن را می‌فهمند، اما فارسی زبانانی که فقط متن قرآن را برای ثواب تلاوت می‌کنند، و چیزی از محتوای آن متوجه نمی‌شوند، و یا اکثر زنان عفیف و پاک‌دامنی که با خواندن آن درس عبرت می‌گیرند، اشکالی متوجه آنان نخواهد بود.

بله ودرآرس ذیل (برسی سندی احادیث پیرامون آموزش ندادن سوره یوسف به زنان )قبلا بحث سندی شده

سلام علیکم
با تشکر و سپاس از صبر و شکیباییتان در امر پاسخگویی
اتفاقا بنده هم این روایات را شنیده بودم و مدتها برای بنده حقیر خیلی این سوال بود که قرآن سراسر نور است و راه هدایت انسانها ،مگر میشود کسی با خواندن سوره ای از قران خوف به خطر افتادنش باشد !!

از پاسخهای خوبی که دادید سپاسگزارم
التماس دعا ، یا زهرا(س)

سلام و تشکر از دقت شما در مطالعه پاسخها.