جمع بندی عذاب الهی و علل طبیعی

با عرض سلام و ادب و تشکر از روحیه پرسشگری شما

در خصوص سؤال شما گفتنی است:

اولاً آنچه بعنوان امر عذاب الهی در اقوام و ملت های گذشته صورت گرفته و در نصوص دینی ما ذکر شده مشخصاً بدلیل گناه و نافرمانی مردم بوده، اما در خصوص حوادث طبیعی (زلزله، سیل، طوفان و ...) که امروزه مشاهده می کنیم نمی توانیم بدون حجت و دلیل قطعی و یا تایید امام معصوم (علیه السلام) حکم به عذاب کنیم. و قوم ملتی را بدلیل مواجهه با آن حادثه و بلیه ی طبیعی گناهکار، و یا قوم و ملتی که در آسایش و رفاه و برخورداری از حیات مادی مطلوب هستند را بندگان خوب خدا بنامیم.

زیرا فلسفه بروز حوادث ناگوار طبیعی؛ مثل سیل و زلزله و طوفان فقط عذاب نمودن نیست، بلکه آثار متعددی همچون یادآوری نعمت های الاهی، بیداری از خواب غفلت، شکوفایی استعدادها، استمرار حیات در کره خاکی، و از جمله عذاب ظالمان و گردنکشان و ... را به دنبال دارد. همچنین بسیاری از این حوادث، لازمه ذاتی و جزو لا ینفک عالم مادی است، بعبارتی اگر این شرور، محدودیتها، تزاحمات و تضادهایی که موجب پیدایش حوادث می شوند را از عالم خاکی حذف کنیم دیگر این جهان، جهان ماده نیست بلکه می شود عالم ملائکه که خداوند پیشتر آن را خلق نموده بود.

اینها که برشمردیم همه می توانند از اهداف و فلسفه بروز حوادث طبیعی محسوب گردند.

ثانیاً اگر بخواهیم بطور کلی باطن حوادث طبیعی را بررسی کنیم هیچ منافاتی وجود ندارد توأم با حوادث طبیعی و بشری، علل و عوامل معنوی آن را نیز ببینیم:

1. بسیاری از حوادث طبیعی می تواند ریشه در گناه و نافرمانی مردم و فقدان تقوا داشته و نشانه ای از بلا و عذاب دنیوی باشد، چنانکه قرآن نیز به این معنا اشاره می کند:

"ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُم بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ؛ فساد و تباهى (از زلزله و طوفان و قحطى و بيمارى و جنگ و قتل و ناامنى) در خشكى و دريا آشكار شد به واسطه آنچه دست‏هاى مردم (از گناهان بزرگ) فراهم آورده، تا (خداوند كيفر دنيوى) برخى از آنچه را كه انجام داده‏ اند به آنها بچشاند شايد بازگردند." روم/ آیه 41

2. بسیاری از حوادث و ناگواری های طبیعی که در گوشه و کنار زندگی مردم دیده می شود ریشه در امتحان الهی دارد و از آنجائیکه بخشی از فلسفه آفرینش انسان و جهان، ابتلاء و امتحان انسان برای تشخیص سره از ناسره بوده، خداوند انسان را در مسیر ناگواری ها و مشکلات و سختی های بسیاری قرار می دهد تا روحش در بوته آزمایش بطور کامل آبدیده شود. چنانکه طلا را در کوره اتش وارد می کنند تا ناخالصی هایش جدا شود. و طلای ناب را از غیر آن تمیز دهند.

چنانکه در این کریمه می فرماید: وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوفْ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الأَمَوَالِ وَالأنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ؛ و قطعاً شما را به چيزى از [قبيلِ‏] ترس و گرسنگى، و كاهشى در اموال و جانها و محصولات مى‏ آزماييم و مژده ده شكيبايان را: بقره/ آیه 155.

بدون شک، مصادیق حوادث و بلایایی که در آیه فوق ذکر شده همان حوادثی است که انسان امروزی با آن دست به گریبان است. خوف با همه مصادیقش، ترس از قحطی، ترس از جنگ و قتل و ناامنی، ترس از حوادث طبیعی و ... گرسنگی که در اثر فقر و قحطی و از بین رفتن محصولات و کشتزارها و نظائر آن حاصل می شود. از بین رفتن ثروتها و دارایی ها و خسارات مادی و جانی و نظائر آن که یا در اثر بلایا و حوادث طبیعی رخ می نماید و یا در اثر بلایای اخلاقی که بدست ابناء بشر و بر اثر زیاده خواهی ها و ظلم و تعدی ایشان بوجود می آید. همه و همه امتحان الهی برای آزمایش بندگان است.

3. برخی حوادث طبیعی نظیر مشکلات و سختی ها و گرفتاری ها، همچون فقر و بیماری و نظائر آن ... می تواند بمنظور کفاره گناهان و یا ارتقاء درجه برای انسان باشد زیرا اراده خداوند نسبت به بندگان مؤمنش خیر است و مشیت خدا چنین است که بندگان مؤمنش را پاک و در بهترین موقعیت از لحاظ درجه ملاقات کند لذا بسیاری از سختی ها و ناگواری های زندگی همچون دستگاه های تصفیه و پاکسازی و سکوی پرتاب عمل می کنند تا انسان مؤمن در هنگام دیدار و ملاقات خدا پاک و وارسته باشد. در روایات به این معنا بسیار اشاره شده نظیر آنکه می فرماید: البلاء للولاء ؛ بلا و سختی و ناگواری برای دوستان است.

4. برخی حوادث و بلایا و سختی ها و مشکلات زندگی، نقش هشداردهنده و بیدارگری دارند بعبارتی از جنس لطف خدای سبحان در حق بندگانش می باشد تا انسان را از میانه راه غفلت و تباهی و گناه و عصیان متنبه نموده به مسیر هدایت و کمال بازگرداند. چنانکه سختگیری استاد نسبت به دانشجویان شاید به ذائقه ی ایشان خوش نیاید اما این سختگیری از سر لطف ایشان را از غفلت و بی توجهی باز می دارد و نیز جریمه راننده توسط مأمور قانون که وی را از خطرات و حوادث بزرگتر و جبران ناپذیرتر حفظ می کند.

5. بسیاری از حوادث و بلایای طبیعی و ناگواری های زندگی اعم از سیل و زلزله، جنگ و قتل و غارت و ناامنی ها ریشه در شرور اخلاقی دارد یعنی عامل آن، عمدتاً بی تدبیری و بی کفایتی و عدم وفاق و همدلی خود انسان است که موجب بروز این مشکلات و بلایا می شود، چنانکه اگر قومی بخوبی تدبیر کنند و سدها و آب بندهای محکم در مسیر رودخانه های بزرگ بسازند و یا خانه هاشان را محکم و اساسی بنا کنند می توانند با تدبیر از بسیاری صدمات و لطمات سیل ها و زلزله ها و دیگر حوادث طبیعی پیشگیری کنند. اگر با یکدیگر اتحاد و وفاق داشته باشند می توانند در برابر تهاجم و تعدی ظالمان و قتل و غارت زیاده خواهان بایستند و ناامنی ها را به امنیت تبدیل کنند و فقر و نداری که عمدتاً ریشه در روح استعمار و بردگی و ثمره از خودبیگانگی است را بطور کلی ریشه کن سازند.

در پایان لازم بذکر است حوادث و اتفاقات طبیعی، همچنین می تواند توأماً همه مصادیق یاد شده را در خود داشته باشد، بعنوان مثال سختی ها و دشواری هایی که بر انسان وارد می شود(فقر و بیماری و ...) هم می تواند امتحان و ابتلاء برای انسان باشد، هم کفاره گناهان، هم نوعی عذاب موقتی نتیجه اعمال انسان، هم عاملی برای هشدار و بیداری و هم دستاورد بی تدبیری و نتیجه سوء انتخاب و اختیار انسان باشد.

بعلاوه گفتنی است: تنها ناگواری ها، سختی ها و مرارت ها و حوادث و بلایای طبیعی نشان و گواه عذاب الهی نیستند بلکه عذاب الاهی گاهی با رفاه و برخورداری از امکانات دنیایی هم قابل جمع است، همان سنت املاء و استدراج که در آیات قرآن به آنها اشاره شده است:

"وَلاَ یَحْسَبَن‌َّ الَّذِین‌َ کَفَرُوَّاْ أَنَّمَا نُمْلِی لَهُم‌ْ خَیْرٌ لاِ ّ ?َنفُسِهِم‌ْ إِنَّمَا نُمْلِی لَهُم‌ْ لِیَزْدَادُوَّاْ إِثْمًا وَلَهُم‌ْ عَذَاب‌ٌ مُّهِین‌"(آل‌عمران‌،178) "وَأُمْلِی لَهُم‌ْ إِن‌َّ کَیْدِی مَتِین‌"(اعراف‌،183 ـ قلم‌،45).

"سَنَسْتَدْرِجُهُم مِّن‌ْ حَیْث‌ُ لاَ یَعْلَمُون‌"(اعراف‌؛ 182 ـ قلم‌،44).

بنابر این نباید گونه های عذاب الاهی را در سیل و زلزله و نظائر آن خلاصه کرد. بلکه گاهاً برخورداری از نعمات و رفاه، نشان عذاب تدریجی و مخفی است در حالیکه انسان غافل است.

برای آگاهی بیشتر می توانید به کتاب عدل الهی استاد شهید مرتضی مطهری (ره) مراجعه کنید.

موفق باشید ...:Gol:

لا حول ولا قوة الا بالله العلی العظیم ...:Gol:

امام باقر علیه السلام از جدش امیر مۆمنان(علیه السلام)چنین نقل مى‏ كند كه‏ فرمود: در روى زمین دو امان و وسیله نجات از عذاب الهى بود كه یكى از آنها برداشته شد، دومى را دریابید و به آن چنگ زنید.اما امانى كه برداشته شد رسول الله بود،و اما امانى كه باقى مانده استغفار است،خداوند تعالى‏ مى‏ فرماید، «خدا آنها را عذاب نمى‏ كند تا تو در میانشان هستى و خداوند آنها را هرگز عذاب نمى‏ كند در حالیكه استغفارمى‏ كنند.» (1)

به گفته سید رضی این کلام امام علی (علیه السلام) بهترین استفاده و لطیف ترین استنباط از آیه قرآن کریم است. هنگامی که به عقل وخرد خویش رجوع کنیم آنچه را که در این آیه مبارکه آمده و استنباطی را که امام(علیه السلام) از آن کرده در می یابیم. پیغمبر اسلام(صلی الله علیه و آله) مطابق آیه شریفه "وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمینَ "(2) رحمتی برای تمام جهانیان بود چگونه ممکن است این کانون رحمت الهی در میان امت باشد و خدا آنها را عذاب کند.

از سویی دیگر، استغفار یکی از وسایل جلب رحمت خداست، زیرا خودش بندگان را دعوت به استغفار کرده و وعده غفران و آمرزش داده و فرموده: " قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ "(3) بگو: "اى بندگان من- كه بر خویشتن زیاده‏روى روا داشته‏اید- از رحمت خدا نومید مشوید. در حقیقت، خدا همه گناهان را مى‏آمرزد، كه او خود آمرزنده مهربان است‏."

بنابراین بعد از رحلت پیغمبر خدا و رفتن آن حضرت به دیار باقی مسلمانان می توانند خود را به وسیله توبه و انابه و استغفار از عذاب الهی مصون دارند.

موفق باشید ... ولاحول ولاقوة الا بالله العلی العظیم ...:Gol:
پاورقی_____________________________________________________
1. انفال، ایه33.
2- انبیاء، آیه 107.
3- زمر، آیه 53.

در این خصوص گفتنی است: هیچ دلیل و حجت شرعی نداریم که در باره حوادث طبیعی مثل نمونه ای که شما گفتید حکم و قضاوت کرده و تفسیر خودمان را بر آن حمل کنیم. گرچه ممکن است برخی حوادث طبیعی که در زمانهای نامتعارف و بصورت غیرعادی رخ می دهد ریشه در عوامل معنوی و اعمل و رفتار بشری داشته باشد اما ما به باطن ان علم نداریم و ظن و گمان ما بهره ای از علم و یقین ندارد. موفق باشید ...:Gol:

بدون شک، یکی از نشانه های عظمت خدا و اسرار آفرینش، پدیده های طبیعی و خواص آنهاست که خداوند متعال با اشاره به خلقت و فواید آنها، نور ایمان را به قلبهای مؤمنان پاشیده و رابطه آنان را با خود نزدیک تر می کند .از جمله پدیده های آفاقی و شگفت انگیز که انسان در اثر تکرار و آشنایی روزمره، آن را ساده و عادی فرض می کند و آن را منسوب به طبیعت می داند، رعد و برق است، که همه افراد بشر با آن آشنائی دارد و در طول عمر خود کرارا مشاهده کرده و می کنند، مخصوصا در فصل بهار که رعد و برق و باران زیاد است . پروردگار عالم همان رعد و برق را از نشانه های عظمت و قدرت لا یزال خود یاد کرده و می فرماید: «و من آیاته یریکم البرق خوفا و طمعا و ینزل من السماء ماء فیحیی به الارض بعد موتها ان فی ذلک لآیات لقوم یعقلون؛(1) از نشانه های او (خدا) این است که برق را به شما نشان می دهد که هم مایه ترس است و هم مایه امید (ترس از صاعقه، و امید به نزول باران) و از آسمان آبی فرو می فرستد که زمین را بعد از مردن، به وسیله آن زنده می کند و در این; نشانه هائی برای کسانی که عقل خود را به کار می گیرند، می باشد .

در باره رعد و برق ممکن است دیدگاه های مختلفی وجود داشته باشد . شاید بعضیها شوخی طبیعت و یا خشم خدایان و یا رعد; اسم ملک و برق تازیانه ملک(2) بدانند چنانکه ژرژ گاموف می نویسد: «آدمی از زمانهای بسیار گذشته با پدیده های برقی آشنا بوده است . نیاکان ما ازبرق ابرهای رعدخیز وحشت داشتند و جهش برق را به خشم خدایان نسبت می دادند.(3)

برقی که از قطعات ابر به وجود می آید، از یک طرف با درخشندگی خاص خود و صدای مهیب رعد که از آن برمی خیزد، گاهی انسان را به وحشت می اندازد . ترس و وحشتی که از آن ناشی می شود، اگر طوری باشد که بیشتر مردم بترسند، نماز آیات واجب می شود.(4) ترس و اضطراب از خطرات دیگر آن که ممکن است باعث آتش سوزی شود .

شاید دلیل آنکه پیشینیان، رعد و برق را نشانه خشم خدایان می دانستند بدلیل جهل از علت طبیعی آن و یا وحشت و ترسی بوده که در زمان این رخداد طبیعی بر آنها مستولی می شده است.

همچنین اگر مردم از رعد و برق وحشت دارند، در اثر تجربه ای است که بشر از اول خلقت با چشم خود دیده است که اقوام متمرد با همان ابزار به ظاهر ساده ریشه کن شده اند زیرا که تاریخ پیشنیان گواه این مطلب است. مجازات اقوام پیشین متخلف از فرمان خدا و پیامبران الهی هر یک به وسیله یکی از عناصر چهارگانه معروف مایه حیات مجازات شده اند که آنها در واقع چهار رکن مهم زندگی بشر را تشکیل می دهند و اگر فقط یکی از آنها از زندگی انسان حذف شود، ادامه حیات ممکن نیست
.
خداوند مرگ و نابودی این اقوام را در چیزی قرار داده که در حالت عادی عامل اصلی حیات آنان بوده است و این قدرت لایزال الهی است که از یک یا دو جسم لطیف نیرویی قهار به وجود می آورد که جز او کسی را یارای چنین نیرویی نیست . اقوام یاد شده عبارتند از: قوم لوط، فرعون، عاد، ثمود، نوح که قوم لوط با زلزله و آوار و سنگهای آسمانی (خاک)، قوم فرعون و نوح با آب دریا، قوم عاد با تند باد، و قوم ثمود با صاعقه و آتش(5) هلاک شدند .

موفق باشید ...:Gol:

پاورقی_______________________________________________
1. روم: 24 .
2. مجمع البحرین «رعد» و مجمع البیان، ج 1، ص 57، ذیل آیه 19 سوره بقره
3. ماده، زمین و آسمان، ترجمه رضا اقصی، ص 115 .
4. رسائل عملیه مراجع تقلید
5. آیه های 38 ذاریات (قوم فرعون)، 41 و 43 و 44 ذاریات (قوم ثمود) 46 ذاریات (قوم نوح) و آیه 82 سوره هود (قوم لوط(

چنانکه در دعای امام سجاد علیه السلام می بینیم با عنوانی کلی، از این پدیده طبیعی بعنوان دو نشانه و آیتی از آیات الهی یاد می کند چنانکه ما اشارت کردیم:

"خدايا اين ابر و برق، دو نشان از نشانه‏ هاى تو، و دو خدمتگزار از خدمتگزاران تواند، كه در مقام فرمانبرداريت به آوردن رحمتى سود بخش يا عقوبتى زيان بار مى‏ شتابند پس به آن دو باران عذاب بر ما مبار، و لباس محنت بر ما مپوشان. ...."

و وقتی می خواهد عبارت عقوبت و خشم را در باره رعد و برق بکار برد از اصطلاح "اگر" که نشان عدم عمومیت عقوبت و خشم در همه رعد و برقهاست استفاده می کند بعبارتی گاهی خداوند بعنوان عذاب، این دو پدیده را در خصوص اقوام عصیانگر گذشته آشکار ساخته و یا ممکن است آشکار سازد. و عموماً رعد و برق، بعنوان نشان و وعده آغاز بارش رحمت الهی است.

"خدايا، اگر اين ابر را براى عقوبت برانگيخته‏اى، و از راه خشم فرستاده‏اى پس ما از غضب تو هم بتو پناه مى‏بريم و براى طلب عفوت زارى مى‏كنيم پس غضبت را متوجه مشركين ساز و آسياى عقوبتت را بر حق‏ناپرستان به گردش آور."

موفق باشید ...:Gol:

جمع بندی

پرسش:
خداوند در گذشته اقوامی را بخاطر گناهانشان عذاب کرده بوسیله طوفان، زلزله، رعد و برق و ... 1- حوادث به ظاهر طبیعی زمان ما چه رابطه ای با عذاب الهی دارد؟ 2- شنیده ام که علت باران نبامدن یا لااقل یکی از علل آن گناه کردن است در حالی که ظاهر امر این را نشان میدهد که عوامل ان طبیعی است. خواستم بدانم که ایا عامل غیر طبیعی دارد؟

پاسخ:
نکاتی را در جمعبندی بحث تقدیم می کنم:

اولاً: آنچه بعنوان امر عذاب الهی در اقوام و ملت های گذشته صورت گرفته و در نصوص دینی ما ذکر شده مشخصاً بدلیل گناه و نافرمانی مردم بوده، اما در خصوص حوادث طبیعی (زلزله، سیل، طوفان و ...) که امروزه مشاهده می کنیم نمی توانیم بدون حجت و دلیل قطعی و یا بدون تایید امام معصوم (علیه السلام) حکم به عذاب کنیم. زیرا فلسفه بروز حوادث ناگوار طبیعی؛ مثل سیل و زلزله و طوفان فقط عذاب نیست، بلکه دلایل متعددی همچون یادآوری نعمت های الاهی، بیداری از خواب غفلت، شکوفایی استعدادها، استمرار حیات در کره خاکی، و ... را دارد. علاوه بر اینکه این حوادث، لازمه ذاتی و جزو لا ینفک عالم مادی است.

ثانیاً اگر بخواهیم بطور کلی باطن حوادث طبیعی را بررسی کنیم هیچ منافاتی وجود ندارد توأم با حوادث طبیعی و بشری، علل و عوامل معنوی آن را نیز ببینیم:
1. بسیاری از حوادث طبیعی ریشه در گناه و نافرمانی مردم و فقدان تقوا داشته و نشانه ای از بلا و عذاب دنیوی است.(1)
2. بسیاری از حوادث و ناگواری های طبیعی که در گوشه و کنار زندگی مردم دیده می شود ریشه در امتحان الهی دارد.(2)
3. برخی حوادث طبیعی نظیر مشکلات و سختی ها و گرفتاری ها، همچون فقر و بیماری و نظائر آن ... می تواند بمنظور کفاره گناهان و یا ارتقاء درجه برای انسان باشد.
4. برخی حوادث و بلایا و سختی ها و مشکلات زندگی، نقش هشداردهنده و بیدارگری دارند بعبارتی از جنس لطف خدای سبحان در حق بندگانش می باشد تا انسان را از میانه راه غفلت و تباهی و گناه و عصیان متنبه نموده به مسیر هدایت و کمال بازگرداند.
5. بسیاری از حوادث و بلایای طبیعی و ناگواری های زندگی اعم از سیل و زلزله، جنگ و قتل و غارت و ناامنی ها ریشه در شرور اخلاقی دارد یعنی عامل آن، عمدتاً بی تدبیری و بی کفایتی و عدم وفاق و همدلی خود انسان است که موجب بروز این مشکلات و بلایا می شود.

ثالثاً: امام باقر علیه السلام از جدش امیر مۆمنان(علیه السلام)چنین نقل مى‏ كند كه‏ فرمود: در روى زمین دو امان و وسیله نجات از عذاب الهى بود كه یكى از آنها برداشته شد، دومى را دریابید و به آن چنگ زنید. اما امانى كه برداشته شد رسول الله بود، و اما امانى كه باقى مانده استغفار است. خداوند تعالى‏ مى‏ فرماید، «خدا آنها را عذاب نمى‏ كند تا تو در میانشان هستى و خداوند آنها را هرگز عذاب نمى‏ كند در حالیكه استغفارمى‏ كنند.» (3)

رابعاً: از جمله پدیده های آفاقی و شگفت انگیز که انسان در اثر تکرار و آشنایی روزمره، آن را ساده و عادی فرض می کند و آن را منسوب به طبیعت می داند، رعد و برق است، که همه افراد بشر با آن آشنائی دارد و در طول عمر خود کرارا مشاهده کرده و می کنند، مخصوصا در فصل بهار که رعد و برق و باران زیاد است . پروردگار عالم همان رعد و برق را از نشانه های عظمت و قدرت لا یزال خود یاد کرده است. (4) در باره رعد و برق ممکن است دیدگاه های مختلفی وجود داشته باشد. بعضی آن را شوخی طبیعت، یا خشم خدایان و یا رعد: اسم ملک و برق: تازیانه ملک می شمارند.(5)

خامساً: در دعای امام سجاد علیه السلام می بینیم با عنوانی کلی، از این پدیده طبیعی بعنوان دو نشانه و آیتی از آیات الهی یاد می کند. حضرت وقتی می خواهد عبارت عقوبت و خشم را در باره رعد و برق بکار برد از اصطلاح "اگر" که نشان عدم عمومیت عقوبت و خشم در همه رعد و برقهاست استفاده می کند بعبارتی گاهی خداوند بعنوان عذاب، این دو پدیده را در خصوص اقوام عصیانگر گذشته آشکار ساخته و یا ممکن است آشکار سازد. و عموماً رعد و برق، بعنوان نشان و وعده آغاز بارش رحمت الهی است.(6)

نتیجه اینکه؛ رابطه عذاب الهی و علل طبیعی عموم خصوص من وجه است به عبارتی می توان گفت: بعضی حوادث طبیعی ریشه در علل طبیعی دارند و اما بعضی گرچه ظاهراً حادثه طبیعی ینظر می رسند ولی ریشه در عذاب الهی دارند.

پی نوشت ها:
1. روم/ آیه 41.
2. بقره/ آیه 155.
3. انفال/ آیه 33.
4. روم/آیه 24 .
5. مجمع البحرین «رعد» و مجمع البیان، ج 1، ص 57، ذیل آیه 19 سوره بقره.
6. "خدايا اين ابر و برق، دو نشان از نشانه‏ هاى تو، و دو خدمتگزار از خدمتگزاران تواند، كه در مقام فرمانبرداريت به آوردن رحمتى سود بخش يا عقوبتى زيان بار مى‏ شتابند پس به آن دو باران عذاب بر ما مبار، و لباس محنت بر ما مپوشان. ...." صحیفه سجادیه، دعای 36.