جمع بندی ریا در عبادت و غیر عبادت

کارشناس بحث: استاد بصیر

باسلام و احترام خدمت شما دوست گرامی
باید بدانید که این حالات ریا نیست، بلکه وسوسه شیطان است تا شما را از ادامه اعمال خیر باز بدارد، لذا لازم است در این هنگام شیطان را لعن کنید. اتفاقا در حدیثی داریم که حضرت على عليه السّلام فرمود: به حضور رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم عرضه داشتيم: بعضى از افراد ما وقتى روزه مى‏ گيرند و نماز مى ‏خوانند، شيطان به سراغ آنان مى‏ آيد و مى‏گويد: روزه و نماز تو براى «ريا» و خودنمايى است! در اين صورت بايد چه كنند؟رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: اگر چنين حالتى براى كسى از شما پيش آمد، بگويد: خدايا! به تو پناه مى ‏برم از اين كه از روى آگاهى، براى تو شريكى قرار دهم، و از آنچه از روى ناآگاهى هم (ممكن است، در اثر وسوسه شيطان پيش آيد) استغفار و تقاضاى آمرزش مى‏نمايم.(النوادر( للراوندي ) / ترجمه صادقى اردستانى، ص: 306)
پس در این گونه مواقع باید شیطان را لعن و نفرین کرد و به گفته ی او بها نداد و کار خودمان را با نیت خاص ادامه بدهیم.
اگر می خواهید بدانید اعمالتان از روی ریا بوده است یا نه به این حدیث توجه کنید:

«لِلْمُرَائِي‏ ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ: يَكْسَلُ إِذَا كَانَ وَحْدَهُ، وَ يَنْشَطُ إِذَا كَانَ عِنْدَهُ أَحَدٌ، وَ يُحِبُّ أَنْ يُحْمَدَ فِي جَمِيعِ أُمُورِهِ.(قرب الإسناد (ط - الحديثة)، متن، ص: 28[=Traditional Arabic])
انسان ریا کار سه علامت دارد: 1.وقتی که تنهاست، عبادت را به کسالت انجام می دهد، 2.در حضور جمع خیلی با نشاط و انرژی عبادت می کند. 3. دوست دارد که در تمام کارهایش مورد تعریف و تمجید مردم و جمع قرار بگیرد.
اگر این حالات در شما باشد، شما ریاکار هستید و الا جز وسوسه ی شیطان چیزی نیست تا ما را از ادامه اعمال خیر باز بدارد.[=Traditional Arabic][=Traditional Arabic]

ممنون از باز کننده تاپیک موضوع خوبی است من هم سوالاتی دارم که اینجا مطرح میکنم، امیدوارم کارشناس محترم پاسخ بدهند.

1- خوشحالی که در اثر عبادت حتی در تنهایی نصیب میشود آیا عجب و خودبینی است؟ مثلا یه نماز با حال می خونیم بعدش حس میکنیم خیلی نماز خوبی خوندیم شاد میشیم در باطن.

2- خوشحالی که در اثر نگاه دیگران و یا تمجید دیگران در انسان بروز میکنه، عجب و خود بینی است؟ مثلا پایین مجلس میشینیم به این قصد که بزرگترها اونجا بشینن، ولی وقتی این کار رو کردیم افراد دور و بر به ما نگاه میکنند و ممکنه باعث خوشحالی در باطن ما بشه!.

3- وقتی بین دو تا واجب گیر میکنیم کدوم رو انتخاب کنیم؟ مثلا نماز شب میخونیم و کسی خبری نداره، یه روزی یه نفر به ما بگه نماز شب میخونی؟ با توجه به شناختی که از خودم دارم اگه راستشو بگم، ممکنه تو دلم خوشحال بشم و یا با تمجید طرف مقابل مواجه بشم که صد در صد اوضاع بدتر میشه. این جا باید دروغ نگفتن رو پیشه کنم و یا ریا نشدن با دروغ مصلحتی؟

4- ضمنا آیا نیت ابتدایی مهمه یا اگه بعدا تغییر پیدا کرد نیت جدید جایگزین میشه. مثلا نماز قضاء هامو میخوام بخونم زودتر میرم مسجد که کسی نباشه. شروع میکنم به نماز خوندن ولی وسط نماز یکی سر میرسه نگاه میکنه، یه حسی می آد داخل باطن آدم که این الان میگه چه جوان خوبی! و از این حرفا، اینجا اون نیت ابتدایی مهمه یا فکر جدیدی که واردمون شده!

5- گاهی پیش می آد افرادی رو میبینیم که برخلاف اعمال عبادی زیاد رفتار نادرستی دارند و از خودشون قضاوت هایی میدن که اصلا درست نیست، اینجا به صورت باطنی لبخندی میزنم بر برتری خودم بر اینها از لحاظ آگاهی و دانش (البته بروز نمیدم به هیچ وجه)، این الان عجب و خوبزرگ بیینی است؟

شنیدم جایی که عجب آخرین رذیله ای است که از مومن خارج میشه، چطور باید با این رذیله برخورد کرد؟ مرز بین عجب و غرور و ریا و اخلاص و وسوسه شیطان چیه؟ چطور باید از همدیگه اینها رو تمییز داد؟ این که الان این خواهش نفسه و یا نفوذ شیطان؟

سلام دوستان گرامی
یه سوال :
ریا در فضای مجازی هم معنی داره؟
مثلا یک نفر با اسم مستعار "1111" میاد توی اسک دین و شروع میکنه از محاسن خودش تعریف میکنه مثلا :من سالها تو جبهه بودم و خیلی به اسلام خدمت کردم و مجرو ح شدم و تا حال یه شب بدون نماز شب نبودمو هفته ای دو روز روزه ام و 10تا خانواده را خرجی میدم و هر ماه مشهد میرم و هرسال مکه و .....خلاصه خیلی مومن هستم و دوست دارم همه بدونن.....چه و چه و چه
حالا دانستن این موضوع توسط افراد در فضاهای مجازی هیچ اثری در زندگی خانوادگی و اجتماعی ایشون ممکن نداشته باشه و حتی خانواده ایشان هم از برخی از این محاسن ممکنه خبر نداشته باشن!
میخواستم بدونم آیا این کار او شخص ریا و گناهه؟
اگر هست دلیل اخلاقی,فقهی و روانشناسی اون چی میتونه باشه.
با تشکر

این کار باعث بطلان نماز نمی شود ولی خودتان را از فضیلت بیشتر محروم کرده اید.

باسلام و احترام
هر خوشحالی ای نشان عجب و غرور نیست، بلکه عبادت نشاط و بهجت ایجاد می کند. از این جهت که عبادت کردیم اگر خوشحال باشیم، اشکالی ندارد، از جهتی که فکر کنیم بهترین عمل را انجام داده ایم و کسی مثل ما نیست، این خوب نیست.

طبق حدیثی که در پست اول از امیرالمومنین ذکر شد، خوشحالی و بهجتی که از تعریف و تمجید دیگر بر عبادت ایجاد می شود، نشان از ریاست و باید با خودمان مبارزه کنیم.

در اینجا نباید دروغ گفت، هر چند که لازم هم نیست هر حقیقتی را بگوییم، می توانیم با جملاتی بحث را عوض کنیم، اما اگر اصرار کردند حقیقت را می گوییم در عین حال با خودمان مبارزه می کنیم و شیطان را لعن میکنیم تا دچار وسوسه های شیطانی نشویم. بالاخره این هم که شما فرمودید، یکی از ریاضتهاست که ما با آن مواجهه هستیم و ممکن است در عرصه ی زندگی با تعاریف و تمجیدهای مردم روبرو بشویم.

نیت باید ادامه داشته باشه، و اگر در اثنای عبادت نیتی غیر الهی و ریایی به ذهنمان خورد، باید خود را از این نیت منصرف کنیم.

ممکن است که انسان واقعا از طرف مقابل از جهت علمی یا برخی موقعیتها برتری داشته باشد، اما نباید این صفت الهی را نشان ممتاز بودن خود ببیند،بلکه باید این را ودیعه ای الهی بداند و فکر کند که شاید طرف مقابل، خیری در وجود او هست که باطنی است و بر من مخفی است و شر و بدی او که همین نادانی اوست هویدا و آشکار است اما خیر من آشکار و شرّ من مخفی است و کسی نمی داند و خیر آشکارِ من خیر باطنی او پایین تر باشد.

باسلام و عرض ادب
همین که دوست دارد ولو به نوعی عمل او مورد تایید دیگران قرار بگیرد، ولو اسم او را تشویق کنند و مطالب او را تایید نمایند و از این کار لذت می برد و خدا را در نظر نمی گیرد، ریا محسوب می شود هر چند رتبه و درجه اش به اندازه ریای حضوری نیست. در هر صورت همانطور که عرض شد، ریا یعنی به رخ کشیدن عمل و از تایید و تشویق مردم در مورد عمل شاد شدن.

پس چطور میشه با این رضایتی ک از تحسین دیگران به آدم بخاطر عبادت میاد مبارزه کرد؟چطور میشه ریا رو از خودمون دور کنیم؟واکنش اینگونه افراد در مقابل تحسین دیگران چگونه باید باشد؟؟؟

باسلام و عرض ادب
سوال خوبی پرسیدید، برای درمان ریا به لینک زیر مراجعه بفرمایید:
http://www.askdin.com/thread6121.html
http://www.askdin.com/thread30025.html

سوال:
ایا موارد زیر جز ریا محسوب میشود. و موجب باطل شدن عبادت میشود؟
ادم جلو جمع داره نماز می خونه دوست داره سجدش طولانی باشه . اما با خودش میگه اینا تو دلشون میگن این میخواد ریا کنه به خاطر همین سجدشو کوتاه کنه.
ادم جلو جمع داره نماز می خونه دوست داره کشش بده. اما چون دوست نداره تو دید مردم باشه خودداری کنه.
ادم تو نماز شب گریه اش میگیره وبا زاری نماز میخونه تو جای خلوت حس میکنه یه نفر داره میاد . جلوی گریه خودش رو بگیره.

جواب:
باید بدانید که این حالات ریا نیست، بلکه وسوسه شیطان است تا شما را از ادامه اعمال خیر باز بدارد، لذا لازم است در این هنگام شیطان را لعن کنید. اتفاقا در حدیثی داریم که حضرت على عليه السّلام فرمود: به حضور رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم عرضه داشتيم: بعضى از افراد ما وقتى روزه مى‏ گيرند و نماز مى ‏خوانند، شيطان به سراغ آنان مى‏ آيد و مى‏گويد: روزه و نماز تو براى «ريا» و خودنمايى است! در اين صورت بايد چه كنند؟رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: اگر چنين حالتى براى كسى از شما پيش آمد، بگويد: خدايا! به تو پناه مى ‏برم از اين كه از روى آگاهى، براى تو شريكى قرار دهم، و از آنچه از روى ناآگاهى هم (ممكن است، در اثر وسوسه شيطان پيش آيد) استغفار و تقاضاى آمرزش مى‏نمايم.([1]
پس در این گونه مواقع باید شیطان را لعن و نفرین کرد و به گفته ی او بها نداد و کار خودمان را با نیت خاص ادامه بدهیم.
اگر می خواهید بدانید اعمالتان از روی ریا بوده است یا نه به این حدیث توجه کنید:
«لِلْمُرَائِي‏ ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ: يَكْسَلُ إِذَا كَانَ وَحْدَهُ، وَ يَنْشَطُ إِذَا كَانَ عِنْدَهُ أَحَدٌ، وَ يُحِبُّ أَنْ يُحْمَدَ فِي جَمِيعِ أُمُورِهِ.([2]
انسان ریا کار سه علامت دارد: 1.وقتی که تنهاست، عبادت را به کسالت انجام می دهد، 2.در حضور جمع خیلی با نشاط و انرژی عبادت می کند. 3. دوست دارد که در تمام کارهایش مورد تعریف و تمجید مردم و جمع قرار بگیرد.
اگر این حالات در شما باشد، شما ریاکار هستید و الا جز، وسوسه ی شیطان چیزی نیست تا ما را از ادامه اعمال خیر باز بدارد.

اگر سوال شود:
خوشحالی که در اثر عبادت حتی در تنهایی نصیب میشود آیا عجب و خودبینی است؟ مثلا یه نماز با حال می خونیم بعدش حس میکنیم خیلی نماز خوبی خوندیم شاد میشیم در باطن.
در جواب میگوئیم:
هر خوشحالی ای نشان عجب و غرور نیست، بلکه عبادت نشاط و بهجت ایجاد می کند. امام رضا علیه السلام هم در مورد صفات انسان عالم فرمودند: هنگامی که کار نیک انجام می دهند شاد می شوند.[3]

اگر سوال شود:
خوشحالی که در اثر نگاه دیگران و یا تمجید دیگران در انسان بروز میکنه، عجب و خود بینی است؟ مثلا پایین مجلس میشینیم به این قصد که بزرگترها اونجا بشینن، ولی وقتی این کار رو کردیم افراد دور و بر به ما نگاه میکنند و ممکنه باعث خوشحالی در باطن ما بشه!.

در جواب میگوئیم: طبق حدیثی که از امیرالمومنین ذکر شد، خوشحالی و بهجتی که از تعریف و تمجید دیگر بر عبادت ایجاد می شود، نشان از ریاست و باید با خودمان مبارزه کنیم.

اگر سوال شود:
وقتی بین دو تا واجب گیر میکنیم کدوم رو انتخاب کنیم؟ مثلا نماز شب میخونیم و کسی خبری نداره، یه روزی یه نفر به ما بگه نماز شب میخونی؟ با توجه به شناختی که از خودم دارم اگه راستشو بگم، ممکنه تو دلم خوشحال بشم و یا با تمجید طرف مقابل مواجه بشم که صد در صد اوضاع بدتر میشه. این جا باید دروغ نگفتن رو پیشه کنم و یا ریا نشدن با دروغ مصلحتی؟

در جواب میگوئیم: در اینجا نباید دروغ گفت، هر چند که لازم هم نیست هر حقیقتی را بگوییم، می توانیم با جملاتی بحث را عوض کنیم، اما اگر اصرار کردند حقیقت را می گوییم در عین حال با خودمان مبارزه می کنیم و شیطان را لعن میکنیم تا دچار وسوسه های شیطانی نشویم. بالاخره این هم که شما فرمودید، یکی از ریاضتهاست که ما با آن مواجهه هستیم و ممکن است در عرصه ی زندگی با تعاریف و تمجیدهای مردم روبرو بشویم.

اگر سوال شود:
ضمنا آیا نیت ابتدایی مهمه یا اگه بعدا تغییر پیدا کرد نیت جدید جایگزین میشه. مثلا نماز قضاء هامو میخوام بخونم زودتر میرم مسجد که کسی نباشه. شروع میکنم به نماز خوندن ولی وسط نماز یکی سر میرسه نگاه میکنه، یه حسی می آد داخل باطن آدم که این الان میگه چه جوان خوبی! و از این حرفا، اینجا اون نیت ابتدایی مهمه یا فکر جدیدی که واردمون شده!
در جواب میگوئیم:
نیت باید ادامه داشته باشه، و اگر در اثنای عبادت نیتی غیر الهی و ریایی به ذهنمان خورد، باید خود را از این نیت منصرف کنیم.

اگر سوال شود:
گاهی پیش می آد افرادی رو میبینیم که برخلاف اعمال عبادی زیاد رفتار نادرستی دارند و از خودشون قضاوت هایی میدن که اصلا درست نیست، اینجا به صورت باطنی لبخندی میزنم بر برتری خودم بر اینها از لحاظ آگاهی و دانش (البته بروز نمیدم به هیچ وجه)، این الان عجب و خوبزرگ بیینی است؟
در جواب میگوئیم:
ممکن است که انسان واقعا از طرف مقابل از جهت علمی یا برخی موقعیتها برتری داشته باشد، اما نباید این صفت الهی را نشان ممتاز بودن خود ببیند،بلکه باید این را ودیعه ای الهی بداند و فکر کند که شاید طرف مقابل، خیری در وجود او هست که باطنی است و بر من مخفی است و شر و بدی او که همین نادانی اوست هویدا و آشکار است اما خیر من آشکار و شرّ من مخفی است و کسی نمی داند و خیر آشکارِ من خیر باطنی او پایین تر باشد.

اگر سوال شود:
ریا در فضای مجازی هم معنی داره؟
مثلا یک نفر شروع میکنه از محاسن خودش تعریف میکنه. مثلا :من سالها تو جبهه بودم و خیلی به اسلام خدمت کردم و مجرو ح شدم و تا حال یه شب بدون نماز شب نبودمو هفته ای دو روز روزه ام و 10تا خانواده را خرجی میدم و هر ماه مشهد میرم و هرسال مکه و .....خلاصه خیلی مومن هستم و دوست دارم همه بدونن.....چه و چه و چه
میخواستم بدونم آیا این کار او شخص ریا و گناهه؟ اگر هست دلیل اخلاقی,فقهی و روانشناسی اون چی میتونه باشه.
در جواب میگوئیم:
همین که دوست دارد ولو به نوعی عمل او مورد تایید دیگران قرار بگیرد، ولو اسم او را تشویق کنند و مطالب او را تایید نمایند و از این کار لذت می برد و خدا را در نظر نمی گیرد، ریا محسوب می شود هر چند رتبه و درجه اش به اندازه ریای حضوری نیست. در هر صورت همانطور که عرض شد، ریا یعنی به رخ کشیدن عمل و از تایید و تشویق مردم در مورد عمل شاد شدن.

---

[/HR][1] النوادر( للراوندي ) / ترجمه صادقى اردستانى، ص: 306

[2] قرب الإسناد (ط - الحديثة)، متن، ص: 28

[3] إِذَا أَحْسَنُوا اسْتَبْشَرُوا.(کافی، ج 2، ص 240)