جمع بندی آیا دستگاه و حکومت مقتدر خداوند زندگی جبری را در دستور کار دارد؟

کارشناس بحث: استاد صدیق

پرسش:
همه ما انسان ها بعد از تولد و بعد از رسیدن به یک سن مشخص با قوانین خدا و قوانین حکومتی خدا آشنا می شویم و قبل از تولد چون وجود نداریم با قوانین و سنت های خدا آشنایی نداریم. اما شاید کسی قوانین و سنت های زندگی را قبول نداشته باشد تکلیف این فرد چیست؟چه باید بکند آیا حکومت خداوند جوابی برای این خواسته دارد یا نه؟؟ چراخداوند جلوی شرور اخلاقی و ظلم و ستم بشر در حق یکدیگر را نمی گیرد.؟

پاسخ:
بگذارید سوالی که مطرح شد را به صورت دیگری مطرح کنم. فلسفه شرور اخلاقی که در دنیا وجود دارد چیست؟ منشأ این شرور چیست؟ اگر خداوند است، پس با عدالت و لطفش چه می شود و اگر کس دیگری است، پس چرا خداوند جلوی این فسادها را نمی گیرد.

شرور اخلاقی یکی از اقسام شرهایی است که در عالم روی می دهد. این ها اموری هستند که در نتیجه اعمال اختیاری انسان صورت می گیرد. خداوند متعال که انسان را آفرید، از این کار خود هدفی داشت. رسیدن به سعادت اخروی که همان قرب الهی و معرفت خداوندی است، هدف از آفرینش بوده است. او به انسان راه را آموخت و خوب و بد را به او نشان داد. «فالهمنا فجورها و تقویها»(1) انسانی که او آفرید، اراده دارد و مختار است هر کدام از راه هایی که می خواهد انتخاب کند.
بر اساس همین اختیار است که انسان به سعادت می رسد یا به شقاوت.
اما لازمه این اختیار و انتخاب راه باطل، گاه ضرر رساندن به دیگران و ایجاد شرور اخلاقی است. هر چند همین شرور اخلاقی، می تواند باعث رسیدن مظلومان به سعادت و کمال باشد. البته به این شرط که تلاش عملی برای مقابله مشروع و انسانی با اقدامات و ظلم این افراد صورت بگیرد.
بنا بر این، اختیار لازمه انسانیت و شرط رسیدن به سعادت و شقاوت است. اما اگر خداوند این حالت را به انسان نمی داد و انسان را هم مجبور می افرید، انسان دیگر نمی توانست انتخاب کند و با انتخاب خود، خودش را به کمال برساند. آن موقع هدف خداوند از خلقت انسان محقق نمی شد. هدف خداوند از خلقت انسان در صورتی محقق می شود که انسان اختیار داشته باشد و با اختیار خود راه خیر یا شر را انتخاب کند.

ــــــــــــــــ
(1) شمس/ 8.