جمع بندی مجموعه دروس اخلاق عبادی

تب‌های اولیه

7 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
مجموعه دروس اخلاق عبادی

در این صفحه به مجموعه مباحث اخلاق عبادی و راه های تقویت ارتباط با خدا پرداخته می شود.

درس اوّل - عبادت، هدف خلقت‏

حقيقت عبادت‏

الف- مفهوم عبادت‏

عبادت، اظهار بندگى و نياز در پيشگاه خداوند تعالى و بيان خواستها و تقاضاى تكامل از درگاهش و تقديس ذات مقدس اوست.
«در لغت به معناى افتادگى است و به همين دليل براى غير خدا پسنديده نيست.» و در اصطلاح: «مراقبت بر افعال و اوامرى است كه خداوند فرمان داده است.»
شهيد مطهرى در زمينه اهميت و نقش عبادت مى‏گويد:
«عبادات براى اين مقرر شده كه مردم، مقنّن قانون را فراموش نكنند و ارتباطشان همواره با او برقرار باشد و به يادشان باشد كه خدايى‏ دارند و مراقب آنهاست و همان خداست كه قانون عادلانه را ميان آنها وضع كرده است.»

ب- اقسام عبادت‏

عبادات را با يك نگاه مى‏توان به سه نوع تقسيم كرد:
1- برخى جنبه عبادى محض دارد و بايد با «قصد قربت» انجام گيرد و گرنه باطل است. مانند؛ غسل، وضو، نماز، روزه، حجّ، خمس، زكات و مانند آن.
2- برخى ديگر كارهايى است كه اگر به قصد تقرّب به خدا انجام گيرد، عبادت محسوب شده و اجر بيشترى دارد. مانند امر به معروف و نهى از منكر و تأمين نفقه براى خانواده ....
3- قسم سوّم، جهت دادن هر ترك و فعلى به سوى كسب رضاى الهى است كه در اين صورت همه كارهاى انسان عنوان عبادت پيدا مى‏كند.
چنانكه رسول اكرم صلى الله عليه و آله به روزه داران ماه رمضان نويد داده است:
«نفسهايتان در اين ماه، تسبيح خدا و خوابتان در آن، عبادت است.»
همچنين كارهايى از قبيل نگاه كردن به چهره عالم و پدر و مادر يادگيرى مسائل دينى، انديشيدن و تفكّر، اداى حق مومن، خاموشى و ...نيز عبادت شمرده شده است.»

ج- ارزش عبادت‏

عبادت وبندگى در برابر پروردگار متعال، مايه پرهيزگارى و تقرّب به ذات اقدس الهى است. قرآن كريم مى‏فرمايد:
«يا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذى‏ خَلَقَكُمْ وَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»
اى مردم پروردگارتان را كه شما و پيشينيانتان را آفريده بپرستيد، شايد با تقوا شويد.
در جهان آفرينش، معيار ارزش گذارى مخلوقات، كرنش و عبادت است و هر چه انسان از راه عبادت، كوچكى و وابستگى خويش را به خداوند نشان دهد از عزّت و آزادگى‏ بيشترى برخوردار مى‏گردد.
امام صادق عليه السلام فرمود:
«امام حسين عليه السلام نزد يارانش آمد و فرمود: خداوند متعال، بندگان را جز براى اينكه او را بشناسند نيافريد، وقتى آنان خدا را شناختند او را مى‏پرستند و هر گاه او را بپرستند از پرستش ديگران بى‏نياز خواهند بود.»

هدف خلقت در قرآن‏

خداوند در آفرينش انسان هدف بسيار مهمى را دنبال كرده است.
قرآن كريم آن هدف مهم را چنين معرفى مى‏كند.
«وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدوُنِ»
جن و انس را جز براى پرستيدن و عبادتم نيافريدم.
از اين رو، خداوند در ابتداى آفرينش انسان، از او پيمان مى‏گيرد كه در مسير عبادت او كه «صراط مستقيم» است، گام بردارد و جز او را نپرستد كه آن راه شيطان است. خداى تعالى‏ در قرآن مجيد مى‏فرمايد:
«أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يابَنى‏ ادَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّيْطانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّمُبينٌ وَ أَنِ اعْبُدُونى‏ هذا صِراطٌ مُسْتَقيمٌ»
اى فرزندان آدم! آيا با شما پيمان نبستم كه شيطان را نپرستيد زيرا او دشمن آشكار شماست و مرا عبادت كنيد كه راه راست همين است؟

اخلاق عبادى(ج‏1)، ص: 25

[h=4][/h][h=5]مفهوم كمال‏[/h]كمال در لغت، به معناى كامل شدن، تمام و آراستگى صفات است. و در اصطلاح، به اين معنى است كه در ساختمان وجودى انسان، بُعدى بى نهايت قرارگرفته كه انسان مى‏تواند با گام برداشتن در راه خدا به «اعلى علييّن» برسد.

[h=5]كمال يابى در پرتو عبادت‏[/h]تمام برنامه‏هاى دينى و الهى براى تكامل انسان پايه‏گذارى شده است.
هدف واقعى عبوديت و بندگى و فلسفه عبادتهاى ما كه خود، كلاسهاى تربيتى هستند، تكامل انسان است.كمال انسانى ابعاد مختلفى دارد مانند كمال عرفانى، كمال عبادى، كمال سياسى و كمال اخلاقى كه در پرتو عبادت الهى فراهم مى‏شود، چرا كه انسان وقتى به مقام بندگى خدا توجّه كرد. خلايق را آفريده‏هاى او مى‏داند و لطف و رحمت و رفتار نيكو نسبت به آنها را وظيفه بندگى خويش مى‏شمارد و انس و الفت با آنها را راه وصول به بندگى مى‏داند، همينطور به فرمانهاى الهى در مسائل اخلاقى عمل مى‏كند؛ پس بنده خدا به اخلاق الهى متخلق مى‏شود و اعضا و جوارحش كارى خدايى انجام مى‏دهند.

امام باقر عليه السلام فرمود:
«خداى عزّوجل فرموده است: هيچ بنده‏اى به وسيله چيزى، نسبت به من تقرب نجسته كه محبوبتر از انجام فرايض باشد و او با انجام نمازهاى مستحب تا آنجا به من نزديك مى‏شود كه او را دوست مى‏دارم. وقتى او محبوب من شد، من گوش او مى‏شوم كه با آن مى‏شنود و چشم او مى‏شوم كه با آن مى‏بيند و زبان او مى‏گردم كه با آن سخن مى‏گويد و دست او مى‏شوم كه با آن مى‏زند. هر گاه مرا بخواند او را اجابت مى‏كنم و اگر چيزى از من بخواهد بدو مى‏بخشم.»

امام خمينى قدس سره مى‏فرمايد:
«... شما ملاحظه كرديد كه در قرآن شريف و همين طور در نماز وقتى كه (تشهد) نماز را مى‏خوانيد نسبت به رسول اكرم (ص) «عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ» عبد را بر رسالت مقدم داشتند و ممكن است كه اصل اين به اين اشاره باشد كه از كانال عبوديت به رسالت رسيده است»
بنابر اين «عبادت» و «كمال» لازم وملزوم يكديگرند و به عبارتى، هر يك در ديگرى تأثير متقابل دارد. بدين ترتيب، انسانى كه در مسير تكامل گام نهاده است به عبادت پروردگار مى‏پردازد و هر چه عبادت بيشتر و بهتر انجام گيرد تكامل سرعت مى‏يابد و هر چه انسان كاملتر گردد، عبادت و بندگى نيز افزون مى‏شود و هر چه در اين مسير كوشش نمايد،خدايى‏تر مى‏شود، بگونه‏اى كه انديشه، گفتار و كردار او رنگ خدايى مى‏گيرد.

[h=5]ويژگيهاى انسان كامل‏[/h]قرآن مجيد با عنوان زيباى «عِبادُ الرَّحْمنِ» بندگان خداى رحمان با چنين ويژگيهايى معرفى مى‏كند:

[h=6]الف- فروتنى‏[/h]«وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذينَ يَمْشُونَ عَلىَ الْأَرْضِ هَوْناً»
بندگان خداى رحمان كسانى‏اند كه با تواضع بر روى زمين راه مى‏روند.

[h=6]ب- حلم و بردبارى در برابر جاهلان‏[/h]نشانه ديگر انسان كامل، مدارا با مردم، بويژه طبقه جاهل و نادان است. قرآن كريم مى‏فرمايد:
«... وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً»
وچون جاهلان آنان را مخاطب سازند (با بزرگوارى عبوركنند) وسخنان مسالمت‏آميز گويند.

[h=6]ج- عبادت در دل شب‏[/h]«... وَ الَّذينَ يَبيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِياماً»
و آنان كه شب را در سجده يا در قيام براى پروردگارشان به صبح مى‏آورند.
چنين كسانى از سوى رسول خدا صلى الله عليه و آله با لقب «اشراف» توصيف شده‏اند، آنجا كه فرمود:
«أَشْرافُ أُمَّتى‏ حَمَلَةُ الْقُرْانِ وَ أَصْحابُ اللَّيلِ»
اشراف امّت من، حاملان قرآن و شب زنده‏داران هستند.

[h=6]د- دعا براى رفع عذاب جهنم‏[/h]«وَ الَّذينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّاعَذابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها كانَ غَراماً إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرّاً وَ مُقاماً»
آنان كه مى‏گويند: اى پروردگارما، عذاب جهنم را از ما بگردان، زيرا عذاب جهنم، مهلك و دايمى است. جهنم بد قرارگاه و بد مكانى است.

[h=6]ه- ميانه روى در انفاق‏[/h]انسانهاى كامل هنگام بخشش خسيس نيستند و ريخت و پاش و اسراف هم در كارشان نيست.
«وَ الَّذينَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَ لَمْ يَقْتُرُوا وَ كانَ بَيْنَ ذلِكَ قَواماً»
و آنان كه چون انفاق مى‏كنند اسراف نمى‏كنند و خسّت نمى‏ورزند بلكه ميان اين دو، راه اعتدال را مى‏گيرند.

[h=6]و- اخلاص‏[/h]«وَ الَّذينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إلهاً اخَرَ»
و آنان كه با خداى يكتا خداى ديگرى را نمى‏خوانند.
مقام اخلاص يكى از عاليترين مراحل تكامل و سير و سلوك است.اخلاص داراى درجاتى است كه پايين‏ترين مرتبه‏اش اين است كه انسان عبادتهايش را از شرك و ريا و خودنمايى خالص نمايد و فقط براى خدا انجام دهد. ارزش عمل به نيت پاك و خلاصى ازشرك و رياست.
رسول خدا (ص) به ابوذر فرمود:
«ياأَباذَزٍّ إِنَّ اللَّهَ تَبارَكَ وَ تَعالى‏ لا يَنْظُرُ إِلى‏ صُوَرِكُمْ وَلا إِلى‏ أَمْوالِكُمْ وَ لكِنْ يَنْظُرُ إِلى‏ قُلُوبِكُمْ وَ أَعْمالِكُمْ»
اى اباذر! خداوند به صورتها ومالهاى شما نگاه نمى‏كند، بلكه به قلبها و عملهاى شما نظر مى‏كند.
اخلاق عبادى(ج‏1)، ص: 32
نام مؤلف:مقدس‏نيا- الهامى‏نيا

clergy;537343 نوشت:
اى فرزندان آدم! آيا با شما پيمان نبستم كه شيطان را نپرستيد زيرا او دشمن آشكار شماست و مرا عبادت كنيد كه راه راست همين است؟

سلام .خدا چرا اینو گفته ؟ما ک حتی شیطان رو نمی بینیم دیگه چجوری بخوایم اونو بپرستیم:Gig:!!!!!!!!!!!!!!!

سلام
خیلی از چیزهایی که ما نمی بینیم برامون باعث برکت و رحمتند
همان طور که خیلی هایی هم که نمی بینیم ممکنه باعث رنج و سختی و مسمومیت و بیماری و ... شوند
دیده شدن به معنای واقعیت یک چیز و دیده نشدن نشان نبودش نیست همیشه
بعضی ها به دلیل ریز بودن،
بعضی ها به دلیل غیر مادی بودن
بعضی ها فرامادی بودن
بعضی ها به دلیل محدودیت حوزه دید
و ...
قابل دیدن نیستند
اما وجود دارند

دخترک کبریت فروش;548014 نوشت:
سلام .خدا چرا اینو گفته ؟ما ک حتی شیطان رو نمی بینیم دیگه چجوری بخوایم اونو بپرستیم:Gig:!!!!!!!!!!!!!!!

خداوند در قرآن می فرماید:

أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ‏

هان اى فرزندان آدم! آيا در كتابهاى آسمانى و پيامهايى كه به وسيله پيامبران فرستادم، به شما فرمان ندادم و سفارشتان نكردم كه وسوسه‏ها و دمدمه‏هاى شيطان را نپذيريد و فرمان او را نبريد؟!

إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ‏(1)
چرا كه او دشمن آشكار شماست و شما را به گمراهى و نگونسارى وسوسه مى‏كند!


نکته ی قابل توجه این است که خداوند هرگز نه فرمانبردارى و پرستش شيطان را پديد آورده و نه آن را خواسته است، چرا كه در آیات گوناگون همه ی ما را از تبعیت او برحذر مى‏دارد و بردگان و بندگان شيطان را سخت نكوهش مى‏كند و به كيفر اين گمراهى ،آنان را وعده آتش دوزخ مى‏دهد.

نكته ی دیگر این که عبادت در جمله ((لا تعبدوا الشيطان )) به معنى اطاعت است ، زيرا عبادت هميشه به معنى پرستش و ركوع و سجود نمى آيد، بلكه يكى از اشكال آن همان اطاعت كردن وبه مفهوم فرمانبردارى و پيروى و گوش سپردن به ديگرى و الگوگيرى از ديگرى نيز آمده است.

امام صادق علیه السلام می فرمایند:

من اَطاعَ رجلاً فى معصية فقد عبده.

هركس انسانى را در گناه و نافرمانى خدا پيروى كند و فرمان او را گردن گذارد، در حقيقت او را پرستيده است.

در حدیث دیگری امام باقر علیه السلام نیز می فرمایند::

من اصغى الى ناطق فقد عبده، فان كان الناطق يؤدى عنى الله فقد عبدالله، و ان كان الناطق يؤدّى عن الشيطان فقد عبد الشيطان.

كسى كه به سخنورى گوش سپرده و سخنان او را مى‏شنود و مى‏پذيرد، در حقيقت او را مى‏پرستد! از اين رو اگر آن سخنور، مقررات و احكام خدا را بيان مى‏كند، شنونده سخن و پذيراى آن، خدا را پرستيده است، امّا اگر او از سوى شيطان و هواى دل خود مى‏بافد و فرمان مى‏دهد، اين شنونده و پذيراى سخن او را پرستيده است.

(1)سوره یس ایه 60
(2). وسائل الشيعه، جلد 18، صفحه 91، حديث 8.
(3). همان مدرك، حديث 9، و تحف العقول، ص 339).

سوال :

خداوند در قران فرموده شیطان را مورد پرستش قرار ندهید ما که حتی شیطان رو نمی بینیم دیگه چجوری بخوایم اونو بپرستیم؟

پاسخ:

خداوند در قرآن می فرماید:

أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ‏

هان اى فرزندان آدم! آيا در كتابهاى آسمانى و پيامهايى كه به وسيله پيامبران فرستادم، به شما فرمان ندادم و سفارشتان نكردم كه وسوسه‏ها و دمدمه‏هاى شيطان را نپذيريد و فرمان او را نبريد؟!

إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ‏(1)

چرا كه او دشمن آشكار شماست و شما را به گمراهى و نگونسارى وسوسه مى‏كند!

نکته ی قابل توجه این است که خداوند هرگز نه فرمانبردارى و پرستش شيطان را پديد آورده و نه آن را خواسته است، چرا كه در آیات گوناگون همه ی ما را از تبعیت او برحذر مى‏دارد و بردگان و بندگان شيطان را سخت نكوهش مى‏كند و به كيفر اين گمراهى ،آنان را وعده آتش دوزخ مى‏دهد.
نكته ی دیگر این که عبادت در جمله ((لا تعبدوا الشيطان )) به معنى اطاعت است ، زيرا عبادت هميشه به معنى پرستش و ركوع و سجود نمى آيد، بلكه يكى از اشكال آن همان اطاعت كردن وبه مفهوم فرمانبردارى و پيروى و گوش سپردن به ديگرى و الگوگيرى از ديگرى نيز آمده است.

امام صادق علیه السلام می فرمایند:

من اَطاعَ رجلاً فى معصية فقد عبده.

هركس انسانى را در گناه و نافرمانى خدا پيروى كند و فرمان او را گردن گذارد، در حقيقت او را پرستيده است.

در حدیث دیگری امام باقر علیه السلام نیز می فرمایند::

من اصغى الى ناطق فقد عبده، فان كان الناطق يؤدى عنى الله فقد عبدالله، و ان كان الناطق يؤدّى عن الشيطان فقد عبد الشيطان.

كسى كه به سخنورى گوش سپرده و سخنان او را مى‏شنود و مى‏پذيرد، در حقيقت او را مى‏پرستد! از اين رو اگر آن سخنور، مقررات و احكام خدا را بيان مى‏كند، شنونده سخن و پذيراى آن، خدا را پرستيده است، امّا اگر او از سوى شيطان و هواى دل خود مى‏بافد و فرمان مى‏دهد، اين شنونده و پذيراى سخن او را پرستيده است.

(1)سوره یس ایه 60
(2). وسائل الشيعه، جلد 18، صفحه 91، حديث 8.
(3). همان مدرك، حديث 9، و تحف العقول، ص 339).

موضوع قفل شده است