حکم روزه و معنویت حاصل از آن

سلام بر بقیةالله الاعظم ومنتظرانش

در دو آیه ی فوق ؛ آیه ی اول : تلاش انسان رابرای رسیدن وصال حق و آیه ی دوم: مسیر صحیح این تلاش را معین فرموده است .

در آیه ی اول : با خطاب عام یا ایها الانسان خطاب به همه ی بشر ودرآیه ی دوم: با خطاب تخصیصی يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا خطاب فقط به مؤمنان

از این دو آیه این نتیجه به دست می آید که دیدار باحق امری اجتناب ناپذیر است وبر هر انسانی واقع میگردد .
ودیدار مؤمنان که ایمان (به حق) دارند ، دیدار خاصی است که با فرمان روزه داری به نتیجه ی پرهیز کاری رسیده اند .

امابیایید با هم بیندیشیم که: این پرهیزکاری چیست ؟ آثار آن بر جسم وروان پرهیزکار چگونه است ؟ضرورت این پرهیزکاری بر عاقبت انسان ،در ملاقات با حق چه تعبیری دارد ؟

سلام بر بقیةالله الاعظم ومنتظرانش

پرهیز کاری چیست؟
اکثر مفسران قرآن کریم واژه ی تقوا را در تفاسیر وترجمه های خود به فارسی (پرهیزکاری) تعبیر وترجمه میکنند .گرچه از نظر لغوی بین این دو تفاوتهایی است از جمله این که تقوا بیشتر جنبه ی عملی پرهیز را بیان میکند اما دراصطلاحات عرفی معمولا" تقوا وپرهیزکاری را مترادف هم قرار میدهند .

تقوی اسم مصدر از ماده وِقايه به معنای محافظت کردن نفس از آلوده شدن به گناه و آنچه می­ترسد بکار رفته است .«1» و در اصطلاح شرع تقوا عبارت است از: "حفظ نفس از گناه و از آنچه شایسته نیست انجام شود."البته معنای اصطلاحی تقوا در سخن امام صادق(ع) خلاصه می شود که می­فرمایند:

• سلام بر بقیةالله الاعظم ومنتظرانش
  

سلام بر بقیةالله الاعظم ومنتظرانش

در واقع تقوا به معنای ملکه ای مقدس است که در روح جلوه گر می شود وبه روح قدرت وتوانمندی ونیرو می دهد ونفس اماره و احساسات سرکش را رام و مطیع می‏سازد . تقوا غیر از ترس و غیر از اجتناب از معاصی است. تقوا یک سبب است . یک علت است تقوای الهی سبب و علت اجتناب از معاصی وباعث ترس از خدا می‏شود .
لازمه‏ تقوا و ضبط نفس ، افزایش قدرت اراده و شخصیت معنوی و عقلی داشتن است . آنکس که بر مرکب هوا و هوس و شهوت و حرص و طمع و جاه‏طلبی‏ سوار است و تکیه گاهش این امور است زمام اختیار از دست خودش گرفته‏ شده و به این امور سپرده شده، دیوانه‏وار به دنبال این امور می‏دود ، دیگر عقل و مصلحت و مال اندیشی در وجود او حکومتی ندارد ، و اما آنکه‏ تکیه‏گاهش تقوا است و بر مرکب ضبط نفس سوار است عنان اختیار در دست‏ خودش است و به هر طرف که بخواهد در کمال سهولت فرمان می‏دهد و حرکت‏ می‏کند.
« تقوا در دنیای امروز برای انسان به منزله یک‏ حصار و بارو و به منزله یک سپر است و در فردای آخرت راه بهشت است » (خطبه 189 نهج البلاغه) در واقع تقوا پناهگاهی بلند و مستحکم است که دشمن‏ قادر نیست در آن نفوذ کند ؛ تقوا نیروئی است روحی ، نیروئی‏ مقدس و متعالی که منشاء کششها و گریزها می شود ، کشش به سوی ارزشهای‏ معنوی و فوق حیوانی ، و گریز از پستیها و آلودگیهای مادی .

امیرالمؤمنین می‏فرماید : « اشجع الناس من غلب هواه » ؛ « از همه‏ مردم شجاعتر کسی است که بر هوای نفسش غالب باشد » ؛ پس روح تقوا همان خود نگهداری است .

تقوی و ترس از خدا بهترین توشه آخرت است .( غررالحکم ، صفحه 32)
تقوی ظاهرش شرافت دنیا و باطنش شرافت آخرت است .( غررالحکم ، صفحه 51)

سلام بر بقیةالله الاعظم منتظرانش

یکی از مهم ترین و اصلی ترین ثمرات « صوم » و روزه به تصریح قرآن کریم « تقوی و پرهیزکاری است» چنانچه در آیه ی183 سوره ی بقره گذشت .

روزهء واقعی به پرهیزکاری می انجامد زیرا حقیقت روزه و حقیقت ِ تقوی بهم پیوند خورده است
اما روزه ای که همه جانبه نباشد و فقط روزهء شکم باشد و از یک سو توجه تام به درک محضر ربوبی در آن اتفاق نیفتاده است و طبیعتاً به پرهیزکاری واقعی هم نمی انجامد به همین دلیل خداوند فرموده است که : " لعلّکم تتقون " شاید که پرهیزکار شوید .

دربیانی دیگر از رسول خدا(ص)می بینیم که می فرمایند روزه شیطان را از انسان دور می کند واز ارتکاب به گناه باز می دارد.
:
«الا اخبرکم بشی ء ان انتم فعلتموه تباعد الشیطان منکم کما تباعد المشرق من المغرب قالوا بلی، قال: الصوم یسود وجهه و الصدقة تکسر ظهره و الحب فی الله و الموازرة علی العمل الصالح یقطعان دابره و الاستغفار یقطع وتینه و لکل شی ء زکوة و زکوة الابدان الصیام »
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) به اصحاب خویش (خطاب کرد) آیا آگاه نکنم شما را به چیزی که اگر شما آن را انجام دهید شیطان از شما دور می گردد، همچون بعد و فاصله مشرق از مغرب؟عرض کردند بلی یا رسول الله (صلی الله علیه و آله) حضرت فرمود: روزه صورت شیطان را سیاه و صدقه (بر مساکین و مستمندان) کمرش را می شکند، و حب و دوستی در راه خدا و مبادرت به عمل صالح دنباله اش و نسلش را قطع می نماید، و از برای هر چیزی زکات است و زکات (تزکیه) بدن، روزه است.
(سفینة البحار، کلمه صوم )

تقوی وپرهیزکاری از فواید معنوی وروحانی روزه است و واضح است که روح درمسیر تعالی خود زمانی متعالی میگردد که با پرهیزکاری مادی و جسمی همراه شود .

سلام بر بقیةالله الاعظم ومنتظرانش

امام صادق(ع) درباره معنای صبر در کلام خداوند می فرماید: «واستعینوا بالصبر و الصلوهْ » قال: الصبر الصوم؛ اینکه خداوند عزوجل فرموده است: از صبر و نماز کمک بگیرید، مراد از صبر، همان روزه است

حکومت غرايز و شهوات بر انسان خطرناکترين حکومتهاست و آدمي را اسير و بي اختيار ميسازد و به پستي و رزالت مي کشاند. مبارزه با سلطه شهوات نفس که در اسلام جهاد اکبر ناميده شده به پايمردي و اراده اي استوار نياز دارد.

بنابر این تقویت اراده از طریق صبر بر خواهش های نفس یکی از بارز ترین فواید روزه داری است

سلام بر بقیةالله الاعظم ومنتظرانش

از آثار معنوی روزه در احادیث می توان به این موارد اشاره کرد:

1- امام باقر (ع)
بنی الاسلام علی خمسة اشیاء، علی الصلوة و الزکاة و الحج و الصوم و الولایه.
اسلام بر پنج چیز استوار است، برنماز و زکات حج و روزه و ولایت (رهبری اسلامی).فروع کافی، ج 4 ص 62،
یعنی مسلمانی ما نیز با این پنج مورد از جمله روزه داری ثابت میشود

2- امام صادق (ع)
انما فرض الله الصیام لیستوی به الغنی و الفقیر.
خداوند روزه را واجب کرده تا بدین وسیله دارا و ندار (غنی و فقیر) مساوی گردند.
من لا یحضره الفقیه، ج 2 ص 43،

یعنی اخوت و برادری مسلمانان نیز با وجوب روزه ثابت می شود

3 حضرت علی (ع)
فرض الله ... الصیام ابتلاء لاخلاص الخ
خداوند روزه را واجب کرد تا به وسیله آن اخلاص خلق را بیازماید.
نهج البلاغه، حکمت 252

یعنی با روزه داری مرز میان اخلاص وریا مشخص می شود

4-امام رضا (ع)
انما امروا بالصوم لکی یعرفوا الم الجوع و العطش فیستدلوا علی فقر الاخر.
مردم به انجام روزه امر شده اند تا درد گرسنگی و تشنگی را بفهمند و به واسطه آن فقر و بیچارگی آخرت را بیابند.
وسائل الشیعه، ج 4 ص 4 ح 5 علل الشرایع، ص 10

یعنی با روزه داری تمرین سختی ها ومشقات قیامت متجلی می شود

5- رسول خدا (ص)
لکل شیئی زکاة و زکاة الابدان الصیام.
برای هر چیزی زکاتی است و زکات بدنها روزه است.
الکافی، ج 4، ص 62، ح 3

یعنی با روزه داری آنچه از راه حرام وارد جسم ما شده از آن دور میکنیم
6- رسول خدا (ص)
الصوم جنة من النار.
روزه سپر آتش (جهنم) است.

«یعنی بواسطه روزه گرفتن انسان از آتش جهنم در امان خواهد بود.»
الکافی، ج 4 ص

سلام بر بقیةالله الاعظم ومنتظرانش روزه هدیه الهی ماه رمضان ماه فضل و رحمت خداوند متعال است. در خطبه معروف شعبانیه پیامبر اعظم «صلی‏ الله‏ علیه ‏و‏آله» این ماه را اینگونه معرفی می‏نمایند: أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَكَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللَّهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ وَ أَيَّامُهُ أَفْضَلُ الْأَيَّامِ وَ لَيَالِيهِ أَفْضَلُ اللَّيَالِي وَ سَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ هُوَ شَهْرٌ دُعِيتُمْ فِيهِ إِلَى ضِيَافَةِ اللَّهِ وَ جُعِلْتُمْ فِيهِ مِنْ أَهْلِ كَرَامَةِ اللَّهِ أَنْفَاسُكُمْ فِيهِ تَسْبِيحٌ وَ نَوْمُكُمْ فِيهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُكُمْ فِيهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُكُمْ فِيهِ مُسْتَجَابٌ فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ بِنِيَّاتٍ صَادِقَةٍ وَ قُلُوبٍ طَاهِرَةٍ أَنْ يُوَفِّقَكُمْ لِصِيَامِهِ وَ تِلَاوَةِ كِتَابِه‏ ای مردم! همانا ماه خداوند، همراه با برکت و رحمت و آمرزش به سوی شما می‏ آید، این ماه نزد خداوند با فضیلت ‏ترینِ ماه‏ هاست و روزهایش بهترینِ روزها و شب­ هایش بهترین شب­ هاست و ساعات این ماه بهترین ساعات است، این ماه ماهی است که در آن به میهمانی خداوند دعوت شده‏ اید و در این ماه جزو کسانی قرار گرفته‏ اید که خداوند آن‏ها را گرامی می ‏دارد، نفَس ‏های شما در این ماه تسبیح حساب می ‏شود و خوابیدنتان در آن، به عنوان عبادت ثبت می‏ گردد و عمل شما در آن قبول شده و دعای تان مستجاب است، پس با نیت‏ های صادق و قلب‏ های پاک، از خداوند، از پرورگارتان بخواهید تا شما را به روزه گرفتن در این ماه و تلاوت کتابش موفق بدارد. ( فضائل الأشهرالثلاثة: ص 77)

سلام بر بقیةالله الاعظم ومنتظرانش یکی دیگراز آثار معنوی روزه رسیدن به حکمت وعلم است در حدیث شریف معراج در خصوص رابطه حکمت و گرسنگی این چنین آمده است: يَا رَبِّ مَا مِيرَاثُ الْجُوعِ قَالَ الحِكْمَةُ ...پیامبر خدا «صلی­ الله­ علیه ­وآله» به خداوند متعال عرضه داشتند: اثر گرسنگی چیست؟ خداوند متعال فرمود: حکمت ... .( إرشادالقلوب ج:1 ص:200 - بحار الانوار ؛ ج74 ؛ ص21)از روایت ذیل به خوبی می ‏توان فهمید که راه کسب معارف الهی و علوم الهامی، گرسنگی دادن به خود است. البته گرسنگی دادن مشروع و در دایره شرع مقدس اسلام. در این حدیث قدسی خداوند متعال به پیامبر اسلام «صلی­ الله ­علیه­ وآله» می ‏فرماید: يَا أَحْمَدُ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أَجَاعَ بَطْنَهُ وَ حَفِظَ لِسَانَهُ عَلَّمْتُهُ الحِكْمَةَ وَ إِنْ كَانَ كَافِراً تَكُونُ حِكْمَتُهُ حُجَّةً عَلَيْهِ وَ وَبَالًا وَ إِنْ كَانَ مُؤْمِناً تَكُونُ حِكْمَتُهُ لَهُ نُوراً وَ بُرْهَاناً وَ شِفَاءً وَ رَحْمَةً فَيَعْلَمُ مَا لَمْ يَكُنْ يَعْلَمُ وَ يُبْصِرُ مَا لَمْ يَكُنْ يُبْصِرُ فَأَوَّلُ مَا أُبَصِّرُهُ عُيُوبُ نَفْسِهِ حَتَّى يَشْتَغِلَ عَنْ عُيُوبِ غَيْرِهِ وَ أُبَصِّرُهُ دَقَائِقَ الْعِلْمِ حَتَّى لَا يَدْخُلَ عَلَيْهِ الشَّيْطَان‏خداوند متعال به پیامبر اعظم «صلی ­الله­ علیه ­وآله» فرمود: ای احمد! بنده اگر به شکمش گرسنگی دهد و زبانش را حفظ کند به او حکمت می‏ آموزم. اگر او کافر باشد حکمتش حجت بر ضد او خواهد بود و باری است بر او و اگر مؤمن باشد حکمتش برای او نور و برهان و شفاء و رحمت خواهد بود، پس آنچه را که نمی ‏دانسته خواهد دانست و می ‏بیند آنچه را که نمی‏ دیده است، اولین چیزی که به او می ‏نمایانم عیب­ های خودش هست تا اینکه مشغول به عیوب دیگران نشود و ظرافت‏ های آگاهی را به او نشان می‏ دهم تا اینکه شیطان بر او داخل نشود. ( بحارالأنوار ج: 74 ص: ))9)999999 )28

سلام بر بقیةالله الاعظم ومنتظرانش در ادامه ی بحث مسئله تقرب قابل بررسی است. حالت گرسنگی حالت نیازمندی است، حالت فقر است و انسان به درستی می تواند معنای «يا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَميدُ اى مردم شما (همگى) نيازمند به خدایيد، تنها خداوند است كه بی ‏نياز و شايسته هر گونه حمد و ستايش است!» درک کند و به مقام قرب الهی برسد . «««« فاطر : 15 دراین حدیث قدسی رابطه گرسنگی و تقرّب به خداوند متعال به خوبی بیان شده است: يَا رَبِّ مَا مِيرَاثُ الْجُوعِ قَالَ ... وَ التَّقَرُّبُ إِلَيَّ ... يَا أَحْمَدُ هَلْ تَدْرِي بِأَيِّ وَقْتٍ يَتَقَرَّبُ الْعَبْدُ إِلَى اللَّهِ قَالَ لَا يَا رَبِّ قَالَ إِذَا كَانَ جَائِعاً أَوْ سَاجِدپیامبر خدا «صلی ­الله ­علیه­ وآله» به خداوند متعال عرضه داشتند: اثر گرسنگی چیست؟ خداوند متعال فرمود: ... و تقرب به سوی من ... ای احمد! آیا می‏دانی در کدام وقت بنده به خدا نزدیک می‏شود؟ پیامبر «صلی­ الله­ علیه ­وآله» فرمودند: پروردگارا، خیر! خداوند فرمود: زمانی که یا گرسنه باشد و یا در حال سجده. إرشادالقلوب ج:1 ص:200