جمع بندی دروغ مصلحتی
تبهای اولیه
با سلام
میخواستم بدونم آیا دروغ گفتن گناهه کبیر است
همهٔ دروغها گناهه کبیره اند?
:Gol:
میخواستم بدونم آیا دروغ گفتن گناهه کبیر است
همهٔ دروغها گناهه کبیره اند?
باسلام و عرض ادب
دروغ دو قسم است، دروغ حرام، دروغ جایز و مصلحتی.
دروغ حرام، همان دروغی است که در قرآن و روایات از آن مذمت شده و گناه کبیره است و از بزرگترین دروغ که همان کفر است شروع می شود تا دروغ به مومنین و کلاهبرداری و موارد دیگر.
به طور کلی گناهانی که در قرآن، وعده ی عذاب و آتش داده شده است، گناه کبیره محسوب می شود.
به طور کلی گناهان کبیره با صغیره این تفاوت را دارند:
http://pasokhgoo.ir/fa/node/1621
سلام و تشکر از جناب استاد بصیر
میشود در مورد دروغ های مصلحتی یه توضیح جامع و کامل بدهید؟
مثلا من میتونم اگر کسی بهم زنگ زد برای 10 ثانیه برم از خونه بیرون و بعد بهش بگم خونه نبودم؟
[="Arial"][="Black"]سلام و تشکر از جناب استاد بصیر
میشود در مورد دروغ های مصلحتی یه توضیح جامع و کامل بدهید؟
مثلا من میتونم اگر کسی بهم زنگ زد برای 10 ثانیه برم از خونه بیرون و بعد بهش بگم خونه نبودم؟
سلام و عرض ادب
با اجازه جناب استاد بصیر:Gol:
شما میتوانید در اینجور مواقع از توریه استفاده کنید... توریه دو معنی دارد یکی که مطابق واقع هست اما نوع دیگرش دروغ است به این معنی که گوینده معنی درست آنرا قصد میکند ولی مخاطب معنی دروغ آن را میفهمد...
[="Arial"][="Black"]سلام و عرض ادب
با اجازه جناب استاد بصیر:Gol:
شما میتوانید در اینجور مواقع از توریه استفاده کنید... توریه دو معنی دارد یکی که مطابق واقع هست اما نوع دیگرش دروغ است به این معنی که گوینده معنی درست آنرا قصد میکند ولی مخاطب معنی دروغ آن را میفهمد...
حالا این توریه یعنی کار درستیه؟
من همیشه میگفتم شاید چون من جزییات مطلب رو نمیگم(اون موقع که تماس گرفتین بیرون بودم اما مابقی زمان ها داخل خونه بودم) ممکنه گناه کرده باشم
دروغ مصلحتي چيست
منظور از دروغ چيست و اينكه چه موقع مي توانيم دروغ بگوييم و اينكه منظور از دروغ مصلحتي چيست و اينكه اگر كسي حرفي بزند كه واقعيت ندارد ولي به كسي ضرر نمي رساند مثلا بگويد منم دكترم در واقع كه نبوده، آيا اين دروغ است و بعد بگويد مثلا شوخي كردم و اينكه آيا خالي بندي نيز دروغ محسوب مي شود، لطفا هر چيزي مي دانيد، بيان كنيد!
دروغ به لحاظ اخلاقي از بزرگترين گناهان است و به لحاظ شرعي از محرمات مسلم شريعت است، زيرا کليد تمامي بدي ها و سرمنشأ همه شرها است. امام حسن عسکري در اين زمينه در طي روايت فرموده است: تمام خباثت ها در خانه اي قرار دارد و کليد آن خانه، دروغ است (جامع السعادات، ج 2، ص 323).
دروغ آدمي را از جرگه اهل ايمان خارج و در زمره اهل کفر و نفاق وارد مي نمايد و بازتاب سوء فراوان بر نفس، روح و شخصيت انسان دارد. امام صادق(ع) فرمودند: دروغ همانا باعث خرابي ايمان مي شود و قرآن کريم فرموده است: تنها کساني دروغ مي گويند که ايمان ندارند (نحل، آيه 105)
و نيز در آيه ديگري فرموده است: دل هاي ايشان دچار بيماري نفاق مي شود تا روزي که او را ملاقات نمايند، به خاطر خلف وعده با خداوند و به خاطر دروغ گويي (توبه، آيه 78).
دروغ با انگيزه هاي فراوان، همچون دشمني، حسادت، تأمين منافع دنيوي، طمع و يا عادت انجام مي شود، ولي مهمترين عامل آن ضعف نفساني است، به عبارت ديگر دروغ کار آدم هاي ضعيف و ترسو است و انسان قوي و شجاع دروغ نمي گويد؛ زيرا که نيازي به استفاده از اين روش غلط ندارد. اصولا چرا بايد انسان مرتکب خطا و خلافي بشود و سپس بخواهد براي اين که مورد سرزنش ديگران قرار نگيرد، دچار خطاي بزرگتر و گناه عظيم تري همچون دروغ گردد. آيا پسنديده تر آن نيست که آدمي رفتار روزانه خويش را به نحوي تنظيم نمايد که مجبور به دروغ گويي نگردد؟ البته دروغ از گناهاني نيست که هيچ گونه مورد استثنايي نداشته باشد و تمام مصاديق آن، همچون مصاديق «ظلم» قبيح و حرام باشد. گاهي برخي از مصاديق دروغ در شرايط خاصي جايز و بلکه واجب مي شود، مانند نجات جان مسلمان از کشته شدن و يا اسير گشتن، حفظ مال و آبروي مؤمن، اصلاح نمودن ميان مردم و ايجاد صلح و دوستي، فريب دشمن و غلبه بر او در جنگ ها و کسب رضايت و خشنودي همسر، که البته در همين موارد نيز بهتر است در صورت امکان توريه نمايد، يعني به گونه اي سخن بگويد که دروغ محسوب نشود، زيرا دروغ در هر صورت بازتاب ناهنجاري بر روح و شخصيت او خواهد داشت و جرأت او را بر دروغ گويي خواهد افزود.
فلسفه و حکمتي که باعث مي شود برخي از اقسام دروغ جايز شمرده شود، وجود مصلحت برتري، همچون حفظ منافع معنوي مؤمنين، سلامت و امنيت جامعه ايماني و خانواده است که در آن موارد بر مفسده دروغ گويي ترجيح مي يابد. در این صورت اگر دروغ گفتن باعث حفظ یک مصلحت مهمتری در بین می شود مثل آنکه اگر دروغ گفته شود با عث می شود با افشاء نکردن راز یک مومن جان یا مال و یا آبروی او حفظ گردد در این صورت دروغ گفتن اشکال ندارد جهت مطالعه بيشتر ر.ک: - ترجمه جامع السعادات، مرحوم نراقي، ج 2، بحث دروغ - اصول کافي، ج 2، باب الکذب - ميزان الحکمه، ج 11، ص 5119 با ترجمه فارسي، عنوان 457
[=arial]همه مراجع: «دروغ مصلحتى» به معناى رايج نزد مردم - كه در واقع «دروغ منفعتى» است - حرام است. موارد جواز دروغ در اسلام مشخص است؛ از جمله آنها وجود مصلحت اهم (مثل حفظ جان مؤمن و يا رفع نزاع بين دو مسلمان) است.امام، استفتاءات، ج 2، گناهان كبيره، س 4؛ دفتر همه مراجع.
موارد جواز دروغ:
دروغ در اسلام بلکه تمامى ادیان الهى حرام است، ولى در مواردى که مصلحت دروغ گفتن بیشتر از مفسده آن باشد، دروغ حرام نیست، بلکه در برخى موارد واجب است. در این گونه موارد، دروغ، مصلحتآمیز نام گرفته است؛ از جمله موارد آن:
1- اصلاح بين مردم؛ امام صادق(ع) فرمود: «انّ اللَّه أحبّ الکذب فى الإصلاح... و أبغض الکذب فى غير الاصلاح؛ خداوند دروغ گفتن را در مورد اصلاح بين مردم دوست دارد».(ميزان الحکمة، عنوان 3466، حديث 17474.)
2- دفع شر ظالمان؛ امام صادق(ع) فرمود: «الکذب مذموم الاّ فى امرين: دفع شر الظلمه و اصلاح ذات البين؛ کذب بد است مگر در دو مورد: با دروغ شر ظالمى را از خود يا از ديگران دفع کند، يا با دروغ بين دو نفر اصلاح ايجاد کند».(همان، حديث 17476)
3- دروغ در حال ضرورت: انسان به خاطر ضرر مالی وجانی سنگين می تواند دروغ بگويد. يعنی ضرر مالی بايد به گونه ای باشد که تحمل آن دشوار باشد. اما ضررهای ناچيز موجب جواز دروغ نمی شود.
تمام موارد را می توان در يک قاعده کلی خلاصه کرد وآن عبارت است از: به خطر افتادن اهداف مهمتر. در حقيقت تجويز دروغ در اين موارد به خاطر ضرورت است و بايد به همان قدر ضرورت اکتفا شود.
موارد بسيارى نيز وجود دارد که به عنوان دروغ مصلحتآميز در بين مردم شناخته مىشود، اما در واقع چنين نيست، مثلاً کسى به خاطر مصلحت فردى خود و منافع شخصی و کارهای جزيی دروغ مىگويد.
آن چه نزد عوام متداول است و آن را دروغ مصلحتى مى نامند که مصلحت شخصى خودشان است، دروغ واقعى و حرام بوده و داراى آثار خود است و مصلحت انديشى موجب عذر نخواهد بود.
بنابراين ، دروغ ذاتاً كار فوق العاده بدى است و بسيارى از مشكلات و بدبختى ها و نابسامانى هاى اجتماع كنونى ما بر اثر همين دروغ است. در بعضى از بياناتى كه از ائمّه اهل بيت(عليهم السلام) رسيده، دروغ را كليد ساير گناهان شمرده اند!
ولى در عين حال در پاره اى از موارد استثنايى، پيش آمدهايى مى كند كه اگر انسان در آن جا راست بگويد فتنه و فساد بزرگى برپا مى شود در حالى كه اگر راست نگويد آتش فتنه خاموش مى گردد; مثلا، هرگاه ميان دو نفر اختلاف شديدى باشد و يكى از آنها پشت سر ديگرى بدگويى كند و ما هم بشنويم و بدانيم كه اگر در برابر سؤالاتى كه مى شود راست بگوييم و بدگويى هاى او را فاش كنيم، آتش فتنه اى برپا مى شود كه ممكن است تلفات و خسارات مهمّى به بار آورد; بديهى است در چنين موردى راست گفتن كار غلطى است و هيچ عاقلى نمى تواند بگويد در چنين موردى هم بايد راست گفت، اين يك قانون مسلّم عقلى است كه هرگاه فساد چيزى از اصلاح آن بيشتر باشد، ما بايد از آن چيز بپرهيزيم.
قوانين اسلامى نيز اين حكم عقلى را تأييد نموده و در چنين موارد استثنايى، از روى ضرورت دروغ گفتن را تجويز مى كند.
ولى به دو موضوع بايد مؤكّداً داشت: نخست اين كه اين موضوع كاملا جنبه استثنايى دارد و جز در شرايط خاصّى دروغ گفتن جايز نيست و نبايد عدّه اى موضوع «دروغ مصلحت آميز» را دستاويز كرده و بدون جهت و يا براى به دست آوردن منافع شخصى دروغ بگويند و اين عمل زشت را به نام اين كه مصلحت! ايجاب كرده، مرتكب شوند.
دوّم اين كه اسلام بقدرى به موضوع دروغ اهمّيّت داده كه حتّى در مواردى كه ضرورت ايجاب مى كند كه انسان دروغ بگويد، دستور «توريه»(توريه» بر وزن «توصيه» سخنى است كه دو معنا دارد، گوينده از آن معنا خاصّى را كه حقيقت است اراده كرده و شنونده معنا ديگرى مى فهمد.) داده است و در ميان دانشمندان و فقهاى ما اين فتوا مشهور است.
منظور از «توريه» اين است كه در موارد ضرورى به جاى دروغ گفتن، جمله اى گفته شود كه شنونده به گمان خود از آن مطلبى استفاده كند در حالى كه منظور گوينده چيز ديگرى بوده است; مثلا: كسى از ما بپرسد آيا فلان كس درباره من چنين حرف بدى زده؟ ما در جواب مى گوييم: نه و منظورمان اين باشد كه به اين عبارت نگفته - اگر چه همان مطلب را به عبارت ديگر گفته است - ولى شنونده از كلمه «نه» چنين مى پندارد كه اصلا آن حرف درباره او گفته نشده است.
اگر در كلمات پيشوايان دين - به مقتضاى ضرورت و حفظ جان و مال مردم و جلوگيرى از اختلافات و فتنه ها - دروغ مصلحت آميزى بوده باشد، حتماً از قبيل توريه است كه دروغ محسوب نمى گردد.
اين نكته هم ناگفته نماند، در مواردى كه وظيفه انسان توريه يا دروغ مصلحت آميز باشد، اگر راست بگويد گناه كرده و هر فسادى به وجود بيايد او مسؤول است!
بنابراين اگر دروغىبراى جلوگيرى از گناه گفته شد يا ظلمى را از مظلومى دفع كرد، جان كسى را خريد،زيانى را از كسى بر طرف كرد، ناروايىاش بر طرف مىشود و از زمره گناهاندسته دوم خارج مىگردد و كارش به جايى مىرسد كه پسنديده مىشود، زيرا داراى قبح ذاتى نبوده و قبح عرضى آن هم بدين وسيله بر طرف گرديده است.
لینک:http://akhlagh.porsemani.ir/content/%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%BA-%D9%85%D8%B5%D9%84%D8%AD%D8%AA%D9%8A-%DA%86%D9%8A%D8%B3%D8%AA
توریه
سلام دوباره در مورد توریه در متن _قرمز اش کردم_که راحت تر بتونین استفاده کنید
ان شا الله تونسته باشم جوابتون رو بدم
و من الله توفیق
سلام
دیدن این متن هم خالی از لطف نیست!
[h=1]علل و انواع دروغ گويي[/h] چرا افراد دروغ مي گويند؟
- راغب اصفهاني در كتاب مفردات الفاظ القرآن بر اين باور است كه اصل كذب و دروغ ، در گفتار است. تفاوتي در دروغ از اين لحاظ نيست كه در گذشته اتفاق افتاده باشد يا در آينده; چنان كه تفاوتي از اين جهت وجود ندارد كه دروغ نسبت به وعده اي باشد كه انجام نمي شود و يا امر ديگري باشد. (مفردات ص ۴۷۸ ذيل واژه صدق)
البته براي دروغ اقسام و انواعي گفته اند و براي هر يك از آنها نام هاي خاصي گذاشته شده است. از جمله به افك و افترا و زور و حرص اشاره كرد.
عوامل دروغ گويي:
- نفاق و دروغ، دو روي يك سكه:
شخصي كه كار ناپسندي انجام مي دهد و يا قانون شكني مي كند، زماني كه در موقعيت بازخواست قرار مي گيرد با ابزار دروغ مي كوشد تا زشتي كار خويش را بپوشاند و ديگري را فريب دهد. فريب و نيرنگ زدن از راه تغيير ماهيت عمل به گفتار، موجب مي شود تا شخص در جايگاهي قرار گيرد كه عيب و عاري بر او نيست.
- ماهيت دروغ فريب ديگري است. دروغگو در تعامل اجتماعي، براي بازسازي وجه شخصيتي و اعتباري خويش تلاش مي كند و فريب و نيرنگ در گفتار از اين جهت انجام مي شود.
- دروغگو، به نوعي، شخصي منافق است و اساسا ارتباط تنگاتنگي ميان دروغ و دورويي است. دو رويي و دروغ بيانگر آن است كه ميان ظاهر و باطن فرد سازگاري و تناسب نيست و عدم تطابق به عنوان مولفه اصلي نفاق و كذب مي باشد. دورويي و دروغگويي از اين نظر يكسان هستند.
- در دروغگويي ، شخص براي بازسازي و توجيه رفتارها و كردارهايش تلاش مي كند و مي كوشد تا شخصيت كاذبي را به جامعه نشان دهد كه عامل واداركننده شخص به دروغگويي مي تواند ترس از قدرت ديگري و يا دست يابي به منفعت و يا مصلحتي باشد اما در نفاق عامل اصلي و هدفي كه موجب مي شود تا به نفاق گرايش يابد ترس از قدرت است كه مي تواند وي را از منفعتي محروم كند و يا فشاري بر او وارد سازد و او را وادار به امري كند كه با باورها و اعتقادات وي سازگار نيست. از اين رو مي توان گفت نسبت ميان دروغگويي و نفاق عموم و خصوص مطلق است.
- سرچشمه دروغ:
دروغ معمولا، از يك نقطه ضعف روحي سرچشمه مي گيرد ؛
گاهي از ضعف ايمان كه انسان خدا را شاهد نمي دانديا به خاطر تبرئه خوديا به قصد تفريح و شوخي: علي(ع):« بنده اي مزه ايمان را نچشد تا دروغ را وانهد چه شوخي باشد و چه جدي»(اصول كافي باب دروغ ج5 ص 291)
گاهي انسان به خاطر ترس از فقر ، پراكنده شدن مردم از دور او ، از دست دادن موقعيت و مقام دروغ مي گويد . زماني به خاطر علاقه شديد به مال و جاه و مقام و شهرت ديگري زبان به دروغ مي گشايد و از اين وظيفه نامشروع براي تامين مقصود خود كمك مي گيرد. گاهي تعصب هاي شديد و حبّ و بغض هاي افراطي سبب مي شود كه انسان به نفع كسي كه مورد علاقه اوست يا به زيان كسي كه مورد نفرت و كينه او مي باشد بر خلاف واقع سخن بگويد. زماني براي آنكه خود را بيش از آنچه كه هست بنماياند و اظهار علم كند دروغ مي گويد. ولي در تمام اين صفات رذيله كه ريشه صفت دروغ را تشكيل مي دهد بايد از كمبود شخصيت و ضعف ايمان نام برد.
يكي ديگر از عوامل مهم دروغگويي ، احساس كمبود شخصيت و عقده حقارت است كساني كه گرفتار چنين عقيده اي هستند با انواع دروغها و لاف و گزافها حقارتي را كه در خود احساس مي كنند جبران مي كنند . و گاهي نيز به خاطر عدم توجه به مضارّ دروغ و اهميت راستگويي يا آلودگي محيط خانوادگي يا محيط اجتماع و معاشرين اين رذيله در انسان ريشه مي دواند.
تلقين - احساس كمبود- نجات يافتن- خجالت نابجا- دشمني و حسد- طمع در مال و مقام-نقل همه چيزو پيش گويي ها ؛ از ديگر عوامل دروغگويي به شمار مي آيند.
- دروغ سرچشمه نفاق است
چرا كه راستگويى يعنى هماهنگى زبان و دل، و بنا بر اين دروغ ناهماهنگى اين دو است، و نفاق نيز چيزى جز تفاوت ظاهر و باطن نيست.
در آيه 77 سوره توبه مىخوانيم: فَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً فِي قُلُوبِهِمْ إِلى يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِما أَخْلَفُوا اللَّهَ ما وَعَدُوهُ وَ بِما كانُوا يَكْذِبُونَ: -اعمال آنها نفاقى در دلهايشان تا روز قيامت ايجاد كرد، به خاطر اينكه عهد خدا را شكستند و به خاطر اينكه دروغ مىگفتند .
در حديثى از امام باقر( ع) مىخوانيم:« ان اللَّه عز و جل جعل للشر اقفالا، و جعل مفاتيح تلك الاقفال الشراب، و الكذب شر من الشراب» (اصول كافى جلد 2 صفحه 254) خداوند متعال براى شر و بدى، قفلهايى قرار داده و كليد آن قفلها شراب است (چرا كه مانع اصلى زشتيها و بديها عقل است و مشروبات الكلى عقل را از كار مىاندازد) سپس اضافه فرمود: دروغ از شراب هم بدتر است .
رابطه دروغ و گناهان ديگر از اين نظر است كه انسان گناهكار هرگز نمىتواند، راستگو باشد، چرا كه راستگويى موجب رسوايى او است، و براى پوشاندن آثار گناه معمولا بايد متوسل به دروغ شود. و به عبارت ديگر، دروغ انسان را در مقابل گناه آزاد مىكند، و راستگويى محدود.
اتفاقا اين حقيقت در حديثى كه از پيامبر (ص) نقل شده ،كاملا تجسم يافته، حديث چنين است:
شخصى به حضور پيامبر( ص) رسيد، عرض كرد نماز مىخوانم و عمل منافى عفت انجام مىدهم، دروغ هم مىگويم! كدام را اول ترك گويم؟! پيامبر( ص) فرمود: دروغ، او در محضر پيامبر( ص) تعهد كرد كه هرگز دروغ نگويد: هنگامى كه خارج شد، وسوسههاى شيطانى براى عمل منافى عفت در دل او پيدا شد، اما بلافاصله در اين فكر فرو رفت، كه اگر فردا پيامبر( ص) از او در اين باره سؤال كند چه بگويد، بگويد چنين عملى را مرتكب نشده است، اينكه دروغ است و اگر راست بگويد حد بر او جارى مىشود، و همين گونه در رابطه با ساير كارهاى خلاف اين طرز فكر و سپس خود دارى و اجتناب براى او پيدا شد و به اين ترتيب ترك دروغ سرچشمه ترك همه گناهان او گرديد
علت اصلي دروغ ، عقده حقارت و خود كم بيني انسان دروغگو است و اين يكي از نكات رواني است كه به عنوان روانشناسي اخلاقي در كلمات معصومين به آن اشاره شده است.
سرچشمه دروغ نيز گاهي به خاطر ترس از فقر، پراكنده شدن مردم از دور او ، از دست دادن موقعيت و مقام و زماني نيز به خاطر علاقه شديد به مال و جاه و مقام و ...است كه شخص از اين وسيله نامشروع براي تامين مقصود خود كمك مي گيرد.
ابزار بسياري از گناهان دروغ است اينكه افراد دروغگو بدبيني و سوء ظن خاصي نسبت به همه كس و همه چيز دارند ، با دروغ خود را بزرگ جلوه مي دهند، با دروغ هزار گونه تملق مي گويند
پيامبر(ص) مي فرمايند:« دروغ گو دروغ نمي گويد مگر به سبب پستي نفسش» اختصاص مفيد ص 232
برخي از دلايل دروغگويي در زير آورده شده:
- عوامل دروغگويي
قرآن عوامل چندي را به عنوان عامل دروغگويي معرفي مي كند:
- قرآن منشا دروغ را شيطان و ابليس مي داند و به انسان هشدار مي دهد كه شيطان به عنوان بنيانگذار دروغ و كسي كه از اين طريق كوشيد تا به اهداف پست خود دست يابد، موجودي است كه انسان را تشويق به دروغ مي كند. قرآن در داستان آفرينش و خلافت انسان گزارشي كامل از واقعه به دست مي دهد و در آن جا به اموري توجه مي دهد كه بسيار حياتي و حساس است.
- قرآن گزارش مي كند كه ابليس براي دست يابي به اهداف خويش و خوار و گمراه كردن انسان به دروغ متوسل مي شود و نخستين موجودي است كه از آن براي دست يابي به اهداف شوم خود سود مي برد. به نظر مي رسد كه ابليس بي دروغگويي نمي توانست آدم را گمراه كند و لذا براي گمراه كردن وي از سوگند دروغ بهره برد.
- قرآن به انسان هشدار مي دهد كه شياطين و ياران ابليس الهام كنندگان دروغ بر دروغگويان هستند (شعرا» آيه ۲۲۱ و ۲۲۲) و آنان هستند كه به اين نابهنجاري دامن مي زنند. البته قرآن توضيح مي دهد كه شخصيت دروغگويان به آنان اجازه مي دهد تا تصرف شوند. از اين رو مي فرمايد شياطين بر هر تهمت زننده و گناهكار الهام به دروغ مي كنند.
چيرگي شيطان و ابليس بر انسان موجب مي شود تا به دروغ بلكه سوگندهاي دروغ گرايش پيدا كند و براي دست يابي به منافع، با سو»استفاده از باورهاي مردم به اموري چون خدا و پيامبر و امامان (ع) سوگند بخورد. (مجادله آيات ۱۴ و ۱۹)
- از ديگر عوامل، مي توان به حسادت اشاره كرد. انسان به جهت حسادت نسبت به ديگري گرفتار اخلاق زشت دروغ مي شود. نمونه و مصداقي كه قرآن مطرح مي سازد داستان برادران يوسف(ع) است كه براي جلب اعتماد حضرت يعقوب و دست يابي به منفعتي، دروغ بر زبان راندند است. (يوسف آيه ۹ و۱۱)
- بي گمان حسادت، عامل بسياري از نابهنجاري ها، و رذايل اخلاقي است و از اين لحاظ مي بايست گفت كه حسادت حتي عامل مهم در كفر ابليس و رانده شدن حضرت آدم(ع) از بهشت است.
- عامل ديگري كه قرآن شناسايي ومعرفي مي كند گناه پيشگي انسان است. در حقيقت دروغ گويي ريشه در گناه دارد از اين رو در آيه ۷ سوره جاثيه مي فرمايد: ويل لكل افاك اثيم; واي بر هر دروغگوي گناهكار. در اين آيه اثيم به عنوان تعليل و علت و عامل دروغ بيان شده است.
- برخي بر اين باورند كه عامل فزاينده نابهنجاري ها و گناهان در شخص و جامعه، دروغ و دروغگويي است. هر چند كه هنجارشكني و گناه، ريشه در علل و عوامل ديگري دارد ولي افزايش گرايش فرد به گناه را مي بايست در دروغگويي انسان دانست.
اگر شخص به جهت كسب منافع و يا مصالح، قانون را زير پا مي گذارد و با عبور از قانون و هنجارهاي پسنديده اجتماعي مي كوشد تا به آن منافع دست يابد اين عامل دروغ است كه اين مساله را سامان مي دهد و با تغيير وجوه ناپسند و زشت آن، مساله را در ظاهر پسنديده و هنجاري مي نماياند. بنابراين بايد گفت دروغ در جامعه مهم ترين عامل افزايش نابهنجاري ها و حريم شكني ها و قانون شكني هاست.
- قرآن مكر زنانه را نيز به عنوان عامل دروغگويي مطرح مي سازد. (يوسف آيه۲۵ تا ۲۸) با توجه به آنچه ذكر شد به نظر مي رسد كه عامل اصلي همان مساله توجيه رفتار و اعمال است.
شخص مي كوشد تا با توجيه رفتار خويش و زشت نشان دادن رفتار ديگري خود را تبرئه نمايد. از اين رو مكر، هم مي تواند زنانه باشد و هم غيرزنانه و هم دروغگويان از اين شيوه براي دست يابي به اهداف خاصي بهره مي برند.
- با آن كه دروغ در ميان همه ملت ها و اديان امري ناپسند و زشت شمرده مي شود (غافر آيه ۲۸) ولي همگان بدان تمسك مي جويند و برخلاف باورها و اعتقادات خويش دروغگويي را گاه به صورت پيشه و گاه به صورت موردي انجام مي دهند.
- برخي از افراد بيش از ديگران به دروغ تمايل و گرايش دارند. اين افراد كساني هستند كه از نظر شخصيتي، خود را با گناه آلوده كرده اند ولي از آن جايي كه نمي توانند به آساني و در همه جا رفتارهاي نابهنجار و غيرقانوني خود را انجام دهند به دروغ گرايش مي يابند تا در پناه دروغ، اعمال و رفتار خويش را توجيه و پسنديده جلوه دهند.
- به نظر مي رسد كه دروغ به عنوان نابهنجاري گفتاري، هم به صورت موردي و هم به صورت تداوم عامل مهمي در خروج انسان از تعادل شخصيتي است. انسان متعادل براي اين كه دچار بيماري نفاق و فقدان سلامت شخصيتي نشود مي بايست از دروغ موردي نيز پرهيز كند.
- انواع دروغ :
1- دروغ بازي: با اين دروغ ميخواهند حوادث تخيلي و يا بازي را به ديگران بفهمانند.
2- دروغ مبهم: از ناتواني فرد در گزارش دقيق جزئيات و يا مغالطه كردن ناشي ميشود.
3 - دوغ پوچ: جهت جلب توجه كردن ديگران اين دروغ را ميگويد.
4 - دروغ انتقام جويانه: از نفرت فرد به شخص يا شيئي ناشي ميشود.
5- دروغ محدود: در نتيجه ترس از مقررات شديد و يا تنبيه ناشي ميشود.
6- دروغ خودخواهانه: دروغ حساب شدهاي است جهت گول زدن ديگران براي به دست آوردن آنچه را كه ميخواهد.
7- دروغ عرفي يا وفادارانه: به منظور حفظ و مراقبت از دوست يا دوستانش انجام ميدهد.
8- دروغ عادتي: به دليل الگوبرداري از ديگران يا افراد مورد علاقه فرا ميگيرد.
- نتيجه تحقيق روانشناسان در اين موضوع :
محققاني كه در اوايل قرن بيستم به بررسي علمي پديده دروغگويي پرداختهاند، از حالتي نام بردهاند كه « بصيرت مضاعف » ناميده ميشود و طي آن شخص در يك لحظه دو موضوع را در ذهن خود مرور ميكند. يكي مربوط به آرزوهايش در زندگي ايدهآل و ديگري زندگي واقعي است و در اغلب موارد مورد اول بر دومي سايه ميافكند و ذهن را تحت تأثير قرار ميدهد.
در تحقيقي كه به تازگي به منظور بررسي يكصد سال ادبيات داستاني كشورهاي مختلف صورت گرفت، محققان دانشگاه ييل دريافتند كه نويسندگان گاهي براي افزايش جذابيت موضوع، از مبالغه استفاده كردهاند؛ در عين حال كه خود افرادي موفق، توانا و منظم بودهاند. اما مساًله هميشه به همين سادگي نيست.
بسياري از روانپزشكان دروغگويي دايمي را هميشه به عنوان نشانهاي از وجود مشكل رواني در نظر ميگيرند كه ميتواند شامل بيماريهايي مثل توهم و خيالپردازي، انواعي از بيماريهاي رواني و يا خودشيفتگي رواني باشد.
دكتر چالرز ديك، استاد روان شناسي دانشگاه ييل ميگويد: در بعضي موارد نيز افراد دروغگو نشانهاي از وجود بيماري نداشته و صرفاً به دروغ عادت كردهاند. اين گونه اشخاص صبح از خواب بيدار ميشوند و انگار مجبور هستند كه تا شب دروغ بگويند. در اين حالت بايد نوع زندگي و كار آنها مورد بررسي قرار گيرد و شايد به دليل نوعي اجبار كاري يا فشار در زندگي روزمره مجبور به دروغگويي ميشوند.
برابر نظر ارونيگ گافمن جامعه شناس معروف، دروغ گو بايد جلوي صحنه را چنان بيارايد تا ببيننده و شنونده از آن خوشش بيايد و در حرفهاي او منطق و استدلال ببيند. اما وقتي تنها گوشهاي از پشت صحنه رو شود تمامي آن بنا يكباره فرو ميريزد و ببيننده و يا شنونده را دچار حيرت ميكند. دكتر رابر فلدمن، روانپزشك دانشگاه ماساچوست گروهي از افراد داوطلب را به دوربين مخفي مجهز كرد كه حركات آنها طي روز ثبت ميشد. اين بررسي نتايج نشان داد كه اكثر افراد طي روز از دروغهاي مصلحت آميز استفاده كردهاند. اين دروغهاي مصلحت آميز اكثراً دلايل مشابهي به شرح زير دارند:
- اجتناب از توهين به ديگران،
- جلوگيري از اهانت به احساسات و عقايد اطرافيان،
- پوشاندن و مخفي كردن اشتباهات شخصي،
- خودداري كردن از ايجاد دردسرهاي بيهوده و...
عوامل دروغگويي از ديد روانشناسان :
1- بيماري دروغگويي: نداشتن درك صحيح از كار درست و غلط و نداشتن حس پشيماني پس از آزار ديگران از ويژگيهاي اصلي اينگونه بيماران است. چنين افرادي بسيار حرفهاي دروغ ميگويند و به هيچ وجه احساس بدي نسبت به عمل خود ندارند و اصولا با عذاب وجدان بيگانهاند.
2- عادتي به نام دروغگويي: براي چنين افرادي هميشه دروغ اولين گزينه است؛ حتي اگر برايش دليلي قانعكننده وجود نداشته باشد. تجربيات و خاطرات دوران كودكي افراد دروغگو- نظير زندگي در محيط فاسدي كه دروغ ضرورت ادامه حيات و زندگي نسبتا راحت آنها بوده است- باعث ميشوند آنها در هر سن و سالي هم كه باشند به طور ناخودآگاه دروغگويي را ترجيح دهند.
3- خودشيفتگي: نارسيسيتها دروغ ميگويند تا نزد ديگران محترم شمرده شوند و بزرگتر از آنچه هستند جلوه كنند. www.migna.ir
4- بيثباتي شخصيتي: معمولا زندگي افرادي كه چنين خصوصيتي دارند با بيبند و باري اخلاقي همراه است. آنها براي فرار از احساس گناه و شرمي كه نسبت به اعمال و مسووليت ناپذيري خود دارند در دروغگويي افراط ميكنند.
5- دروغهاي نمايشي: حالم اصلا خوب نيست، به زودي ميميرم و اگر تركم كني خودم را ميكشم از اين قبيل دروغهاست كه غالبا براي جلب حس ترحم يا عشق و محبت اطرافيان گفته ميشود. اين دروغها لزوما منعكسكننده احساسات واقعي شخص نيست.
- به طور كلي دروغگويي به عنوان يك مشكل ، علل گوناگون و متعددي دارد كه در اينجا به برخي از آنها اشاره ميشود:
1- ناتواني در گفتن جزئيات دقيق يك امر يا موصوع.
2- يادگيري از ديگران.
3- محافظت از تنبيه يا تهديد.
4- هنگام مواجه شدن با مخالفت و استيضاح.
5- پوشاندن ضعفهاي خود
6- گمراه كردن شنونده.
7- جلب توجه ديگران.
8- ترس از دست دادن جايگاه و يا موقعيت شغلي و اجتماعي.
9- احساس كمبود نسبت به ديگران.
- عوامل فردي و تربيت نادرست كودكان:
عوامل فردي و يا همان روانشناختي به شخصيت خود افراد برميگردد.، برخي از افراد عادت به دروغ گويي داشته و براساس ديدگاههاي روانشناسي اين دروغگويي ميتواند شرطي شده باشد. مثلا در ديدگاه رفتارگرايي اعتقاد بر اين است كه والدين كودكان را شرطي ميكنند و كودك با دروغ گفتن به اهداف خود رسيده و اينكه ميتوانند از تنبيه فرار كنند و اين رفتار در كودكان نهادينه ميشود.
در روش ديگر فرض كنيد كه والدين به شخصيت كودك احترام گذاشته و او را تحويل بگيرند، ويژگيهاي مثبت آن را تقويت كرده و زياد با ديگران مقايسه نكنند و يا شخصيتش را خرد و دچار حقارت نكنند، اين كودك كمتر به دروغ گويي گرايش پيدا ميكنند.
- عوامل محيطي و فرهنگي
از ديدگاه روانشناسي مسئله تربيتي كه در چارچوب خانواده و مدرسه اتفاق ميافتاد، بسيار مهم است. در زمينه اجتماعي و فرهنگي، فرهنگهايي كه بسيار باز هستند، كمتر احتمال دارد كه افراد در آن فرهنگ دروغ بگويند، زيرا دليلي براي دروغ گفتن ندارند؛ اما در فرهنگهاي بسته، افراد تمايل دارند كه مسائل خود را پنهان كرده و به اجبار به دروغگويي گرايش پيدا كنند؛ در نتيجه فشارهاي اجتماعي و فرهنگي باعث ميشود كه افراد به دروغگويي روي بياورند و سعي كنند كه حقيقت را كتمان كنند.
- الگوهاي سياسي و اجتماعي
البته الگوهاي سياسي و يا اجتماعي در رفتار و شخصيت افراد بسيار مهم است، وقتي كارمندي ميبيند كه رييس او بسيار راحت دروغ ميگويد و يا كودكي ميبيند كه پدرش دروغ ميگويد و يا دانشآموزي كه ميبيند معلم او دروغ ميگويد؛ در نتيجه دروغگويي يك مسئله فرهنگي شده و باعث ميشود كه افراد براي اينكه خود را با محيط اجتماعي سازگار كنند، دروغ بگويند.
- اختلالات شخصيتي
از لحاظ فردي ممكن است در برخي از افراد به دليل اختلالات شخصيتي، گرايش به دروغ گويي در آنها بيشتر شود. مثلا نوجوانهايي كه سابقه بزهكاري و يا خلافكاري دارند و كساني كه شخصيت ضد اجتماعي و مرزي دارند، اين افراد بيشتر به دروغگويي گرايش دارند؛ يعني اگر دروغ گويي خيلي شديد باشد، جنبه مرض و يا بيمارگونه به خود ميگيرد و ميتواند نشانهاي از يك اختلالات روانشناختي باشد.
- تربيت و پرورش خانوادگي
برخي از افراد هم در بزرگسالي همانطور كه در چارچوب خانواده تربيت شده و پرورش يافتهاند، رفتار و واكنش از خود نشان داده و با اطرافيان خود تعامل ميكنند؛ مثلا در تعامل بين زن و شوهر بسته به اينكه در گذشته چطور تربيت شدهاند، همان واكنش را وارد ارتباط باهمسر و يا خانواده خود ميكنند. مثلا اگر فردي دروغگويي در خانواده خود رايج بوده، زمانيكه ازدواج ميكند سعي ميكند كه به همسر خود دروغ بگويد و از طريق دروغ گفتن به اهداف خود برسد.
- علت دروغگويي در زندگي مشترك
تحقيقات نشان ميدهد كه مردان بيشتر از زنان دروغ ميگويند، منتهي دليل دروغگويي اين است كه از همسران خود ميترسند و سعي ميكنند آنها را اغنا و مجاب كنند و يا خوشامد زنان به آنها دروغ ميگويند؛ مثلا اين جملات را به همسر خود به دروغ ميگويند.« اين لباس به شما ميآيد، چقدر زيبا شدي. اين كارت خوب بود.» يا اينكه مردان ميخواهند خلافهاي خود را پنهان كنند، مثلا به دروغ ميگويند «در ترافيك ماندهايم و يا سركاريم و مشكل داريم و مشغله داريم.»اما در خانمها هم دروغگفتن بيشتر جنبه اقتصادي دارد؛ مثلا اگر زنان يك كالايي را ميخرند، شايد قيمت واقعي را به همسر خود نگويند. ؛ تمام اين رفتار نامناسب و دروغ گفتن ناشي از اين ميشود كه ارتباط سالم و درستي بين زوجين نيست و آن صداقتي كه بايد باشد، وجودندارد. اگر بين افراد صداقت باشد، كمتر به دروغ گرايش پيدا ميكنند
نتيجهگيري
هنگامي كه دروغ به عنوان يك روش و استراتژي براي مقابله با مشكلات روزمره دائماً به كار گرفته شود، بسيار مضر و در واقع نوعي بيماري خواهد بود. گاهي اشخاص به دليل عدم ناتواني كافي در انجام وظايف محوله و يا عدم علاقه در كار يا تحصيل به دروغ روي ميآورند.
محققان ميگويند: مردم گاهي براي كسب موقعيتهاي مهم كاري يا اجتماعي و يا در برخورد با مسؤوليتهاي مهم خانوادگي براي اين كه بتوانند فرصت و مجالي براي خود بيابند به دروغ متوسل ميشوند. در واقع در بعضي حالات، شخص دروغگو از داستانهاي خود به وجد ميآيد و از آن لذت ميبرد. در بسياري از اين موارد دروغگويي در واقع عمق بخشيدن به آرزوهاي شخصي براي احساس جذابيت و لذت حتي براي لحظاتي كوتاه است. مثلاً زني كه رابطه خود با همسرش را بزرگنمايي كرده و يا شخصي كه موفقيتهاي اجتماعي و يا ورزشي را بسيار بزرگتر جلوه ميدهد، در واقع چهرهاي از خود نشان ميدهد كه دوست دارد آن گونه باشد و در واقع نشان از نقص شخصيت دارد. در آزمايشهاي ديگر نشان داده شد كه بسياري از دروغگوها نشانههايي از عدم تعادل رواني و ضعف شخصيت را از خود نشان ميدهند كه گاهي در تجربيات دوران فردي و نحوه تربيت ناصحيح خانوادگي اشخاص ريشه دارد. همه ما روياهاي خود را داريم، همه در برخورد با حقايق تلخ زندگي ميخواهيم خود را ايمن كنيم و همه ما از ذكر ناملايمات و شكستهاي گذشته خود اكراه داريم؛ اما بايد توجه داشت كه هيچكدام از اين مسائل نبايد ما را به ورطه دروغگويي بكشاند كه اينك به عنوان يك بيماري شناخته شده است
لینک:http://akhlagh.porsemani.ir/content/%D8%B9%D9%84%D9%84-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B9-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%BA-%DA%AF%D9%88%D9%8A%D9%8A
سوال: در مورد دروغ های مصلحتی یه توضیح جامع و کامل بدهید؟
پاسخ:
سلام علیکم
دروغ گفتن حرام است و مواردی که اشاره کردید مجوز دروغ گفتن نمی شود مگر اینکه یکی از موارد جواز کذب باشد که در ذیل به آن اشاره می شود:
موارد جواز کذب
۱. اضطرار
اضطرار یعنی اینکه انسان در شرایطی باشد که ناچار شود دروغ بگوید؛ مثلاً مالی را پیش شما به امانت گذاشتهاند و ظالمی با اصرار و تهدید بگوید باید این مال را به من بدهی! شما هم میگویید: "این مال پیش من نیست."
در این مورد فرقی نمیکند که شخص برای دفع ضرر، امکان توریه داشته باشد یا نداشته باشد.
۲. اصلاح بین اشخاص و گروهها
اگر بین اشخاص یا گروههایی اختلافی وجود دارد، جایز است برای رفع این اختلاف و ایجاد صلح بین آنان، دروغ گفت.
اما گفتن دروغ برای انجام کار صلاح دیگری غیر از اصلاح بین مردم، جایز نیست. مگر آنکه آن امر بسیار مهم باشد؛ مانند اینکه امتی با این دروغ از شرک نجات پیدا کند. همچنانکه حضرت ابراهیم (ع) برای بیداری یک امت چنین کرد.
۳. وعده دروغ به زن و فرزند
مقصود از جواز وعده کذب به زن و فرزند این نیست که خانوادهها با دروغ اداره شود و فضای محیط خانواده، فضای دروغ و بیاعتمادی باشد.
بلکه چیزی است در جهت تقویت و تحکیم خانواده. با توجه به اینکه در شریعت اسلام، ادارۀ مالی خانواده به عهدۀ مرد است و زن تکلیفی ندارد؛ گرچه اموال و درآمدی هم داشته باشد.
در چنین فضایی چنانچه زن و دیگر اعضای خانواده درخواستهایی داشته باشند که مرد نتواند پاسخگوی آن باشد، برای اینکه فضای حاکم بر خانواده تلخ نشود، میتواند به دروغ وعدههایی بدهد و در زمان مناسب بگوید: "متأسفانه برای انجام آن، شرایط مهیا نشد."
من میتونم اگر کسی بهم زنگ زد برای 10 ثانیه برم از خونه بیرون و بعد بهش بگم خونه نبودم؟
بله در مواقع ضروری که کار بسیار حساس و مهمی در پیش است(نه به عنوان حقه بازی و فرار از حق) می توان این کار را کرد و به این کار توریه می گویند.