جمع بندی حضرت محمد(ص) بنده ی خداست؛ پس چرا در قرآن آمده: «بنده ی ما»؟

با سلام خدمت شما

در قران كريم در مورد خداوند هم از ضمير مفرد استفاده مي شود و هم از ضمير جمع . آوردن ضمیر جمع به چند جهت می تواند باشد:

1- گاهی آوردن ضمیر جمع به جهت موضوع مهمی بوده كه باید به آن اهمیّت ویژه ای داده می شد، مانند حفظ و نگه داری قرآن از تحریف. خداوند می فرماید:
«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ؛(حجر/9) ما قرآن را نازل كردیم و خود آن را حفظ می كنیم».
این آیه متضمّن پنج ضمیر جمع است كه به جهت اهمیت دادن به قرآن است. بنابراین، جمع آوردن ضمیر گاهی به جهت اهمیت موضوع است.

2- برخی از كارهای الهی به واسطه ملائكه كه جنود و كارگزاران الهی هستند انجام می شود، در این گونه موارد ضمیر جمع آورده می شود مانند:
«إِنَّا كلُ‏َّ شىَ‏ْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَر؛(قمر/49) ما هر چیزی را به اندازه،خلق كردیم».
و چون كارگزاران الهی جدای از خدا و مستقل نیستند، به صورت ضمیر جمع می آید.

3- گاهی جمع آوردن ضمیر فقط برای تفخیم و تعظیم است، مانند:
«إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ؛(انسان/3) ما راه را به شما نشان دادیم».(1)
گاه متکلم برای این که عظمت خود را به مخاطب گوشزد کند، به جای این که بگوید "من"، از کلمه "ما" استفاده می کند که دلالت بر عظمت و بزرگی متکلم دارد.
لذا منظور از "عبدنا" "عبد" چند معبود نيست بلكه از باب تعظيم و تفخيم ، ضمير در اينجا جمع بكار رفته است .

(1)- آیت الله صافی، معارف دین، ج 1، ص 178

اين سوال را اگر در تاپيك ديگري مطرح مي فرموديد بهتر بود زيرا بين دو سوال شما به هيچ وجه ارتباطي وجود ندارد و لذا بايد در تاپيك جداگانه اي مطرح مي شد .
اما به اجمال عرض مي كنيم كه جريان را خداوند متعال بيان مي فرمايد و در اين نوع بيان وحي ، اشكالي وجود ندارد ، در آيات ديگري از قرآن كريم هم اينگونه خطاب از متكلم به غايب به دلايل مختلف ديده مي شود .همچنين مفسر الميزان شقوق مختلف بازگشت ضمير ها را مورد بررسي قرار داده است ، نهايتا ذوق سليم را متوجه به برداشتي مي كند كه ضماير را به خداوند متعال و نبي اكرم - صلي الله عليه و آله و سلم - باز مي گرداند بويژه در آيه "فاوحي الي عبده ما اوحي" كه مي فرمايند:
[=simplified arabic]"سه ضمير به خدا برمى گردد، و معناى عبارت اين است كه : خداى تعالى وحى كرد به بنده اش آنچه را كه وحى كرد، و اين معنا از معناى سابق به ذهن نزديك تر است ، چون آن معنا را ذوق سليم نمى پسندد، هر چند كه صحيح هم باشد."(1)
شما را به مطالعه تاپيك "ترجمه آیات ابتدایی سوره نجم" كه مفصلا به بررسي ضماير پرداخته است ،دعوت مي كنم.

(1)- ترجمه الميزان ، ج 19 ، صص45و46

پرسش:
سلام....در آیه 23 سوره بقره چرا نوشته شده عبدنا یعنی بنده ی ما؟ مگر غیر از خدا بندگی کس دیگری هم می شود؟ مگر حضرت محمد صوات الله علیه و آله بنده ی چند نفر است که نوشته شده اگر بر آنچه بر بنده ی خود فرستادیم شک دارید؟ شنیده بودم هرجا در قرآن از کلمه ما بجای من استفاده شده برای خدا...منظور فرشتگان و یا پیامبران و نزدیکان خداست...اما در این مورد نمي شود که....بنده ما؟

پاسخ:
با سلام و عرض ادب
در قران كريم در مورد خداوند هم از ضمير مفرد استفاده مي شود و هم از ضمير جمع . آوردن ضمیر جمع به چند جهت می تواند باشد:

1- گاهی آوردن ضمیر جمع به جهت موضوع مهمی بوده كه باید به آن اهمیّت ویژه ای داده می شد، مانند حفظ و نگه داری قرآن از تحریف. خداوند می فرماید:
«إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَ إِنَّا لَهُ لَحافِظُونَ؛(حجر/9) ما قرآن را نازل كردیم و خود آن را حفظ می كنیم».
این آیه متضمّن پنج ضمیر جمع است كه به جهت اهمیت دادن به قرآن است. بنابراین، جمع آوردن ضمیر گاهی به جهت اهمیت موضوع است.

2- برخی از كارهای الهی به واسطه ملائكه كه جنود و كارگزاران الهی هستند انجام می شود، در این گونه موارد ضمیر جمع آورده می شود مانند:
«إِنَّا كلُ‏َّ شىَ‏ْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَر؛(قمر/49) ما هر چیزی را به اندازه،خلق كردیم».
و چون كارگزاران الهی جدای از خدا و مستقل نیستند، به صورت ضمیر جمع می آید.

3- گاهی جمع آوردن ضمیر فقط برای تفخیم و تعظیم است، مانند:
«إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ؛(انسان/3) ما راه را به شما نشان دادیم».(1)
گاه متکلم برای این که عظمت خود را به مخاطب گوشزد کند، به جای این که بگوید "من"، از کلمه "ما" استفاده می کند که دلالت بر عظمت و بزرگی متکلم دارد.
لذا منظور از "عبدنا" "عبد" چند معبود نيست بلكه از باب تعظيم و تفخيم ، ضمير در اينجا جمع بكار رفته است .

(1)- آیت الله صافی، معارف دین، ج 1، ص 178
كليدواژه ها: ضمير جمع ، تفخيم و تعظيم،وساطت كارگزاران الهي