جمع بندی طعنه های عمرو بن عاص و پاسخ های امام حسین (علیه السلام)

سؤال:
اعتبار و صحت این روایت چقدر است؟
«عمرو بن عاص به امام حسین (علیه السلام) گفت: براى چيست كه ريش شما خاندان بنى هاشم از ريش ما بنى اميه پرپشت‏تر است!؟ امام حسين (عليه السّلام) مي‌فرمايد:گياه شهر و زمين پاک و پاكيزه به اجازه خدا می‌رويد. ولى آن مكانى كه خبيث باشد جز خار و خسک چيزى خارج نمی‌كند! معاويه متوجه عمرو عاص شد و گفت: تو را به آن حقى كه من بگردن تو دارم ساكت شو؟ زيرا اين حسين پسر على بن ابى طالب است.»

پاسخ:
علامه محمد باقر مجلسی (قدس سره) این روایت را در باب «احتجاجه صلوات الله عليه على معاوية و أوليائه لعنهم الله و ما جرى بينه و بينهم» آورده (روایاتی که بیانگر احتجاجات امام حسین (علیه السلام) و بحث های بین ایشان و معاویه و دار و دسته معاویه است). (1)
متن روایت مورد اشاره شما چنین است:
[المناقب لابن شهرآشوب‏] مَحَاسِنُ الْبَرْقِيِّ قَالَ عَمْرُو بْنُ الْعَاصِ لِلْحُسَيْنِ (علیه السلام): مَا بَالُ أَوْلَادِنَا أَكْثَرُ مِنْ أَوْلَادِكُمْ فَقَالَ (علیه السلام): بُغَاثُ الطَّيْرِ أَكْثَرُهَا فِرَاخاً وَ أُمُّ الصَّقْرِ مِقْلَاتٌ نَزُورٌ فقَالَ مَا بَالُ الشَّيْبِ إِلَى شَوَارِبِنَا أَسْرَعُ مِنْهُ إِلَى شَوَارِبِكُمْ فَقَالَ ع إِنَّ نِسَاءَكُمْ نِسَاءٌ بَخِرَةٌ فَإِذَا دَنَا أَحَدُكُمْ مِنِ امْرَأَتِهِ نَهَكْنَهُ فِي وَجْهِهِ فَشَابَ مِنْهُ شَارِبُهُ فَقَالَ مَا بَالُ لِحَائِكُمْ أَوْفَرُ مِنْ لِحَائِنَا فَقَالَ ع وَ الْبَلَدُ الطَّيِّبُ يَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَ الَّذِي خَبُثَ لا يَخْرُجُ إِلَّا نَكِداً فَقَالَ مُعَاوِيَةُ بِحَقِّي عَلَيْكَ إِلَّا سَكَتَّ فَإِنَّهُ ابْنُ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ فَقَالَ (علیه السلام) إِنْ عَادَتِ الْعَقْرَبُ عُدْنَا لَهَا وَ كَانَتِ النَّعْلُ لَهَا حَاضِرَةً قَدْ عَلِمَ الْعَقْرَبُ وَ اسْتَيْقَنَتْ أَنْ لَا لَهَا دُنْيَا وَ لَا آخِرَةٌ» (2)

بنی امیه از هیچ طعنه و دشمنی با اهل بیت (علیهم السلام) ابایی نداشتند و در گفتارشان تلاش می کردند به هر شکل ممکن به اهل بیت توهین کنند. اولین کسی که دشنام و سبّ به امام علی (علیه السلام) در خطبه‌های نماز جمعه را باب کرد، همین معاویه ملعون بود! این قدر این‌ها از اهل بیت کینه داشتند!
مطابق این نقل، عمرو بن عاص ملعون در مجلس معاویه و در جمع شامیان گمراه، در واقع می‌خواهد به اهل بیت توهین کند. این آدم مکار پست را که می‌شناسید! همان ترسویی است که در جنگ صفین وقتی برق شمشیر امام علی (علیه السلام) را دید، از آنجا که فرصت فرار نداشت، همان وسط میدان جنگ، خودش را لخت کرد و تنبانش را هم در آورد و عورتش را آشکار کرد، تا جانش را به سلامت دارد! اینها با همه سفاکی و پستی شان، می دانستند که امام علی (علیه السلام) آن قدر مروت و مردانگی دارد که به آدم بی‌لباس نگاه نکند و به روی او شمشیر نکشد! همین حیله گر بود که با پیشنهاد قرآن روی نیزه کردن، خوارج احمق را فریب داد!

این ملعون به قصد اهانت و برای خوش مجلسی در جمع معاویه و دار و دست اش، خطاب به امام حسین (علیه السلام) می‌گوید: چی شده که تعداد فرزندان ما از تعداد فرزندان شما بیشتر است!؟ [در حالی که قرآن کریم در آیه اول و دوم سوره تکاثر، این گونه فخرفروشی را شیوه اهل غفلت، و در آیه 34 سوره کهف شیوه اهل ستم معرفی می‌کند! باری،] امام حسین (علیه السلام) که می‌بیند این‌ها اهل منطق نیستند و تنها از کینه‌ورزی و تمسخر چنین می گویند، در پاسخ آن ملعون، این بیت را بیان می‌کند:مرغان لاشخور و پرندگان شرور، جوجه‏‌هاى فراوانى دارند، ولى باز شكارى جوجه‌های کمی دارد!

عمرو بن عاص دوباره طعنه می‌زند: چرا شارب‌هاى ما زودتر از شارب‌هاى شما سفيد می‌شوند!؟ امام پاسخ می‌دهد: براى اين كه دهان زنان شما بد بو است. وقتی يكى از زنان شما نزديک شوهرش می‌رود و بوى دهانش به شارب وى می‌خورد، سفيد مى‏‌شود!
عمرو بن عاص [که دست از اهانت برنمی داشت، دوباره] گفت: چرا ريش شما خاندان بنى هاشم از ريش ما بنى اميه پرپشت‏‌تر است!؟ امام آيه 58 سوره اعراف را می‌خواند كه می‌فرماید: «و زمين پاک [و آماده‏]، گياهش به اذن پروردگارش برمى‏‌آيد و آن [زمينى‏] كه ناپاک [و نامناسب‏] است، [گياهش‏] جز اندک و بى‏ فايده برنمى‏‌آيد.»

معاويه ملعون که می‌فهمد کنایه های توهین آمیز عمرو بن عاص کارگر نشده و تنها به زیان خودشان است و نمی‌تواند امام حسین را در مجلسش خوار کند، خطاب به عمرو بن عاص گفت: تو را به آن حقى كه من به گردنت دارم، ساکت شو! [= لطفا خفه شو!] اين حسين پسر على بن ابى طالب است [و بلاغت و حاضر جوابی را از پدرش به ارث برده است.] امام حسين (عليه السلام) اين دو بیت را هم در جواب معاويه خواند: اگر عقرب باز گردد، ما هم در مقابل او استقامت خواهيم كرد و لنگه کفش برایش حاضر استآن عقرب حتما می داند و یقین دارد، كه نه دنيایى دارد و نه آخرتى!

منابع:
1. مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج 44، ص 205، باب 27.
2. همان، ج 44، ص 209، ح 5.