کتابشناسی علوم قرآنی

تب‌های اولیه

29 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
کتابشناسی علوم قرآنی

[h=1][/h]


[/HR] کتاب قرآن در اسلام، در پنج بخش سامان یافته است. ارزش قرآن مجید در میان مسلمانان، چگونگی تعلیم قرآن، وحی قرآن مجید، رابطه قرآن مجید با علوم، ترتیب نزول قرآن و انتشارش در میان مردم، عناوین بخش‌های پنجگانه کتاب حاضرند.


[/HR] [h=2]
کتاب قرآن در اسلام[/h] کتاب قرآن در اسلام نوشته محمدحسین طباطبایی، از ریشه دارترین مدارک آیین مقدس اسلام است. علامه در این نوشته کوتاه که در نوع خود کم نظیر است قرآن را در جنبه های مختلف بررسی کرده و دیدگاه های عقلی و منطقی آن را معرفی نموده است.
موضوع این کتاب موقعیت قرآن مجید در جهان اسلام است، اینکه قرآن چیست، چه ارزشی برای مسلمانان دارد، کتابی است جهانی و همیشگی، وصیی است آسمانی نه مولود فکر بشری و رابطه آن با دیگر علوم و اوصاف آن.

[h=2]معرفی اجمالی نویسنده[/h] سیدمحمدحسین طباطبایی تبریزی در سال 1321 هجری قمری (1281 شمسی) متولد شد. یک سال قبل از فوت پدرش به مدرسه رفت اما پس از پایان کلاس هفتم مصلحت دیده می شود که در خانه درس بخواند به این دلیل او و برادرشان تحت تعلیم ادیب لایقی به نام شیخ محمدعلی سرائی قرار می گیرند و ادبیات عرب می آموزند و زیر نظر میرزا علی نقی خطاط به یادگیری فنون خوشنویسی می پردازند. مرحوم علامه در 1303 در سن 21 سالگی با صبیه مرحوم حاج میرزا مهدی آقا طباطبایی مهدوی که از خویشان پدر بود ازدواج کرد.
استاد علامه در 1304 که دروس حوزه تبریز را به پایان رساند به همراه همسر و برادر و پسرشان که تازه به دنیا آمده بود عازم نجف اشرف شدند. آشنایی با حاجی میرزا علی آقای قاضی رضوان الله علیه در مرحوم استاد علامه چنان تاثیری گذاشت که مدت 11 سال اقامت در نجف علاوه بر فقه و اصول و ریاضیات و فلسفه و رجال و تفسیر، در عرفان عملی در محضر این استاد عالیقدر حضور یافته و در سیر و سلوک و تزکیه نفس توشه های فراوانی بردند.
مرحوم محمدحسین طباطبایی در اواخر زندگی در نجف روزگار را به سختی گذراندند به طوری که در سال 1314 در اثر اختلال وضع معاش عازم ایران شدند و در روستای شادآباد تبریز سکنی گزیدند.
ایشان به منظور کسب علم عازم قم شدند و برای همیشه با شهر تبریز وداع کردند. در سال 1325 وارد قم شدند و بدین ترتیب زندگی پربار علمی مرحوم علامه از همین جا آغاز شد و مدت 35 سال در این شهر زندگی کردند و بیشترین خدمت را به اسلام و حوزه های علمیه کردند. وی درس فلسفه را با سبک و روشی نوین آغاز کرد. زندگی این عالم ربانی که یکی از مفاخر بزرگ اسلام و محققی کم نظیر است در ساعت 9 صبح روز 24 آبان 1360 در شهر قم به پایان رسید و دعوت حق را لبیک گفت.

کتاب «قرآن در اسلام»، به قلم علامه سید محمد حسین طباطبایی، به کوشش سید هادی خسروشاهی، در 180 صفحه وزیری و با شمارگان دو هزار نسخه از سوی انتشارات بوستان کتاب برای نخستین بار در سال 86 منتشر شد

[h=2]استادان علامه:[/h] در عرفان: سید علی قاضی، که توضیح دادیم و مهم‌ترین استاد او و مۆثرترین شخص در تربیت روحی وی بود، مرتضی طالقانی.
در فلسفه: سید حسین بادکوبه ای، در ریاضیات: سید ابوالقاسم خوانساری.
در خارج فقه و اصول: محمدحسین غروی اصفهانی و میرزا حسین نائینی. در رجال: حجت کوه کمری.
آثاری که علامه طباطبایی در تبریز تهیه کردند: 1. رساله در اسماء و صفات 2. رساله در افعال 3. رساله در وسایط میان خدا و انسان 4. رساله قبل الدنیا 5. رساله من الدنیا 6. رساله بعد الدنیا 7. رساله در ولایت 8. رساله در نبوت 9. کتاب سلسله انساب طباطباییان آذربایجان.

[h=2]مختصری از خدمات استاد در شهر قم:[/h] 1- پی ریزی شیوه نوین از تفسیر که کاملاً بدیع و ابتکاری است. 2- اشاعه تفکر فلسفی و تعقلی 3- کوشش در تفهیم مسائل فلسفی و ملموس ساختن بسیاری از مسائل پیچیده 4- کوشش و نشر آثار اهل بیت 5- جمع میان مفاهیم قرآنی با آنچه که در اخبار خاندان رسالت وارد شده است. 6- اشاعه فکر شیعی در خارج از جهان اسلام 7- تربیت و پرورش شخصیت های علمی و فکری 8- تالیفات گرانبها اعم از چاپ شده و چاپ نشده 9- و...
به هر حال نکته قابل توجه این است که بی‌تردید کتاب‌ها، رساله‌ها و مقالات علامه طباطبائی که ما آنها را اینک «مجموعه آثار» می‌نامیم، در حوزه‌های: قرآنی، علمی، حدیثی، کلامی، فلسفی، عرفانی، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و... گنجینه گران‌بهایی است که آنها نیز، مانند المیزان آثار جاودانه و ماندگار علامه، برای ما و نسل‌های آینده خواهند بود.
[h=2]
هدف و ویژگی این کتاب[/h] یکی از ویژگی ها و یا می توان گفت یکی از اهداف این کتاب بیان موقعیت قرآن مجید است به طوری که کتاب مقدس خود دلالت می کند نه به طوری که درباره اش اعتقاد داریم و میان این دو حروف و غرض فرق بسیار است و به بیانی دیگر موقعیتی را که برای قرآن مجید - با دلیل یا بی دلیل – قائل می شویم، اگر موقعیتی باشد که مناقض و مخالف بیان قرآنی است ارزشی مسلم نخواهد داشت و اگر چیزی باشد که بیان قرآنی از آن ساکت است با اختلاف انظار که در میان مسلمانان است نمی توان همه را به پذیرفتن آن واداشت. تنها موقعیتی را می شود به حساب آورد که قرآن مجید خود دلالت برآن داشته باشد و این کتاب شامل بیان همین موقعیت قرآن مجید ا ست.
علامه طباطبائی در مقدمه کتاب یادآور می‌شود:
«موضوعی که در این کتاب مورد بحث قرار می‌گیرد موقعیت "قرآن مجید" است در جهان اسلام. قرآن چیست؟ و چه ارزشی در میان مسلمانان دارد؟ قرآن کتابی است جهانی و همیشگی، قرآن وحی است آسمانی نه مولود فکر بشری...
و در حقیقت ما از موقعیت کتابی بحث می‌کنیم که دین بزرگ اسلام با این که مانند سایر ادیان بزرگ جهان گرفتار اختلافات داخلی و انشعابات بسیار مذهبی می‌باشد هرگز مسلمانی در اعتبار و احترام و تقدیس آن تردید ندارد و برای اثبات هر مدعایی در اسلام می‌توان بدان چنگ زد.»

بی‌تردید کتاب‌ها، رساله‌ها و مقالات علامه طباطبائی که ما آنها را اینک «مجموعه آثار» می‌نامیم، در حوزه‌های: قرآنی، علمی، حدیثی، کلامی، فلسفی، عرفانی، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و... گنجینه گران‌بهایی است که آنها نیز، مانند المیزان آثار جاودانه و ماندگار علامه، برای ما و نسل‌های آینده خواهند بود

[h=2]ساختار کتاب[/h] این کتاب توسط ناشرین مختلف (از جمله دارالکتب اسلامیه) منتشر شده است. این کتاب دارای فهرست اعلام، فهرست اماکن، فهرست کتاب های یاد شده، فهرست آیات قرآنی و فهرست روایات می باشد و همچنین دارای 5 بخش اصلی می باشد که عبارتند از:
بخش اول: قرآن مجید چه ارزشی در میان مسلمانان دارد؟
بخش دوم: چگونگی تعلیم قرآن مجید.
بخش سوم: وحی قرآن مجید.
بخش چهارم: رابطهء قرآن مجید با علوم.
بخش پنجم: ترتیب نزول قرآن و انتشاش در میان مردم.
خلاصه اینکه: کتاب «قرآن در اسلام»، به قلم علامه سید محمد حسین طباطبایی، به کوشش سید هادی خسروشاهی، در 180 صفحه وزیری و با شمارگان دو هزار نسخه از سوی انتشارات بوستان کتاب برای نخستین بار در سال 86 منتشر شد.

برچسب: 

[h=1][/h]


[/HR] کتاب قرآن در نهج البلاغه شامل پنج فصل است: 1. فصل اول: شامل عناوین: انسان کامل، قرآن تکوینی است _ اطلاق کتاب الهی، بر موجود طبیعی و... 2. فصل دوم: شامل عناوین: استحقاق علی بن ابیطالب (علیه السلام) برای معرفی قرآن _ عظمت اهل بیت (علیه السلام) _ علی (علیه السلام) از زبان خودش _ عظمت علمی و عملی علی (علیه السلام) _ هماهنگی حقیقت انسان کامل با حقیقت قرآن و... 3. فصل سوم: بررسی نظام فاعلی قرآن، در نهج البلاغه 4. فصل چهارم: شامل عناوین: بررسی نظام داخلی قرآن در نهج البلاغه _ چگونگی تفسیر قرآن در نهج البلاغه _ تفسیر قرآن به قرآن در حدیث رسول اکرم (صلی الله علیه و اله) و... 5. فصل پنجم: بررسی نظام غایی قرآن در نهج البلاغه _ هدف آفرینش جهان و نظام غایی قرآن در نهج البلاغه و ...


[/HR] [h=2]کتاب قرآن در نهج البلاغه[/h] این کتاب یکی از آثار و تالیفات آیت الله جوادی آملی دام ظله است. در این کتاب می خوانیم که: عناصر محوری حضور قرآن در نهج البلاغه، و رهنمود نهج البلاغه درباره ی قرآن را سه رکن اساسی تشکیل می دهد:
1. تطبیق محتوای نهج البلاغه با مضمون قرآنی و تعلیل مطالب آن با آیات کتاب خدا، و ظهور مطالب قرآنی در سخنان علی بن ابیطالب (علیه السلام)
2. استشهاد امیر المومنین (علیه السلام) به آیات خاص قرآن و تمسک آن حضرت (علیه السلام) به بخشی از آیات الهی قرآن حکیم .
3. تعریف، ترغیب و تبیین حقیقت قرآن کریم از زبان علی بن ابیطالب (علیه السلام) در نهج البلاغه.
آنچه در این کتاب مطرح شده، تبیین حریم بحث در این رساله مختصر است و آن اینکه دو عنصر محوری اول و دوم از مدار کلام کنونی خارج است و آنچه رسالت این رساله تعیین می کند گفتگویی درباره ی عنصر محوری سوم از دیدگاه نهج البلاغه است که معرف قرآن از بیرون با دیدگاه کتاب مزبور باشد.
بخشی از مطالب این کتاب راجع به اهل بیت عصمت و طهارت (علیه السلام) به ویژه علی بن ابیطالب (علیه السلام) در قرآن شناسی و برخی از آن ناظر به سخنان امیرالمومنین (علیه السلام) درباره چگونگی قرآن است و از هر دو بخش نمونه مختصری ارائه می شود که به منزلهء فهرست اجمالی معارف حضرت علی (علیه السلام) درباره کتاب الهی است.
بخشی از مطالب این کتاب راجع به اهل بیت عصمت و طهارت (علیه السلام) به ویژه علی بن ابیطالب (علیه السلام) در قرآن شناسی و برخی از آن ناظر به سخنان امیرالمومنین (علیه السلام) درباره چگونگی قرآن است و از هر دو بخش نمونه مختصری ارایه می شود که به منزلهء فهرست اجمالی معارف حضرت علی (علیه السلام) درباره کتاب الهی است

[h=2]معرفی اجمالی نویسنده[/h] آیت الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 هـ. ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند.
آیت الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد.
ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند.
یکی از خدمات فرهنگی ایشان تاسیس موسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را برعهده دارند.
از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیت الله عزیرالله طبرسی، میرزامهدی محی الدین الهی قشمه ای، آیت الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمد حسین طباطبایی و ... اشاره کرد. ایشان آثار و تالیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرارالصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

انسان کامل که همان مقام رفیع آدمیت تامّ است، نه شخص خاصّ آدم (علیه‌السلام) همه اسمای تکوینی الهی را، به علم شهودی، نه حصولی، دارد و چنین علمی با یافتن معلوم همراه است

در قسمت هایی از این کتاب می خوانیم: حضرت علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام) مصداق بارز انسان کامل و خلیفه تامّ الهی است. چنین انسانی به همه حقایق جهان امکان که همان مجالی اسمای حسنای خداوند و مظاهر صفات علیای اویند، آگاه است و به استناد آیه کریمه (و عَلّمَ ادمَ الأسماءَ کُلّها ثمّ عَرضَهُم علی الملائکةِ فقال أنبئونی بأسماءِ هۆلاءِ إن کُنتمْ صادقین). (سوره بقره، آیه31,)
انسان کامل که همان مقام رفیع آدمیت تامّ است، نه شخص خاصّ آدم (علیه‌السلام) همه اسمای تکوینی الهی را، به علم شهودی، نه حصولی، دارد و چنین علمی با یافتن معلوم همراه است.

[h=2]ساختار بندی کتاب[/h] این کتاب شامل پنج فصل به شرح زیر است:
1. فصل اول: شامل عناوین: انسان کامل، قرآن تکوینی است _ اطلاق کتاب الهی، بر موجود طبیعی و...
2. فصل دوم: شامل عناوین: استحقاق علی بن ابیطالب (علیه السلام) برای معرفی قرآن _ عظمت اهل بیت (علیه السلام) _ علی (علیه السلام) از زبان خودش _ عظمت علمی و عملی علی (علیه السلام) _ هماهنگی حقیقت انسان کامل با حقیقت قرآن و...
3. فصل سوم: بررسی نظام فاعلی قرآن، در نهج البلاغه
4. فصل چهارم: شامل عناوین: بررسی نظام داخلی قرآن در نهج البلاغه _ چگونگی تفسیر قرآن در نهج البلاغه _ تفسیر قرآن به قرآن در حدیث رسول اکرم (صلی الله علیه و اله) و...
5. فصل پنجم: بررسی نظام غایی قرآن در نهج البلاغه _ هدف آفرینش جهان و نظام غایی قرآن در نهج البلاغه و...


السلام علیک یا تالی کتاب الله و ترجمانه

وَ قالَ الرَّسُولُ یا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً
و پیامبر عرضه داشت: «پروردگارا! قوم من قرآن را رها کردند.
سوره مبارکه فرقان آیه 30


[/HR] اگر انسان کامل بخواهد به شکل مکتوب در آید صورتش می‌شود قرآن کریم
همان‌گونه که امیرالمۆمنین امام علی علیه‌السلام قرآن ناطق بودند
حال اگر این قرآن قرائتش و تفکر در آیاتش قلوب ما را متحول نمی‌کند
شک نکنید که زیارت انسان کامل، حضرت حجت علیه‌السلام هم قلوب ما را متحول نخواهد کرد!!
اگر می‌خواهید حال خود را هنگام ملاقات حضرت حجت علیه‌السلام بدانید ببینید الآن در ملاقات با قرآن چه حالی دارید!

[/HR] کتاب‌ها می‌نویسند:
این آیه ناراحتی و شکایت پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و آله را در پیشگاه خدا از کیفیت بر خورد با قرآن باز گو کرده، می‌گوید: «پیامبر بر پیشگاه خدا عرضه داشت: «پروردگارا! این قوم من قرآن را ترک گفتند و از آن دوری جستند» (وَ قالَ الرَّسُولُ یا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورا)ً این سخن و این شکایت پیامبر صلّی اللّه علیه و آله امروز نیز همچنان ادامه دارد.1
در خطبه‌ای از امیر المۆمنین علیه‌السلام آمده است: من آن ذکر هستم که از آن گمشده‌اند، و راهی هستم که از آن روی گردانیده‌اند، و ایمانی هستم که به آن کافر شده‌اند، و قرآنی هستم که ترک و مهجور شده است، و دینی هستم که آن را تکذیب کرده‌اند.2
فضل بن شاذان از امام رضا علیه‌السلام روایت می‌کند که اگر [سائلی] بپرسد: چرا مأمور به خواندن قرآن در نماز شده‌اند؟ به پاسخ گفته می‌شود: برای آنکه قرآن مهجور نگردد و قراءت آن را کنار نگذارند و آن را متروک و ضایع و رها نکنند، و آن محفوظ شود، و در قلب‌ها و سینه‌ها باقی ماند و متلاشی و نابود نگردد و ناشناخته نماند.3

با تو می‌گویم:
این بار سکوت آورده‌ام برایت. چیزی ندارم برای گفتن. سکوت می‌کنم و با تو می‌نشینم پای حرفهای مردی 3 که نادیده عزیز بود اما رفتنش سخت بود برای همه. هم برای کسانی که چهارشنبه‌های خیابان ایران، از شیرین‌ترین خاطراتشان بود و هم برای مثل منی که او را با صدایش، حرف‌هایش می‌شناختند؛ بی آنکه حتی یک بار پایشان به کلاس اخلاق چهارشنبه‌های مرد رسیده باشد. عجیب است کلمه‌های این بارش ... عجیب‌تر از همیشه ... لااقل برای من این طور بود. سنگ محک بود برای من این کلمات ... تا بدانم چند مرده حلاجم ...چقدر راست می‌گویم و دعاهای قنوتم چقدر واقعی هستند. که دعای عهد صبح‌ها، عادتند یا اشتیاقی که هر روز تکرار می‌شود ... مرد، همیشه راست می‌گفت. این بار اما جنس حرف‌هایش، جنس حقیقتی است که نمی‌توان انکارش کرد. مرد، حجت را بر مدعیان تمام کرد ...
«اگر انسان کامل بخواهد به شکل مکتوب در آید صورتش می‌شود قرآن کریم
همان‌گونه که امیرالمۆمنین امام علی علیه‌السلام قرآن ناطق بودند
حال اگر این قرآن قرائتش و تفکر در آیاتش قلوب ما را متحول نمی‌کند
شک نکنید که زیارت انسان کامل، حضرت حجت علیه‌السلام هم قلوب ما را متحول نخواهد کرد!!
اگر می‌خواهید حال خود را هنگام ملاقات حضرت حجت علیه‌السلام بدانید ببینید الآن در ملاقات با قرآن چه حالی دارید!
اگر مشتاق قرآنید می‌توانید امیدوار باشید که مشتاق حضرت حجت حقیقی هم هستید وگرنه اگر قرآن نزد شما مهجور است و با آن انسی ندارید و فکر می‌کنید که مشتاق حضرت حجت هستید، آن شخص امام زمان، زاده وهم و خیال خودتان است» 4

نویسنده: زهرا نوری لطیف
كارشناس شبكه تخصصی قرآن تبیان

[/HR] 1. برگزیده تفسیر نمونه، ج3، ص 334
2.البرهان فی تفسیر القرآن، تألیف سید هاشم بحرانی، ج 4، ص 132
3. ترجمه عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ج2، باب 34، ص 221
4.از سخنان آیت الله مجتبی تهرانی

[h=1][/h]


[/HR] فقیه برجسته، مرجع عالیقدر مرحوم آیت الله العظمی آقای خوئی (1317-1413 هجری قمری) علاوه بر نظرات مطرحی که در سه دانش فقه، اصول فقه و رجال دارند، در زمینة علوم قرآن هم داری نظرات ارزنده‌ای هستند که مورد توجه قرآن پژوهان معاصر قرار گرفته است.
کتاب شریف «البیان فی تفسیر القرآن» یکی از مهمترین آثار قرآنی معاصر در فرهنگ شیعه است که به قلم این عالم بزرگ نگارش یافته است. در این نوشتار کوتاه سیری در این اثر ارزشمند کرده و مهمترین نظرات قرآنی ایشان را به صورت خلاصه در اختیار خوانندگان محترم قرار می‌دهیم. امید است که مطالعة آن مفید و سودمند باشد.

[/HR]
خوشبختانه این کتاب به فارسی هم ترجمه گشته و هموطنان عزیز هم می‌توانند برای مطالعة بیشتر به اصل کتاب مراجعه نمایند.
«البیان فی تفسیر القرآن» از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول آن مباحث مقدماتی است که مهمترین مسائل «علوم قرآنی[1]» در آن بحث و بررسی شده و بیشتر حجم کتاب را به خود اختصاص داده است.
بخش دوم کتاب تفسیر سورة مبارکة حمد است. (متاسفانه آیت الله خوئی موفق به نگارش ادامة تفسیر ارزشمند خود نشدند.)
عناوین اصلی بخش علوم قرآنی که ما در این نوشتار به گزارش کوتاه آن می‌پردازیم عبارتند از: در فضیلت قرآن، اعجاز قرآن، دربارة قاریان قرآن و قرائات مختلف، رد دیدگاه «تحریف قرآن»، جمع آوری قرآن، حجیت ظواهر قرآن، نسخ قرآن، مسئلة «بدا»، اصول تفسیر و حدوث و قدم قرآن.

[h=2]1- فضیلت قرآن[/h] در این بخش از کتاب، مۆلف آیات و روایات مربوط به منزلت و جایگاه قرآن را ذکر می‌نماید و با اشاره به حدیث ثقلین معتقد است که اهل بیت هستند که آگاه‌ترین مردم به منزلت قرآن می‌باشند. ایشان در آخر این بخش با اشاره به آیة «افلایتدبرون القرآن ام علی قلوب اقفالها»[2] و روایات وارده، تدبر در قرآن را سفارش اکید قرآن و سنت می‌داند. البته توضیحی دربارة معنای تدبر نمی‌دهند و ظاهراً آن را تفکر در معانی و مقاصد آیات الهی می‌دانند. [3]

[h=2]2- اعجاز قرآن[/h] «معجزه عبارت است از اینکه مدعی یکی از مناصب الهی برای اثبات ادعایش کاری که برخلاف قوانین طبیعی است و دیگران از انجام آن عاجز هستند، انجام دهد.[4]» بهترین معجزات، معجزه‌ای است که با برترین فن عصر مشابهت داشته باشد و به همین منظور معجزة پیامبر اسلام به بلاغت قرآن اختصاص پیدا کرد. البته پیامبر معجزات دیگری نیز داشتند اما برای فرد عرب که در آن زمان تنها به مسائل بلاغی احاطه داشت، راستی آزمایی این جنبه امکان پذیر بود.

اصل «آموزة بدا» در آیة 39 سورة رعد مورد توجه قرار گرفته است. آنجا که می‌فرماید: «یمحو الله ما یشاء و یثبت و عنده ام الکتاب» خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات می‌کند، و اصل کتاب نزد اوست

نکتة دیگر در این بحث اینکه چون دین اسلام دین ابدی بشریت است از این رو لازم است تا معجزة آن هم همیشه قابلیت اثبات آن را داشته باشد و از همین جهت قرآن و اعجاز همیشگی آن انتخاب شده است. البته اعجاز قرآن منحصر به جنبه‌های ادبی نیست بلکه از جنبه‌های دیگر هم معجزه می‌باشد.
معارف قرآن، استقامت آن در عدم تناقض در آیات، نظام تشریعی قرآن، اخبارات غیبی قرآن و اشارة قرآن به برخی از اسرار خلقت از جمله جنبه‌هایی است که به طور حتم الهی بودن آن را می‌رساند. (توضیح هریک از این موارد و همچنین پاسخ به برخی از ایرادات مخالفان را در کتاب بخوانید.)

[h=2]3- درباره قاریان و قرائات مختلف قرآن[/h] معروف است که هفت قرائت از میان قرائات مختلف قرآن به صورت متواتر از پیامبر اکرم (صلی الله و علیه وآله) نقل شده است اما مۆلف این مطلب را نمی‌پذیرد و با بررسی تفصیلی زندگی این قاریان معتقد است که قرائات نقل شده توسط این افراد متواتر نیست، هرچند در نماز خواندن آنها- و نیز هر قرائت دیگری که نادر نبوده- مجاز می‌باشد.[5]
ایشان تحقیق مبسوطی نیز دربارة روایت معروف نبوی «قرآن بر هفت حرف نازل شده است» دارند و معتقدند این حدیث ارتباطی به بحث تواتر قرائات ندارد و اساساً این حدیث به دلیل اشکالات متعددی که دارد، نمی‌تواند معنای صحیحی داشته باشد.

[h=2]4- رد دیدگاه تحریف قرآن [/h] در این بخش مۆلف به صورت عمیق به موضوع تحریف می‌پردازد و با اشاره به دلایلی چند از جمله آیة «انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون»[6] و حدیث ثقلین به نقد دیدگاه تحریف قرآن پرداخته و به شبهات پاسخ می‌دهند. متاسفانه یکی از شبهات دشمنان شیعه، اتهام تحریف قرآن است. از این رو آشنایی به دیدگاه علمای برجستة مذهب- همچون آیت الله خوئی- در این زمینه برای همه مفید است.

5- جمع آوری قرآن

از آنجا که یکی از دلایل تحریف قرآن موضوع جمع آوری قرآن است، مۆلف در این بخش به بررسی این مسئله می‌پردازد. ایشان برخلاف نظر مشهور[7] معتقد است که قرآن کریم در زمان حیات خود پیامبر اعظم (صلی الله و علیه وآله) گرد آوری شده است. به نظر ایشان، اخبار و روایاتی که گردآوری قرآن را مربوط به زمان خلفا می‌داند دارای چند اشکال مهم است از جمله اینکه این اخبار با هم تناقض محتوایی دارند.
[h=2]6- حجیت ظواهر قرآن[/h] ایشان در این بخش به اثبات حجیت و اعتبار ظواهر قرآن پرداخته و به اشکالات «اخباری‌ها» که معتقدند فهم قرآن اختصاص به معصومین دارد و ما نمی‌توانیم مستقیما از قرآن بهره ببریم، رسیدگی می‌کنند. علما در علم اصول فقه به طور مبسوط به این مسئله می‌پردازند.

[h=2]7- نسخ قرآن[/h] یکی از مباحث مفصل علوم قرآن بحث آیات ناسخ و منسوخ است. آیات زیادی است که ادعا شده با آیات دیگر نسخ شده است. یعنی در ابتدا حکم موضوع به گونه‌ای نازل شده ولی پس از مدتی بنا به تغییر مصالح حکم عوض شده و آیة جدیدی دربارة آن آمده است. مۆلف 36 آیه از مواردی را که در آنها ادعای نسخ شده بررسی کرده و جز آیات 12 و 13 سورة مجادله[8] این ادعا را نپذیرفته است.

[h=2]8- بداء[/h] در این بخش مۆلف به صورت مختصر به آموزة «بدا» می‌پردازد و دیدگاه شیعه را در این موضوع تبیین می کند. اجمالا بدا به این معنی است که خداوند سه گونه حکم دارد: حکمی که کسی از آن اطلاع ندارد، حکمی که به پیامبر و فرشتگان ابلاغ کرده است و سوم حکمی که به آنها خبر داده که در خارج واقع می‌شود اما مشروط به اینکه مشیت الهی بر خلاف آن تعلق نگیرد. در مورد این قسم بدا وجود دارد. یعنی ممکن است مطلبی که به حسب ظاهر به نظر می‌رسید فلان گونه بشود در اثر خواست خدا به گونة دیگر واقع شود و این معنای بدا است. نتیجة این اعتقاد این است که خواست و ارادة خدا همیشه حاکم است و اینطور نیست که امکان تغییر اشیا برای خدا وجود نداشته باشد.[9]

ایشان تحقیق مبسوطی نیز دربارة روایت معروف نبوی «قرآن بر هفت حرف نازل شده است» دارند و معتقدند این حدیث ارتباطی به بحث تواتر قرائات ندارد و اساسا این حدیث به دلیل اشکالات متعددی که دارد، نمی‌تواند معنای صحیحی داشته باشد

اصل «آموزة بدا» در آیة 39 سورة رعد مورد توجه قرار گرفته است. آنجا که می‌فرماید: «یمحو الله ما یشاء و یثبت و عنده ام الکتاب» خدا آنچه را بخواهد محو یا اثبات می‌کند، و اصل کتاب نزد اوست.

[h=2]9- اصول تفسیر قرآن[/h] در آیات و روایات از تفسیر به رای کردن قرآن منع و نهی شده است. مفسر باید برای تفسیر قرآن از ظواهر آیات و حکم عقل فطری و نیز احادیث معتبر پیامبر و اهل بیت استفاده نماید. به نظر مۆلف حدیث معتبر حتی اگر متواتر یا علم آور هم نباشد می‌تواند قرآن را تفسیر نماید.[10] ایشان این مسئله را بر اساس مبنایی که در علم «اصول فقه» اتخاذ کرده استوار می‌نماید.

[h=2]10- حدوث و قدم قرآن[/h] اشاعره معتقد به قدیم و ازلی بودن کلام الهی بودند و معتزله و عدلیه قائل به حدوث آن. مۆلف در این بخش بحث کوتاهی در این زمینه دارند و به نقد دیدگاه اشاعره می‌پردازند. البته مۆلف معتقد است که این بحث از مسائل اصلی اسلام نبوده و بعدها سبب مشاجره میان مسلمانان شده است.
امیدواریم که این فهرست کوتاه برای علاقمندان علوم قرآنی مفید باشد.

[h=1]
[/h] "انعام"به معنى چهارپایان مى باشد و نام ششمین سوره قرآن است. نام این سوره از آیه 136آن گرفته شده است و در این سوره به چهارپایان و احکام مربوط به آنها از نظر حلال و حرام بودن گوشت اشاره گردیده است. بعضى موضوعات دیگرى که در این سوره بیان شده عبارتند از: مبارزه با شرک و بت پرستى، دعوت به اصول سه گانه توحید و نبوّت و معاد، و بیان کردار و اعمال و بدعت هاى مشرکان و مبارزه با آن. این سوره در مكّه نازل شده و 165 آیه دارد.

[h=2]فضیلت و خواص سوره انعام[/h] در فضیلت این سوره از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده است: «سوره انعام به یکباره بر من نازل شده و هنگام نزول ، هفتاد هزار فرشته که در حال تسبیح «سبحان الله» و تمجید «الحمدلله» گفتن هستند آنرا مشایعت و همراهی کردند. هر کس این سوره را بخواند این 70 هزار فرشته در شب و روز، به تعداد آیات سوره انعام بر او درود می فرستند.
در روایتی دیگر از ایشان آمده است: «هرکس سوره انعام را قرائت نماید، برای او پاداشی از درّ، به وزن همه چهارپایانی که خداوند در دار دنیا آن را آفریده است، خواهد بود و به تعداد تمام درّها، صد هزار حسنه و صدهزار درجه به او عنایت می شود...»
امام جعفر صادق علیه السلام نیز در این باره فرموده است: سوره انعام به صورت کامل و یکباره بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نازل شده است. پس آن را عظیم و عزیز بدارید. زیرا در 70 جای آن نام خداوند برده شده است و اگر مردم می دانستند چه آثار و برکاتی در این سوره نهفته است آن را رها نمی کردند.

[h=2]نشانه هایی برای افراد بی ایمان[/h] سوره الأنعام, آیات 95-99
خداوند شكافنده دانه و هسته است، زنده را از مرده خارج میسازد و مرده را از زنده، این است خدای شما پس چگونه از حق منحرف میشوید؟ (95)
او شكافنده صبح است و شب را مایه آرامش و خورشید و ماه را وسیله حساب قرار داده است، این اندازه گیری خداوند توانای دانا است. (96)
او كسی است كه ستارگان را برای شما قرار داد تا در تاریكیهای خشكی و دریا بوسیله آنها هدایت شوید، نشانه‏ها(ی خود) را برای كسانی كه می‏دانند (و اهل فكر و اندیشه‏اند) بیان داشتیم. (97)
او كسی است كه شما را از یك نفس آفرید، در حالی كه بعضی از انسانها پایدارند (از نظر ایمان یا خلقت كامل) و بعضی ناپایدار، ما آیات خود را برای كسانی كه می‏فهمند بیان نمودیم. (98)
او كسی است كه از آسمان آبی نازل كرد و بوسیله آن گیاهان گوناگون رویانیدیم، از آن ساقه‏ها و شاخه‏های سبز خارج ساختیم و از آنها دانه‏های متراكم، و از شكوفه نخل خوشه‏ها با رشته‏های باریك بیرون فرستادیم و باغها از انواع انگور و زیتون و انار شبیه به یكدیگر و بیشباهت هنگامی كه میوه می‏كند به میوه آن و طرز رسیدنش بنگرید كه در آن نشانه‏هائی برای افراد با ایمان. (99)

[h=2]آثار و برکات سوره انعام[/h] 1) در امان ماندن از آتش جهنم
2) برآورده شدن حاجات
3) بهبود بیماری
4) طلب آمرزش ملائک
5) تقویت حافظه
6) جهت آشتی کردن

[h=1]آشنایی با تفسیر "منة المنان فی الدفاع عن القرآن"[/h]


[/HR] یکی از تفاسیر بسیار گرانمایهء شیعه که آشنایی با روش و مطالب آن می‌تواند بسیار مفید باشد، تفسیر "منة المنان فی الدفاع عن القرآن" است که متأسفانه تنها یک جلد از آن، جزء سی‌ام، به چاپ رسیده است.
شهید محمد صدر، نویسندهء این کتاب، روشی نو در بیان مباحث تفسیری در پیش‌گرفته که آن را به کتابی جالب و خواندنی تبدیل نموده است.
در این مجال به بررسی اجمالی این تفسیر پرداخته می‌شود.


[/HR] [h=2]آشنایی با مۆلف[/h] سید محمد بن محمد صادق بن مهدی بن اسماعیل بن صدرالدین از نوجوانی خواندن علوم حوزوی را آغاز نمود و پس از ورود به دانشکده فقه در کنار علوم دینی؛ در زمینه تاریخ، علم النفس و زبان انگلیسی نیز موفقیت هایی را کسب کرد. در نهایت نیز بحث خارج فقه را از اساتید بزرگ و به نام دوران خویش فراگرفت.
وی از جانب عالمانی چون آقا بزرگ تهرانی، میرزا حسین نوری، سید محمد صادق صدر و غیره اجازاتی دریافت کرد. اجازه اجتهاد نیز از سوی سید محمد باقر صدر به این عالم والا مقام داده شد. او از اساتید گران‌مایه‌ای چون سید محمد صادق صدر، سید محمد تقی حکیم، شیخ محمد تقی ایروانی، سید عبدالوهاب کربلایی (زبان انگلیسی)، دکتر حاتم کعبی (علم النفس)، دکتر فاضل حسین (تاریخ)، سید محمد باقر صدر، صدرا باکوبی، آیت الله خویی، محسن حکیم و سید روح الله موسوی خمینی کسب علم نمود.
سید محمد صدر پس از مدتی خود به تربیت شاگردان اهتمام ورزید و علاوه بر دروس معمول حوزوی و تدریس خارج فقه، جلسات تفسیر هفتگی را نیز برگزار می نمود که کتاب گران سنگ «المنة المنان فی الدفاع عن القرآن» حاصل همین کلاس می باشد.
سید محمد صدر پس از وصلت با دخترعموی خویش صاحب چهار فرزند به نام‌های مصطفی، مقتدی، مۆمل و مرتضی گردید.
در نهایت رژیم بعثی عراق این عالم ارجمند را به همراه دو فرزندش به شهادت رسانده و جهان را در غروب ستاره درخشان دیگری فروبرد.
کتب تفسیری همواره با مشکلی اساسی رو به روست و آن اینکه مۆلفان، اکثر مطالب و افکار خویش را در نصف اول قرآن بیان داشته و غالبا آیات آمده در نیمه دوم را به اول ارجاع می‌دهند و در نتیجهء مختصر شدن مطالب بخش دوم، مردم گمان می‌کنند که این قسمت از اهمیت کمتری برخوردار است

[h=2]آشنایی با کتاب[/h] عنوان کامل کتاب «منه المنان فی الدفاع عن القرآن» می باشد. زمان نگارش کتاب طبق آنچه شهید ذکر کرده اند 26 رمضان المبارک سال 1416 هجری قمری بوده است. در ذیل به بیان برخی از مهم‌ترین نکات پیرامون این کتاب تفسیری پرداخته می‌شود.

[h=2]ساختار کتاب[/h] این کتاب به سه بخش کلی تقسیم می شود:
1 ـ مقدمه مۆلف در بیست بخش
2 ـ مبحث بسمله
3 ـ تفسیر سوره هایی از کلام الله، به ترتیب از آخر قرآن تا پایان سوره علق
در این کتاب از جز 30 قرآن شروع به تفسیر شده است. شهید دو دلیل را برای این کار بیان کرده‌اند:
1 ـ ترک تقلید از تکرار کار پیشینیان.
2 ـ کتب تفسیری همواره با مشکلی اساسی رو به روست و آن اینکه مۆلفان، اکثر مطالب و افکار خویش را در نصف اول قرآن بیان داشته و غالبا آیات آمده در نیمه دوم را به اول ارجاع می‌دهند و در نتیجهء مختصر شدن مطالب بخش دوم، مردم گمان می‌کنند که این قسمت از اهمیت کمتری برخوردار است.

[h=2]وجه تسمیه[/h] ایشان کتاب خویش را منتی از جانب منان و رحمتی از سوی رحمان می‌دانند و سعی کرده‌اند تا عرصه‌هایی نو را در پیش چشمان قاریان گشوده و راهی قابل سیر را به آنان نشان دهند.

[h=2]پیش‌شرطی برای خوانندگان[/h] ایشان تنها دو گروه از افراد را شرعا جائز دانسته‌اند که آن را مطالعه نمایند:
1 ـ دانشجویان دانشگاه‌ها و مانند آن
2 ـ کسانی که اطلاعات کافی از علوم دینی متعارف در حوزه‌ها دارند.

[h=2]روش شناسی کتاب[/h] پس از بررسی هایی که بر روی این کتاب ارزشمند انجام گردید روش‌ها و شیوه‌هایی متداول در سراسر آن به شرح زیر به دست آمد:
1. ذکر اسامی مختلف سوره
در این زمینه ممکن است برخی موارد را اشاره نمایند:
ـ اسم مشهور یا متداول در مصاحف
ـ ذکر نام غیر مشهور از سوره
ـ پیروی از طریق شریف رضی در مجازات القرآن و آن عبارت است از نام‌گذاری بر اساس عنوانی که در سوره به کار رفته است. برای مثال: «السورة التی ذکرت فیها البقرة»
ـ نام‌گذاری بر اساس عرف که سوره‌ها را با عبارت ابتدایشان صدا می‌زنند. مانند «قل هو الله»، «إنا أنزلناه»
ـ به جای قرار دادن نام برای سوره می‌توان به رقم در مصحف اشاره نمود.
این موارد در تمام سوره ها به طور یکسان دیده نمی شود و ممکن است برخی کمتر از این تعداد عنوان داشته باشند.
2. استفاده از شیوه سۆال و جواب در ذکر مطالب
شهید سعی در بیان موارد دیر فهم و یا مشکل قرآن دارند و برای آسان‌تر شدن و جذاب گشتن، آن‌ها را به صورت سۆالی مطرح نموده و سپس به پاسخ می پردازند. در این شیوه ایشان از لفظ «سۆال» و «جوابه» استفاده نموده‌اند. البته گاه ممکن است «جوابه» را نیاورده باشد.
3. ذکر مطالبی خارج از اسلوب سۆال و جواب
این دست از مطالب عموماً در ابتدای شروع مباحث هر سوره آورده می شوند. برای مثال در ابتدای سوره فلق بدون آوردن «سۆال» مطالبی را ذکر کرده‌اند.
4. قراردادن بخشی برای بیان وجوه اعرابی برخی آیات
در این بخش نظرات و اقوال دیگران را ذکر کرده و سپس دیدگاه خویش را بیان می دارند.
5. استفاده از الفاظی خاص در پاسخ به سۆالات
ـ الوجه یا الوجهة: مواردی که چند وجه می‌تواند داشته باشد.
ـ الأطروحة: شهید صدر در مقدمه دو تعریف از آن ارائه داده‌اند که خود بر این اعتقاد می‌باشند که دومی از اولی دقیق‌تر است:
1. نظر محتملی است که فرد را به جمع‌آوری قرائن و دلائل بیشتری پیرامون خود فرامی‌خواند به گونه‌ای که به تدریج بر این نظر می‌رسد که همان رأی صحیح است.
2. احتمالی است که بر اساس قاعده «إذا دخل الاحتمال بطل الاستدلال» برای استدلال متضاد آورده می‌شود.

ـ أقول: دلالت بر نظرات و اجتهادات شخصی آیت الله صدر دارد.
ـ إن قلت – قلت یا قلنا: به وسیله إن قلت احتمالات یا سۆالات دیگری را مطرح می‌نماید و با استفاده از قلت یا قلنا بدان‌ها پاسخ می‌دهد.
ـ الشکل: حالت‌های مختلف سۆال یا مورد سۆال‌شده را بیان می‌دارد.
ـ القسم و التقسیم و الانقسام: اقسام مختلف و تقسیم‌بندی‌های متفاوت مطلب مورد نظر را بیان می‌دارد.
از الفاظ دیگری چون الامر، الاحتمال، التفسیر، الفهم، المقدمه و الاشکال نیز استفاده نموده‌اند که به دلیل وضوح معنا و جلوگیری از طول کلام از پرداختن به آنها صرف نظر می‌شود.
آنچه در نهایت بایستی اشاره نمود این است که ذکر این قبیل الفاظ به خواننده در جهت فهم بهتر مطالب و تفکیک آنان کمک کرده و به گونه‌ای دسته‌بندی‌شده آن‌ها را فرامی‌گیرد. این یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و شاخصه‌های تفسیری این عالم والا مقام می‌باشد که در بسیاری از تفاسیر وجود نداشته و یا به این گستردگی دیده نمی‌شود.
6. توجه ویژه به اقوال علامه طباطبایی، عکبری، راغب، شریف رضی و قاضی عبدالجبار
7. ذکر شواهد از آیات، روایات و اشعار عرب
8. بررسی آیات خارج از سوره اما مرتبط با موضوع
9. حل تعارض‌های ظاهری میان آیات
10. وجود ارجاعات به مطالب قبل کتاب، سایر کتب خویش و آثار دیگر مۆلفان

[h=2]محتوای مطالب کتاب[/h] شهید سید محمد صدر براساس آیه *"مَّا فَرَّطْنَا فِی الكِتَابِ مِن شَیْءٍ " بر این نظر می‌باشند که در قرآن تمامی علوم وجود دارد. در نتیجه قرآن می‌تواند از قواعد عربی پیروی نماید یا خلاف آن را بیاورد. می تواند در موارد ضروری بر خلاف فصاحت سخن گوید با وجود آنکه این امر یکی از ویژگی‌های اصلی قرآن می‌باشد. همان‌گونه که شامل لغات عربی است سزاوار است از لغات دیگر اقوام نیز استفاده نماید. هم چنان که بر ظاهر شامل می‌شود می‌تواند محتوای باطنی را نیز دربرگیرد.
با توجه به اینکه کتاب ایشان در زمره مشکل القرآن ها قرار می‌گیرد ادعا نموده‌اند که در آن تمام علوم اسلامی و بعضی از علوم طبیعی چون فیزیک، ستاره شناسی، تاریخ و غیره را استفاده نموده‌اند.
با توجه به اینکه تنها یک جلد از کتاب ایشان تاکنون به چاپ رسیده، نمی‌توان نتیجه نهایی گرفت که آیا به تمام علوم اسلامی و برخی از علوم تجربی پرداخته‌اند یا خیر. لکن در بررسی همین یک جلد بسیاری از علوم یافته شد که به طور کلی می‌توان به دسته‌بندی‌های زیر اشاره کرد:
1. علوم عقلی از قبیل کلام، فلسفه، اصول فقه
2. علوم ادبی از قبیل نحو، صرف، لغت، اعراب، بلاغت
3. بررسی های روایی

روش مۆلف محترم در این کتاب ذکر اسامی مختلف سوره،استفاده از شیوه سۆال و جواب در ذکر مطالب، ذکر مطالبی خارج از اسلوب سۆال و جواب، قراردادن بخشی برای بیان وجوه اعرابی برخی آیات،استفاده از الفاظی خاص در پاسخ به سۆالات، توجه ویژه به اقوال علامه طباطبایی،عکبری،راغب،شریف رضی و قاضی عبدالجبار، ذکر شواهد از آیات،روایات و اشعار عرب،بررسی آیات خارج از سوره اما مرتبط با موضوع، حل تعارض‌های ظاهری میان آیات،وجود ارجاعات به مطالب قبل کتاب، سایر کتب خویش و آثار دیگر مۆلفان بوده است.ایشان ادعا نموده‌اند که در آن از تمام علوم اسلامی و بعضی از علوم طبیعی چون فیزیک،ستاره‌شناسی،تاریخ و غیره را استفاده نموده‌اند

[h=2]نظرات خاص شهید صدر[/h]
آیت الله سید محمد صدر در کتاب خویش نظراتی بعضا متفاوت از سایر علما و مفسران بزرگ داشته و دلائلی را نیز ارائه فرموده‌اند که در این مجال به نقل عنوان برخی از آن‌ها اکتفا نموده و خوانندگان عزیز را به اصل کتاب برای آشنایی تفصیلی با آن‌ها ارجاع می‌دهیم:
1. توجه به مبحث قرائات ارجح دانستن قرائت حفص از عاصم
2. عدم اعتبار برای روایات سبب نزول
3. قائل نبودن به وجود هدف واحد برای اکثر سور
4. چگونگی نسق و سجع در قرآن

[h=2]چکیده[/h] کتاب تفسیر "منة المنان فی الدفاع عن القرآن" نوشتهء شهید محمد صدر در شمار مشکل قرآن‌ها قرار می‌گیرد. این کتاب به سه بخش کلی مقدمه، مبحث بسمله و تفسیر سوره هایی از کلام الله قابل تقسیم است.
روش مۆلف محترم در این کتاب ذکر اسامی مختلف سوره، استفاده از شیوه سۆال و جواب در ذکر مطالب، ذکر مطالبی خارج از اسلوب سۆال و جواب، قراردادن بخشی برای بیان وجوه اعرابی برخی آیات، استفاده از الفاظی خاص در پاسخ به سۆالات، توجه ویژه به اقوال علامه طباطبایی، عکبری، راغب، شریف رضی و قاضی عبدالجبار، ذکر شواهد از آیات، روایات و اشعار عرب، بررسی آیات خارج از سوره اما مرتبط با موضوع، حل تعارض‌های ظاهری میان آیات، وجود ارجاعات به مطالب قبل کتاب، سایر کتب خویش و آثار دیگر مۆلفان بوده است.
ایشان ادعا نموده‌اند که در آن از تمام علوم اسلامی و بعضی از علوم طبیعی چون فیزیک، ستاره‌شناسی، تاریخ و غیره را استفاده نموده‌اند.

[h=1]نگاهي به كتاب: نگرشي نوين بر تاريخ و علوم قرآني[/h]نرگس پروازي‏ايزدي
علوم قرآني از كهن‏ترين علوم اسلامي است كه دانشمندان مسلمان از سده‏هاي آغازين اسلام به تدوين آنها اهتمام داشته‏اند. با ورود مستشرقان به عرصه تحقيق در زمينه علوم اسلامي، بخشي از علوم قرآني كه به پديده وحي و نزول و چگونگي مراحل نزول و جمع و تدوين قرآن و مسائلي از اين قبيل مرتبط مي‏شد، تاريخ قرآن (The History of the Quran) نام گرفت. رفته‏رفته در ميان انديشمندان مسلمان معاصر نيز اين گرايش به‏وجود آمد كه در جهت رفع ابهامات و اشكالات طرح‏شده از سوي مستشرقان تحقيقات گسترده‏تري در اين زمينه انجام دهند. از اين‏رو، تاريخ قرآن به‏عنوان مبحثي جداگانه در علوم قرآني مطرح و مقالات و رساله‏ها و كتاب‏هاي فراواني در اين ارتباط تأليف شد. بعضي از قرآن‏شناسان و قرآن‏پژوهان نيز بخشي از مباحث علوم قرآني را با تاريخ قرآن تلفيق كردند تا براي دانشجويان و علاقه‏مندان سهل‏الوصول باشد. كتاب نگرشي نوين بر تاريخ و علوم قرآني حاصل كوشش سه‏تن از بانوان فرهيخته جامعه علمي ايران اسلامي است كه با چنين طرح و ساختاري تدوين شده است.
كتاب حاضر از مقدمه ناشر، مقدمه موءلفان و يازده فصل فراهم آمده است. ناشر در مقدمه، تبويب نوين و جامعيّت و نحوه پردازش موضوعات و ساختار سيستماتيك كتاب را از جمله ويژگي‏هاي شگرف و زايدالوصف كتاب برمي‏شمرد و عنوان مي‏كند كه با معرفي اين كتاب از سوي استادان و مدرسين، دانشجويان از خريد چندين كتاب در واحدهاي درسي تاريخ قرآن، علوم قرآني و فهم قرآني [؟] بي‏نياز خواهند شد. هيئت موءلفان نيز در مقدمه كوتاهي انگيزه خود را از تأليف كتاب، اعتلاي فرهنگ غني قرآني و تهيه كتابي با تبويب و ساختار سيستماتيك براي تدريس در حوزه و دانشگاه بيان مي‏دارند. (31-51 ص)
شش‏فصل نخستين كتاب به تاريخ قرآن و مباحث مربوط به آن اختصاص دارد. در فصل اول (31-51ص) به مباحثي پيرامون آيات و سور مي‏پردازد. ترتيب آيه‏ها و سوره‏ها و توقيفي‏بودن يا اجتهادي‏بودن ترتيب آن با استناد به احاديث از جمله مباحث فصل اول‏اند.
فصل دوم (53-87 ص) حول محور كيفيت نزول قرآن و چگونگي جمع و تدوين آن در تاريخ خط قرآن دور مي‏زند. بررسي منشأ بروز اختلاف قرائات و علل و ميزان گسترش آن موضوع فصل سوم (91 - 127 ص) است.
فصل چهارم (126 - 131 ص) به بررسي فواتح سوره‏ها و حروف مقطعه همراه با تفسيرهاي گوناگون علما و دانشمندان مسلمان و غيرمسلمان از اين حروف اختصاص دارد. فصل پنجم (151 - 172 ص) به بررسي پديده وحي در اسلام و دين‏هاي ديگر مي‏پردازد.
در فصل ششم (175 - 189 ص) با عنوان "بررسي اسامي و عناوين قرآن كريم" بخشي از آرا و نظرات محققان متقدم و متأخر درباره ريشه لغوي واژه "قرآن" ذكر شده و خلاصه آن به صورت نمودار ارائه شده است. آن‏گاه به وجود معاني واژه "قرآن" در كلام الهي پرداخته شده و با استناد به آيات قرآني 9 اسم و 19 صفت براي قرآن بيان شده است.
از فصل هفتم به بعد، برخي از مباحث علوم قرآني طرح و شرح گرديده است. بررسي ابعاد اعجاز قرآن كريم موضوع اصلي فصل هفتم (193 - 253 ص) مي‏باشد.
فصل هشتم (257 - 276 ص) با اين عنوان آغاز شده است: محكم و متشابه كدام است؟ بررسي رويكردهاي مختلف نسبت به اين موضوع و نيز طرح و شرح آراي تفسيري پيرامون آيه 7 سوره آل‏عمران كه از ديرباز توجه همه مفسران و قرآن‏پژوهان را - به‏عنوان آيه‏اي كه دال بر وجود محكم و متشابه در قرآن است - به خود جلب كرده در اين فصل مورد بررسي و مداقه قرار گرفته است.
فصل نهم (279 - 308 ص) به تعريف علم اسباب‏النزول و جايگاه آن در علوم قرآني اشاره دارد.
در فصل دهم (311 - 348 ص) به بررسي اجمالي ناسخ و منسوخ پرداخته شده و آن را از چشم‏اندازهايي گوناگون موردتوجه قرار داده‏اند.
فصل يازدهم (351 - 354 ص) تحت‏عنوان گذري كوتاه بر مبحث مطلق و مقيد در اصل مربوط به يكي از مباحث الفاظ در علم اصول است، و شايد به همين‏جهت محققان علوم قرآني كمتر يك باب مستقل را به اين موضوع اختصاص داده‏اند. در اين فصل، نمونه‏هايي از آيات قرآن كه به صورت مطلق بيان شده‏اند، اما سيوطي آنها را بر مقيد حمل كرده، آورده شده است.
اين كتاب، نشانگر حضور فعال بانوان انديشمند و توانمند در عرصه پژوهش‏هاي قرآني است كه براي نخستين‏بار در زمينه علوم قرآني به همت اين بانوان قرآن‏پژوه ايراني تحقيق، تدوين و منتشر گرديده است. گذشته از اين، كتاب نگرشي نوين بر تاريخ و علوم قرآني داراي امتيازات متعددي است. نيمه اول كتاب (ف 1 تا ف 6) به مباحث تاريخ قرآن و نيمه دوم آن (ف 7 تا ف 11) به مباحث علوم قرآني اختصاص دارد. از آنجا كه اين كتاب براي استفاده دانشجويان و طلاّب حوزه و دانشگاه و به عبارت ديگر به‏عنوان كتاب درسي تهيه و تنظيم شده است، در آغاز هر فصلي ابتدا معاني لغوي و اصطلاحي و سپس ديگرمسائل مربوط به بحث موردنظر، بررسي شده است. اگر در مراحل حروفچيني، نمونه‏خواني، عنوان‏پردازي، صفحه‏آرايي و نمايه‏سازي كتاب نيز شتابزدگي رخ نمي‏داد، چه‏بسا اين كتاب مي‏توانست در نوع خود نوشتاري جامع و سودمند در زمينه تاريخ قرآن و علوم قرآني باشد.
به نظر مي‏رسد در انتخاب عنوان كتاب نوعي تسامح صورت گرفته است، زيرا اگر اين عنوان اقتباسي از عناوين كتاب‏هاي ديگر مانند كتاب تاريخ‏القرآن و علومه تأليف آيت‏الله ميرمحمدي است، برگردان فارسي آن مي‏بايست به صورت "تاريخ قرآن و علوم آن" در مي‏آمد. "تاريخ قرآن" و "علوم قرآني "دو تركيب مستقل با دو معناي جداگانه‏اند كه نمي‏توان نيمه دوم يكي از اين دو تركيب را به حساب دلالت مذكور بر محذوف حذف كرد؛ زيرا از عطف اين دو عنوان به صورت "تاريخ و علوم قرآني" چنين برمي‏آيد كه اين كتاب مشتمل بر دو بخش است: يكي علم تاريخ و ديگري علوم قرآني، كه بديهي است اين برداشت اجتناب‏ناپذير، با ماهيت و محتواي كتاب در تناقض است.
تبويب و فصل‏بندي نيمه اول كتاب مبتني بر شيوه متعارف تأليف كتاب‏هاي تاريخ قرآن نيست، اگر موءلفان محترم به شيوه متعارف ايراد و انتقادي داشته‏اند، جا داشت با صراحت دلايل خودشان را براي عدول از آن ارائه كنند. در نيمه دوم كتاب نيز علّت آوردن يا نياوردن بعضي مباحث و نحوه انتخاب آنها روشن نيست. هم‏چنين، با توجه به آن‏كه اين اثر به‏عنوان يك كتاب درسي تدارك شده است، بايد ابواب و فصول آن متناسب با سرفصل‏هاي دروس موردنظر تنظيم مي‏گرديد. درحالي‏كه براي مثال، مباحث مطلق و مقيد، عامّ و خاص، مجمل و مبين باهم در يك ترم و در يك واحد درسي تدريس مي‏شوند؛ اما در اين كتاب، تنها به مبحث مطلق و مقيد پرداخته شده است.
به‏علاوه، رشته‏هاي الهيات و معارف اسلامي - به‏ويژه علوم قرآن و حديث - از معدود رشته‏هاي تحصيلي در علوم انساني است كه دانشجويان بسياري با تحصيلات كارشناسي در رشته‏هاي پزشكي، مهندسي، فني و... به همت علاقه‏مندي و در راستاي دانش‏افزايي در عرصه معلومات اسلامي براي ادامه تحصيل وارد آن مي‏شوند و از آنجا كه قرار نيست در دوره كارشناسي يك كتاب درسي به زبان فارسي خط‏به‏خط توسط دانشجو يا استاد در كلاس درس خوانده شود، تهيه و تنظيم كتاب درسي دقت و ظرافت و نگارش روان و بدون غلط را مي‏طلبد و اغلاط فراوان چاپي و غيرچاپي دانش‏پژوهان را با مشكلات گوناگون مواجه مي‏گرداند، از جمله اين‏كه در بسياري موارد غلط‏هاي متعدد، جملات و عبارات را نامفهوم مي‏سازند. چنان‏كه در صفحه 337، پاراگراف دوم مي‏خوانيم: «گفتيم كه بداء در علوم و تقدير است معلّق و مشروط كه آن را لوح محو و اثبات مي‏نامند واقع مي‏گردد...»؛ كلمه "تقديرات" به صورت "تقدير است" تايپ شده و در نتيجه جمله كاملاً نامفهوم شده است. هم‏چنين، در صفحه 230، سطر 9: «زرقاني غيب را به غيب راضي، حاضر و مستقبل تقسيم كرده است»؛ تبديل كلمه "ماضي" به "راضي" فهم عبارت را دشوار گردانيده است. البته موءلفان محترم با دقت‏نظري كه داشته‏اند، كوشيده‏اند تا بسياري از اغلاط چاپي و نگارشي در قسمت "غلط‏ياب" تصحيح گردد. اما بالطبع سودمندي غلط‏نامه (يا درست‏نامه) موكول به آن است كه خواننده كتاب ابتدا غلط‏هاي فراوان كتاب را به صورت دستي تصحيح كند و سپس به مطالعه آن بپردازد؛ بگذريم از اين‏كه در جاي‏جاي كتاب هم‏چنان غلط‏هاي فراواني به چشم مي‏خورد كه در "غلط‏ياب" نيامده است. با اين توضيحات اين سوءال مطرح است كه آيا موءلفان محترم نيز با ناشر هم عقيده‏اند كه اين كتاب دانشجويان را از خريد چند كتاب جهت واحدهاي درسي در اين زمينه بي‏نياز مي‏سازد؟!

[h=1]امتیاز کتاب آداب الصلوة علامه مجلسی[/h]
آقا بزرگ تهرانی برای ملا محمدباقر مجلسی فقیه و محدث معروف کتابی به صورت رساله عملیه به نام آداب الصّلوه ذکر کرده که به زبان عربی است و نسخه‌های خطی آن در کتابخانه‌های علمای دینی ایران و عراق موجود است. این کتاب رساله عملیه است اما شامل اصول عقاید شیعه اثنی عشریه نیز هست که به طور خلاصه نگارش یافته است.


[/HR] آداب در فقه به مجموع رفتارها و حالت هایی گفته می شود كه فعل یا ترک آنها، -از دیدگاه شارع مقدّس- موجب كمال و حسن فعل یا موضوعى مى‌شود كه حکم شرعی به آن تعلّق گرفته است. آداب الصلاة نیز، به آداب نماز و مستحبّات و اذکار و ادعیه قبل و بعد و هنگام نماز گفته می شود. همچنین آداب الصلاة نامی است برای تعدادی از کتب که درباره آداب نماز، به زبان‌های فارسی و عربی نوشته شده است. که در این مقاله به شرح کتاب آداب الصلاة محمد باقر مجلسی می پردازیم:
[h=2]آداب الصلوة[/h] این کتاب که در فهرست شریف " الذریعه الی تصانیف الشیعه " به نام " آداب الصلوة " مذکور است با اینکه رساله عملیه فتوایه ای است (در قسمت مسائل غسل و وضو و نماز با تشخیص وظائف خاص مردان و زنان نمازگزار) اما شامل اصول عقاید شیعه اثنی عشریه نیز هست که به طور خلاصه نگارش یافته است.

[h=2]امتیاز این کتاب:[/h] شاهکار این کتاب ترجمه الفاظ و اذکار نماز و تفسیر سوره های حمد و توحید و قدر است که از قلم شیوا و توانای علامه مرحوم ملا محمدباقر مجلسی که یکی از علمای نامی و نویسندگان زبردست قرن یازدهم و دوازدهم هجری است، تراوش نموده است و گمان می رود که از حیث اسلوب و دقت و احتیاط کامل در نقل و انتخاب الفاظ عربی و برگرداندن آن ها به فارسی ساده ترین و گیراترین و سودمندترین کتابی بوده باشد که در این موضوع نوشته شده است.

[h=2]ابتدای رساله را علامه این گونه آغاز کرده:[/h] چون نماز از ارکان ایمان است، می باید که بنده مۆمن شرایط و آداب آن را بداند. از آن جمله می باید بداند که خداوندی دارد که همه آسمان ها و زمین ها و خلایق را آفریده است. و بداند که حق تعالی قادر است و مختار است و به قدرت کامله خود همه اشیا را از عدم به وجود آورده است... سپس وجوه اعجاز قرآن را بیان کرده که 6 مورد است:
اول: از جهت فصاحت و بلاغت است که در اعلا مرتبه است.
دوم: از جهت نظم و اسلوبی که نشنیده بودند مثل آن را.
سوم: از جهت احاطه به جمیع علوم اولین و آخرین.
چهارم: آنکه هر کتابی و هر حکایتی را که دو بار خوانند بار سوم نمی توان خواند و شنید بر خلاف قرآن که اگر صدهزار مرتبه خوانده شود رغبت زیاد می شود.
پنجم: آن است که در قرآن مجید حق سبحانه و تعالی خبر از آینده بسیار داده است که همه واقع شد.
ششم: آنکه شفای همه دردها است و دافع و رافع همه بلاها است.
و سپس از دیگر معجزات پیغمبر (صلی الله علیه و اله) سخن به میان آورده و سپس از 12 امام گفته و بعد هم از سایر اخباری که در قرآن آمده و سۆال قبر و عذاب و ثواب قبر و قیامت و زنده شدن مردگان و جزای اعمال و بهشت و دوزخ که همگی حق است و هر انسان بالغ و عاقل باید بر آن باشد و ...
این رساله به ترجمه الصلاة نیز خوانده می شود.

آداب در فقه به مجموع رفتارها و حالت هایی گفته می شود كه فعل یا ترک آنها، -از دیدگاه شارع مقدّس- موجب كمال و حسن فعل یا موضوعى مى‌شود كه حکم شرعی به آن تعلّق گرفته است. آداب الصلاة نیز، به آداب نماز و مستحبّات و اذکار و ادعیه قبل و بعد و هنگام نماز گفته می شود. همچنین آداب الصلاة نامی است برای تعدادی از کتب که درباره آداب نماز، به زبان‌های فارسی و عربی نوشته شده است

[h=2]معرفی اجمالی نویسنده[/h] علامه ملا محمدباقر مجلسی در دارالسلطنه اصفهان، ابتدای سال 1308 متولد شد. تولد ایشان در خانواده ی علم و فضیلت و در عصر مرجعیت میرداماد فقیه و فیلسوف نامی اتفاق افتاد.
علامه مجلسی در اواسط نیمه دوم سده ی یازدهم هجری و ده سال اول سده ی دوازدهم مشهورترین دانشمند فقیه و محدث نامی شیعه امامی، و شیخ الاسلام اصفهان و سرآمد علمای آن شهر عالم پرور بوده است.
علامه سومین پسر ملا محمدتقی مجلسی است که او نیز از مفاخر علمای شیعه است و در اواخر حکومت صفویه با پشت کار فوق العاده و حوصله پر توانش توفیق یافت از راه تألیف و تصنیف کتاب ها و تدریس علوم و فنون اسلامی و تعلیم و تربیت شاگردان بسیار و اداره امور دینی شیعیان عصر خویش، آن چنان خدمت مثبت و سازنده ای به مردم مسلمان و شیعه ایران کند که هیچ مرجع روحانی دیگری چنین توفیقی نیافته است. کتاب های فارسی و عربی او به منزله ی ستون فقرات عقاید شیعه امامیه در سیصد سال گذشته است و از با ارزشترین آثار او می توان به حق الیقین در اعتقادات – عین الحیاة در اخلاق – حلیه الیقین در آداب احکام – حیاة القلوب در تاریخ پیامبران – جلاء العیون در تاریخ معصومین (علیهم السلام) اشاره کرد.
علامه در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان سال 1110 ه.ق در اصفهان شهر خود به جهان باقی شتافت. ایشان را در کنار مسجد جامع، پایگاهش و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش ملا محمدتقی مجلسی مدفون کردند. آرامگاه او در کنار مسجد جامع اصفهان واقع است.

[h=2]ساختاربندی کتاب[/h] این کتاب شامل عناوین زیر می باشد:
یادی از عظمت نماز – توحید و خداشناسی – نبوت؛ اعجاز قرآن مجید از راه های بی شماری است – امامت و رجعت، و تخطئه یکی از مترجمین کتاب اهل الشیعه – معاد جسمانی – احکام غسل جنابت، حیض، نفاس – احکام وضو- کیفیت مضمضه و استنشاق. گفتار مجلسی اول و شهید ثانی – اذان اقامه – احکام و ادعیه مربوط به ذکر تکبیرة الاحرام – یا – احکام و ادعیه مربوط به شروع نماز – احکام قرائت – تفسیر سوره حمد – معنی و متعلق بسم الله الرحمن الرحیم – مالک الیوم الدین و ملک یوم الدین – ثابت ماندن جوهر قرآن مجید، و مصون ماندن آن از تحریف و تغییر با وجود اختلاف قراء در لحن و خواندن آن – کلام آیة الله حلی در اینکه قرآنی که فعلا به دست داریم مطابق با قرآن امیرالمۆمنین (علیه السلام) است – " ایاک نعبد و ایک نستعین" اثبات امر بین الامرین و نفی جبر و تفویض می کند – معنی اهدنا صراط المستقیم – جواب این سۆال: آیا دین اسلام صراط مستقیم نیست؟ - جواب سۆالی دیگر – ترجمه سوره قدر – تفسیر سوره توحید – یک حدیث بسیار شریف در تفسیر لفظ "صمد" کلام شیخ کلینی و تأویل فلسفی آخوند ملاصدرا – احکام رکوع سمع الله لمن حمده دعاست نه حمد و ثنا – احکام سجده نماز – به حوا الله تعالی و قوته اقوم و اقعد گفتن به قصد ورورد اشکال دارد و حذف کلمه تعالی از آن لازم است- قنوت و کلمات فرج: " لا اله الا الله الحلیم الکریم ..." – تشهد و واجبات و مستحبات آن – بحث در لفظ شریف صلوات، و تعیین آل محمد (صلی الله علیه و آله) – تسبیحات اربع، و استغفار – در کیفیت سلام های آخر نماز، و تعیین مخاطب – لزوم سعی در داشتن اخلاص و قرائت صحیح برای نمازگزار- اشعار منسوب به مجلسی، احکام وصول به سکون، وقف به حرکت- تعقیبات مشترکه، و مختصه نماز و معنی و آداب تعقیب- سه تکبیر گفتن در حال دست بلند کردن و روایت مفضل بن عمر از حضرت صادق (علیه السلام) و خدشه در مضمون روایت دیگری- مراجعت جعفر طیار در اوائل سال هفتم هجری مقارن با فتح قلعه خیبر بود، ولادت حضرت سید الشهداء (علیه السلام) در سال سوم یا چهارم هجرت – ولادت شاه عباس و وفات مقدس اردبیلی و نامه نگاری محقق مزبور به شاه عباس، و خدشه در امکان آن از لحاظ تاریخ- معنی "سلام" و تفسیر جمله: " اللهم انت اسلام..." – آیا آیة الکرسی تا " و هو العلی العظیم" است یا تا " هم فیها خالدون" – حسین چراغ هدایت و کشتی نجات است- اکسیر غم زدا یا دعای حضرت سید الشهداء (علیه السلام) و خواندنش بعد از نمازهای یومیه – تعقیب مخصوص هر یک از نمازهای یومیه – مستحب مۆکد بودن سجده شکر پس از اتمام نماز- کیفیت سجده شکر و ادعیه مربوط به آن – زیارت حضرت سید الشهداء (علیه السلام) از دور و کیفیت و آداب آن – در بیان بعضی ادعیه که خواندن آنها برای مسافر مستحب است – در احکام مخصوص زنان درباره نماز و مقدمات آن.

[h=1]«علی را از زبان علی» بشناسیم[/h] [h=3]10 کتاب خواندنی درباره حضرت امیرالمومنین(ع)[/h]

[h=2]موسسه کتابستان قم به تازگی یک بسته پیشنهادی که حاوی 10 کتاب خواندنی درباره امیرالمومنین علی (ع) است را معرفی کرده.[/h]

[h=2]قدیس[/h] رمان «قدیس»، نگاهی تاریخی به بُعد حکومت‌داری حضرت امیرالمومنین علی(ع) در 5 سال دوران خلافت آن حضرت است. این رمان در اصل روایتی است از زندگی کشیشی که دوست دارد کلکسیونر کتب و اسناد خطی باشد و در این کار اشتیاق فراوانی برای جمع‌آوری کتاب‌های خطی دارد. خیلی‌ها بر این باور هستند که همیشه عشق آدم را نجات می‌دهد و حالا ما در رمان با همین پدیده مواجه هستیم. عشق کشیش به کتب خطی، او را به مردی تاجیک می‌رساند که می‌خواهد کتابش را بفروشد. اما همیشه در مسائلی که ارزش مادی داشته باشد، شیطنت هم وجود دارد. مرد تاجیک توسط یک عده جنایتکار کشته می‌شود و خانه کشیش هم مورد سرقت قرار می‌گیرد. این آغاز ماجرایی است که در نهایت کشیش را به مطالعه سرگذشت حضرت امیر(ع) علاقه‌مند می‌کند.
کتاب «قدیس» اثری است به قلم ابراهیم حسن‌بیگی که نشر نیستان آن را منتشر نموده است.
[h=2]فروغ ولایت[/h] کتاب «فروغ ولایت» اثری از آیت‌الله شیخ جعفر سبحانی است که به سیره و روش حضرت امیر (ع) پرداخته است. نویسنده فرزانه، آیت‌الله جعفر سبحانی با تقسیم حیات نورانی حضرت أمیرالمومنین علیه السلام به پنج دوره، مهم ترین جریانات زندگی ایشان را ترسیم کرده است. این کتاب را موسسه امام صادق (ع) در 860 صفحه منتشر نموده است.
[h=2]علی از زبان علی[/h] حکایت زندگانی یک شخص آن زمان جذابیت پیدا می‌کند و شناخت از یک انسان فراتاریخ آن زمان واقعی‌تر بوده و به حقیقت نزدیک خواهد بود که از زبان خودش بیان شود. استاد شهیدی، که یکی از پژوهشگران معاصر تاریخ اسلام است، با آثار غنیّ و پرمحتوایی که در این زمینه از خود به جای گذاشته، توانسته به یکی از ماندگاران عصر تبدیل شود. این کتاب را انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی در 208 منتشر و روانه بازار کتاب نموده است.
[h=2]دانشنامه امام علی علیه‌السلام[/h] این اثر را پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی منتشر نموده، مجموعه‌ای کامل و بی نظیر برای محققان تاریخ و سیره أمیرالمومنین علیه‌السلام که در شش هزار صفحه و دوازده جلد، با همکاری مبرّزترین مورخان معاصر همچون آیت‌الله جوادی‌آملی، علامه عسکری، سیدجعفر مرتضی عاملی، استاد شهیدی، حجج اسلام دوانی، جعفریان، جاودان و ... زیر نظر حجت‌الاسلام علی‌اکبر رشاد تألیف شده است. نکته مهم اینکه این اثر صرفا جمع‌آوری مطالب تاریخی نیست، بلکه چینش موضوعات و نقل و تحلیل مباحث مربوطه، مبتنی بر دیدگاه‌های خاص تاریخی و اعتقادی شیعه است.

[h=2]امیرالمومنین علی‌ابن‌ابی‌طالب علیه‌السلام[/h] «اگر همه درختان قلم شوند، همه دریاها مرکّب، همه ملائک حسابگر و همه آدمیان نویسنده شوند، هرگز نخواهند توانست فضائل علی بن ابیطالب علیه السلام را شمارش کنند.» سخن، با این روایت ناب نبوی آغاز می‌شود. نویسنده که از عالمان دین است، این حدیث شریف را بر دیدگان خود قرار می‌دهد و در پی بیان قطره‌ای از دریای فضائل حضرت امیرالمومنین علیه‌اسلام بر می‌آید. کتاب «امیرالمومنین علی‌ابن‌ابی‌طالب علیه‌السلام» اثر احمد رحمانی همدانی است که نشر منیر آن را در 1040 صفحه منتشر نموده است.
[h=2]اصحاب امام علی علیه‌السلام[/h] کتاب «اصحاب امام علی علیه‌السلام» اثری است تحقیقی که سیداصغر ناظم‌زاده قمی آن را تالیف نموده و انتشارات بوستان کتاب قم آن را در 2 جلد منتشر نموده است. این که در دورانی از تاریخ، شخصیت بزرگی چون امیرالمومنین علیه‌السلام با یاری چه کسانی توانست برگ مهمی از تاریخ را رقم زده و نقطه عطفی ماندگار ایجاد کند، اهمیت موضوع این کتاب را روشن می‌سازد. همچنین علاوه بر اهمیت اصل موضوع، آنچه که این اثر را ارزشی مضاعف می‌بخشد، اینست که با دسته‌بندی اصحاب حضرت أمیرالمومنین علیه السلام ، یاران صدیق و وفادار حضرتش را از آنانکه پس از مدتی، به هردلیلی از یاری ایشان کناره گرفته و اینان را از اصحابی که بعدها در جرگه مخالفان حضرتش برآمدند نیز جدا کرده و جنبه‌های مختلف حیات فردی، اجتماعی و سیاسی هریک از آنها را تبیین می‌کند. نویسنده در این اثر با تأکید و توجه بسیار بر منابع کهن، شناسائی هزار و 110 نفر از اصحاب را هدف قرار داده است.
[h=2]امام علی (ع) در قرآن[/h] کتاب «امام علی (ع) در قرآن» اثر علامه سیدمرتضی عسگری که موسسه علامه عسگری آن را چاپ نموده است. کتاب حاضر در پاسخ به شبهات یکی از علمای بزرگ وهابی است. او که در کتاب خود مساله امامت ائمه علیهم‌السلام را مورد تشکیک قرار داده است این سوال را مطرح میآ‌‌کند که اگر امامت تا این اندازه در اسلام مهم است به چه دلیل در قرآن به نام اهل بیت تصریح نشدهآ‌ است. علامه عسگری در این کتاب به این شبهه اساسی با استفاده از آیات قرآن و احادیث مورد قبول اهل سنت پاسخی مستدل داده است و اثبات کرده که اصل امامت در آیات متعدد قرآن ذکر شده است و دلیل عدم تصریح به نام اهل بیت علیهم‌السلام در قرآن را بیان میآ‌‌کند.
[h=2]المراجعات[/h] علامه سیدعبدالحسین شرف‌الدین از شخصیت هایی است که در زمینه مباحث کلامی میان شیعه و اهل سنت شهرت بسیاری دارد و میان علمای شیعه جایگاه ویژه ‌ای دارد. کتاب «المراجعات» که موسسه چاپ و نشر بین‌الملل آن را منتشر نموده، حاصل نامه های دو عالم بزرگ شیعه و اهل سنت یعنی علامه شرف‌الدین و شیخ سلیم البشری المالکی رییس وقت داشگاه الازهر مصر است. محتوای نامه ها اختلاف اساسی میان دو مکتب یعنی در مساله امامت می باشد.
[h=2]خصائص الائمه علیهم‌السلام[/h] کتاب «خصائص الائمه علیهم‌السلام» تألیف سید رضى، عالم نامدار شیعه و تدوین کننده نهج البلاغه است. موضوع‏ کتاب، زندگى و سخنان امیرمومنان على علیه‌السلام‏ است.این کتاب براى تحقیق در زندگى حضرت على علیه‌السلام کتابى ارزشمند و قابل توجه است. نگارش این کتاب موجب گشت تا سید رضى تصمیم به جمع آورى کتاب شریف «نهج البلاغه» ‏بگیرد و همین هم سبب ناتمام ماندن کتاب حاضر شد، زیرا همان گونه که از نام کتاب روشن است سید رضى تصمیم داشت در این کتاب زندگانى تمام ائمه علیهم‌السلام را بیاورد اما به امام علی (ع) اکتفا نمود.
این کتاب را محمدعلی چلونگر علی‌بنائیان ترجمه انتشارات آستان قدس رضوی منتشر نموده است.
[h=2]امام علی (ع) و خوارج[/h] علامه سیدجعفر مرتضی عاملی بعنوان بزرگ مورّخ زمانه، دارای آثار تاریخی بسیاری است که در عصر حاضر، افقی نو فراروی خواننده قرار می‌دهد که مبتنی بر مبانی کلامی و روائی شیعه است. کتاب «امام علی (ع) و خوارج»، یکی از آثار ایشان است که به کالبد شکافی و جریان شناسی «خوارج» از گذشته تا به امروز می‌پردازد. این کتاب را محمد سپهری در 682 صفحه به فارسی ترجمه نموده است.

[h=1]پیوند اعضا و مرگ مغزی در آینه فقه[/h]

[h=2]کتاب «پیوند اعضا و مرگ مغزی در آینه فقه» نوشته حجت‌الاسلام سید محسن مرتضوی از سوی انتشارات نسیم رضوان مشهد منتشر شد.[/h]

مولف در این کتاب، به بررسی زوایا و ابعاد مختلف فقهی «پیوند اعضا» و «مرگ مغزی» و ریشه‌های روایی آن در منابع اصیل پرداخته است. وی ضمن استفاده از منابع و مصادر دست اول و معتبر فقهی و روایی، اقوال و ادله فقهای فریقین (متقدمین و متأخرین) را ذکر، و در پایان هر بحث نیز، به نظرات مراجع معظم تقلید اشاره کرده است.
وی در ابتدا به «مرگ مغزی» از دیدگاه فقهی پرداخته و دیدگاه فقها و دلایل ایشان را مورد بررسی قرار داده است و در ادامه نیز به موضوع «پیوند اعضا» پرداخته است.
نویسنده معتقد است یکی از مسائل نوپیدا و جدید در حوزه مباحث پزشکی که امروزه کاربرد فراوانی پیدا کرده ، مسئله «پیوند اعضا» است که بسیار مورد توجه دانش پزشکی جدید است .
وی عقیده دارد موضوع پیوند اعضا از منظر علم فقه با پرسش‌ها و مسائل زیادی روبرو است که شایسته است مورد کندوکاو بیشتر فقیهان و عالمان دینی قرار گیرد.
مولف ضمن استفاده از منابع دست اول و معتبر فقهی و روایی، اقوال و ادله فقهای فریقین (متقدمین و متأخرین) را درباره «پیوند اعضا» و «مرگ مغزی» ذکر، و در پایان هر بحث نیز به نظرات مراجع معظم تقلید اشاره کرده است.

[h=2]این کتاب در سه بخش و یک خاتمه تنظیم شده است:[/h] در بخش اول آن حکم تکلیفی قطع و پیوند اعضا به لحاظ عنوان اولی مطرح شده است که در آن در ضمن پنج فصل مباحثی همچون پیوند اعضای میت مسلمان، پیوند اعضای میت کافر، پیوند اعضای انسان زنده، قطع و پیوند عضو از بیمار مرگ مغزی و قطع و پیوند عضو از حیوانات و کاشت عضو مصنوعی مورد بحث قرار گرفته است.
حکم تکلیفی پیوند اعضا به لحاظ عنوان ثانوی بخش دوم این کتاب می‌باشد که درباره اقسام مختلف پیوند اعضا در هنگام ضرورت بحث شده است.
بخش سوم به احکام وضعی پیوند اعضا اختصاص یافته است که ضمن چهار فصل به مباحثی چون خرید و فروش اعضای بدن، طهارت و نجاست عضو پیوندی و نماز خواندن با آن، احکام دیه و وصیت به پیوند اعضا پس از مرگ می‌پردازد.
در خاتمه کتاب نیز، مسایلی چون پیوند اعضای تناسلی، پیوند عضو جدا شده در مقام اجرای حدود و قصاص، پیوند اعضای مسلمان به کافر و اعضای زن به مرد و پیوند اعضای انسان ناقص‌الخلقه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
«پیوند اعضا و مرگ مغزی در آینه فقه» دومین کتاب مولف در موضوع مسائل مستحدثه پزشکی است. اولین کتاب وی با عنوان «کالبد شکافی در آینه فقه» در آذرماه 1392 توسط انتشارات بوستان کتاب قم منتشر شده است.
کتاب «پیوند اعضا و مرگ مغزی در آینه فقه» به همت انتشارات نسیم رضوان مشهد در تیرماه 1393 با شمارگان 1000 نسخه و در قطع رقعی با 280 صفحه و به قیمت 9000 تومان روانه بازار كتاب شده است.

[h=1][/h]
تسنیم، یکی از تفاسیر ترتیبی قرآن کریم است که بر پایه ی اسلوب تفسیری علامه طباطبایی در تفسیر المیزان نگاشته شده و در شمار «تفاسیر قرآن به قرآن» جای دارد و تألیف آیت‌الله عبدالله جوادی آملی مفسر شیعه می باشد.
عنوان تسنیم، مأخوذ از آیه 27 سوره مطففین در قرآن و نام چشمه‌ای در بهشت است.


[/HR] [h=2]تسنیم، تفسیر قرآن کریم[/h] تفسیر تسنیم از تفاسیر شیعی قرآن به زبان فارسی، تألیف آیت‌الله عبدالله جوادی آملی است که بر پایه ی اسلوب تفسیری علامه طباطبایی در تفسیر المیزان نگاشته شده و در شمار «تفاسیر قرآن به قرآن» جای دارد.
روش مۆلف، ذکر آیه یا آیات مورد نظر و بررسی آنها طی چهار مرحله‌ است:
«گزیده تفسیر»، «تفسیر آیه»، «لطایف و اشارات» و «بحث روایی».
عنوان تسنیم، مأخوذ از آیه 27 سوره مطففین در قرآن و نام چشمه‌ای در بهشت است.
تسنیم، یکی از تفاسیر ترتیبی قرآن کریم است که «دهاق تسنیم» با خصیصه ای تازه و روشی نو، از ابداعات مفسر است که به خیل عظیم تفاسیر قرآنی پیوسته است. تاکنون 31 جلد از این تفسیر منتشر شده‌است.
به‌ گفته ی سر ویراستار این تفسیر، قرار است تفسیر 15 جزء نخست قرآن در 50 جلد منتشر و 15 جزء بعدی نیز در 30 جلد منتشر شود چرا که تبیین بسیاری از موضوعات تفسیری در 15 جزء نخست است و نیاز به تکرار آن‌ها در 15 جزء دوم را مرتفع می‌کند.
از آنجا که این تفسیر تشنگان چشمه توحید را با قدح های لبریز و پیاپی معرفتی خود سیراب می کند و شراب مشابه و اکل متشابه آن جنت عدن را به یاد می آورد، آن را دهاق تسنیم نامیده اند.

[h=2]معرفی اجمالی نویسنده:[/h] آیت الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 هـ.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند.
آیت الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد.
ایشان با ورود به مدرسه مروی ، به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند.

از گزیده فهرست این کتاب می‌توان به «راز بیان حلیت ذبیحه با نام خدا»، «کفایت ذکر هر نام خدا هنگام ذبح»، «گناه ظاهر و باطن»، «تلخ‌ترین جزای گنهکاران»، «پیامد پیروی از مشرکان»، «نورانی بودن مومن و ظلمانی بودن کافر»، «عذاب روحی و جسمی»، «ناآرامی قلب تا یافتن حق»، «دنیا ابزار فریب»، «رستگار نشدن ظالم» و «بی پایه بودن قرارداد مشرکان»، اشاره کرد

یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس موسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را برعهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیت الله عزیز الله طبرسی، میرزا مهدی محی الدین الهی قشمه ای، آیت الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمد حسین طباطبایی و ... اشاره کرد.
ایشان آثار و تالیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرارالصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...

[h=2]ساختاربندی کتاب:[/h] این تفسیر هم از نظر اسلوب و هم از نظر ساختار اصلی ، مشرب تفسیری المیزان را پی می گیرد اما تفاوت های چشمگیری در هر دو جهت آن مشاهده می شود:
الف) قالب های فقهی، کلامی، عرفانی، حکمی آن از قلب قرآنی بهره دارد و هرگز نه تنها محدوده های تنگ این علوم، وسعت دریای معارف آیات الهی را تحدید نکرده، بلکه خود از این تلزم فسیح وسعت یافته و صبغه قرآنی گرفته است.
ب) جامع نگری قرآن در همه عرصه های انسانی، حقیقت بارز دیگری است که در این تفسیر به گونه ای شفاف نمایانده شده است.
ج) یکی از ممیزه های اصلی این تفسیر تدوین و نگارش آن در زمان تحقق نظام اسلامی و آزادی دین است.
د) از خصایص ارزشمند این کتاب که می تواند از این رهگذر نیز تکمله ای بر المیزان محسوب شود این که طرح مباحث فقهی و تفسیر آیاتی که متضمن احکام و حدود الهی است در این تفسیر به صورت جامع و مبسوط مورد پردازش قرار گرفته است.

[h=2]شرح مختصر چند جلد از این تفسیر[/h] برای جلوگیری از اطاله کلام ، تنها به توضیح مختصری از بعضی قسمت های این تفسیر بسنده می کنیم:
جلد اول
جلد اول تفسیر تسنیم در دو بخش نگارش یافته ‌است که بخش نخست آن به شیوه تفسیری و مشرب مفسر به قلم خود ایشان می‌پردازد و بخش دوم سوره حمد را تفسیر می‌کند.
جلد دوم
جلد دوم تفسیر تسنیم، آیات 1 تا 29 سوره بقره را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و پس از معرفی ذلک الکتاب، به روشنی و وضوح قرآن و معارف و حکم آن می‌پردازد و سپس شاخصه‌های متقین را شمارش می‌کند و اوصاف مذموم منافقین را ذکر می‌کند.
جلد دهم
جلد دهم تفسیر تسنیم، آیات 196 تا 217 سوره بقره را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و در بردارنده مباحثی چون اهمیت حج، استقلال حج و عمره، ظرف زمانی حج، وقوف در مشعر و افاضه منا، یاد خدا با عنوان دعا، حج، سفر، یاد حق و... می‌باشد.
جلد شانزدهم
جلد شانزدهم تفسیر تسنیم، آیات 151 تا 200 سوره آل‌عمران را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد و در بردارنده مباحثی چون تسلط خداوند بر قلب ها، شرط نصرت الهی و پیروزی، تفاوت و تعدد عفو شدگان، مصداق مبتلایان به ظن جاهلی، نقش رحمت الهی در سیره پیامبر، شیطان ،عامل خواری، حیات برزخی شهید، براهین حرمت بخل، معنای اختلاف شب و روز و... می‌باشد.
جلد بیست و دوم
جلد بیست و دوم تفسیر تسنیم، آیات 4 تا 50 سوره مائده را مورد بحث، تبیین و تفسیر قرار می‌دهد.
جلد بیست و پنجم
جلد بیست و پنجم تفسیر تسنیم پیرامون تفسیر آیات 25 تا 73 سوره مباركه «انعام» است.
جلد بیست و هفتم
جلد بیست و هفتم تفسیر تسنیم، تفسیر سوره انعام از آیات 118 تا 165 است. از گزیده فهرست این کتاب می‌توان به «راز بیان حلیت ذبیحه با نام خدا»، «کفایت ذکر هر نام خدا هنگام ذبح»، «گناه ظاهر و باطن»، «تلخ‌ترین جزای گنهکاران»، «پیامد پیروی از مشرکان»، «نورانی بودن مومن و ظلمانی بودن کافر»، «عذاب روحی و جسمی»، «ناآرامی قلب تا یافتن حق»، «دنیا ابزار فریب»، «رستگار نشدن ظالم» و «بی پایه بودن قرارداد مشرکان»، اشاره کرد.
جلد بیست و نهم
جلد بیست و نهم تفسیر تسنیم، مربوط به تفسیر آیات 50 تا 126 سوره اعراف می‌باشد.

تفسیر تسنیم از تفاسیر شیعی قرآن به زبان فارسی، تألیف آیت‌الله عبدالله جوادی آملی است که بر پایهء اسلوب تفسیری علامه طباطبایی در تفسیر المیزان نگاشته شده و در شمار «تفاسیر قرآن به قرآن» جای دارد

جلد سی و یکم جلد سی و یکم تفسیر تسنیم آیات 172 تا 206 سوره اعراف را شامل می‌شود و از بخش‌های گوناگون آن می‌توان به «حکم غفلت»، «ویژ‌گی‌های راه فطرت»، «فرق میان علم شهودی، علم برهانی و علم قرآنی»، «شناسایی یمن و یسار»، «خطر دنیازدگی و هوی پرستی» و «ستم کردن گنهکار به خویشتن» اشاره کرد.

[h=2]ویژگی های کتاب[/h] 1. از نشانه های بارز این تفسیر گشودن ابواب سپهر معارف و اسرار الهی است که در قالب نکات و لطایف بدیع آورده شده است.
2. از خصایص زنده تفسیر تسنیم، تبیین مشرب های مختلف تفسیری اعم از کلامی، حکمی، عرفانی و نظایر آن است.
3. از نکات برجسته این تفسیر ، تبیین جایگاه هر یک از ثقل اکبر (قرآن) و ثقل اصغر (روایات) و نحوه ارتباط آن دو با یکدیگر در تفسیر قرآن است.
4. از برجستگی های آموزنده این تفسیر ، روش اخلاقی طرح مباحث آن است.
5. از جمله امتیازات شایسته این تفسیر آن است که اگر چه این کتاب محصول تراوشات اندیشه بلند و افکار ناب مولف حکیم آن است ، لیکن از این جهت که غالب مباحث آن در حوزه های درسی در جمع وسیعی از فضلای سخت کوش حوزه بوده است ، از اتقان علمی ویژه برخوردار است و قابلیت های فراوانی را در خود فراهم آورده تا بتواند پاسخگویی نظرات، شبهات و سوالات مختلف باشد.

[h=1]11 کتاب دینی برای کودکان و نوجوانان[/h]

[h=2]11 عنوان کتاب با موضوع دینی و قرآنی برای کودکان و نوجوانان در ذیل معرفی شده است که «باغ گل امام علی(ع)»، جلد ششم رمان «پیامبر(ص)» و «باغ سبز نماز» برخی عناوین آن را تشکیل می‌دهد.[/h]

[h=2]«بانوی بی‌نشان»[/h] کتاب «بانوی بی‌نشان»، نوشته حجت‌الاسلام قطبی، برای گروه سنی کودک و نوجوان نوشته شده و انتشارات بهار دل‌ها آن را در روانه بازار نشر کرده است. موضوع این کتاب به حضرت زهرا(س) اختصاص دارد و به معرفی چگونگی الگوبرداری عملی از حضرت زهرا(س) پرداخته و 40 داستان از زندگانی آن حضرت آورده است.
[h=2]«باغ گل امام علی(ع)»[/h] کتاب «باغ گل امام علی(ع)»، شامل چهل حدیث از امام علی(ع) برای کودکان و نوجوانان است و حجت‌الاسلام سیدمحمد مهاجرانی آن را تدوین و انتشارات بهار دل‌ها به چاپ رسانده و با قیمت 3500 تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است.
[h=2]«باغ سبز نماز»[/h] کتاب «باغ سبز نماز»، انتشارات جمال در راستای آشنایی کودکان با نماز با زبان شعر و تصویر و توسط حجت‌الاسلام سیدمحمد مهاجرانی به نگارش درآمده است. برای آموزش نماز به کودکان و آشنا کردن آنها با قسمت‌های گوناگون آن، شیوه‌های جدیدی را باید به کار گرفت.
[h=2]رمان «پیامبر(ص)»[/h] جلد ششم رمان «پیامبر(ص)» به قلم نقی سلیمانی نوشته شده و انتشارات به‌نشر آستان قدس رضوی آن را منتشر کرده است. این اثر از مجموعه 14 جلدی رمان «پیامبر اکرم(ص)» بوده و برای گروه سنی «ج» تعریف شده است و داستان‌هایی از زندگانی پیامبر اکرم (ص) و معصومین(ع) را در بر می‌گیرد. جلد هفتم این اثر که به میانسالی پیامبر(ص) اختصاص یافته به‌زودی توسط به‌نشر منتشر می‌شود.
[h=2]«داستان کودکان ماه»[/h] کتاب «داستان کودکان ماه»، نوشته جمال‌الدین اکرمی و تصویر‌گری مهکامه شعبانی است که از سوی انتشارات آستان قدس رضوی در شمارگان 3300 نسخه و قیمت 15هزار ریال منتشر شده است.
در بخشی از این اثر آمده است: «بچه‌هایی هستند که دلشان می‌خواهد ستاره‌های آسمان را بچینند و به آن‌هایی که دوست دارند، هدیه بدهند. بچه‌هایی هستند که آرزو دارند رویاهایشان را با دیگران قسمت کنند. بچه‌هایی هستند که برای دوری ازرنج‌هایشان، خواب رفتن به ماه می‌بینند و «کودکان ماه» داستان این بچه‌هاست.»
[h=2]«قصه‌های عاشورایی»[/h] کتاب «قصه‌های عاشورایی» به همت انتشارات قدیانی(کتاب‌های بنفشه) منتشر شده و شامل مجموعه 10 جلدی و نوشته فریبا کلهر است و سید حسام‌الدین طباطبایی تصویرگری آن را انجام داده است.
نویسنده هر یک از داستان‌ها را برای گروه سنی «ب» و «ج» بر اساس یکی از شخصیت‌های مهم و تأثیرگذار عاشورا نوشته است. نخستین جلد این مجموعه با زندگی امام حسین(ع) آغاز شده و دهمین مجلد نیز به روایت زندگی امام سجاد(ع) پرداخته شده.
[h=2]«اسرار آفرینش»[/h] کتاب «اسرار آفرینش» نوشته هارون یحیی و ترجمه علیرضا عیاری است و ازسوی انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان روانه بازار نشر شده است. این کتاب با استفاده از آیات قرآن مجید و تأثیر این آیات بر علوم مدرن، بر آن‌ است تا راه‌های خود‌شناسی را برای نوجوانان تشریح کند. این اثر تمام رنگی در شمارگان 1500 نسخه و قیمت 3800 تومان در قطع وزیری از سوی انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر شده است.
[h=2]«صبح زیبا»[/h] مجموعه شعر «صبح زیبا» سروده علیرضا آقابالایی است که مهدیه حاج ابوالحسن آن را تصویرگری کرده و از سوی انتشارات شکوفه برای گروه سنی نوجوان روانه بازار کتاب شده است. این اثر با شمارگان 1100 نسخه و قیمت سه هزار تومان از سوی انتشارات شکوفه عرضه شده است.
با توجه به اینکه موضوعات شعرها بیشتر از طبیعت و دنیای نوجوانان الهام گرفته است، شعرهای «من می‌توانم»، «غروب»، «دریا»، «کویر»، «شب»، «رنگ‌باغ» و «صبح زیبا» برخی از عناوین این مجموعه را تشکیل می‌دهد.
[h=2]«لبخندهای ماه»[/h] کتاب «لبخندهای ماه» اثر مرتضی دانشمند با تصویرگری شیوا ضیایی از سوی انتشارات سروش با شمارگان یک هزار نسخه، در 20 صفحه و به قیمت 25 هزار ریال روانه بازارکتاب شده است. این کتاب مجموعه‌ای از گفتارها و رفتارهای حضرت محمد(ص) را شامل می‌شود. این اثر با زبان و بیانی ساده، شوخی‌های پیامبر(ص) را برای کودکان به تصویر کشیده است.
«آقای گل‌ نشان»، «پیرزن‌ها جوان می‌شوند»، «آقای دو گوشان»، «چه کسی این مرد را می‌خرد؟»، «مرد چشم سفید»، «بار حلیم» و «خوردن با یک طرف دهان» عنوان‌های این مجموعه را تشکیل می‌دهند.
[h=2]«من بچه شیعه هستم»[/h] کتاب «من بچه شیعه هستم» سروده سیدمحمدهادی صدرالحفاظی با تصویرگری محمدرضا هادوی به چاپ هجدهم رسیده است.
در معرفی این کتاب عنوان شده است: ««من بچه شیعه هستم» در جهت معرفی چهارده‌ معصوم علیهم‌السلام به زبانی کودکانه و مطابق با معیارهای اصیل شیعه تنظیم شده است.»
این کتاب با شمارگان 5000 نسخه و قیمت 1450 تومان از سوی انتشارات تیمورزاده و نشر طیب به چاپ رسیده است. دو لوح فشرده صوتی و تصویری نیز با این کتاب قابل عرضه است.
[h=2]«همگام با غدیر»[/h] این کتاب تألیف جمعی از نویسندگان با تصویرگری محمدرضا هادوی از سوی انتشارات تیمورزاده و نشر طبیب به چاپ هفتم رسیده است.
این کتاب با شمارگان 6000 نسخه و قیمت 1250 تومان عرضه شده است.
«زیباترین داستان تاریخ»، «درس غدیر»، «سنگ آسمانی» و «این غدیر... این پیامبر...» از جمله بخش‌های این کتاب هستند.

[h=1]رابطه عبد و مولا[/h]

[h=2]معرفی و نگاهی مختصر به دو کتاب «قرآن و زن» و «نگاهی به رابطه عبد و مولا».[/h]

[h=2]«قرآن و زن»[/h] موضوع جایگاه زن در جامعه از نگاه اسلام و تفاوت‌های میان زن و مرد همواره از بحث‏‌های مهم و مورد توجه است؛ از آن حیث که برخی تحت تاثیر تفاسیر مختلف از آیات مرتبط با این موضوع در قرآن معتقدند که آیات قرآن همواره سوگیری‌های مردانه دارند و زن موجودی درجه دوم و تحت اراده مرد است. اما آمنه ودود در کتاب «قرآن و زن» تلاش کرده است نشان دهد که از نگاه قرآن، مرد ذاتا ترجیحی بر زن ندارد.
آمنه ودود، مولف آمریکایی کتاب «قرآن و زن» که خود در بیست‌سالگی به اسلام گرویده در این کتاب کوشیده تا از طریق بازخوانی متن قرآن مطابق با فهم و انتظارات زنان در دنیای جدید به تفسیری نو از برخی مفاهیم و احکام اسلامی درباره زنان دست یابد زیرا به زعم او بی‌عدالتی در مواجهه با زن در تاریخ سنت اسلامی، نشات گرفته از این واقعیت است که زنان سهمی در فهم و تفسیر قرآن نداشته‏‌اند و در نتیجه، همه مفاهیم و احکام اسلامی برآمده از قرآن مطابق با نیازها و دغدغه‏‌های مردان شکل گرفته است.
ودود پژوهش درباره قرآن و زن را از سال 1986 آغاز کرد؛ در روزگاری که به گفته خودش از اهمیت قرائتی تماما زنانه از قرآن غافل بوده و نمی‏‌دانسته که چطور می‏‌شود چنین قرائتی را ارائه کرد. از این‌رو یکی از اهداف او در این پژوهش به دست دادن معیاری مشخص برای ارزیابی این است که وضعیت موجود زنان در فرهنگ مسلمانان تا چه حد بیانگر جایگاه زن در جامعه از نگاه اسلام می‌تواند باشد.
«چرا این کتاب در بررسی موضوع جنسیت فقط متمرکز بر قرآن است و نقش سنت در این بین چه می‏‌شود؟»
این سوالی است که به گفته ودود همواره توسط مسلمانان بارها از او پرسیده شده و وی دو پاسخ صریح برای آن دارد و عنوان می‌کند: «یکی این که این کتاب ... درباره زن در اسلام نیست بلکه دقیقا درباره همان چیزی است که در عنوانش آمده است، یعنی قرآن و زن به عنوان یک مفهوم. اگر چه این کتاب بخشی از یک دغدغه مهم‏تر درباره فهم اسلام و زن است، اما از میان نظام‏‌های فکری در اندیشه اسلامی بر نظامی خردگرایانه تاکید دارد. پیش از آن که دو ویژگی زن و جنسیت با هم درآمیزند و تصویر کاملی را به دست دهند، هریک از این دو باید جداگانه توضیح داده شوند. از این رو برای بررسی موضوع زن و جنسیت، تمرکز خود را روی قرآن محدود می‏‌کنیم تا به کارایی مطلوب دست یابیم.»
و پاسخ دوم که به تعبیر نویسنده مناقشه‌انگیزتر است این است که «با این که من نقش پیامبر را هم در مورد وحی، آن گونه که در اسلام فهم می‌شود، و هم درشکل‌گیری فقه و قوانین اسلامی بر پایه سنت پیامبر یا رفتار معیارین او، می‌پذیرم، برای قرآن اهمیت بیشتری قائلم؛ و این با فهم متعارف از مصونیت قرآن در مقایسه با تعارضات و اختلافات تاریخی درباره منابع حدیثی سازگار است. به‌علاوه، من هرگز نمی‏‌پذیرم که برابری میان زن و مرد که در قرآن دیده می‌شود از جانب پیامبر [ص] نسخ شده باشد. اگر چنین تعارضی وجود داشته باشد، من جانب قرآن را می‏‌گیرم.»
ودود برای تالیف این کتاب از ترجمه «محمد مارمادوک پیکتال» و در چند مورد از ترجمه «یوسف علی» از قرآن استفاده کرده، هر چند اعتراف می‌کند که در مواردی خود دست به تغییراتی جزئی در ترجمه زده است. کتاب در فصل اول مروری است بر برخی مسائلی که لازمه تحلیلی مشروط از خلقت انسان است. نویسنده درفصل دوم نگاهی به نقش‏‌های مختلفی که بعضی ازشخصیت‌های مهم زن در قرآن داشته‏‌اند، دارد. او ضمن این فصل تاثیر این نقش‏‌ها را بر تلقی از نقش‌‏ها و عملکردهای «مناسب» زنان درجوامع اسلامی تحلیل کرده است و طی آن اشارات جامعه شناختی قرآن به زن عرضه شده است. در فصل سوم کتاب میان تاکید قرآن بر مساوات و برابری به هنگام گفت‌وگو درباره آخرت و هدف کلی آن که همان انصاف و عدالت است، ارتباط برقرار شده است. و بالاخره مولف درفصل چهارم تحلیلی فلسفی از جنسیت ارائه می‌‏کند تا از این طریق توان بالقوه قرآن را در غلبه بر ساده‌انگاری بیش ازحد تفاسیر سنتی که استعداد زن را سرکوب کرده‌‏اند را نشان دهد.
کتاب «قرآن و زن؛ بازخوانی متن مقدس از منظر یک زن» برای نخستین باردرسال 1393 توسط موسسه انتشارات حکمت با ترجمه اعظم پویازاده و معصومه آگاهی در هزار نسخه به بهای 12 هزار تومان روانه بازار شده است.‎‎‎‎
[h=2]نگاهی به رابطه عبد و مولا[/h] کتاب «نگاهی به رابطه عبد و مولا» تألیف حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا پناهیان از سوی انتشارات بیان معنوی منتشر و روانه بازار نشر شد.
‌ کتاب «نگاهی به رابطه عبد و مولا» عنوان ششمین و جدیدترین اثر مکتوب حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا پناهیان است.
این کتاب دارای هفت فصل «درک رابطه عبد با مولا، ثمره معرفت نفس»، «برخی آثار رابطه عبد با مولا»، «رشد رابطه عبد و مولا در گرو (امر و اطاعت)»، «عبدپروری مولا»، «چند راهکار دیگر برای رشد رابطه عبد و مولا»، «شرایط عبودیت در حدیث (عنوان بصری)» و «فهرست‌ها» است.
کتاب «نگاهی به رابطه عبد و مولا» به برخی سوالات نظیر «کدام معرفت و شناخت نسبت به نفس است که زمینه‌ساز شناخت خدا می‌شود؟»، «انسان زمانی که برای اربابش می‌دود بهتر می‌دود یا زمانی که برای خودش می‌دود؟»، «ارتباط با خدا چگونه برقرار می‌شود؟»، «مهمترین جلوه محبت مولا به عبد چیست؟»، «اولین راه برای اینکه حسّ پرستش در وجود انسان زنده شود چیست؟»، «ابهام چگونه عبد را تربیت می‌کند؟»، «چرا باید از هفت سالگی بچه‌ام را به نماز دعوت کنم، در حالی که هنوز خودش نمی‌تواند بفهمد و انتخاب کند؟»، «رابطه با مولا یعنی چه؟ یک عبد چگونه می‌تواند با مولای خود رابطه داشته باشد؟»، «اگر عبد با مولا رابطه داشته باشد یعنی چه حسی دارد؟» و«چرا امیرالمومنین(ع) این‌قدر در مناجات خودش از «جهنم» با خدا سخن می‌گفت؟»، پاسخ داده است.
در پشت جلد این کتاب آمده است:
سال‌های پیش یک روز به همراه بچه کوچکم از خانه بیرون آمدیم. چون این بچه مدتی بود بیرون نیامده بود، انگار همه چیز برایش تازگی داشت و مشغول تماشای اطراف بود و در همین حال دست خودش را در هوا چرخاند تا دست مرا بگیرد.
چون همه چیز برایش تازگی داشت، نمی‌خواست چشم از آنها بردارد. ولی دستش را هم مدام به دنبال دست من می‌چرخاند تا طبق معمول دست مرا بگیرد. کمی دستم را عقب کشیدم تا ببینم چکار می‌کند. بعد از مدتی، با کمی نگرانی برگشت نگاه کرد و جای دستم را پیدا کرد و دستش را به دستم رساند و باز مشغول تماشا شد. در آن لحظه خیلی از خدا خجالت کشیدم. گفتم من که وابستگی و احتیاجاتم به خدا از این بچه خیلی بیشتر است، ای کاش من هم هر روز صبح که از خانه بیرون می‌آمدم دستم را می‌گرداندم تا دستم را به خدا بدهم، بعد مشغول تماشا بشوم.
انتشارات «بیان معنوی» کتاب «نگاهی به رابطه عبد و مولا» تألیف حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا پناهیان را در 259 صفحه و با قیمت 7500 منتشر و روانه بازار نشر کرده است.

[h=1]تفسیر موضوعی با گرایش کاملاً عرفانی[/h]

تفسیر موضوعی قرآن مجید که با گرایش کاملاً عرفانی نوشته شده، سبک تفسیرى آن بر مبناى قرآن به قرآن است و در عین حال براى تتمیم و تکمیل هر بحث از روایات معصومان نیز استفاده شده است. و سرشار از معارف اسلامی به شیوه عرفان حقیقى است. که توسط عبدالله جوادی آملی فیلسوف، مفسر قرآن، و یکی از مراجع تقلید شیعه ایرانی نوشته شده است.


[/HR] [h=2]تفسیر موضوعی قرآن مجید[/h] این تفسیر همان طور که از نام آن پیداست به صورت موضوعی و به زبان فارسی توسط مفسر معاصر شیعه حضرت آیت الله عبدالله جوادی آملی تنظیم شده است و تاکنون 17 جلد از آن نشر یافته است و محصول گفتارهای تفسیری از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران است که از سال 1360 شروع شده و پس از آن از نوار پیاده شده و به طبع رسیده است. مباحث هر جلد متفاوت با دیگر جلدها است.

[h=2]زندگینامه نویسنده[/h] آیت الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 هـ.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیت اله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد.
ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند.
یکی از خدمات فرهنگی ایشان تاسیس موسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را برعهده دارند.

در این جلد مباحث فطرت از منظر قرآن، راه های شکوفایی و رشد فطرت، راه های از بین بردن موانع رشد فطرت و تبیین فطرت از اره محبت در اختیار علاقه مندان به معارف قرآنی قرار گرفته است

[h=2]ساختار بندی کتاب[/h] مفسر در آغاز جلد نخست، مقدمه ای مبسوط در عظمت قرآن به نگارش درآورده و وعده بحث درباره اصل تفسیر، تفسیر قرآن به قرآن و تفسیر موضوعی را به نوشتار دیگر احاطه داده است.
ترتیب مباحث هر جلد به شرح زیر می باشد:
1- جلد اول: قرآن در قرآن: این جلد در فصول 5 گانه خود به مباحث حقیقت قرآن، اعجاز قرآن، رسالت قرآن و جاودانگی قرآن و فهم قرآن می پردازد، در حقیقت این جلد در معرفی و شناخت قرآن است.
2- جلد دوم: توحید در قرآن: در این جلد پس از طرح مباحث کلی توحید در سه بخش و طی فصول متعدد مباحث قرآن و راه های شناخت و براهین توحیدی قرآن، مراتب توحید، موحدان در قرآن و... را مورد ملامت قرار می دهد.
3- جلد سوم: وحی و نبوت در قرآن: مقدمه مشتمل بر مباحث ضرورت نبوت و راه های شناخت نبوت است و کتاب شامل سه بخش به شرح زیر می باشد:
1. بخش اول: وحی 2. بخش دوم: نبوت عام 3. بخش سوم: نبوت خاص
4- جلد چهارم و پنجم: معاد در قرآن: این جلد شامل 12 بخش به شرح زیر است:
1. بخش اول: یاد معاد 2. بخش دوم: دنیا و آخرت 3. بخش سوم: منکران معاد 4. بخش چهارم: امکان معاد 5. بخش پنجم: ضرورت وقوع معاد 6. بخش ششم: مرگ و قبر و برزخ 7. بخش هفتم: شهید و شهادت 8. بخش هشتم: نشانه های قیامت 9. بخش نهم: نام ها و حوادث قیامت 10. بخش دهم: سوال در قیامت 11. بخش یازدهم: گواهان رستاخیز 12. بخش دوازدهم: نامه اعمال
5- جلد ششم و هفتم: سیره پیامبران در قرآن: این جلد شامل 10 بخش به شرح زیر است:
1. بخش اول: سیره مشترک پیامبران 2. بخش دوم: سیره حضرت آدم 3. بخش سوم: سیره حضرت ادریس 4. بخش چهارم: سیره حضرت نوح 5. بخش پنجم: سیره حضرت هود 6. بخش ششم: سیره حضرت صالح 7. بخش هفتم: سیره حضرت ابراهیم 8. بخش هشتم: سیره حضرت لوط 9. بخش نهم: سیره حضرت اسحاق 10. بخش دهم: سیره حضرت یعقوب
6- جلد هشتم و نهم: سیره رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) در قرآن: شامل یک مقدمه و 4 بخش به شرح زیر است:
مقدمه: اصل ثابت و حاکم بر جهان هستی
1. بخش اول: شاخصه های برتری رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) بر پیامبران
2. بخش دوم: احتجاج های توحیدی رسول اکرم (صلی الله علیه و آله)
3. بخش سوم: سیره توحیدی و شئون رسول اکرم (صلی الله علیه و آله)
4. بخش چهارم: سیره رسالتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)
7- جلد دهم: مبادی اخلاق در قرآن: این کتاب عهده دار تبیین برخی از مبادی اخلاق از منظر وحی است و در بخش یکم از رابطه جهان بینی و اخلاق و در بخش دوم از رابطه انسان و اخلاق و در بخش سوم درباره اهمیت و آثار اخلاق بحث می کند. بخش پایانی کتاب نیز عنایت علمی و عملی فرزانگان بشری به اخلاق را مورد ارزیابی قرار می دهد.
8- جلد یازدهم: مراحل اخلاق در قرآن: این جلد شامل سه بخش به شرح زیر است:
1. بخش اول: موانع نظری و عملی سیر و سلوک
2. بخش دوم: مراحل مانع زدایی از سیر و سلوک
3. بخش سوم: مقامات عارفان و مراحل سیر و سلوک
9- جلد دوازدهم: فطرت در قرآن: در این جلد مباحث فطرت از منظر قرآن، راه های شکوفایی و رشد فطرت، راه های از بین بردن موانع رشد فطرت و تبیین فطرت از اره محبت در اختیار علاقه مندان به معارف قرآنی قرار گرفته است.
10- جلد سیزدهم: معرفت شناسی در قرآن: استاد جوادی آملی محور مغفول (معلم و عامل معرفت) را به طور محوری و اصل، در عین پرداختن به سایر محور های مطالعاتی در حوزه معرفت شناسی تبیین نموده است.

این تفسیر همان طور که از نام آن پیداست به صورت موضوعی و به زبان فارسی توسط مفسر معاصر شیعه حضرت آیت الله عبدالله جوادی آملی تنظیم شده است و تاکنون 17 جلد از آن نشر یافته است و محصول گفتارهای تفسیری از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران است که از سال 1360 شروع شده و پس از آن از نوار پیاده شده و به طبع رسیده است

11- جلد چهاردهم: صورت و سیرت انسان در قرآن: بخش اول: صورت آدمی در کتاب الهی (مبادی سه گانه انسان در قرآن)، بخش دوم: سیرت الهی انسان در قرآن کریم.
12- جلد پانزدهم: حیات حقیقی انسان در قرآن: بخش اول: ترسم نهایی انسان بر اساس حکمت نظری و عملی قرآن، بخش دوم: سیری کوتاه در برخی از نظرات انسان شناختی.
13- جلد شانزدهم: هدایت در قرآن: بخش اول: کلیاتی درباره هدایت، بخش دوم: منشا و مظاهر هدایت خداوند، بخش سوم: انواع رسالت ها و هدایت های قرآن، بخش چهارم: راهیابی انسان به هدایت قرآن، بخش پنجم: مبدا و مظاهر ضلالت و راه گریز از آن.
14- جلد هفدهم: جامعه در قرآن: این جلد در شش بخش که هر یک مشتمل بر چندین فصل است زیربنای شکل گیری جامعه اسلامی و الهی را مورد بررسی قرار داده و به واکاوی گوشه هایی از فرهنگ اصیل دینی آنگونه که باید باشد پرداخته است.
این تفسیر در سال 1363 توسط مرکز نشر فرهنگی رجاء به چاپ رسیده و منتشر گردیده است و همچنین با نظم بهتری توسط دارالصفوه بیروت ترجمه شده و سپس چاپ گردیده است. این کتاب توسط ناشرین متفاوت در سالهای مختلف به چاپ رسیده است.

[h=1][/h]

[h=2]معرفی مختصر کتابهای «میزان شناخت قرآن» و «شناخت شناسی از دیدگاه قرآن و حدیث».[/h]

[h=2]«میزان شناخت قرآن»[/h] کتاب «میزان شناخت قرآن» برگرفته از آثار حضرت آیت‌الله جوادی آملی از سوی مرکز بین‌المللی نشر اسراء منتشر و روانه بازار نشر شده است.
این کتاب دربردارنده سه فصل «شناخت‌نامه قرآن در قرآن»، «اوصاف عام و ویژگی‌های خاص قرآن در قرآن درآمد» و «رسالت‌های قرآن در حوزه هدایت‌گری» و بخش‌هایی همچون «قرآن در لغت و اصطلاح»، «مفهوم لغوى وحى»، «معناى قرآنى وحى»، «وحى مستقىم و بى‌واسطه»، «وحى از پشت حجاب»، «مبدأ نزول قرآن»،‌«قیومیت و ربوبیت الهى»، «تعلیم و کرامت الهى» و «نزول دفعى و تدریجی قرآن» است.
در بخشی از کتاب «میزان شناخت قرآن» درباره «حقانیت وحی قرآنی» می‌خوانیم: کسى که در آیات قرآن تأمل، تدبّر و خردورزى داشته باشد، به گوشه‏اى از اسرار وحى الهى آشنا می‌شود، زیرا قرآن، کلام خداوند است و سخن الهى نیز، وحى اوست. او معلمى است که به وسیله وحى با انسان سخن می‌گوید و سراسر جهان هستى و بشر، متعلّم و مستمع کلام الهى‏ هستند.
خداى سبحان درباره نزول قرآن کریم می‌فرماید که از آغاز تا پایان حق است، زیرا قرآن کریم را هم به حق فرو فرستاد و هم در طول راه و هنگام نزول بر قلب مطهّر حضرت رسول (ص) همراه حق بوده و هرگز بیگانه‏‌اى در آن راه نیافته است: (و بِالحَقِّ اَنزَلنـٰهُ و بِالحَقِّ نَزَل).
بر اساس آیات، آورنده قرآن کریم، جبرئیل امین و گیرنده وحى، قلب معصوم نبوی است و فرشته‏‌هاى امین وحى نیز، این امانت الهى در آسمان را هماهنگ با واقع دریافت می‌کنند و آن را به امین الله در زمین می‌رسانند. خداى والا در این باره مى‌فرماید: قرآن را روح الامین به قلب تو نازل کرد، تا از بیم‌دهندگان باشى:
(نَزَلَ بِهِ الرّوحُ الاَمین * عَلىٰ قَلبِکَ لِتَـکونَ مِنَ المُنذِرین).
اگر فرشته الهى، وحى را حفظ نمی‌کرد و مانع تهاجم بیگانه نمی‌شد، «روح امین» نام نمی‌گرفت. نه تنها پیک وحى، امین است، بلکه دیگر فرشتگان دست‏‌اندرکار نیز، «سفیران بزرگوار» نامیده شده‏‌اند، چنان ‌که قرآن کریم مى‌فرماید: قرآن، وسیله یادآورى و به دست سفیرانى گرامى و نیکوکار است: (کَلّا اِنَّها تَذکِرَة... * بِاَیدى سَفَرَة * کِرامٍ بَـرَرَة). کرامت و نیکوکارى آنان، نشان امانت‌دارى‌شان است. آنان می‌گویند که ما جز به دستور پروردگار تو فرود نمی‌آییم: (و ما نَـتَنَزَّلُ اِلّا بِاَمرِ رَبِّک). رسول خدا هم که امین وحى الهى است، مطابق با واقع آن را می‌گیرد و حفظ می‌کند و بى‌ کم و کاست، به مردم مى‌رساند.
گفتنى است، قلب مبارک رسول اکرم (ص) نقطه پایانى وحى قرآنى نیست، بلکه این پیام الهى، در سیر ابلاغ خود، از قلب رسول امین (ص) تا لب‌هاى مطهر آن حضرت و از آنجا تا گوش امت اسلامى و شنوندگان آیات، همچنان وحى الهى است که در امت اسلامى و شنوندگان آیات، همچنان وحى الهى است که در مسیر تنزّل از مبدأ متعالى تا گوش امت اسلامى، به وسیله فرشتگان محافظ و مراقب و معصومى حراست مى‌شود، تا شیاطین به آن راه نیافته و از تحریف و هر گونه کاهش یا افزایش و آسیبِ عیب و نقص، مصون و محفوظ بماند، چنا‌نكه خداى والا مى‌فرماید: این قرآن، گفتار و سخن فرستاده بزرگوارى است. او توانمندى است که نزد خداوندِ صاحب عرش، مقام و جایگاه والایى دارد و در میان فرشتگان آسمانى، فرماندهى مطاع و امین است: (اِنَّهُ لَقَولُ رَسولٍ کَریم * ذى قُوَّةٍ عِندَ ذِى العَرشِ مَکین * مُطاعٍ ثَمَّ اَمین). در آیه دیگرى نیز آمده است: خداوند، داناى غیب است و کسى را بر اسرار غیبى خود آگاه نمی‌کند، مگر فرستاده برگزیده خود را که از پیش رو و پشت سر او نگهبانانى (از فرشتگان محافظ) روانه می‌کند: (عـٰلِمُ الغَیبِ فَلا یُظهِرُ عَلىٰ غَیبِهِ اَحَدا * اِلّا مَنِ ارتَضىٰ مِن رَسولٍ فَاِنَّهُ یَسلُکُ مِن بَینِ یَدَیهِ و مِن خَلفِهِ رَصَدا).
[h=2]«شناخت شناسی از دیدگاه قرآن و حدیث»[/h] کتاب «شناخت شناسی از دیدگاه قرآن و حدیث» تألیف «سیدکاظم ارفع» از سوی نشر ذکر منتشر و روانه بازار نشر شد.
کتاب «شناخت شناسی از دیدگاه قرآن و حدیث»، مشتمل بر 66 نوع شناخت نسبت به اعتقادات و اخلاقیات و جهان و موجودات در آن و آداب و رسوم صحیح و منطقی است و اشاره‌ای به عالم پس از مرگ و مسائل مربوط به آن دارد.
از جمله این بخش‌ها می‌توان به «خداشناسی»، «معادشناسی»، «جن‌شناسی»، «روان‌شناسی»، «گناه‌شناسی»، «عقل‌شناسی»، «توهم و خیال‌شناسی»، «واقع‌گرایی‌شناسی»، «التقاتی‌گری و بدعت‌شناسی»، «رجعت‌شناسی»، «شفاعت‌شناسی»، «شیطان‌شناسی»، «قضاوت و قاضی‌شناسی»، «قمارشناسی»، «اقتصاد سالم‌شناسی» و «سنت‌شناسی»، اشاره کرد.
در کتاب «شناخت شناسی از دیدگاه قرآن و حدیث» درباره «شیعه‌شناسی»، آمده است: امیرالمومنین علی علیه‌السلام فرمود: به خدا سوگند که، شیعیان من مردمانی بردبارند و خدا و دین او را می‌شناسند، از خدا اطاعت می‌کنند و فرمانش را می‌برند، به واسطه محبت او ره یافته‌اند، تشنه عبادتند، معتکف دیرِ زهدند، از شب زنده‌داری رنگ‌شان زرد است، بر اثر گریه چشمانشان کم سو و آبریزان است، لبانشان بر اثر ذکر گفتن خشکیده، شکم‌هایشان از گرسنگی به پشت چسبیده است. ربانیت و خداپرستی در رخسارشان معلوم است و پارسایی و خداترسی در سیمایشان، چراغ‌های هر تاریکی و ظلمتی هستند، اگر در محفلی حاضر باشند کسی آنها را نمی‌شناسد و اگر نباشند کسی جویای آنان نمی‌شود، ایشان شیعیان پاک و برادران ارجمند من هستند، وه که چه شوقی به آنان دارم!
در بخشی از پشت جلد این کتاب می‌خوانیم: سیرتکامل نظام آفرینش و نقش قرآن و حدیث در سرنوشت انسان چنین اقتضا می‌کند که هر کس به تناسب رشد خود و دوره‌ای که در آن زندگی می‌کند با وظایف و مسئولیت‌هایی که متوجه وی می‌گردد به خوبی آشنایی و شناخت پیدا کند تا ضمن دستیابی خود به تکامل به سعادت جامعه و اطرافیان و دوستان نیز یاری رساند.
جوانان عزیز باید هوشیار باشند و بدانند دیگر جای هیچ عذر و بهانه‌ای نیست تا بگویند عصر ما عصری بود که نمی‌توانستیم شناخت درستی از اسلام داشته باشیم تا ایمان و شأن دینی خودمان را حفظ کنیم.

[h=1]کتابی برای کسانی که دغدغه خدا جویی دارد![/h]


[/HR] دغدغه بسیاری از خدا دوستان، راه و روش درست رسیدن به محبوبشان است؛ بر این اساس، جهت طی طریق به کتاب ها و نوشته هایی متمسک می شوند که در این زمینه راه گشایشان باشد.
[/HR] یکی از کتاب هایی که می توان در زمینه تهذیب نفس و خودسازی معرفی نمود کتاب انوار هدایت است، این کتاب مجموعه روایات اخلاقى جهت پیشرفت در تهذیب نفس و خودسازى است که در درس خارج حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی مطرح و توسط برخى از فضلا جمع آورى شده است. ایشان در مقدمه این کتاب چنین می نویسد: عالم بى‌عمل به همان اندازه خطرناک است كه عامل بى‌علم، زیرا از نظر اسلام «علم» و «عمل»، هم چنین «عقیده» و «اخلاق»، به‌منزله دو بال نیرومند براى پرواز انسان به‌سوى جوار قرب الهى و وصول دیدار آن محبوب بى‌بدیل است. هیچ‌یك از این دو به‌تنهایى نمى‌تواند انسان را به كمالات برساند. علم بدون عمل مانند عمل كردن بدون آگاهى، مایه انواع انحرافات و به گفته امام صادق علیه السلام در حدیث معروف كه در اصول كافى آمده: «لا تَزیدُهُ سُرعَةُ السِّیرِ إلّا بُعداً» است. به همین دلیل همیشه علماى بزرگوار ما كوشیده‌اند دروس علمى را با نصایح اخلاقى و نكات دقیق و جالب از آیات و روایات اسلامى بیامیزند تا قلب‌هاى دانش‌طلبان هم چون افكارشان روشن و نورانى شود.
این حقیر به حكم احساس وظیفه، سال‌هاست كه سعى مى‌كنم روزهاى چهارشنبه كه روز آخر درسى هفته است، یكى از روایات ناب معصومین علیهم السلام را در زمینه تهذیب نفس و پرورش اخلاق، از منابع معتبر براى طلّاب عزیز درس خارج مطرح كرده و به ذكر حقایق و نكات و محتواى آن بپردازم، تا هم گوینده از آن پند گیرد و هم شنونده راه و رسم اخلاق را بیاموزد.
این روایات گاه مجموعه‌هایى از احادیث را كه در بحارالانوار یا روضه كافى یا نهج‌البلاغه یا تحف‌العقول كه داراى یك تسلسل جالب منطقى است شامل مى‌شود. و چون به زبان ساده مطرح مى‌شد مى‌توانست براى همگان مفید باشد. بارها كسانى از طلّاب فاضل كوشیدند آنها را از نوارها جمع‌آورى و تنظیم كنند و در اختیار عموم بگذارند و چون كار نسبتاً سنگینى بود توفیق به پایان بردن آن نصیبشان نشد تا اینكه فاضل سخت كوش و محترم حجّة‌الاسلام آقاى حاج سیّد میراحمد فقیه نى‌ریزى دامن همّت بر كمر زد و بخش مهمّى از آنها را به صورت مجموعه‌اى گردآورى و تنظیم و آماده نشر كرد و آنچه در این كتاب مى‌بینید بخشى از آن است.
من به سهم خود از تلاش‌هاى خستگى‌ناپذیر و پر از اخلاص ایشان تشكّر مى‌كنم و از خداوند مى‌خواهم كه براى همگان مفید و براى گوینده و نویسنده و خوانندگان مایه نجات شود.
یکی از کتاب هایی که می توان در زمینه تهذیب نفس و خودسازی معرفی نمود کتاب انوار هدایت است، این کتاب مجموعه روایات اخلاقى جهت پیشرفت در تهذیب نفس و خودسازى است که در درس خارج حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی مطرح و توسط برخى از فضلا جمع آورى شده است

[h=2]موضوعاتی که در این کتاب بدان پرداخته شده بدین عنوان است:[/h] قانون عمومى مرگ، دگرگونی هاى دنیا، شش برنامه سعادت بخش، ترس از گذشته و آینده، قرآن چراغ شب هاى ظلمانى، مراتب كمال ایمان، علامت مسلم، مومن و متّقى، توحید افعالى و آثار اعتقاد به آن، قدرت زبان، استفاده از لحظه‌هاى دنیا، تربیت نفس، جایگاه انسان در دنیا و آخرت، پنج صفت نیك، پنج درس زندگى و ترك شبهات، بهترین بندگان خدا، راه رهایى از شبهات و شهوات، فرار از مرگ، عفو و گذشت، صفات اولیاى الهى، عبرت از سرنوشت گذشتگان، سفر آخرت و یاد مرگ، هشدار و آمادگى، پیوند دین و دنیا، پرخورى و چشم‌ چرانى، تضاد عمل و عقیده، چهار دستور اسلامى، توصیف دنیا، دنیا معدن جواهر، امّت پیامبر بر سه دسته‌اند، مراتب یقین، كسب روزى، راه مستقیم هدایت، بیدارى و آمادگى، راه جلب محبّت خدا و مردم، دنیا و آخرت از دو منظر، تقوا، سفارش‌هاى پیامبر اكرم به ابوذر، آثار روانى دنیاپرستى، دنیا و وظیفه ما در آن، یاد مرگ، بخش دوم، فرو بردن خشم، بدترین مردمان، بداخلاقى، عذرخواهى و قبول عذر، حیات و مرگ دل‌ها، امورى كه امّت طاقت آن را ندارند، برترین مردمان، برترین اعمال...
سه صفت مهم، صفات مذموم (حسد، حرص، كبر)، سرمایه دینى مردم آخرالزمان، حقایق ایمان، قساوت قلب، بیمارى وسواس، احترام به پدر و مادر، اذان شعار بزرگ اسلام، عُجب و خودپسندى، سوگند یاد كردن، دروغ گویى، رزق و روزى، یقین و مراحل آن، برخى فضائل امام على علیه السلام، یتیم‌نوازى، عاقّ والدین، حقّ پدر بر فرزند، صله رحم، ترك نماز، ترك حج، فریضه زكات، رباخوارى، آثار نكبت‌بار زنا، ترس از خدا، تكالیفى كه از زنان برداشته شده، مزاح، ‌تنبلی و سستى، آثار غیبت ‌و سخن‌چینى، وصیّت، دوست و هم نشین، صدقه، بخش سوم، برداشت واقعى از دعا، نظم در زندگى، برنامه‌اى براى دنیا و آخرت، عواقب سخن بدون علم، عالم بى‌عمل، شانه‌هاى علم حقیقى و عالم حقیقى، تعدیل آرزوها، سه دستور سرنوشت ساز؛ تأثیر متقابل آگاهى و تقوا، دوست و آیین دوستى، پرحرفى، رمز پیروزى در كارها(نماز)، دوگانگى شخصیّت، محاسبه و مراقبه نفس، معیار ظاهر و باطن، مقایسه غیبت و زنا، برترى‌جویى، انواع تكبّر، اشرار امّت، خطر تصوّف.

کتاب انوار هدایت به دست آقایان بوذر دیلمی‌معزی، میراحمد فقیه‌نی‌ریزی تهیه و تنظیم و توسط مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب(علیه السلام) چاپ و نشر شده است

[h=2]برگی از کتاب[/h] حضرت آیت الله العظمی در این کتاب در باب حق پدر بر فرزند چنین می نویسد:
یا عَلِىُّ، حَقُّ الوَلَدِ عَلى والِدِهِ اَن یُحسِنَ اِسمَهُ وَ أدَبَهُ وَ یَضَعَهُ مَوضِعاً صالِحاً وَ حَقُّ الوالِدِ عَلى وَلَدِهِ أن لا یُسَمّیهِ بِإسمِهِ وَ لا یَمشی بَینَ یَدَیهِ وَلا یَجلِسَ أمامَهُ وَ لا یَدخُلَ مَعَهُ الحَمّامَ.
اى على، حقّ اولاد بر پدر آن است كه اسم نیكویى بر وى نهد و او را مودّب و با كمال تربیت كند و به كسب و شغل خوبى وى را وادارد و حقّ پدر بر اولاد آن است كه او را به اسم با صداى بلند نخوانَد (یعنى او را به اسم صدا نزند) پیشاپیش او راه نرود و مقدّم بر او ننشیند و با او حمام نرود. (بحارالانوار، ج 77، ص 60)

[h=2]نور هدایت[/h] در اینجا مناسب است كه خاطره‌اى را از آیة‌اللّه‌العظمى مرعشى نجفى؛ نقل كنیم. ایشان مى‌گفت: در نجف كه بودیم یك روز مادرم گفت: پدرت را صدا بزن تا بیاید براى صرف ناهار، من رفتم طبقه بالا و دیدم پدرم در حال مطالعه خوابش برده است، نمى‌دانستم چه كنم، با خودم گفتم خدایا امر مادر را اطاعت كنم؟ مى‌ترسیدم با بیدار كردن ایشان از خواب باعث رنجش خاطر مباركشان شوم، خم شدم و چند بوسه بر كف پاى پدر زدم تا از خواب بیدار شد. پدرم سیّد محمود مرعشى وقتى این علاقه و ادب و احترام را از من دید فرمود: شهاب‌الدّین تو هستى؟ عرض كردم: آرى آقا. پدرم دو دستش را به آسمان بلند كرد و فرمود: پسرم، خداوند عزّتت را بالا ببَرد و تو را از خادمان اهل‌بیت، قرار دهد. آقاى مرعشى مى‌گفت: هر چه دارم از بركت دعاى پدر است.
کتاب انوار هدایت به دست آقایان بوذر دیلمی‌معزی، میراحمد فقیه‌نی‌ریزی تهیه و تنظیم و توسط مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب(علیه السلام) چاپ و نشر شده است.

[h=1][/h]
وجود مبارک امام هشتم حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام در اثر شرایط زمانی خاصی که در مدینه- پس از مرگ هارون- و سپس در خراسان برایشان فراهم شد، توانستند مطالب گرانسنگی برای شیعه چه در قالب نامه و چه در قالب حدیث و چه در قالب دعا به یادگار بگذارند.
توضیح مطلب آنکه با شهادت حضرت امام کاظم علیه السلام در سال 183 ه.ق دوران امامت حضرت رضا علیه السلام آغاز می‌شود. ده سال اول دوران امامت حضرت- تا سال193- معاصر با خلافت هارون الرشید است. از آنجا که هارون از اقتدار سیاسی بالایی برخوردار بود، شاید این دوران از جهاتی برای گسترش فعالیتهای حضرت دچار برخی محدودیتها بوده است. پس از مرگ هارون، پسرش امین در بغداد به خلافت نشست اما مامون عباسی برادر خود را به رسمیت نشناخت و درگیری میان دو برادر آغاز شد که جز با کشته شدن امین در سال 198 ه.ق پایان نیافت. این دوران برای امام رضا علیه السلام، فرصت مناسبی بود تا به نشر فرهنگ و معارف شیعی بپردازد.
پس از آن، دوران خلافت مامون آغاز شده و کمی بعد بحث دعوت حضرت برای سفر به خراسان مطرح می‌شود که خود این حرکت سبب اشتهار آن حضرت را بیشتر فراهم می‌کند و امام با استفاده از آن به رسالت تبلیغی خود می‌پردازد.

نمی از مُسنَد امام هشتم
خوشبختانه در دوران معاصر، مرحوم آقای حاج شیخ عزیزالله عطاردی قوچانی کار بسیار ارزشمندی را درباره امامان شیعه انجام داده‌اند. «مسند نگاری» که عبارت از گردآوری مجموع روایات هر امام است کاری بسیار سخت و در عین حال مفید است. یکی از اجزای این کار بزرگ، گردآوری مسند امام هشتم با عنوان «‏”«اخبار و آثار حضرت امام رضا علیه ‌السلام‏”«»، ترجمه «مسند الامام‌ الرضا ابی ‌الحسن‌ علی‌ بن ‌موسی علیهماالسلام» است که به همت این عالم گرامی، در دو مجلد به سامان رسیده است:
فهرست سر فصل های اصلی این اثر ارزشمند بدین قرار است:
به صورت کلی، در جلد اول مطالب الاهیاتی، اخلاقی و تفسیری، و در جلد دوم مطالب فقهی گردآوری شده است.

پس از مرگ هارون، پسرش امین در بغداد به خلافت نشست اما مامون عباسی برادر خود را به رسمیت نشناخت و درگیری میان دو برادر آغاز شد که جز با کشته شدن امین در سال 198 ه.ق پایان نیافت. این دوران برای امام رضا علیه السلام، فرصت مناسبی بود تا به نشر فرهنگ و معارف شیعی بپردازد.

گزارشات زیبا و خواندنی
جلد اول با مقدمه‌ای -در حدود دویست صفحه- درباره شخصیت و امامت حضرت رضا علیه السلام آغاز می‌شود و مولف در این بخش مطالب روائی و تاریخی خود را پیرامون حضرت ساماندهی کرده است. پس از آن سرفصلهای اصلی کتاب شروع می‌شود.
در جلد اول، ما درباره هفت محور اصلی از امام رضا علیه السلام مطالب می آموزیم: عقل و علم، توحید، نبوت، امامت، ایمان و کفر، آداب و مواع1 و تفسیر قرآن کریم. هر سر فصل به بخشهای کوچکتری تقسیم می‌شود. در میان این عناوین اصلی مباحث مربوط به امامت از همه مفصل تر است و پس از آن بخش تفسیر قرآن کریم قرار دارد.
بخش "دلالات الرضا علیه السلام" در سرفصل امامت در حدود پنجاه صفحه به ذکر کرامات و نشانه‌هایی از آن حضرت اختصاص دارد که برای تثبیت موقعیت امامتشان در جامعه از خود بروز دادند و گزارشات جالبی دارد. مثلا در حدیث دوم باب، راوی می‌گوید: در محضر حضرت به شدت تشنه شدم و نخواستم آب بنوشم. حضرت صدا کردند آب گوارا و خنکی آوردند و خودشان نوشیدند و به من دادند گفتند: محمد بنوش که آب خنکی است. از این قبیل مطالب در این باب فراوان نقل می‌شود.
از آنجا که «واقفیه» (233826) در عصر آن حضرت به تشکیک در امامت ایشان رو آورده بودند، بعید نیست که کثرت این کرامات هدفمند بوده و برای رفع شک و شبهه از دوستان حضرت انجام می‌شده است.
در بخش تفسیر قرآن، 204 روایت تفسیری از آن حضرت در ذیل سوره‌های مختلف قرآن کریم بیان شده است.

دریایی از معارف الهی در کلام حجت الهی
جلد دوم کتاب دارای سرفصلهای بیشتری است: دعا، احتجاجات، رجال (یعنی سخنان حضرت درباره افراد دیگر) و نوادر ( احادیث پراکنده) چهار بخش غیرفقهی این جلد هستند. سرفصلهای فقهی که بیشتر این جلد را به خود اختصاص داده‌اند از کتاب طهارت (غسل، وضو و..) شروع شده و تا بحث دیه ادامه دارد.
در بخش دعا، 102 روایت از حضرت داریم که برای مسائل مختلف بیان نموده‌اند و دریایی از معارف در ادعیه آن امام همام وجود دارد که متاسفانه مورد توجه ما قرار نگرفته است.
در بخش احتجاجات، مباحثات حضرت رضا علیه السلام در سه بخش عرضه شده است: مناظره‌های حضرت با بی‌دین ها و افرادی که پیرو ادیان دیگر بودند، مناظره حضرت با سلیمان مروزی و مناظرات حضرت در حضور مامون عباسی. مطالعه بخش مناظرات فواید متعددی دارد که از آن جمله ادب برخورد با منتقدان و مخالفان و پیشه کردن شیوه اقناعی در برخورد با آنان است.

«مسند نگاری» که عبارت از گردآوری مجموع روایات هر امام است کاری بسیار سخت و در عین حال مفید است. یکی از اجزای این کار بزرگ، گردآوری مسند امام هشتم با عنوان «مسند الامام‌ الرضا ابی ‌الحسن‌ علی‌ بن ‌موسی علیهماالسلام» است

بخش رجال مشتمل بر 97 حدیث از آن حضرت پیرامون روات و افراد مختلف است.
در بخش فقهی بیشترین تعداد حدیث، مربوط به بخش خوردنی ها و آشامیدنی‌هاست (131 حدیث)؛ و پس از آن بخش نماز قرار دارد (130 حدیث). بخش ازدواج و احکام آن از این نظر در رتبه سوم قرار می‌گیرد (118 حدیث).
شرح بیشتر بخشهای فقهی در اینجا ضرورتی ندارد اما ذکر یک نکته جالب است. در میان عناوین بخش فقه، سرفصل جالبی وجود دارد با عنوان «کتاب التجمل» یعنی کتاب زینت با 82 روایت. عناوین اصلی این سر فصل به این شرح است: لباس، انگشتر، حمام، فرش، خضاب کردن، ناخن، بوی خوش، گستردگی منزل، سرمه، مو، کفش، نگهداری از خروس و کبوتر و حیوان. که در این قسمت احادیث جالبی از آن حضرت روایت شده است که نشان دهنده جامعیت معارف و آموزه‌های اسلامی در همه ساحات زندگی است.
نکته پایانی در این نوشتار اینکه، تعداد زیادی از روایات موجود در این مجموعه، احادیثی است که آن حضرت –به سند خویش از پدران بزرگوارش- از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله غلام عشق علیه السلام و گاهی یکی دیگر از پدران بزرگوار خویش روایت کرده‌اند ولی اکثر احادیث از خود حضرت نقل شده است.
امیدواریم خدای متعال به همه ما توفیق فراگیری معارف اهل بیت علیهم السلام را عنایت فرماید.

[h=1][/h]
البرهان تفسیری است روایی، مربوط به قرن یازدهم که مۆلف آن بر اساس تفاسیر روایی قدمای امامیه، مانند فرات، عیاشی، محمد بن عباس ماهیار، علی بن ابراهیم، تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (علیه السلام) و برخی تفاسیر دیگر دست به جمع آوری روایات اهل بیت (علیهم السلام) زده است و هدف مۆلف آن گردآوری و تنظیم آنها بر اساس ترتیب سوره های قرآن بوده است.
این تفسیر، در این جهت مانند دیگر تفاسیر روایی، به نقد و توضیح روایات دست نزده و از خود توضیحاتی نیاورده است; بلکه از کتاب های شیخ رجب برسی و جامع الاخبار و تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (علیه السلام) نقل کرده است. منابع روایی او بیش از 58 عنوان است.


[/HR] [h=2]تفسیر البرهان[/h] یکی از مهم ترین تفاسیر روایی شیعی در قرن یازدهم و اوائل قرن 12 هـ ق، به زبان عربی.
نویسنده: سید هاشم بن سلیمان حسینی توبلی بحرانی، عالم شیعه اخباری مسلک، مفسر، محدّث و مولّف است.
وی در این تفسیر که به شیوه روایی است، موضوعات علوم شرعی، قصص، اخبار نبوی و مهم تر از همه فضایل اهل بیت امامیه را بیان کرده و بعد احادیث و روایات مأثوره از اهل بیت علیهم السلام و تناسب آنها با آیات قرآنی در ذیل آن آورده است. تفسیر "البرهان"، بسیاری از اخبار و اسرار علم قرآن که در زمینه تفسیر در کتاب های ناشناخته کهن آمده، گردآوری کرده و خوانندگان را به روایات بسیاری که بر مفسران این زمان، پنهان مانده رهنمون است.

[h=2]معرفی اجمالی نویسنده[/h] سید هاشم سلیمان حسینی توبلی، مشهور به "بحرانی" مفسر و محدث و مولف بزرگ شیعه و از علمای اخباری مسلک و از نوادگان سید مرتضی علم الهدی که به واسطه او نسبش به امام هفتم (موسی بن جعفر علیه السلام) می رسد.
سال تولد او را حدود 1050 هـ ق، در خانواده ای روحانی در «کتکان» از قراء توبلی حاکم نشین آن روز بحرین، نقل کرده اند. وی ظاهراً دوران مهمی از تحصیل خود را در موطنش گذراند و سفرهایی به مشهد در ایران و نجف داشته است.
در مشهد در محضر عبدالعظیم بن عباس استرآبادی، عالم اخباری از شاگردان شیخ بهائی بود. در نجف نیز، از شیخ فخرالدین طریحی رماحی، اجازه روایت دریافت کرد.

در این تفسیر، فضایل اهل بیت علیهم السلام، فضایل سور و آیات، احکام مربوط به محل نزول (مکی و مدنی)، بیان شأن نزول، مقاصد و معانی آیات، نقل شده است. حسی که به فضای این تفسیر می دهد، حاکی از دفاعی کلامی برای اثبات حقانیت و معرفی فضایل اهل بیت است

از دیگر مشایخ روایی او نیز، به گفته ای در «البرهان» کلینی، صدوق و شیخ طوسی بودند. وی در بحرین از موفقیت ممتازی برخوردار بود و غیر از تدریس و تالیف، زعامت فقهی و مرجعیت دینی - اجتماعی را بر عهده داشت، به قضاوت و رسیدگی به امور حسبیه می پرداخت و در رسیدگی به مظلومان و امور ستمدیدگان و برخورد با سلاطین و حکام بحرین و پایداری در امر به معروف و نهی از منکر بسیار جدی و از همین رو، محبوبیت زیادی در بین مردم داشت. علی رغم تألیفات زیاد او و با وجود عنوان مرجعیّتش، هیچ رساله فتوایی در آثار او دیده نشده است. برخی عقیده مندند که بر اثر تقوای زیاد، از نوشتن رساله خودداری کرده است.
بحرانی در سال 1107 یا 1109 هـ ق وفات کرد و در «توبلی» (زادگاهش) مدفون شد که بعدها مقبره اش زیارتگاه خاص و عام قرار گرفت.

[h=2]انگیزه تألیف[/h] مۆلف در مقدمه کتاب با چینش سه مقدمه انگیزه خود را بیان می‌دارد:
1.همه بر شرف و بلند مرتبگی شأن قرآن، واقفند و می ‌دانند که نجات در تمسک به آن است، بحث، تلاوت و تفکر در معانی آن، سبب حیات قلب ها و علم و عمل بدان، سبب تخلص از سختی‌ هاست.
2.به اسرار و حقایق پنهان آن با عقول معمولی نتوان رسید، باید از اهل ذکر که اهل تنزیل و تأویل قرآنند، أخذ نمود.
3.دیدم که مفسرین و علماء، به آراء دیگرانی غیر از اهل بیت عصمت علیهم السلام رو آورده‌اند، درحالی‌که باید در فهم اسرار و حقایق قرآن تا آشکار شدن تأویل و تفسیر اهل بیت علیهم السلام توقف نمود به همین جهت برای فهم نظرات تفسیری و بیان اهل بیت علیهم السلام در تأویل و اسرار کتاب الهی، اقدام به جمع آوری روایات تفسیری وارده از آنها نمودم.
[h=2]
ساختار و تقسیم بندی کتاب[/h] کتاب دارای یک مقدمه و 16 باب است که در این 16 باب، مسائل قرآنی و دیدگاه های تفسیری را بیان می کند.
از جمله اینکه اول:
- در فضیلت و برتری عالم و متعلم،
- و بعد در فضیلت قرآن،
- و بعد ثقلین (ثقل اکبر و ثقل اصغر)،
- باب دیگر قرآن کریم به ترتیب نزول، جمع آوری نشده است،
- خودداری از تفسیر به رأی، مفسر صریحاً دیگران را از دست زدن به تفسیر نهی می کند اگر چه تعبیر او از تفسیر در اینجا به تأویل، بسیار نزدیک است.
- ظاهر و باطن قرآن،
- باب بعدی چرا قرآن به زبان عربی نازل شده است؟
- احادیث ناموافق با قرآن،
- اولین و آخرین سوره های نازل شده،
- در باب پانزدهم، مولّف همبستگی عترت و قرآن و تأکید بر اینکه باطن و علم قرآن، نزد ائمه معصومین است، پرداخته و در باب شانزدهم، منابع تفسیر خود را معرفی و بعضی از اصطلاحات رایج تفسیری را گفته است.
بحرانی در این تفسیر، فقط روایات و اخبار را آورده و در پایان هر بخش به صورت جداگانه، سلسله اسناد احادیث ضبط شده و احادیث اهل سنت را ذکر کرده است.

[h=2]امتیاز تفسیر «البرهان»[/h] 1- مزیت این تفسیر بر این است که روایات تفسیری آن از منابع مهمی مانند تفسیر العیاشی، تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی، تفسیر منسوب به امام حسن عسگری و دیگر متون روایی شیعی، اعم از متون حدیثی یا تفسیری گرفته شده است.

این تفسیر، از این جهت که روایات ضعیف در آن نیز آمده و تخریج حدیث در آن صورت نگرفته با نقد جدی روبروست

2- در این تفسیر، فضایل اهل بیت علیهم السلام، فضایل سور و آیات، احکام مربوط به محل نزول (مکی و مدنی)، بیان شأن نزول، مقاصد و معانی آیات، نقل شده است.
حسی که به فضای این تفسیر می دهد، حاکی از دفاعی کلامی برای اثبات حقانیت و معرفی فضایل اهل بیت است.

[h=2]چند نکته:[/h] - چون مولّف، مقیّد به تفسیر آیات براساس روایات ائمه اطهار علیهم السلام بوده، در هر مورد که نتوانسته مناسب آیه، روایاتی بدست آورد، تفسیر آن را رها کرده لذا نمی توان این تفسیر را (البرهان) تفسیر کامل همه قرآن کریم، به شمار آورد.
- مولّف در توجیه روش خود در این تفسیر، مبنی بر اینکه تفسیر قرآن باید براساس روایات نقل شده از ائمه معصومین باشد، علم تنزیل و تأویل را فقط مختص آنان، یعنی کسانی که قرآن در بیتشان نازل شده، می داند و تأکید دارد بر اینکه علوم قرآنی، جایی جمع و متمرکز نمی شود مگر نزد اوصیای پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و غیر از ائمه اطهار، هیچکس یارای آن را ندارد که تفسیری از قرآن ارائه دهد.
- این تفسیر، از این جهت که روایات ضعیف در آن نیز آمده و تخریج حدیث در آن صورت نگرفته با نقد جدی رو به روست.

[h=2]وضعیت نشر[/h] این کتاب، به وسیله مۆسسه بعثت تحقیق و با مقدمه شیخ محمد مهدی آصفی، در پنج جلد، در قطع رحلی منتشر شده است.

[h=1][/h]

علل الشرائع برای شناخت علت برخی از احکام اسلام و فلسفه وجودی آنها ـ مانند اینکه چرا خداوند نماز را واجب گردانیده و ... ـ بسیار راهگشا است. هم چنین دلیل برخی از مباحث عقیدتی در این کتاب بیان شده است.


[/HR] [h=2]علل الشرایع[/h] این اثر، مجموعه روایاتی از حضرت رسول اکرم - صلی الله علیه و آله - و امامان معصوم - علیهم السلام - درباره علت برخی از احکام شرعی و عقیدتی است که مانند کتابهای دیگر شیخ صدوق، پیوسته مورد توجه علما و فقهای شیعه قرار داشته و از معتبرترین اصول روایی شیعه می باشد که در مجموعه های روایتی بزرگ شیعه مانند بحارالانوار و وسائل الشیعه از آن استفاده شده و به آن استناد نموده اند.
علل الشرایع یکی از آثار بزرگ و ماندگار شیخ جلیل القدر محمد بن علی بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق است که به زبان عربی تألیف یافته است.
علل الشرایع مشتمل بر 385 باب و 1907 حدیث مى باشد و همچنان که از نامش پیداست حاوى احادیثى است که بیانگر حکمت احکام و علت برخى اشیا و حوادث تاریخى و تکوینى است.
با ظهور اسلام و تشریع احکام اسلامی به طور قطع برای عده ای این سۆال پیش می آمد که علت احکام با این کیفیت و کمیت که بندگان به آن مأمورند چیست و چرا باید این تکالیف واجبه را انجام دهند و یا از آنچه که شارع مقدس آنها را نهی فرموده دوری کنند. کتاب علل الشرایع مشتمل بر منافع بسیار و فوائد بی شمار و متضمن احادیث شریفه و احوالات بعضی از انبیاء است که شاید از اولین کتابهایی باشد که برای پاسخگویی به این سۆالات تألیف یافت. هرچند تمامی علتهایی که رئیس المحدثین (رضی الله عنه) بیان می دارد علتهای تامه حکم نیست که اندکی از اسرار احکام است. چه بسا که در هر حکمی علتهای بسیار باشد ولی عقول همه کس به آنها نرسد به همین دلیل معصوم (علیه السلام) در خور عقلهای ضعیف بشری این علتها را بیان فرموده که در واقع و نفس الامر همه حق است و همه علت است.
کتاب شریف علل الشرایع یک بار به قلم علامه شیخ محمدتقی اصفهانی مشهور به آقا نجفی (ره) در سال 1297 هـ.ق و یک بار توسط سید هدایت الله مسترحمی در سال 1398 هـ.ق ترجمه شده است. مرحوم شیخ ابراهیم کفعمى این کتاب را مختصر کرده و آن را اختصار علل الشرائع نامیده است.
آداب در فقه به مجموع رفتارها و حالتهایی گفته می شود كه فعل یا ترک آنها، -از دیدگاه شارع مقدّس- موجب كمال و حسن فعل یا موضوعى مى‌شود كه حکم شرعی به آن تعلّق گرفته است. آداب الصلاة نیز، به آداب نماز و مستحبّات و اذکار و ادعیه قبل و بعد و هنگام نماز گفته می شود. همچنین آداب الصلاة نامی است برای تعدادی از کتب که درباره آداب نماز، به زبان‌های فارسی و عربی نوشته شده است

[h=2]معرفی اجمالی نویسنده[/h] ابوجعفر محمدبن علی مشهور به "شیخ صدوق" از بنیانگذاران فقه شیعه و عالم و محدث بزرگ که در قرن چهارم هـ ق، در شهر قم بدنیا آمد. پدر بزرگوارش "علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی" از برجسته ترین علما و فقهاء آن زمان بود. شیخ صدوق دوران کودکی و نوجوانی و جوانی را در دامان علم و فضیلت و زهد و تقوای پدر خود گذراند و از محضر پدرش، کسب علم و دانش کرد و به علت هوش و استعداد فوق العاده اش، قبل از 20 سالگی توانست هزاران حدیث و روایت با سلسله سند آنها را به حافظه خودش بسپارد و به مضامین آنها عمل کند. شیخ صدوق تا سن 23 سالگی در زمان غیبت صغری امام زمان علیه السلام زندگی کرد و دوران نیابت 2 نفر از نواب اربعه را درک کرد. از طرفی دوران زندگیش با حکومت چند تن از خلفای عباسی یعنی از زمان مقتدر عباسی آمیخته بود. سال 355 هـ ق به بغداد رفت، بزرگان و علما از او استماع حدیث داشتند. طبق فرموده شیخ حر عاملی و بعضی دیگر از اهل فن، نظیر او در کثرت علم و حفظ و ضبط آثار و اخبار اسلامی، دیده نشده است.
تألیفات او تا حدود 300 کتاب و مرجع استنباط احکام و استفاده فقهای بزرگوار و خدمات دینی برجسته او، در احیای آثار ائمه اطهار جای هیچ شک و شبهه ای نیست. شیخ صدوق (علیه الرحمه) در بین دانشمندان از نظر وسعت معلومات وکثرت کتب و مصنفات فردی کم نظیر بوده است. بنا به قرائن تاریخی اکثر کتب شیخ صدوق (رضی الله عنه) تا قرون پنجم و ششم هجری موجود بوده و در دسترس علماء قرار داشته است. لکن در دوران ما جز تعدادی محدود، کتابی از این کتب باقی نمانده است.
مساله دیگر در آثار شیخ صدوق (علیه الرحمه) ابتکار جالب او در تبویب روایات و موضوع بندی آن است. به طوری که به جز چند کتاب وی که به صورت کتاب جامع حدیث، - مانند من لایحضره الفقیه – تدوین شده است، بقیه آثار او معمولا با نام موضوعی مزین شده و بیانگر احادیثی است که در آن رشته موجود بوده است. همانند معانی الاخبار، علل الشرایع، خصال، توحید و....

[h=2]خصائص تألیفات شیخ صدوق(ره)[/h] یکی از خصائص تألیفات شیخ صدوق عربی بودن آنها می باشد. یک علت آن ضعف زبان آن روز بوده است که چندان قدرت و فصاحتی نداشت تا جوابگوی تعبیرات علمی باشد؛ چنانچه پس از هزار سال هم هنوز نمی توان بعضی از اصطلاحات فقهی و فلسفی را به زبان فارسی منتقل نمود و چاره ای جز بیان به لغت عربی نیست مخصوصا آنکه کتب صدوق بیشتر متن روایات بوده و گفته و نظر شخصی کمتر دارد و برای امانت همان بهتر بوده به عربی نگاشته شود منتهی عربی ساده و شیوایی که همه از آن بهره مند می گردند و از پرداختن سجع و قافیه در آن پرهیز شده است.
از دیگر خصائص تألیفات شیخ آن است که در اصول عقاید و معارف پیرامون اصطلاحات عرفانی و فلسفی و کلامی و استدلالات منطقی نگشته و روش ساده و بی پیرایه شریعت و پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و اله) و جانشینان (علیهم السلام) او را که به زبان ساده و برهانها همگانی فهم و استدلالات عقلی آفاق و انفسی بوده به کار بسته است و همانطور که پیشوایان دین در عین آنکه می توانستند مطالب خود را در قالب اینگونه استدلالات و اصطلاحات ریخته و بیان کنند و نکردند شیخ هم مسلما از چنین قلمی بهره مند نبوده و عالما و عامدا استدلالات قرآنیه و اخبار ائمه معصومین را کافی دانسته و به کار می بسته است چون برای ادای این گونه تعبیرات برای همگان زبان و قلمی بهتر از آن نمی توان یافت.
این دانشمند بزرگ در اواخر عمر در شهر ری اقامت داشت و در سال 381 هـ ق، در حدود سن 70 سالگی در همان شهر ری، وفات کرد و مزارش در ابن بابویه در نزدیکی مرقد حضرت شاهزاده عبدالعظیم می باشد.

علل الشرایع کتابی ارزشمند و قابل توجه می باشد که با توجه به روایات اهل بیت رسول خدا - علیه السلام - نگاشته شده است. علامه مجلسی می فرماید: کتابهای شیخ صدوق در حد کتب اربعه اند و او در اجازات روایی ما از مشایخ بزرگ شیعه بوده و بسیاری از علما و فقهای شیعه از آنها روایت نقل کرده اند

[h=2]ساختار بندی کتاب:[/h] این کتاب در بر دارنده ی 385 باب می باشد که در زیر به نمونه هایی از آنها اشاره می شود:
در باب اول علت شباهت فرزند به عمو و دائی خود، بیان می شود.
در باب هفتم علت آنکه پیغمبران و ائمه(علیهم السلام) افضلند از تمام ملائکه، بیان می شود.
در باب نهم علت آفرینش بشر و اختلاف احوال آنها بیان می شود.
در باب چهل و یکم علت آنکه حضرت یعقوب مبتلا به فراق حضرت یوسف شد، بیان می شود.
در باب شصت و یکم علت آنکه حضرت موسی(علیه السلام) آرزوی مرگ کرد و قبر او نامعلوم است، بیان می شود.
در باب هفتادونهم علت دوستی و دشمنی مردم با یکدیگر، بیان می شود.
در باب هشتادونهم علت آنکه کف دست مو ندارد، بیان می شود.
در باب نودوهشتم علت آنکه خداوند از نظر مردم پنهان است، بیان می شود.
در باب صدوهشتم علت آنکه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) بر اطفال سلام می کرد، بیان می شود.
در باب صدوهجدهم علت و چگونگی پیدایش عشق، بیان می شود.
و...

[h=2]خلاصه سخن اینکه:[/h] در مجموع، علل الشرایع کتابی ارزشمند و قابل توجه می باشد که با توجه به روایات اهل بیت رسول خدا - علیه السلام - نگاشته شده است. علامه مجلسی می فرماید: کتابهای شیخ صدوق در حد کتب اربعه اند و او در اجازات روایی ما از مشایخ بزرگ شیعه بوده و بسیاری از علما و فقهای شیعه از آنها روایت نقل کرده اند.


[h=1][/h]
طبری در موارد متعدد از روش تفسیر قرآن با قرآن برای تبیین آیات بهره جسته است؛
مثلاً برای تفسیر آیه 7 سوره بقره، از آیه 23 سوره جاثیه استفاده کرده است.
همین طور طبری در بحث از تأویل قرآن و وجوه مختلف آن، بعد از ذکر آیات دالِّ بر تحریض به تفکر در قرآن و فهم کلام خداوند، تأویلات قرآن را به دو دسته تقسیم می‌کند؛ بخشی از تأویلات قرآن را جز از طریق تأمل در احادیث نبوی نمی‌توان به دست آورد.
بخشی دیگر در حیطه علم خداوند است، همچون زمان نزول عیسی بن مریم پیش از قیامت و نفخ صور و زمان قیامت.


[/HR] [h=2]تفسیر طبری[/h] تفسیر طبری، یکی از قدیمی ترین و جامع ترین تفسیرهای عربی روائی قرآن در قرن سوم هجری در بین مسلمانان است.
این تفسیر اگر چه عنوانش در خود کتاب ذکر نشده ولی طبری در کتاب دیگرش (تاریخ طبری) آن را «جامع البیان عن تاویل القرآن» نامیده است. البته این تفسیر صرفاً تفسیر روائی نیست، زیرا در آن به مباحث و مسائل کلامی توجه شده و نظرات مولّف در نقل احادیثی دال بر موضع کلامی اش، بیان شده است مانند آیه 172 سوره اعراف.

[h=2]معرفی اجمالی نویسنده[/h] ابو جعفر محمد بن جرید بن یزید طبری، محدث و فقیه، مفسر و مورخ قرن سوم بود که در اوایل سال 225 هـ ق، در آمل که آن زمان از توابع طبرستان بود، به دنیا آمد.
در نوجوانی، علوم مختلفی را از علمای عراق و شام و مصر آموخت و بعد در بغداد ساکن شد و تا زمان وفاتش نیز آنجا بود.
طبری درعلوم بسیاری تبحر پیدا کرد و حافظ و عارف به قرآن و معانی و احکام شد. اطلاعات او راجع به صحابه و تابعین و زمان های بعد از آن، زیاد و در مسائل راجع به ایام و اخبار مردم، آگاهی کامل داشت. از همین رو، کتابی به نام «تاریخ طبری» دارد.
زهد و ورع و خشوع و کثرت تألیفات و نوشته هایش، او را بسیار مشهور ساخت. لذا کتاب تفسیر قرآن او که به نام «جامع البیان عن تأویل القرآن» است به تفسیر طبری شهرت پیدا کرد.
طبری بر مذهب اهل تسنن بود ولی چون در گفته هایش، حقایقی را توضیح داده برخی به او اتهام شیعه می زدند. از همین جهت بعد از وفاتش، از ترس مردم عوام، او را شبانه دفن کردند.
وی در سال 310 هجری قمری در سن 86 سالگی در بغداد از دنیا رفت.

این تفسیر عمدتاً با ذکر سلسله سند کامل هر حدیث و روات حدیث، تدوین شده است و به صحت و نقد سند، چندان اعتنایی ندارد و احادیثی را اگر چه با عقل سازگار نبوده، نقل کرده است. از همین رو، احادیث ضعیف السند و اسرائیلیات در این تفسیر فراوان است

[h=2]ساختار و تقسیم بندی کتاب[/h] این کتاب، با خطبه و مقدمه ای شروع و بعد از مطالبی در باب بلاغت و اعجاز و فصاحت سخن می گوید سپس به روایت های ناظر به نزول قرآن که بر هفت وجه آمده و به ایراداتی در این باب، جواب گفته است.
در این کتاب، راجع به تأویل قرآن صحبت شده و تأویل مطلوب و مقبول قرآن را تنها منوط به وجود نصی از پیغمبر می داند و این تأویلات قرآن به دو دسته تقسیم شده، بخشی از تأویلات از طریق تامل در احادیث نبوی و دسترسی به نصی از پیغمبر و بخشی دیگر در حیطه علم خداوند، مثل زمان نزول عیسی بن مریم، نفخ صور، و زمان قیامت.
این تفسیر، ابتدا آیه یا آیاتی را با عنوان «القول فی تاویل قوله تعالی» آورده و غالباً با جمله «یقول الله جل تناوه» سخن را شروع کرده بعد با اقوال صحابه و تابعین و تابعین تابعین، آیات را تفسیر و بررسی و در آخر، یا قول مرجح را قبول و یا با استدلال در رد اقوال گوناگون، نظر خودش را بیان کرده است.
مولف در موارد متعدد از روش تفسیر قرآن با قرآن برای تبیین آیات استفاده نموده است. او از اختلاف قرائات نیز سخن گوید.
طبری در این تفسیر، در رد کسانی که می گویند در قرآن چیزهایی است غیر کلام عربی و تفسیر اسماء قرآن و شعر و غیر آن، مطالبی آورده است و نیز ذکر فضائل اهل بیت، در آن به چشم می خورد.
این تفسیر عمدتاً با ذکر سلسله سند کامل هر حدیث و روات حدیث، تدوین شده است و به صحت و نقد سند، چندان اعتنایی ندارد و احادیثی را اگر چه با عقل سازگار نبوده، نقل کرده است. از همین رو، احادیث ضعیف السند و اسرائیلیات در این تفسیر فراوان است. به همین جهت بعضی بر او خرده گرفته و انتقادهایی شده است.

[h=2]ترجمه فارسی تفسیر طبری[/h] تفسیر محمّد بن جریر طبری از قرآن مجید در زمان سلطنت منصور بن نوح بن نصر بن احمد بن اسمعیل سامانی، در نیمه دوم قرن چهارم هجری، به وسیله علما و فقهای ماوراء النّهر از عربی به فارسی ترجمه شده ‌است.
در مورد نوع نگارش و ترجمه ی آن به فارسی نیز باید خاطر نشان کرد شیوه نگارش آنان نیز پر معنا بوده، زیرا برخلاف آنچه اکنون در متن چاپی دیده می ‌شود، ظاهراً مترجمان هیچ گاه ترجمه قرآن را جدا از متن قرآن نقل نمی‌ کرده‌اند، بلکه زیر هر یک از واژگان قرآن، معادل آن را می ‌نهاده‌اند. این شیوه، بی‌ تردید رایج ترین شیوه ترجمه طی هزار سال بوده است.
[h=2]
املا تفسیر طبری[/h] به نظر می ‌رسد که طبری تفسیر خود را بر دو طبقه از شاگردان املا کرده باشد. به گفته ابوبکر بن کامل، مشهورترین شاگرد طبری، (متوفی 350) طبری تفسیر خود را در 270 بر شاگردانش قرائت کرده؛ اما ابوبکر بن بَالَوَیْه، دیگر شاگرد وی، گفته است که طبری تفسیر خود را از 283 تا 290 بر ما املا کرد.
[h=2]مصادر تفسیر طبری[/h] تفسیر طبری از تفاسیر قبل خود مانند تفسیر ابن عباس و سعید بن جبیر و حسن بصری و عکرمه و ضحاک بن مزاحم و عبدالله بن مسعود و تفسیر ابن جریح و مقاتل بن حیان، قتادة بن دعامه، استفاده کرده است.
همچنین روایت یونس بن بکیر در اختیار طبری بوده که از مصادر مهم آن در این تفسیر، به خصوص در بخش های مربوط به داستان آفرینش، استفاده شده است و در مأخذ تاریخی و سیره و اخبار، از نوشته های محمد بن سائب کلبی و فرزندش هشام و محمد بن عمر واقدی، أخذ کرده است.

[h=2]تفسیر طبری در دیدگاه دیگران[/h] این تفسیر مورد توجه علمای بعد از طبری قرار گرفت. ابن ندیم، آن را کتابی خواند که بهتر از آن نوشته نشده است.
ابوحامد احمد اسفراینی فقیه می گوید: اگر کسی برای دستیابی به این کتاب، تا چین سفر کند، کار چندان بزرگی نکرده است.

در مورد نوع نگارش و ترجمه ی آن به فارسی نیز باید خاطر نشان کرد شیوه نگارش آنان نیز پر معنا بوده، زیرا برخلاف آنچه اکنون در متن چاپی دیده می ‌شود، ظاهراً مترجمان هیچ گاه ترجمه قرآن را جدا از متن قرآن نقل نمی‌ کرده‌اند، بلکه زیر هر یک از واژگان قرآن، معادل آن را می ‌نهاده‌اند. این شیوه، بی‌ تردید رایج ترین شیوه ترجمه طی هزار سال بوده است

ابن یتمیه حنبلی مسلک: تفسیر طبری را باید از صحیح ترین تفاسیر بدانیم.
این تفسیر تاثیر زیادی بر مفسران بعد از خود گذاشت و غالب مفسران در تفسیر آیات، به نظر او اشاره کرده اند، از جمله: علی بن احمد واحدی (متوفی 468)، عالمان اندلسی، شیخ طوسی، محمد بن احمد قرطبی (متوفی 671)، ابوبکر محمد بن عبدالله ابن عربی مالکی (متوفی 543).
هر چند که باید بگوئیم که شیخ طوسی در مقدمه تفسیرش، به افراط طبری در تفصیل مطالب اشاره کرده و آن را نقص کار او می داند ولی مکرراً در تفسیر خود، از آراء طبری بهره برده است.

[h=2]چاپ و انتشار کتاب[/h] از این تفسیر، نسخه های خطی متعدد به ویژه در کتابخانه های ترکیه مانند «ایاصوفیه و نور عثمانیه» موجود است.
اولین چاپ آن در سال 1321/1903 م در قاهره بود. دارالکتب العلمیه، در 12 جلد متن کامل تفسیر را چاپ کرد.
محمد حسن محمد حسن اسماعیل، آراء فقهی طبری در این تفسیر را با عنوان «الاحکام الفقهیه الامام ابطری» در بیروت چاپ کرد.
بخش هایی از این تفسر به قلم "محمد باقر خالصی" به فارسی ترجمه شده است. قسمتی از آن به قلم "جان کوپر" در 1987 م در آکسفورد به انگلیسی ترجمه شده است.
قسمتی از این تفسیر به قلم "پیرگوده" در 1983 م در پاریس به فرانسه ترجمه شده است.
از تفسیر طبری، نیز گزیده هایی با نام های مختلف، در دست می باشد.

[h=1][/h]



كتاب معروف به تفسیر نعمانی، در حقیقت، روایتی طولانی از امیرالمۆمنین علیه السلام است كه حضرتش آیات قرآن را به شصت نوع تقسیم و برای هر نوع مثالی آورده است مانند ناسخ و منسوخ، محكم و متشابه و... .

تمام تفسیر نعمانی در بحار الانوار، ج 19 بیروت آمده است.
این تفسیر، تفسیری روایی منسوب به ابو عبداللّه محمد بن ابراهیم کاتب نعمانی معروف به ابن ابی زینب، متکلم و محدّث و مفسر امامیِ اوایل قرن چهارم می‌باشد.


[/HR] [h=2]تفسیر نعمانی[/h] کتاب تفسیر قرآن نعمانی، از تفاسیر قرن چهارم هجری قمری است. این تفسیر به زبان عربی در یک جلد و به شیوه «روائی و کلامی» می باشد.
این تفسیر که به تفسیر نعمانی مشهور شده، تفسیر به معنای رایج کلمه نیست که به تفسر تمام آیات قرآن بپردازد، بلکه نوعی تقسیم بندی موضوعی قرآن است.
تفسیر نعمانی روایتی از امیر المومنین علیه السلام است بی آنكه نعمانی از خود چیزی بدان افزوده باشد اما در قدیم عادت قدما بر این بود كه اگر كسی روایت مفصلی را از استادش نقل می كرد و می نگاشت، خود او مولف آن به شمار می رفت.
همین روایت را شخص دیگری به نام سعد بن عبدالله اشعری نیز نقل نموده است و به عنوان تفسیر، به وی نسبت داده شده است.
مرحوم علامه مجلسی در بحار فرموده است: نسخه ای كهن یافته ام كه نویسنده آن شخصی به نام سعد بن عبد الله اشعری بود.
پس از تطبیق این كتاب با تفسیر نعمانی روشن شد كه این هر دو یكی بیش نیست جز آنكه اندكی از لحاظ تقدم و تاخر با یكدیگر تفاوت دارند.
خلاصه تفسیر نعمانی به اضافه خطبه مختصری تحت عنوان تفسیر«المحکم و المتشابه» که البته در کتب رجالی از آن نامی آورده نشده، از زمان محمدباقر مجلسی و شیخ حر عاملی و.... به سید مرتضی علم الهدی، نسبت داده شده است که در تهران در سال 1312 ق، چاپ سنگی شده است

[h=2]معرفی اجمالی نویسنده[/h] ابو عبد الله محمد بن ابراهیم کاتب نعمانی معروف به "ابن" یا "ابی زینب" از مفسران و محدثان بزرگ شیعه در قرن چهارم هجری قمری است.
او عالمی بزرگ بود که روایت بسیاری داشت و از شاگردان محمد بن یعقوب کلینی است. به عالم ربانی موصوف و به نعمانی مشهور بود.
جد مادری وزیر مغربی "سالف الاشاره" است. یعنی فاطمه مادر وزیر، دختر او بوده است. نعمانی منسوب به نعمان، شهری بین واسط و بغداد و یا به قولی نعمان منسوب به مصر بود که بعداً به شام رفت و در همانجا ماند و از دنیا رفت.

در این تفسیر، حدود شصت موضوع قرآنی به صورت گفتگو میان امام علیه السلام و راوی، مطرح و بیشتر از 500 آیه توضیح داده شده است.

[h=2]ساختار تفسیر نعمانی[/h] این تفسیر، تفسیر کامل قرآن به معنای رایج نیست، بلکه تقسیم بندی موضوعی آیات است.
این تفسیر، حدیثی از امام صادق علیه السلام را درباره قرآن و انواع و اقسام آیات آن ذکر می کند که آن حضرت فرمودند: شیعیان از امام علی علیه السلام، درباره قرآن سئوال کردند و حضرت به اجمال، قرآن و انواع و اقسام آیات آن را وصف می کنند.
از جمله این سئوال ها، بحث ناسخ و منسوخ است که حضرت علی علیه السلام، شانزده مورد نسخ آیات را توضیح داده اند.
اولین آیه نازل شده، محکم و متشابه، وحی و اقسام آن، معانی مختلف خلقت، موضوع قضا و قدر، کفر و شرک و نور در قرآن، تحریف و مراد از آن و سوالاتی دیگر که از حضرت علی (علیه السلام) شده و حضرت بعد از هر سئوال، آیات هر موضوع را بیان کرده اند.
نیز آیات رد بر ملحدان و زنادقه و دهریه و پیروان مذاهب و مکتب ها، آیات مبین غزوات پیغمبر اسلام، و مباحثی مربوط به امامت، در پاسخ حضرت علی به سئوال کنندگان است.
در این تفسیر، حدود شصت موضوع قرآنی به صورت گفتگو میان امام علیه السلام و راوی، مطرح و بیشتر از 500 آیه توضیح داده شده است.
[h=2]
شباهت کتاب با مقدمه تفسیر قمی[/h] موضوع دیگری که درباره تفسیر نعمانی مطرح است، مشابهت فراوان با مقدمه تفسیر علی بن ابراهیم قمی و رساله‌ای از سعد بن عبد الله اشعری است که مجلسی بخش هایی از آن را در اختیار گذاشته است.
پس از مقایسه میان این 3 متن در توضیح شباهت میان آنها می ‌توان چنین گفت که مقدمه تفسیر قمی و رساله سعد بن عبدالله اشعری دو تحریر از متنی واحد هستند، اما شاکله اصلی رساله تفسیر نعمانی با توجه به مقدمه تفسیر قمی سامان یافته، و توضیحات و مثال های بیشتر از متن تفسیر به آن افزوده شده و با استفاده از منابعی دیگر مباحث دیگری نیز به آن اضافه گردیده است

[h=2]اهمیت تفسیر نعمانی[/h] 1- به جهت اهمیت این تفسیر، علامه مجلسی، تمامی این تفسیر را در بحارالانوار، در کتاب القرآن تحت عنوان «ماوردعن امیرالمومنین صلوات اله علیه فی اصناف آیات القرآن و انواعها به روایة النعمانی... ) نقل کرده است.
2- شیخ حر عاملی، شرح حال این مفسر را در «امل الامل» نوشته و می گوید که از مولفات او تفسیر قرآن کریم است که من قطعه از آن را دیده ام.
سپس شیخ آقا بزرگ تهرانی، بر گفتار حر عاملی می نویسد: که مقصود حر عاملی، احتمالاً مقدمه مفسر بر تفسیر خود باشد که شامل روایات مبسوط است.
باید گفت که: به علت نقل این روایت امام صادق علیه السلام، از امام علی علیه السلام، در موضوع تفسیر آیات قرآن این کتاب، به مرور به تفسیر نعمانی مشهور شده است.

مرحوم علامه مجلسی در بحار فرموده است: نسخه ای كهن یافته ام كه نویسنده آن شخصی به نام سعد بن عبد الله اشعری بود. پس از تطبیق این كتاب با تفسیر نعمانی روشن شد كه این هر دو یكی بیش نیست جز آنكه اندكی از لحاظ تقدم و تاخر با یكدیگر تفاوت دارند

راوی این روایت، جعفربن محمدبن قولویه، از سعدبن عبدالله اشعری، یکی از صحابه امام حسن عسگری علیه السلام و شیخ طوسی است.
اگر چه احتمال ضعیفی داده شده که تفسیر نعمانی، همان کتاب ناسخ القرآن و منسوخه و محکمه و متشابهه، تالیف سعد بن عبدالله اشعری باشد یا روایتی که او در این کتاب آورده است.

[h=2]خلاصه تفسیر نعمانی[/h] خلاصه تفسیر نعمانی به اضافه خطبه مختصری تحت عنوان تفسیر «المحکم و المتشابه» که البته در کتب رجالی از آن نامی آورده نشده، از زمان محمد باقر مجلسی و شیخ حر عاملی و.... به سید مرتضی علم الهدی، نسبت داده شده است که در تهران در سال 1312 ق، چاپ سنگی شده است.

[h=2]شرح و چاپ تفسیر[/h] حسن فرید گلپایگانی، تفسیر نعمانی را شرح کرده و بنام «بینات الفرید» به چاپ رساند.

[h=2]نسخه کتاب[/h] درباره نسخ خطی موجود از این رساله نیز باید گفت که دوران کتابت همه این نسخه ‌ها به دوران تداول رساله یعنی سده 11ق و ادوار بعدی باز می‌ گردد.


[/HR]منابع:
کتابخانه طهور
تبیان
ویکی فقه
ویکی شیعه

[h=1][/h]
آلاء الرّحمن فی تفسیر القرآن، نوشته، مرحوم آیة اللّه شیخ محمّد جواد بلاغی است. افسوس که اجل به مفسر گران سنگ مهلت نداد تا کتاب ارزشمند خویش را به پایان رساند؛ از این رو، فقط سوره‌های حمد، بقره، آل عمران، نساء تا آیه 57 و آیه ششم از سوره مائده را در بر می ‌گیرد.
این تفسیر دو جلد است که چاپ دوم آن را در یک مجلّد، مکبتة الوجدانی در قم نشر داده است. تاریخ چاپ، تیراژ و... آن نامعلوم است، چرا که ناشر محترم برای کتاب، شناسنامه‌ای تدوین نکرده است.


[/HR] [h=2]تفسیر آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن[/h] تفسیری از قرآن مجید در دوران معاصر (قرن چهاردهم) و از تفاسیر مهم شیعه به زبان عربی.
این تفسیر که از اول قرآن شروع شده، متاسفانه تا آیه 58 سوره نساء و آیه 6 سوره مائده، بیشتر نیست و چون مولف بزرگوار، از دنیا رحلت نمود، تفسیر ناتمام مانده است.
در این تفسیر، گاهی مولف با بهره گیری از روش «مزجی» در زمینه های گوناگون، از فلسفه و لغت و روایات برای تبیین یک مفهوم استفاده کرده است ولی ظاهراً روش او در تفسیر، روش مأثور یا روایی است.

[h=2]معرفی اجمالی مولف:[/h] شیخ محمد جواد بلاغی فرزند شیخ حسن بن شیخ طالب بلاغی نجفی، از علمای مشهور و فقیه اصولی، حکیم و محدث و از مجاهدین شیعه در قرن اخیر است.
او در سال 1282 هـ ق در نجف اشرف متولد شد. مقدمات علوم را نزد علمای آنجا فرا گرفت و آنگاه در سال 1396 ق به کاظمین رفت، در آنجا با دختر سید موسی جزائری کاظمی ازدواج کرد. مجدداً سال 1312 ق به نجف برگشت.
اساتید او عبارت بودند از حاج آقا رضا همدانی، آخوند ملا محمد کاظم خراسانی، سید محمد هندی، شیخ محمد طه نجف.
علوم عقلی را نیز در محضر میرزا علامه برغانی حائری و میرزا علی نقی برغانی حائری، تحصیل کرد.
بلاغی سال 1326 ق به سامرا هجرت کرد و شاگرد میرزا محمد تقی شیرازی شد و ده سال آنجا کسب فیض کرد. چندین کتاب و رساله در آنجا تالیف و بعد در کاظمین ساکن شد.

صاحب «الذریعه» آقا بزرگ تهرانی می فرماید: این تفسیر قرآن یکی از گرانمایه ترین آثار مولف و مناسب ترین و شایسته ترین تفسیر قرآن برای این زمان است. مفسران نیز بعد از او در ایران از پژوهش های او، بهره بردند. این آخرین کتاب مولف قبل از فوت او بود که ناتمام ماند

او در کنار استادش میرزای شیرازی با انگلیسی ها و استعمار و اشغال عراق، مبارزه کرد و بعد از دو سال به نجف (وطن خود) برگشت و در آنجا به تدریس و فتوی و تالیف و تصنیف مشغول شد.
شیخ بلاغی مدت اقامتش در کاظمین، توانست با تلاش زیاد با فضلای یهودی و نصرانی در بغداد دوستی و ارتباط برقرار کند و زبان عبری و ارمنی و انگلیسی و ادبیات آنها را بیاموزد، و اطلاعات عمیقی از کتب آنها و مذاهبشان بدست آورد.
از این رو، این عالم بزرگ، از معدود علمای معاصر اسلامی است که در مقابل مسیحیان و یهودیان و مادیون و هجوم فرهنگی غرب و تبلیغات آنها، مقاومت کند و با قلم و زبان به رد شبهات آنان بپردازد و در نهایت توانست مجموعه ای از مباحث و احتجاجات علمی خود در رد یهود و نصارا فراهم، ولی از ذکر نام خودش بر مولفاتش ابا داشت.
او مولفات نفیسی دارد که هر کدام در نوع خود کم نظیر و از مفاخر کتب شیعه است. شیخ جواد بلاغی سال 1352 ق، در سن 70 سالگی رحلت نمود و در حجره سوم جنوب غربی صحن حضرت امیرالمومنین علیه السلام، در نجف اشرف مدفون است.
[h=2]
سیری در پیشگفتار آلاء الرّحمن فی تفسیر القرآن[/h] این پیشگفتار در 49 صفحه، دارای چهار فصل و یک خاتمه است. پرباری و غنای این مقدمه بسیار چشمگیر است، چرا که به ‌رغم حجم اندک، از مطالب بسیار مهم و فصول ممتعی درباره علوم قرآن برخوردار است.

[h=2]ساختار کتاب:[/h] کتاب دو بخش است. در یک جلد مقدمه و تفسیر سوره های بقره و آل عمران.
مقدمه این تفسیر دارای عناوین گوناگون و مطالبی به شرح زیر که در آن بررسی شده است:
حقیقت اعجاز، دلالت آن بر حقانیت پیغمبران، تنوع معجزات، فلسفه فرستادن قرآن به عنوان یک معجزه برای اعراب جاهلی. امتیاز قرآن بر دیگر معجزات از جهات گوناگون (تاریخی، استدلالی، علم غیب و ...)، چگونگی جمع آوری قرآن در یک مصحف و زمان آن، عدم تحریف لفظی قرآن به ویژه از دیدگاه شیعه امامیه، اختلاف قرائات، نیاز به تفسیر قرآن و شرایط و شئون آن، نقد تفسیر هایی چون «الدر المنثور و کشاف»، بحث عام و خاص و ادراک عقلی و قلبی. بخش اول کتاب 392 صفحه و بخش دوم که شامل تفسیر سوره نساء تا آیه 58 است.
در پایان جزء دوم، مولف آیه 6 از سوره مائده را تفسیر کرده است.

این عالم بزرگ، از معدود علمای معاصر اسلامی است که در مقابل مسیحیان و یهودیان و مادیون و هجوم فرهنگی غرب و تبلیغات آنها، مقاومت کند و با قلم و زبان به رد شبهات آنان بپردازد و در نهایت توانست مجموعه ای از مباحث و احتجاجات علمی خود در رد یهود و نصارا فراهم، ولی از ذکر نام خودش بر مولفاتش ابا داشت

بخش دوم این تفسیر در 149 صفحه می باشد. این کتاب تفسیر، شامل مطالب متنوع دیگری از جمله: بقاء نفس بعد از مرگ، شفاعت، جبر و اختیار، تعدد زوجات در اسلام، محکمات و متشابهات، وضع انجیل ها، میراث پیغمبر، نبوت مسیح، ازدواج موقت، حرمت میگساری و سابقه آن در ادیان گذشته، تیمم و وضو.

در قسمت هایی از این تفسیر می خوانیم:
مفسر محترم در آغاز این فصل، اعجاز را چنین تعریف کرده است:
«المعجز هو الّذی یأتی به مدّعی النبوّة بعنایة اللّه الخاصّة خارقا للعادة و خارجا عن حدود القدرة البشریّة و قوانین العلم و التعلّم لیکون بذلک دلیلاً علی صدق النبی و حجته فی دعواه النبوة و دعوته.
مولف آنگاه چگونگی گواهی معجزه بر راستگویی آورنده اش را بیان می کند:
هرگاه مدعی پیامبری، انسانی ظاهر الصلاح، معروف به امانتداری، راستگویی و درست کرداری باشد و دعوتش مخالف عقل نباشد، معجزه به دست او پدید خواهد آمد و اگر فاقد این شرایط باشد و اعجاز نماید و مورد عنایت و توجه ویژه الهی باشد، به منزله برانگیختن مردم به سوی جهل و نادانی است و این، کاری ناپسند و زشت است و انجام کار زشت از سوی خداوند، محال و ناممکن است.»

[h=2]دیدگاه آقا بزرگ تهرانی در تفسیر آلاء الرحمان[/h] صاحب «الذریعه» آقا بزرگ تهرانی می فرماید: این تفسیر قرآن یکی از گرانمایه ترین آثار مولف و مناسب ترین و شایسته ترین تفسیر قرآن برای این زمان است. مفسران نیز بعد از او در ایران از پژوهش های او، بهره بردند. این آخرین کتاب مولف قبل از فوت او بود که ناتمام ماند.

[h=2]چاپ و نشر[/h] چاپ اول این تفسیر در سال 1351=1933 میلادی در شهر صیدا (لبنان) انجام شد.


[/HR] منابع:
کتابخانه طهور
سایت معارف قرآن

[h=1]


[/h]

معرفی کتاب"روش شناسی تفسیر قرآن"
امروز دانشمندان بر این باورند که یکی از اضلاع مهم معرفتی علوم، مبحث روش شناسی است.
روش شناسی درست و بایسته می تواند محقق را از سرگردانی و ابهام در میان دریای گزاره های علمی وارهانده، به ساحل کشف حقایق نزدیک کند.
این مهم در همه علوم ضروری است اما در علوم معرفتی مرتبط با آغاز و انجام جهان، عوالم هستی و... نظیر فلسفه، عرفان و تفسیر ضروری تر می نماید.
سالیانی چند است که بحث روش شناسی تفسیر قرآن کریم مورد دغدغه و عنایت خاطر دانش پژوهان این عرصه قرار گرفته است.
اخیرا جمعی از نویسندگان در تدوین و نگارش کتاب" روش شناسی تفسیر قرآن" گامهای شایسته ای برداشته اند.
مشخصات کلی این کتاب:
روش شناسی تفسیر قرآن؛ [نویسندگان: ]علی اکبر بابایی، غلام‏علی عزیزی کیا و مجتبی روحانی راد، زیر نظر: محمود رجبی، چاپ اول، قم، پژوهشکده‏ی حوزه و دانشگاه، تهران؛ سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها (سمت)، 9731، 024 ص، وزیری.
کتاب " روش شناسی تفسیر قرآن" در 5 فصل نگارش یافته است.
"مبانی تفسیر" موضوع مورد بحث در فصل آغازین این کتاب است که در ذیل عنوان کلیات، مباحثی چون تعریف تفسیر وتاویل، تمایز و بازشناسی تفسیر از تاویل و... طرح شده است.
در همین فصل عناوین فرعی تر دیگری هم وجود دارد و مباحث ارزنده ای چون "«نیازمندی به تفسیر» و «امکان و جواز تفسیر» را در بر می گیرد.
مبسوط ترین و در عین حال مهمترین بخش کتاب فصل دوم آن است. که در آن مساله "اصول و قواعد تفسیر" به تفصیل مورد بررسی قرار می گیرد که از آن جمله اند:
قاعده "در نظر گرفتن قرائت صحیح"، قاعده "توجه به مفاهیم کلمات در زمان نزول"، قاعده "تأیید شناخت قواعد ادبیات عرب اعم از صرف، نحو، معانی و بیان"، قاعده "در نظر گرفتن قراین" و...
نویسندگان در فصل سوم، مبحث «منابع تفسیر» طرح و اهم منابع مورد نیاز تفسیر را چنین بر شمرده اند:
1. قرآن؛
2. روایات معصومین‏علیه السَّلام؛
3. منابع لغوی؛
4. منابع تاریخی؛
5. عقل؛
6. دست‏آوردهای تجربی.
«علوم مورد نیاز مفسران» موضوعی است که در فصل چهارم از آن سخن به میان آمده است.
و بالاخره در آخرین فصل کتاب، بحث مهم «شرایط مفسر» که در برخی از منابع طراز اول علوم قرآنی از جمله "الاتقان" مرحوم سیوطی تا 15شرط لازم را برای مفسر برشمرده اند، مطرح می شود.
فهرست تفصیلی آیات، روایات، اسامی، قبایل و فِرَق، مکان‏ها و منابع و مآخذ نیز در انتهای کتاب آمده است.

[h=1][/h]


کتاب ارزشمند"سلوک قرآنی" به قلم چهره نام آشنای حوزه و دانشگاه، استاد جواد محدثی به حلیت تحریر مزین شده است.
نگارنده در این اثر، با تلاشی ستودنی بر آن است تا مشام جان خوانندگان را با چشمه سارهای زلال معارف قرآن سیراب ساخته و با انگشت نهادن بر چهره های مورد ستایش قرآن راه تخلق به اخلاق اسوه ها و اولیای الهی در زندگی روزمره را بنمایاند.
وی بر این باور است که دستیابی به خواسته ها و حل مشکلات در گرو تمسک و توسل به آیات الهی است بنابر این از رهگذر "سلوک قرآنی" می توان با نزدیک شدن به اخلاق پیامبران راهی به سوی حیات جاوید گشود.
"سلوک قرآنی" در 240صفحه با قطع رقعی توسط نشر "شوکا" چاپ شده است.

[h=1][/h]
تفسیر فُرات کوفی، تفسیری روایی به عربی از ابوالقاسم فرات بن ابراهیم بن فرات کوفی، محدّث و مفسر شیعی، متوفاى اوایل قرن چهارم می ‌باشد.
تفسیر فرات، براساس ترتیب سوره ها تنظیم شده و برخلاف مفسران متقدم شیعه مانند قمی و عیاشی تنها آیاتی را که در شأن نزول و تفسیر یا تأویل قریب و بعید آنها روایتی درباره تعالیم و اعتقادات شیعی از ائمه شیعه یا صحابه و برخی تابعین بوده، برگزیده ‌است.


[/HR] [h=2]تفسیر فرات کوفی[/h] این کتاب تفسیر قرآن به زبان عربی و به شیوه «روایی» در قرن چهارم هجری قمری است که به تفسیر «فرات کوفی» مشهور است. تفسیر فرات، براساس ترتیب سوره ها تنظیم شده و برخلاف مفسران متقدم شیعه مانند "قمی و عیاشی" تنها آیاتی را که در شأن نزول و فضائل و تفسیر یا تاویل خاندان عصمت و طهارت و اعتقادات شیعه درباره ائمه و صحابه و تابعین بوده، برگزیده است.

[h=2]معرفی اجمالی نویسنده[/h] نویسنده شیخ ابوالقاسم فرات، فرزند ابراهیم بن فرات کوفی است. او از مفسران شیعه در زمان غیبت صغری و محدثین امامیه است که با توجه به اسناد تفسیرش، در اواخر قرن سوم و تا اوایل قرن چهارم هجری زندگی می کرد.
عده ای او را "زیدی" می گویند ولی علمای بزرگی چون شیخ صدوق، مصرا او را از «امامیه» می داند و با یک واسطه از «فرات» روایت نقل می کند.
شیخ صدوق در آثار خود مانند «الامالی، خصال، معانی الاخبار و ...» این احتمال را می دهد که فرات، نخست زیدی مذهب بوده و بعد به «امامیه» گرویده است و روایات شیخ صدوق هم در زمان امامی بودن اوست و نیز از موارد نقل شیخ صدوق از این تفسیر «فرات»، نام او در اسناد برخی روایات "سید بن طاووس" آمده است.
بعضی از مشایخ (اساتید) فرات در روایات تفسیرش عبارتند از: حسن بن سعید اهوازی کوفی که از اصحاب امام هشتم شیعیان حضرت رضا علیه السلام و امام نهم و دهم بوده است. ولی چون در فهرست کامل راویان در تفسیر فرات، درباره زیدی یا عامی بودن بعضی از مشایخ دیگر او (مانند محمدبن منصور مرادی، محدث زیدی اوایل قرن سوم هجری) و توجه به این اساتید زیدی مذهب، و وجود روایتی از "زیدبن علی" در اختصاص به عصمت پنج تن آل عبا در این تفسیر و نیز عدم تصریح فرات به دوازده امام علیهم السلام، این احتمال را داده اند که "فرات" موقع نوشتن این تفسیر، زیدی بوده است.
اما روایات او از صادقین و امام رضا علیهم السلام و وجود روایات متعدد دال بر خروج حضرت مهدی و روایاتی درباره سرچشمه نورانی ائمه که برخلاف دیدگاه های زیدیه در این باره است، احتمال زیدی بودن "فرات" را ضعیف می کند.

فرات این تفسیر را بر اساس ترتیب سوره‌ها تنظیم کرده، اما برخلاف مفسران متقدم شیعی همچون قمی و عیّاشی تنها آیاتی را برگزیده است که در شأن نزول و تفسیر یا تأویل قریب و بعید آنها، روایتی درباره تعالیم و اعتقادات شیعی از ائمه شیعه علیهم‌السلام یا صحابه و برخی تابعین در دست داشته است

[h=2]دیدگاه های صاحبنظران[/h] 1ـ از رجال متاخر نیز، علامه حلی، ابن داود و محمدبن علی اردبیلی، هیچ نگفته اند.
2ـ برعکس محدثانی چون علی بن بابویه قمی، حسن بن محمدبن سعید هاشمی از این تفسیر برای شیخ صدوق نقل کرده و برخی متاخران با توجه به اینکه روایات این تفسیر به امام رضا علیه السلام ختم شده، فرات را در شمار اصحاب آن حضرت یا امام نهم و دهم می دانند.
3ـ از قرن چهارم به بعد، محدثانی مانند شیخ حر عاملی و علامه مجلسی، فرات و تفسیرش را معتبر و موثق می دانند. مجلسی او را امامی و روایات او را در بالاترین درجه حسن می داند.
به طور کلی مسلم این است که این تفسیر مورد قبول علمای امامیه می باشد و از ماخذ مفسیران شیعه، در طول تاریخ تفسیر است.

[h=2]ویژگی تفسیر[/h] فرات این تفسیر را بر اساس ترتیب سوره‌ها تنظیم کرده، اما برخلاف مفسران متقدم شیعی همچون قمی و عیّاشی تنها آیاتی را برگزیده است که در شأن نزول و تفسیر یا تأویل قریب و بعید آنها، روایتی درباره تعالیم و اعتقادات شیعی از ائمه شیعه علیهم‌السلام یا صحابه و برخی تابعین در دست داشته است.

[h=2]تقسیم و ساختار تفسیر[/h] همانطور که گفتیم این تفسیر بر ترتیب سوره های قرآن کریم، است. آغاز آن سوره «فاتحه الکتاب» و پایان آن سوره «الناس» می باشد. مفسر، احادیث و آیات و روایات از طریق ائمه معصومین را آورده و آیاتی که در شأن نزول و تفسیر و تأویل قریب و بعید آنها و اکثر آیاتی که در شأن نزول و فضائل حضرت امیرالمومنین و خاندان عصمت نازل شده، انتخاب و سخن گفته است.
در این تفسیر، روایتی درباره تعالیم و اعتقادات شیعی از ائمه شیعه علهیم السلام و یا صحابه و بعضی از تابعین، آمده است!!
مقدمه این تفسیر، نوشته فرات نیست! مصحح این تفسیر "محمدالکاظم" در مقدمه خود، 126 نفر از مشایخ این مفسر را با ذکر سند ضبط کرده است.

شیخ صدوق در آثار خود مانند «الامالی، خصال، معانی الاخبار و ...» این احتمال را می دهد که فرات، نخست زیدی مذهب بوده و بعد به «امامیه» گرویده است و روایات شیخ صدوق هم در زمان امامی بودن اوست و نیز از موارد نقل شیخ صدوق از این تفسیر «فرات»، نام او در اسناد برخی روایات "سید بن طاووس" آمده است

[h=2]توثیق مولف[/h] رجالیون متقدم شیعه همچون کَشّی و نَجاشی و شیخ طوسی، و متأخرانی چون ابن داوود و علامه حلّی و محمد بن علی اردبیلی، در باره ابوالقاسم فرات هیچ اطلاعی نداده‌اند.
با وجود این، از زیدیه ابوعبداللّه علوی شجری (متوفی 445) به واسطه محمد بن حسن بن احمدبن ولید، از مشایخ صدوق، در کتاب فضل زیارة الحسین، از اهل سنّت عبیداللّه بن عبداللّه حسکانی در شواهد التنزیل (جاهای متعدد) از تفسیر او نقل کرده‌اند.
نام وی در اسناد برخی روایات سید بن طاووس نیز آمده است.

[h=2]چاپ و نشر[/h] نسخه های خطی و چاپی از این تفسر امروزه در دست است که تمام آنها از روایت ابوالخیر مقداد بن علی حجازی مدنی، از ابوالقاسم عبدالرحمن حسنی علوی، از فرات روایت شده است.
ظاهراً نسخه های خطی، همه اش از قرن دهم به بعد است و این احتمال هست که سلسله اسناد، بین قرن پنجم تا دهم حذف شده است.
این تفسیر برای اولین بار در سال 1354 هـ ق، در نجف اشرف به اهتمام و مقدمه شیخ محمد علی غروی اردوبادی چاپ شد.
این چاپ بعداً در قم، افست گردید که 766 حدیث دارد. این تفسیر با تحقیق و تصحیح آقای شیخ محمدالکاظم در 720 صفحه توسط وزارت ارشاد اسلامی در سال 1410 هـ ق، در تهران با 775 حدیث به چاپ رسید.

[h=1]کتاب من لایحضره الفقیه[/h]

class: infobox width: 22

[TH="colspan: 2 align: center"]کتاب من لایحضره الفقیه
[/TH]
[TD="colspan: 2 align: center"]

[/TD]

[TH="align: left"]نویسنده[/TH]
شیخ صدوق
[TH="align: left"]ناشر[/TH]
گوناگون
[TH="align: left"]موضوع[/TH]
روایات شیعه، فقهی
[TH="align: left"]سبک[/TH]
روایی
[TH="align: left"]زبان[/TH]
عربی
[TH="align: left"]سری[/TH]
۴ جلد

کتابُ مَن لایحْضُرُه الفَقیه دومین کتاب از کتب اربعه امامیه؛ مجموعه‌ای در حدیث از ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی (د ۳۸۱ ق) معروف به شیخ صدوق. هدف شیخ صدوق از این تالیف، گردآوری احادیث صحیح و موثق بوده تا به کار کسانی آید که به علما و فقهای بزرگ دسترسی ندارند و با مراجعه به آن، از احکام شرعی و وظایف فقهی خود آگاه گردند.
کتاب من لایحضره الفقیه، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اثر شیخ صدوق به شمار می‌رود. شیخ صدوق این کتاب را به عنوان یک کتاب فقهی نوشته است تا در مسائل شرعی بدان عمل کنند، ولی سبک نگارش آن، سبک رایج در قرون اولیه اسلامی است که فقهای شیعه فقط به روایت و نقل سخنان ائمه(ع) اکتفا می‌کردند و به خود اجازه گفتن سخنی در برابر یا در کنار سخنان ائمه معصوم نمی‌دادند؛ چراکه آنان را مرتبط با مرکز وحی و معدن حکمت می‌دانستند.
شیخ صدوق احادیث کتاب من لایحضره الفقیه را از کتب متقدمین از قبیل حریز بن عبدالله سجستانی و شیخ اجل حلبی و علی بن مهزیار اهوازی و احمد بن محمد بن عیسی و ابن ابی عمیر و شیخ برقی و حسین بن سعید اهوازی، استخراج و جمع آوری نموده است.

[h=2]محتویات[/h]

[h=2]موضوع کتاب[/h] موضوع این کتاب، مجموعه روایات اهل بیت(ع) درباره مسائل فقهی و احکام شرعی است و شیخ صدوق در این کتاب روایات فقهی را که از دیدگاه خود صحیح و معتبر بوده جمع آوری نموده است.

[h=2]ویژگی‌های کتاب من لا یحضره الفقیه[/h] [h=3]جایگاه کتاب از نظر صحت مطالب و روایات آن[/h] کتاب من لایحضره الفقیه، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اثر شیخ صدوق به شمار می‌رود و به گفته علما و دانشمندان، از کتب اربعه معتبر شیعه محسوب می‌شود که تاکنون مرجع و محل استفادۀ مجتهدان، فقها و خواص و عوام بوده است. ده‌ها نفر از علما و فقهای شیعه آن را شرح و بر آن حاشیه زده و ترجمه‌هایی به فارسی از آن به دست داده‌اند. در میان آثار به دست آمدۀ شیخ، فقط کتاب من لایحضره الفقیه کتاب جامعی در فقه و احکام مذهب شیعه جعفری است. دیگر آثار وی معمولاً با نام موضوعی مزین شده و بیانگر احادیثی هستند که در آن رشته و موضوع موجود بوده است.
یکی از ویژگی‌های مهم این کتاب آن است که اعتماد و اطمینان به صحت مطالب و روایات آن، به مراتب بیشتر از سایر آثار موجود وی است. شیخ صدوق در مقدمه کتاب این گونه آورده است:
"منظورم این بود که آن دسته از روایاتی را که بدان‌ها فتوا می‌دهم و به صحت آنها حکم می‌کنم، بیاورم و اعتقادم درباره‌اش چنین است که حجت میان من و پروردگارم، می‌باشد و همه آنچه که در اینجا آورده‌ام، از کتاب‌های مشهور و مورد اعتماد و مرجع استخراج کرده ام."[۱] ازاین رو، هرچند این کتاب روایی شمرده شده، ولی شیخ صدوق آن را یک کتاب فقهی اعتبار نموده است تا در مسائل شرعی بدان عمل کنند؛ اما در دیگر آثار شیخ چنین ضمانتی وجود ندارد و شیخ صحت همه احادیث آنها را برعهده نگرفته است. البته صحت مطالب مندرج در کتاب المقنع نیز تا حدی مانند کتاب من لایحضره الفقیه است؛ چنان که می‌گوید:
"مطالبی را که در این کتاب آورده‌ام، از کتاب‌های اصولی که از مشایخ علما و فقهای ثقات و مورد اطمینان بوده، استخراج شده است."[۲] [h=3]فقهی ـ روایی بودن سبک نگارش کتاب[/h] شیخ صدوق این کتاب را به عنوان یک کتاب فقهی نوشته است تا در مسائل شرعی بدان عمل کنند، ولی سبک نگارش آن، سبک رایج در قرون اولیه اسلامی است که فقهای شیعه فقط به روایت و نقل سخنان ائمه(ع) اکتفا می‌کردند و به خود اجازه گفتن سخنی در برابر یا در کنار سخنان ائمه معصوم نمی‌دادند؛ چراکه آنان را مرتبط با مرکز وحی و معدن حکمت می‌دانستند.
[h=3]گسترگی مباحث[/h] گسترگی مباحث و شمول آن نسبت به ابواب مختلف فقهی از دیگر ویژگی‌های این کتاب است.
برخی از مباحث فقهی آن عبارت‌اند از:

[h=2]تعداد ابواب و احادیث[/h] کتاب من لایحضره الفقیه دارای ۴ جزء (مجلد) است که در آمار ابواب و احادیث آن اختلاف وجود دارد. حاجی نوری می­ نویسد: "احادیث این کتاب ۵۹۶۳ حدیث است که ۲۰۵۰ حدیث آن مرسل است."[۳]
محدث بحرانی می‌گوید: "کتاب من لایحضره الفقیه ۴ جزء است، که ابواب آن ۶۳۶ یا ۶۶۶ و احادیثش ۵۹۹۸ حدیث احصا شد".[۴]
علت این اختلاف در تعداد احادیث، به دلیل کثرت تشابه بین فتاوای شیخ صدوق و بین روایات وارده در کتاب، و نیز شدت نظمی است که بین احادیث مسند و مرسل وجود دارد.

[h=2]هدف از تألیف کتاب[/h] هدف شیخ صدوق از تالیف کتاب من لایحضره الفقیه، گردآوری احادیث صحیح و مورد اعتماد بوده است.[۵]
شیخ صدوق این کتاب را به درخواست یکی از سادات شهر بلخ به نام شریف الدین ابوعبدالله محمد بن حسین، معروف به نعمت نگاشته است.
او از شیخ صدوق درخواست کرده بود مانند کتاب من لا یحضره الطبیب محمد بن زکریای رازی در علم طب، او هم کتابی در علم فقه به نگارش درآورد تا مورد استفاده کسانی قرار گیرد که به علما و فقهای بزرگ دست رسی ندارند و با مراجعه به آن بتوانند به احکام شرعی و وظایف خود آگاه گردند.[۶]

[h=2]منابع کتاب[/h] شیخ صدوق احادیث کتاب من لایحضره الفقیه را از کتب متقدمین از قبیل حریز بن عبدالله سجستانی و شیخ اجل حلبی و علی بن مهزیار اهوازی و احمد بن محمد بن عیسی و ابن ابی عمیر و شیخ برقی و حسین بن سعید اهوازی، استخراج و جمع آوری نموده است.

[h=2]مقایسه کتاب من لایحضره الفقیه با کتاب کافی[/h] نخستین جامع حدیثی شیعه نوشته شده در زمان غیبت صغری که نسبت به دیگر کتابهای اربعه از لحاظ محتوا و روایت جامع‌تر می‌باشد، کتاب کافی شیخ کلینی است.
با مقایسه‌ای میان کافی و کتاب من لایحضره الفقیه، ملاحظه می‌شود که کتاب من لایحضره الفقیه در مسائل احکام عملی و فقهی نگاشته شده است؛ چنانکه خود صدوق نیز به این مطالب تصریح کرد. او می‌نویسد:
"من این کتاب را برای مجرد فقه وضع کرده‌ام و نه چیز دیگر."[۷] ولی کتاب کافی علاوه بر احکام و مسائل فقهی، احادیث اعتقادی و اخلاقی را نیز دربردارد.
در مورد سند روایات کتاب من لایحضره الفقیه و مقایسه آن با کافی باید گفت: صدوق از طریقه اختصار سند استفاده کرده، ولی کلینی برخلاف شیخ صدوق و شیخ طوسی از این روش استفاده ننموده است، بلکه سیره او در زمینه سند درج آن به صورت کامل در خود کتاب می‌باشد.

[h=2]شروح و تعلیقات[/h] تا کنون ۲۳ شرح بر کتاب من لایحضره الفقیه ثبت شده است، که اکثر آنها یا اکنون مفقود شده­‌اند و در دسترس نیستند و یا اینکه تنها نسخه خطی آنها در دسترس است و به صورت گسترده منتشر نشده‌اند. برخی از این شرح‌ها عبارتند از:

  • حاشیه شیخ محمد بن علی بن یوسف بن سعید بحرانی.

برخی ترجمه ­های کتاب نیز عبارتند از:

  • متن و ترجمه کتاب من لایحضره الفقیه، این کتاب در ۶ مجلد توسط علی اکبر غفاری، صدر بلاغی و محمدجواد غفاری ترجمه و شرح شده است.

[h=2]وضعیت چاپ[/h]
  • چاپ سنگی در لکهنو هندوستان در سال ۱۳۰۶ قمری، در ۶جلد رحلی.
  • چاپ سنگی در تبریز در سال ۱۳۲۴ قمری، در ۱جلد رحلی.
  • چاپ سنگی در تهران در سال ۱۳۴۵ قمری، در ۱جلد رحلی.
  • چاپ حروفی در نجف در سال ۱۳۷۱ قمری، در ۴جلد وزیری.
  • چاپ حروفی در تهران در سال ۱۳۷۶ قمری، در ۱جلد رحلی.
  • چاپ حروفی در تهران در سال ۱۳۹۲ قمری، در ۴جلد وزیری.
  • چاپ حروفی در قم در سال ۱۴۱۳ قمری، در ۴جلد وزیری.
[h=2][/h]

[h=1]معراج السعاده (کتاب)[/h]

class: metadata plainlinks ambox ambox-content

[TD="class: mbox-text"]
[/TD]

معراج السعاده

معراج السعاده ، عنوان کتابی در اخلاق اسلامی با رویکرد عقلی و نقلی، تألیف ملا احمد نراقی (نراقی ثانی)، فرزند ملا محمد مهدی نراقی . این کتاب را می‌توان تلخیص فارسی کتاب جامع السعادات دانست که در آن مباحث اخلاقی با روش عقلی بیان شده است.[۱] در عین حال معراج السعاده فقط ترجمه و تلخیص جامع السعادات نیست، بلکه در بیان و روش، تفاوت هایی با آن دارد و در بسیاری از موارد، مباحث اجمالی جامع السعادات، به تفصیل در معراج السعاده آمده است.[۲]
تفاوت عمده جامع السعادات و معراج السعاده آن است که استدلال، برهان و رویکرد عقلی در جامع السعادات پررنگ‌تر است.[۳] اما معراج السعاده بر وجهه نقلی و خطابی مباحث افزده است.[۴] از آنجا که مخاطب معراج السعاده عموم مردم است، نویسنده کوشیده تا مطالب با ارائه شواهد نقلی و روایی یا آمیزه‌ای از نقل و دلیل، با ذکر اشعار و با زبانی روان و جذاب و به دور از پیچیدگی‌های مباحث علمی بیان گردد[۵] از این رو استفاده از آیات و روایات در معراج السعاده بیشتر از جامع السعادات است.
همچنین گفتنی است که تبویب و ترتیب و فصول و عناوین این دو کتاب تا حدودی تفاوت دارند، مثلاً باب اول جامع السعادات[۶] دارای شانزده فصل است اما باب اول معراج السعاده[۷] ده فصل دارد که در سه فصل، عنوان مشترک و در دو فصل محتوای مشترک دارند؛ بنابراین، در معراج السعاده برخی از فصول جامع السعادات یافت نمی‌شود و همچنین برخی از فصولی که در آن یافت می‌شود در جامع السعادات موجود نیست.[۸]
[h=2]ابواب کتاب[/h]

  • باب اوّل: مقدمات نافعه
  • باب دوّم: قواى نفس انسانى و اخلاق ذميمه
  • باب سوّم: محافظت اخلاق حميده از انحراف
  • باب چهارم: فضائل اخلاق حسنه و كيفيت اكتساب آنها
  • باب پنجم: اسرار و آداب عبادات‏.[۹]
[h=2][/h]

[h=1][/h]
تحریرالوسیله اثری از روح‌الله خمینی به زبان عربی شامل فتاوای وی در تمامی ابواب فقه به روش غیراستدلالی است. وی این کتاب را بر اساس کتاب وسیلة النجاة ابوالحسن اصفهانی نوشته است. نویسنده سعی کرده حاشیه خود را با کمترین تغییر در متن وسیلهء النجاهء به آن بیفزاید. وسیلة النجاة که امام خمینی ره اعتقاد بسیاری به آن داشت خود حاشیه‌ای بر کتاب خیرةالصالحین محمدکاظم طباطبایی یزدی است.
این کتاب اولین بار در نجف در زمان اقامت نویسنده‌اش در این شهر منتشر شد. خلاصه‌ای از آن به زبان عربی نیز به نام «زبدةالاحکام» منتشر شده‌است.
تحریرالوسیله اثر عمیقی نیز بر نظام حقوقی ایران در دوران جمهوری اسلامی گذاشته‌است. علاوه بر آن‌که در تدوین و اصلاح بسیاری از قوانین به آن رجوع می‌شود، در بسیاری از آراء دادگاه‌ها نیز به آن استناد شده‌است.

[h=2]تحریر الوسیله[/h] کتابی فقهی و رساله فتوایی در عبادات و معاملات و... به زبان عربی. این کتاب، جامع ابواب فقه به صورت غیراستدلالی است و اصطلاحات و نظریات دقیق فقهی، با عباراتی ساده بیان شده و مسائل "مبتلا به" را بطور منظم در بردارد. نویسنده آن آیة الله سید روح الله موسوی خمینی، رهبر فقید انقلاب اسلامی ایران است. کتاب «تحریر الوسیله»، حاشیه بر «وسیلة النجاة» تالیف آیة الله سید ابوالحسن اصفهانی است که نویسنده حدود یک سوم کل کتاب به آن اضافاتی کرده است. این اثر به سبک کتب فقهی فقهای شیعه، تحت عناوین خاصی مربوط به احکام عملی دینی، نگارش شده و به سیاق کتابهای «توضیح المسائل» فارسی، هر حکمی تحت عنوان «مساله» تدوین یافته است.

تحریرالوسیله اثری از روح‌الله خمینی به زبان عربی شامل فتاوای وی در تمامی ابواب فقه به روش غیراستدلالی است. وی این کتاب را بر اساس کتاب وسیلة النجاة ابوالحسن اصفهانی نوشته است. نویسنده سعی کرده حاشیه خود را با کمترین تغییر در متن وسیلهء النجاهء به آن بیفزاید. وسیلة النجاة که امام خمینی ره اعتقاد بسیاری به آن داشت خود حاشیه‌ای بر کتاب خیرةالصالحین محمدکاظم طباطبایی یزدی است

[h=2]معرفی اجمالی نویسنده[/h] آیة الله حاج سید روح الله مصطفوی، مشهور به امام خمینی، فقیه، مرجع تقلید، نویسنده، مبارز و رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران که در 20 جمادی الثانی سال 1320 برابر با 1281 ش روز تولد حضرت زهرا سلام الله علیها، در خمین (ایران) بدنیا آمد. در 4 ماهگی پدرش سید مصطفی را از دست داد، دوران کودکی به مکتب خانه در خمین رفته و بعد در سن طلبگی ادبیات فارسی ابتدایی و حساب و هیئت و بعد دروس مقدمات را خواند. در 15 سالگی به علت شیوع وبا، مادرش نیز از دنیا رفت. 19 ساله بود که به دلیل نبودن مدرسه در خمین، برای ادامه تحصیل به اراک رفته و در حوزه درس آیة الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، دروس منطق، مطول، لمعه و ادبیات عرب را خواند. سال 1340 هـ ق برابر با 1301 ش، آیة الله حائری به اصرار علمای قم، به آنجا رفته و حوزه قم را تاسیس کردند و بسیاری از طلاب، از جمله سید روح الله نیز 4 ماه بعد به قم رفت. بعد از چهار سال دوره درسهای سطح، سال 1344 ق، به مدت یازده سال نزد حاج شیخ، درس فقه و اصول خوانده و همزمان دروس فلسفه و تمام منظومه ملاهادی سبزواری را در مدت 4 سال فرا گرفت و در ضمن، تدریس منظومه را شروع کرد و سال 1313 ش، به درجه اجتهاد نائل شد. روح عرفانی در ایشان از سال 1307 در سنین 26 یا 27 سالگی و مراحل سیر و سلوک او در خدمت مرحوم آیة الله محمدعلی شاه آبادی بودند. از اساتید دیگر ایشان، آیة الله رفیعی قزوینی بودند. حدود 20 سال، ایشان به تدریس و تالیف پرداخته و در عین حال با تلاش و جدیتی که داشت، مسائل سیاسی مملکت را دنبال و با شخصیت هایی چون مرحوم مدرس، ملاقات هایی نمود. آغاز فعالیت سیاسی آقا روح الله را باید از شهریور 1320 ش، زمانی که شعله های جنگ جهانی دوم به ایران کشیده شد، حساب کرد و فعالیت سیاسی انقلابی وی، سال 1314 ش بعد از جنگ جهانی دوم و به قدرت رسیدن "کندی" بروز کرد و بعد قیام سال 42 و زد و خورد در مدرسه فیضیه قم و سخنرانی وی در آنجا بر علیه شاه وقت (محمد رضا پهلوی) و اسرائیل و نهایتا دستگیری او به بعد از چند ماه، به اصرار مردم و علما، آزاد شده و سپس در آبان سال1343 ش به ترکیه تبعید شدند. در مهر ماه 1344 ش، از ترکیه به عراق فرستاده شد. هر چند سالها به ظاهر در عراق و در سکوت و آرامش به سر می برد ولی هیچگاه از مبارزه بر علیه طاغوت و رژیم ستمشاهی و اسرائیل و دشمنان اسلام، دست برنداشت تا اینکه سال 1357 ش، به دنبال مبارزات مردم ایران با محمدرضا شاه پهلوی و حکومت او و در نهایت سقوط شاه و دولتش، این بزرگمرد تاریخ، در دی ماه 1357 ش به ایران برگشت و به عنوان رهبر بزرگ انقلاب و موسس جمهوری اسلامی ایران، یازده سال، انقلاب را رهبری و 13 خرداد 1368 ش، در سن 87 سالگی دار فانی را وداع کرد.

[h=2]ساختار کتاب[/h] کتاب با عنوان «المقدمه فی فروع التقلید» شروع و بعد از آن «کتاب الطهاره» و سپس تمام ابواب فقه متداول، طرح و بعد مسائل نو مستحدثه در قلمرو احکام، بیان شده است. مسائل مستحدثه تحریر الوسیله عبارتست از مباحث بیمه، سفته، سرقفلی، عملیات بانکی، بلیط بخت آزمایی، تلقیح مصنوعی، تشریح، پیوند اعضاء، تغییر جنسیت، رادیو و تلویزیون و مسائل دیگری از قبیل نماز و روزه مسافر در هواپیما، حج، نماز جمعه، قضا، شهادات، قصاص، دیات، امربه معروف و نهی از منکر، دفاع.... . از این کتاب بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به عنوان متمم قانون رفع خلا قانونی، قضات دادگستری استفاده می کردند.

تحریرالوسیله اثر عمیقی نیز بر نظام حقوقی ایران در دوران جمهوری اسلامی گذاشته‌است. علاوه بر آن‌که در تدوین و اصلاح بسیاری از قوانین به آن رجوع می‌شود، در بسیاری از آراء دادگاه‌ها نیز به آن استناد شده‌است

[h=2]ترجمه‌ها[/h] چندین ترجمهء فارسی از تحریرالوسیله موجود است. از جمله: ترجمه محمدباقر موسوی همدانی در چهار جلد، ترجمهء علی اسلامی و قاضی‌زاده زیرنظر محمد مۆمن قمی و حسن طاهری خرم‌آبادی، ترجمهء بخش‌هایی از تحریرالوسیلة به قلم عبدالکریم بی‌آزار شیرازی با اضافات. ترجمه دیگر از هاشم نوری کرمانشاهی در چهار جلد نیز موجود است.
ترجمهء ترکی استانبولی این کتاب هم توسط عبدالله اون آلان انجام شده و در سال 1389 انتشارات احسان در استانبول جلد دوم آن را با تیراژ 1500 نسخه منتشر کرد.

[h=2]شرح‌ها و حاشیه‌ها[/h] چندین شرح بر تحریرالوسیله نیز نوشته شده که از معروف‌ترین آن‌ها «تفصیل الشریعه فی شرح تحریرالوسیله» اثر محمد فاضل لنکرانی است، شرح ناصر مکارم شیرازی به نام «انوارالفقاهه»، شرح سید مصطفی خمینی به نام «مستند تحریرالوسیله» در دو جلد، شرح احمد مطهری ساوجی به نام «مستند تحریرالوسیلة» در شش جلد و شرح‌هایی از فقهایی چون یوسف صانعی، محمد مۆمن قمی، محمدحسن احمدی فقیه یزدی، احمد سبط‌الشیخ انصاری، علی‌اکبر سیفی مازندرانی، عبدالنبی نمازی و زین‌العابدین احمدی زنجانی است. همچنین فقهایی چون مکارم شیرازی، فاضل لنکرانی، نوری همدانی، علوی گرگانی، یوسف صانعی، احمدی فقیه یزدی و تجلیل تبریزی نیز بر تحریرالوسیله حاشیهء فتوایی نوشته‌اند.

[h=2]گسترده‌ترین شرح[/h] گسترده‌ترین شرح تحریرالوسیله توسط آیت‌الله محمد فاضل لنکرانی با نام تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله نگاشته شد که در 27 جلد به چاپ رسیده است.کتاب «تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله» که تاکنون حدود 20 جلد آن در چاپ‏هاى متعدد منتشر شده، اکنون با بازبینى دیگرى و با چاپى وزین و چشم نواز، برخى از جلدهاى آن منتشر شده است.تاکنون کتاب طهارت، نجاسات، صلاه، حج (5 جلد)، اجاره، حدود، وقف، مضاربه، دیات، قصاص و… از این مجموعه منتشر شده است.

[h=1][/h]
مبانی کلامی امامیه در تفسیر قرآن (با رویکرد نقادانه بر آرای ذهبی، عسال و رومی)
در اندیشۀ اسلامی، قرآن همانند یک متن عادی نیست که بتوان با هر پیش فرضی آن را فهمید یا خالی از هر مبنایی تفسیرش نمود.
لذا مفسر در ابتدا باید دیدگاه خود را نسبت به مبانی تفسیر مشخص سازد و سپس در چارچوب آن ها به تلاش تفسیری بپردازد.
عمدۀ اختلاف نظر مفسران نیز به تفاوت مبانی تفسیری آنان بازمی گردد، که البته تعصبات مذهبی، سیاسی، و ذهنیت های خود ساختۀ افراد نیز در این میدان بی تأثیر نیست.
حجت الاسلام دکتر علی راد، عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث، در کتابی ارزشمند با عنوان "مبانی کلامی امامیه در تفسیر قرآن (با رویکرد نقادانه بر آرای ذهبی، عسال و رومی)" به بیان و تبیین مبانی کلامی امامیه در تفسیر قرآن پرداخته است. این کتاب، راهنمایی ارزشمند برای محققان و پژوهشگران عرصۀ تفسیر قرآن خواهد بود.
[h=2]اهمیت پژوهش[/h] با توجه به اینکه تفسیر امامیه یکی از جریان های قرآن پژوهی جهان اسلام به شمار می آید و پیشینه ای کهن در اندیشۀ اسلامی دارد، مفسران امامیه با تکیه بر سنت معصومان (علیهم السلام) و ادلۀ عقلی، نظریۀ تفسیری منسجم و ارزشمندی را در آثار خود ارائه کرده اند که با بررسی آثار قرآن پژوهی امامیه با رویکرد اجتهادی در حوزۀ بغداد به ویژه شیخ مفید، شیخ طوسی و سید مرتضی و بررسی تفاسیر اجتهادی دوران معاصر می توان بدان دست یافت.
لکن متأسفانه به رغمِ تلاش ها و کوشش های سامان یافته در تفسیر پژوهی شیعی، تاکنون نظریۀ تفسیریِ امامیه به شکل دقیق و جامع استخراج نشده، و این امر مهمی است که از دید قرآن پژوهان شیعی معاصر مغفول مانده و زمینه را برای خرده گیری مخالفان این مذهب فراهم آورده است.
نویسندۀ کتاب بر آن است تا در گام نخست به اکتشاف، طبقه بندی، تبیین مبانی کلامی امامیه پرداخته و در گام بعدی تبیین تأثیر این مبانی در دیگر مولفه های نظریۀ تفسیری امامیه را مدنظر قرار داده و به اشکالاتی که علیه این مبانی از سوی منتقدان مطرح شده است پاسخ دهد.
پژوهش حاضر بر پایۀ احساس نیاز در دو عرصۀ ذیل انجام شده است:
1ـ ضرورت شناسایی و بسط منطقی و روشمند مبانی کلامی امامیه در تفسیر
2ـ شناسایی نقدهای مخالفان مبانی کلامی امامیه در تفسیر و پاسخ به آن ها

با توجه به اینکه تاکنون اثر منسجم و درخور توجهی در زمینۀ شناخت مبانی کلامی تفسیر امامیه نوشته نشده است، حجت الاسلام دکتر علی راد در کتاب مبانی کلامی امامیه در تفسیر قرآن (با رویکرد نقادانه بر آرای ذهبی، عسال و رومی) به بررسی این مهم پرداخته است که منبعی مفید برای پژوهشگران می باشد


ساختار کتاب
این کتاب در پنج بخش اصلی سامان یافته است:
[h=2]بخش اول: تبیین مفهوم نظریۀ تفسیری و شاخصه های نظریۀ تفسیری امامیه[/h] این بخش خود در دو فصل تنظیم شده است:
فصل اول مفهوم نظریۀ تفسیری را بیان کرده و به بررسی انواع آن در دو نوع اجتهادی و تقلیدی پرداخته است. سپس به موضوع اکتشاف نظریۀ تفسیری و در نهایت مولّفه های نظریۀ تفسیری اشاره می کند.
فصل دوم این بخش نظریۀ تفسیر اجتهادی امامیه را با بررسی رویکرد مفسران قدمای امامیه از حوزۀ بغداد (شیخ مفید، شیخ طوسی و سید مرتضی) و مفسران معاصر امامیه از حوزۀ نجف و قم (علامه طباطبایی، امام خمینی، آیت الله خویی و آیت الله جوادی آملی) تبیین می نماید.
لازم به ذکر است مقصود از نظریۀ تفسیری امامیه، مولفه های بنیادی دانش تفسیر در مذهب امامیه است.
[h=2]بخش دوم: مبانی کلامی عام[/h] مقصود از مبانی کلامی تفسیر، مجموعه باورها و مبادی نظری مفسر نسبت به متن قرآن،ویژگی های فرا بشری متن قرآن، اصول نظری و کاربردی فهم و تفسیر قرآن است.
مبانی کلامی امامیه در تفسیر را می توان به دو قسم مبانی عام و مبانی خاص تقسیم کرد. مبانی نظر عام، اصول مشترک امامیه با دیگر مذاهب اسلامی در تفسیر است و مبانی نظری خاص، اصول اختصاصی امامیه در تفسیر قرآن را که وجه تمایز آن با سایر فرق و مذاهب می باشد را شامل می شود.
از میان مبانی کلامی عام آنچه در این کتاب مورد توجه نگارنده قرار داشته است عبارت است از:
ـ مبنای ناظر به موجِد بودن قرآن (الهی بودن قرآن)
ـ مبانی ناظر به متن قرآن
ـ نیازمندی قرآن به تفسیر
ـ جامعیت قرآن
ـ جاودانگی و جهانی بودن قرآن
ـ هدایتی بودن تمام قرآن
ـ اعجازمندی قرآن
ـ تنوع زبانی قرآن
ـ واقع نمایی در قصص و تمثیلات
ـ چندمعنایی
ـ تحریف ناپذیری قرآن
ـ مولف محوری در چارچوب دلالت متن
ـ مبانی ناظر به منابع تفسیر (عقل مداری، حجیت سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله)
[h=2]بخش سوم: مبانی کلامی خاص امامیه[/h] در تبیین مبانی خاص امامیه، آنچه مورد توجه نویسندۀ محترم در این اثر قرار دارد عبارت است از:
ـ عصمت امامان شیعه
ـ عترت؛ وارثان برگزیدۀ قرآن
ـ جامعیت غیر استقلالی قرآن
[h=2]بخش چهارم: تأثیر مبانی کلامی خاص امامیه در سه مولفۀ منبع، روش و داوری تفسیری[/h] در بخش چهارم دکتر علی راد بر آن است تا به این پرسش اساسی پاسخ دهد که باورمندی مفسر امامی به اینکه عترت نبوی از هرگونه لغزش علمی و عملی پیراسته و به انتخاب الهی وارثان حقیقی قرآنند ، چه تأثیری در تفسیر وی از قرآن دارد؟
از دیدگاه ایشان تأثیر عمدۀ این مبانی، در سه مولفۀ روش، منبع و داوری است که در این بخش به تبیین آن می¬پردازد. در نتیجه این بخش از سه فصل تشکیل شده است:
فصل اول تأثیر مبانی کلامی در منابع تفسیری
فصل دوم تأثیر مبانی کلامی در روش تفسیری
فصل سوم تأثیر مبانی کلامی در داوری تفسیری
مفسران امامیه با تکیه بر سنت معصومان (علیهم السلام) و ادلۀ عقلی، نظریۀ تفسیری منسجم و ارزشمندی را در آثار خود ارائه کرده اند که با بررسی آثار قرآن پژوهی امامیه با رویکرد اجتهادی در حوزۀ بغداد به ویژه شیخ مفید، شیخ طوسی و سید مرتضی و بررسی تفاسیر اجتهادی دوران معاصر می توان بدان دست یافت

[h=2]بخش پنجم: نقد و بررسی آراء منتقدان مبانی کلامی تفسیر امامیه[/h] بخش آخر این کتاب در دو فصل سامان یافته است: در فصل اول نویسنده آشنایی با منتقدان معاصر تفسیر امامیه، ذهبی، عسال و رومی، را مورد نظر قرار داده و در فصل دوم به بیان برخی اشکالات مهم این افراد و پاسخ بدان ها پرداخته است.
اشکالاتی که در این فصل بیان گردیده و پاسخ داده شده اند عبارتند از:
ـ فهم قرآن در انحصار عترت نبوی
ـ عدم اعتبار قول صحابه
ـ اعتقاد شیعه به تحریف قرآن
ـ اعتزال گرایی عقلی امامیه در تفسیر
ـ تأویل باطن، جری و تطبیق آیات بر امامت
ـ نفوذ اسرائیلیات و احادیث موضوعه در تفاسیر امامیه
ـ سوء استفاده از مبهمات و اسباب نزول

[h=2]نتیجه[/h] تفسیر امامیه نیز از این اصل کلی مستثنا نبوده و در تفسیر آیات قرآن دارای دو دسته از مبانی عام و خاص می باشد. با توجه به اینکه تاکنون اثر منسجم و درخور توجهی در زمینۀ شناخت مبانی کلامی تفسیر امامیه نوشته نشده است، حجت الاسلام دکتر علی راد در کتاب مبانی کلامی امامیه در تفسیر قرآن (با رویکرد نقادانه بر آرای ذهبی، عسال و رومی) به بررسی این مهم پرداخته است که منبعی مفید برای پژوهشگران می باشد.