جمع بندی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) بالاترند یا امیرالمومنین علیه السلام؟

با سلام و عرض ادب
در این که پیامبر اسلام بر همه انسان ها از پیامبران و امامان برتری دارند شکی نیست و مورد اجماع تمامی فرق مسلمین قرار دارد و هر روایتی که در برتری افراد آورده می شود یک قید همیشگی دارد و آن " بعد النبی" است یعنی اگر در روایت داریم کهامام علی (علیه لسلام) خیر البشر است بدین معنا است که او برترین بشر بعد النبی است
قال النبی(ص):علی خیر البشر، من شک فیه فقد کفر» »؛ علی بهترین انسان است. کسی که این امر را قبول نکند محققاً کافر شده است
این روایت را خود پیامبر تقیید زده و می فرماید:انت یا علی سید الخلائق بعدی؛
در روایت دیگر می فرماید:خیر هذه الامة من بعدی علی
آری هر روایتی از این دست داشتیم این قید بعد الرسول طبیعی آن است.
همچنین در روایتی که در سوال ذکر شد که امام حسن (ع) درباره امام علی می فرماید قبل و بعد از او کسی در رتبه او نیامده و نمی آید نیز به این قید یعنی" الا محمد(ص)" مقید است و چون در آن کسی شکی ندارد ذکر نمی شود و به آن قیود عرفی گویند که در ذهن همه یک اجتماعی هست. و مسلمانان این قید را دائما در ذهن دارند.
دلیلی دیگر بر این بیان:
«جَاءَ حِبْرٌ مِنَ الْأَحْبَارِ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع ... فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِين أَ فَنَبِيٌّ أَنْتَ فَقَالَ وَيْلَكَ إِنَّمَا أَنَا عَبْدٌ مِنْ عَبِيدِ مُحَمَّدٍ ص‏... : دانشمندی یهودی نزد امیرالمومنین آمده پرسید یا امیر المومنین آیا تو پیامبری؟ امام (ع) فرمودند: وای بر تو من فقط بنده (زیردستی) از بندگان محمّدم. » (الكافي ،ج1 ،ص89) از این روایت شریف استفاده می شود که وجود اقدس نبی اکرم (ص) یک نحوه برتری نسبت به امیرالمومنین(ع) دارد. و این برتری صرفاً یک برتری دنیوی نیست. چرا که علی (ع) خود را عبد نبی اکرم(ص) معرّفی می کند. و روشن است که مراد از این عبد بودن معنی دنیوی آن نیست. بلکه مقصود این است که وجود نبی (ص) واسطه ی فیض ربّ العالمین است نسبت به علی(ع). « عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع أَنَّهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ نُورَ مُحَمَّدٍ ص قَبْلَ الْمَخْلُوقَاتِ بِأَرْبَعَةَ عَشَرَ أَلْفَ سَنَةٍ وَ خَلَقَ مَعَهُ اثْنَيْ عَشَرَ حِجَاباً وَ الْمُرَادُ بِالْحُجُبِ الْأَئِمَّةُ ع : امام علی (ع) فرمودند: همانا خداوند متعال نور محمّد را چهل هزار سال قبل از مخلوقات خلق نمود. و همراه او دوازده حجاب نیز آفرید که مراد از حجابها ائمه هستند. »( بحارالأنوار ،ج25 ،ص 21 ) از این روایت شریف نیز یک نحوه تقدّم وجودی برای پیامبر اکرم(ص) اثبات می شود.

همه امامان (ع) دارای حقیقت واحدی و از نور واحدی هستند. این اتحاد نوری اهل بیت (ع) به صراحت در روایات بسیاری وارد شده است، البته گاهی پنج تن آل عبا، و زمانی دیگر، همه معصومان، مورد تصریح روایات اند؛ به عنوان نمونه خدای متعال به پیامبر اکرم (ص) فرمود:«ای محمد! من، علی، فاطمه، حسن، حسین و ائمه را از نور واحد آفریدم».

البته، ما احادیثی داریم که امتیازاتی برای یکی از معصومان خصوصاً امام حسین (ع) در روایات بیان گردیده است؛ مانند حدیث زیر که برای حضرت امام علی (ع) برتری و امتیازی نسبت به امامان دیگر قرار داده شده است:

امام صادق (ع) فرمودند:«... اوّل مان و افضل مان و بهترین ما بعد از رسول خدا (ص)، علی (ع) است»

و یا در روایات دیگری، خداوند متعال به پاس قدردانی از کاری که امام حسین (ع) انجام داده بود، تربتش را شفای درد ها قرار داده است.اهمیت این پاداش آن گاه روشن می شود که بدانیم از نظر فقه اسلام، خوردن خاک حرام است، و تنها خوردن کمی از تربت سیدالشهداء به قصد شفا، از این حکم استثنا شده است.

اما این روایات دلالت بر برتری وجود امامی نسبت به امام دیگر نداشته و به صورت قطعی نمی توان گفت که این امتیازات بر اساس اختلافی است که ائمه (ع) در مقام ولایت تکوینی داشته اند، اگر چه بتوان امکان این اختلاف را در مقام ثبوت پذیرفت، ولی سخن ما آن است که نمی توان در مقام اثبات به شواهد روشنی در این باره دست یافت، ولی این مقدار قطعی است که همه معصومان جلوه ای از یک نورند، و همه از ولایت تکوینی برخوردارند و اگر هر یک جای دیگری می بود همان کاری را انجام می داد که دیگری انجام داده است؛ زیرا آنان به جهت این که الگویی کامل برای هدایت انسان ها هستند، باید در هر شرایط و موقعیت، بهترین رفتار و روش را در معرض دید انسان ها قرار دهند تا آنها در عمل بیاموزند که در شرایط متفاوت باید چه رفتار مناسبی را اتخاذ کنند، زمان جنگ صلح نکنند مانند امام حسین (ع) و زمان صلح، جنگ نکنند؛ مانند امام حسن (ع) و ...

به بیان دیگر؛ با این که همه امامان جلوه کاملی از صفات و اسمای الاهی بوده اند، شرایط خاص و ویژگی های زمانه، باعث می گردید که جنبه ای از شخصیت روحانی آنها تجلّی پیدا کند و به فعلیت برسد و آنان مظهر یک اسم از اسمای الاهی گردند و در هر زمان، یک بُعد از ابعاد وجودی آنان ظهور، بروز و جلوه خاصی داشته باشد.

پس، تفاوت بین آنها فقط در جهت فعلیت بخشیدن جنبه ای از تجلیات اسماء و صفات الاهی بر اساس شرایط و ویژگی های خاصّ زمانه بود.

نتیجه گیری: همه چهارده معصوم (ع) از یک نور واحد خلق شده اند و از جهت وجودی و مقام ولایت تکوینی یکسان هستند و امامت هر یک از امامان (ع) به امر الاهی بوده است و اگر امتیازی برای امامی نسبت به امام دیگر در احادیث یافت می شود، به خاطر این بود که هر کدام از امامان معصوم (ع) طبق شرایط خاصّ زمانه، بهترین رفتار و روش را در معرض دید انسان ها قرار می دادند و جلوه ای از اسماء و صفات الاهی را به فعلیت می رساندند. امام علی (ع) طبق شرایط خود مأمور به یک الگوی رفتاری ظهور و بروز جلوه خاص اسماء و صفات الاهی بودند و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و دیگر ائمه (ع) هم همین طور.

سوال:
آیا پیامبر اکرم (ص) از امیر المومنین(ع) بالاتر بوده اند؟

پاسخ:
در این که پیامبر اسلام بر همه انسان ها از پیامبران و امامان برتری دارند شکی نیست و مورد اجماع تمامی فرق مسلمین قرار دارد و هر روایتی که در برتری افراد آورده می شود یک قید همیشگی دارد و آن " بعد النبی" است یعنی اگر در روایت داریم که امام علی (علیه السلام) خیر البشر است بدین معنا است که او برترین بشر بعد النبی است

قال النبی(ص):علی خیر البشر، من شک فیه فقد کفر» »؛ علی بهترین انسان است. کسی که این امر را قبول نکند محققاً کافر شده است.(1)
این روایت را خود پیامبر تقیید زده و می فرماید:انت یا علی سید الخلائق بعدی(2)
در روایت دیگر می فرماید:خیر هذه الامة من بعدی علی(3)
آری هر روایتی از این دست داشتیم این قید بعد الرسول طبیعی آن است.

همچنین در روایتی که در سوال ذکر شد که امام حسن(علیه السلام) درباره امام علی(علیه السلام) می فرماید قبل و بعد از او کسی در رتبه او نیامده و نمی آید نیز به این قید یعنی" الا محمد(ص)" مقید است و چون در آن کسی شکی ندارد ذکر نمی شود و به آن قیود عرفی گویند که در ذهن همه یک اجتماعی هست. و مسلمانان این قید را دائما در ذهن دارند.

دلیلی دیگر بر این بیان:
«جَاءَ حِبْرٌ مِنَ الْأَحْبَارِ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع ... فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِين أَ فَنَبِيٌّ أَنْتَ فَقَالَ وَيْلَكَ إِنَّمَا أَنَا عَبْدٌ مِنْ عَبِيدِ مُحَمَّدٍ ص‏... : دانشمندی یهودی نزد امیرالمومنین آمده پرسید یا امیر المومنین آیا تو پیامبری؟ امام (ع) فرمودند: وای بر تو من فقط بنده (زیردستی) از بندگان محمّدم. » (4) از این روایت شریف استفاده می شود که وجود اقدس نبی اکرم (ص) یک نحوه برتری نسبت به امیرالمومنین(ع) دارد. و این برتری صرفاً یک برتری دنیوی نیست. چرا که علی (ع) خود را عبد نبی اکرم(ص) معرّفی می کند. و روشن است که مراد از این عبد بودن معنی دنیوی آن نیست. بلکه مقصود این است که وجود نبی (ص) واسطه ی فیض ربّ العالمین است نسبت به علی(ع).

« عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع أَنَّهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ نُورَ مُحَمَّدٍ ص قَبْلَ الْمَخْلُوقَاتِ بِأَرْبَعَةَ عَشَرَ أَلْفَ سَنَةٍ وَ خَلَقَ مَعَهُ اثْنَيْ عَشَرَ حِجَاباً وَ الْمُرَادُ بِالْحُجُبِ الْأَئِمَّةُ ع : امام علی (ع) فرمودند: همانا خداوند متعال نور محمّد را چهل هزار سال قبل از مخلوقات خلق نمود. و همراه او دوازده حجاب نیز آفرید که مراد از حجابها ائمه هستند. »( 5 ) از این روایت شریف نیز یک نحوه تقدّم وجودی برای پیامبر اکرم(ص) اثبات می شود.

همه ی ما می دانیم معصومین نور واحد اند.آیا معصومین بعدی (علیهم السلام) هم تراز امیر المومنین(علیه السلام) بوده اند؟

همه امامان (ع) دارای حقیقت واحدی و از نور واحدی هستند. این اتحاد نوری اهل بیت (ع) به صراحت در روایات بسیاری وارد شده است، البته گاهی پنج تن آل عبا، و زمانی دیگر، همه معصومان، مورد تصریح روایات اند؛ به عنوان نمونه خدای متعال به پیامبر اکرم (ص) فرمود:«ای محمد! من، علی، فاطمه، حسن، حسین و ائمه را از نور واحد آفریدم».

البته، ما احادیثی داریم که امتیازاتی برای یکی از معصومان خصوصاً امام حسین (ع) در روایات بیان گردیده است؛ مانند حدیث زیر که برای حضرت امام علی (ع) برتری و امتیازی نسبت به امامان دیگر قرار داده شده است:

امام صادق (ع) فرمودند:«... اوّل مان و افضل مان و بهترین ما بعد از رسول خدا (ص)، علی (ع) است»

و یا در روایات دیگری، خداوند متعال به پاس قدردانی از کاری که امام حسین (ع) انجام داده بود، تربتش را شفای درد ها قرار داده است. اهمیت این پاداش آن گاه روشن می شود که بدانیم از نظر فقه اسلام، خوردن خاک حرام است، و تنها خوردن کمی از تربت سیدالشهداء به قصد شفا، از این حکم استثنا شده است.

اما این روایات دلالت بر برتری وجود امامی نسبت به امام دیگر نداشته و به صورت قطعی نمی توان گفت که این امتیازات بر اساس اختلافی است که ائمه (ع) در مقام ولایت تکوینی داشته اند، اگر چه بتوان امکان این اختلاف را در مقام ثبوت پذیرفت، ولی سخن ما آن است که نمی توان در مقام اثبات به شواهد روشنی در این باره دست یافت،

ولی این مقدار قطعی است که همه معصومان جلوه ای از یک نورند، و همه از ولایت تکوینی برخوردارند و اگر هر یک جای دیگری می بود همان کاری را انجام می داد که دیگری انجام داده است؛ زیرا آنان به جهت این که الگویی کامل برای هدایت انسان ها هستند، باید در هر شرایط و موقعیت، بهترین رفتار و روش را در معرض دید انسان ها قرار دهند تا آنها در عمل بیاموزند که در شرایط متفاوت باید چه رفتار مناسبی را اتخاذ کنند، زمان جنگ صلح نکنند مانند امام حسین (ع) و زمان صلح، جنگ نکنند؛ مانند امام حسن (ع) و ...

به بیان دیگر؛ با این که همه امامان جلوه کاملی از صفات و اسمای الاهی بوده اند، شرایط خاص و ویژگی های زمانه، باعث می گردید که جنبه ای از شخصیت روحانی آنها تجلّی پیدا کند و به فعلیت برسد و آنان مظهر یک اسم از اسمای الاهی گردند و در هر زمان، یک بُعد از ابعاد وجودی آنان ظهور، بروز و جلوه خاصی داشته باشد.

پس، تفاوت بین آنها فقط در جهت فعلیت بخشیدن جنبه ای از تجلیات اسماء و صفات الاهی بر اساس شرایط و ویژگی های خاصّ زمانه بود.

نتیجه گیری: همه چهارده معصوم (ع) از یک نور واحد خلق شده اند و از جهت وجودی و مقام ولایت تکوینی یکسان هستند و امامت هر یک از امامان (ع) به امر الاهی بوده است و اگر امتیازی برای امامی نسبت به امام دیگر در احادیث یافت می شود، به خاطر این بود که هر کدام از امامان معصوم (ع) طبق شرایط خاصّ زمانه، بهترین رفتار و روش را در معرض دید انسان ها قرار می دادند و جلوه ای از اسماء و صفات الاهی را به فعلیت می رساندند. امام علی (ع) طبق شرایط خود مأمور به یک الگوی رفتاری ظهور و بروز جلوه خاص اسماء و صفات الاهی بودند و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و دیگر ائمه (ع) هم همین طور.

منابع:
1- المسترشد فی امامة علی بن ابی طالب 272.
2-بحار ج 26، ص 316
3- بحار ج 27 ص 228
4- الكافي ،ج1 ،ص89
5- بحارالأنوار ،ج25 ،ص 21