جمع بندی قاعده رجالی یوید بعضه بعضا

تب‌های اولیه

4 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
قاعده رجالی یوید بعضه بعضا

سلام علیکم و عرض ادب .
می خواستم برای بنده توضیح دهید که قاعده رجالی یوید بعضه بعضا را اهل سنت هم در کتب رجالی خود اورده اند و قبول دارند یا خیر ؟؟
و سوال دوم اینکه طبق این قاعده اگر یک روایت صحیح شد روایت های ضعیف هم مضمون با روایت صحیح باشند قاعدتا جزو روایات صحیح می شوند ؟؟
اگر سخنان علما اهل سنت در این زمینه ارائه دهید ممنون می شوم..

با نام و یاد دوست


کارشناس بحث: استاد صدرا

با سلام و عرض ادب

الف) مقدمه:

اخبار آحاد از جهتی به دو قسم مقبول و مردود تقسیم می شود. خبر مقبول در نزد جمهور اهل سنت خبری است که وجوب متابعت داشته،[1] که خود به خبر صحیح لذاته و صحیح لغیره و حسن لذاته و حسن لغیره تقسیم می شود. اگر خبری داخل در هیچ یک از اقسام مذکور نبوده باشد، داخل در اقسام حدیث مردود[2]خواهد بود که در این صورت رد روایت یا به واسطه ی خدشه ی در سند می باشد که از این جهت خبر یا معلق است و یا منقطع و یا معضل و یا مرسل و یا به واسطه ی خدشه ی در عدالت راوی است که از این جهت خبر به موضوع و متروک و منکر و مجهول و غیره تقسیم می گردد.

ب) توضیح:

ابن حجر عسقلانی در تعریف خبر صحیح می نویسد: «خبر الآحاد بنقل عدل، تام الضبط، متصل السند، غیر معلل و لاشاذ»؛[3] خبر واحدی که توسط فرد عادلی که تمامیت ضبط دارد[4] و حدیث نیز متصل می باشد[5] در حالی که این خبر دارای اشکال متنی و سندی نبوده و شاذ[6] نیز نباشد.

ج) تعریف خبر صحیح لذاته و لغیره و حسن لذاته:

خبر صحیح و حسن، خود به لذاته و لغیره تقسیم می گردند. خبر صحیح لذاته خبری است که مشتمل بر صفات قبول در بالاترین درجه ی آن باشد. اگر این صفات در بالاترین درجه یافت نشوند، بلکه در ناحیه ی ضبط راوی ضعف کمی مشاهده گردد، اما با این حال این ضعف به واسطه ی ورود اخبار دیگر هم مضمون[7] تقویت گردد، این خبر صحیح لغیره خواهد بود و از درجه ی «حسن» به درجه ی صحیح ارتقاء می یابد. در صورت فوق اگر این ضعف کم که از ناحیه ی عدم تمامیت ضبط راوی است، به واسطه ی ورود اخبار دیگر جبران نگردد و روایت با این صفت باقی باشد بر چنین خبری «حسن لذاته» اطلاق می گردد.
بنابراین حديث «حَسَن لذاته»، حديث متّصلى است كه تنها تفاوت راويان آن با راويان حديث صحيح لذاته، كمتر بودن قوه ی ضبط در سلسله ی روات آن است؛ بدون اینکه تفاوتی در درجه ی عدالت با سلسله ی راویان خبر صحیح داشته باشد؛ لذا اگر این اخبار از ناحیه ی شواهد تقویت می گشتند خبر حسن لذاته به خبر صحیح لغیره ارتقاء می یافت.

د) تعریف خبر حسن لغیره و ضعیف:

حديث «حَسَن لغيره» ، حديثى است كه از راوىِ ضعيفى كه ضعف وى مربوط به قوه ی ضبط وی می باشد،[8] نقل شده و در اصل، حديث ضعيفى است، ليكن به واسطه ی شواهد و نقل حديث از طرق دیگری به درجه حسن لغيره، ارتقا يافته است. اگر خبری داخل در هیچکدام از صور فوق نبوده باشد به آن خبر ضعیف گفته می شود، که خود از جهت ضعف سند و یا متن دارای اقسامی است.


[/HR] [1] .نزهة النظر فی توضیح نخبة الفکر، این حجر العسقلانی(م:852)، ص22.

[2] .نزهة النظر، ص22:«وهو الذی لم یرجح صدق المخبر به لتوقف الاستدلال بها علی البحث عن احوال رواتها».

[3] .همان، ص30.

[4] . یعنی در تحمل حدیث و نقل آن در جانب وی قصوری دیده نمی شود وقوه ی ضبط و حفظ وی قوی می باشد .

[5] . حدیث معلق و منقطع و معضل و مرسل نمی باشد.

[6] . به خبر شخص ثقه در صورتی که مخالف با خبر شخص اوثق باشد، شاذ گفته می شود.

[7] . مراد این است که خبر دارای شواهد و توابع بوده باشد؛ یعنی همین روایت از این طریق یا از طریق دیگری نقل شود، که طریق دوم مساوی یا راجح از این طریق باشد؛ که در این صورت به واسطه ی وجود چنین مزیتی ضعف راوی جبران می گردد و روایت به درجه صحیح لغیره ارتقاء می یابد.

[8] . نه ضعفی که از جانب عدالت وی بوده باشد؛ که در این صورت خبر ضعیف خواهد بود.

ه) جبران ضعف در چه صورتی خواهد بود:

اگر ضعف روایتی بخاطر عدالت راوی نباشد؛ بلکه ضعف روایت بخاطر سوء حفظ یکی از راویان باشد، در صورتی که خبر به واسطه ی اخبار هم مضمون(متابعات و شواهد) خود تائید گردد، در این صورت ضعف روایت جبران می گردد و حدیث از مرتبه ی ضعیف به رتبه ی«حسن لغیره» ارتقاء می یابد. و این قسم از خبر همان است که در باره ی آن گفته می شود: «مجموعهای یقوی بعضها بعضا».

این عبارت در بسیاری از کتب اصول حدیث و فقه وتفسیر اهل سنت آمده است برای نمونه به چند منبع اشاره می شود:
«وهذه الروايات يقوى بعضها بعضا فترقى بالحديث إلى درجة الحسن».المجموع، النووی، ج15،ص464؛ج17،ص332؛ج18،ص269؛ ج20،ص277به نقل از شوکانی؛حاشیة رد المحتار، ابن عابدین، ج1،ص138؛نیل الوطار، ج1،ص55؛ج2،ص176؛ج3،ص111؛ج4،ص204؛ج5،ص8؛و.. فتح الباری، ابن حجر، ج1،ص185،؛ج2،ص86؛ ج3،ص334؛ج7،ص13؛ ج8،53؛ ج9،ص511؛ج11،ص356؛ ج12،ص354؛. فیض القدیر، المناوی،ج4، ص47؛ ج6،ص659؛ارواء الغلیل، البانی، ج3،ص413، ج4،ص277؛ ج6،ص80؛ وکتب متعدد حدیثی و فقهی و تفسیری دیگر.

ابن حجر در کتاب فتح الباری به واسطه ی همین قاعده حکم به داشتن اصلی برای روایت غرانیق نموده است:«وكلها سوى طريق سعيد بن جبير إما ضعيف وإلا منقطع لكن كثرة الطرق تدل على أن للقصة أصلا ...».[1]

همچنین ابن تیمیه در کتاب مجموع الفتاوی، ج18،ص26، می نوسید:

«فَإِنَّ تَعَدُّدَ الطُّرُقِ وَكَثْرَتَهَا يُقَوِّي بَعْضَهَا بَعْضًا حَتَّى قَدْ يَحْصُلُ الْعِلْمُ بِهَا وَلَوْ كَانَ النَّاقِلُونَ فُجَّارًا فُسَّاقًا فَكَيْفَ إذَا كَانُوا عُلَمَاءَ عُدُولًا». همانا تعدد طرق و کثرت آن موجب تقویت مجموع خواهد شد به گونه ای که گاهی بدان علم حاصل می شود ولو اینکه ناقلین حدیث را افراد بسیار فاجر و فاسقی تشکیل دهند، چه رسد به آنجا که ناقلین آنرا علمای عدول تشکیل دهند.

همچنین سخاوی در کتاب فتح المغیث در این رابطه می نویسد:

نووی در بعضی از احادیث گفته است: این حدیث هر چند سند مفردات(تک تک اسانید صرف نظر از اسناد دیگر) آن ضعیف می باشد؛ اما مجموع آنها یکدیگر را تقویت می نمایند و به واسطه ی چنین امری حدیث حسن می گردد و بدان احتجاج می گردد، و بیهقی قبل از نووی چنین امری را بیان نموده است.[2]

همچنین جمال الدین قاسمی در کتاب: «قواعد التحديث من فنون مصطلح الحديث»، درمطلب 26 بابی را با این عنوان باز نموده است:« بحث الضعيف إذا تعددت طرقه».
وی در این باب می نویسد:

بدان که ضعف حدیثی که به واسطه ی درغگویی راوی آن و یا فسق او است به واسطه ی کثرت طرق متماثل جبران نمی گردد؛ زیرا در این صورت ضعف به حال خود باقی است و چنین جابری قدرت جبران ضعف را نخواهد داشت. بله در چنین صورتی مجموع طرق از منکر بودن(مراد موضوع بودن است) و عدم داشتن اصل خارج می گردد و چه بسا در چنین صورتی به واسطه ی کثرت طرق خبر به درجه مستور(مراد جهالت در وصف است:عدالت ظاهری مشخص است؛ اما عدالت باطنی احراز نشده)و سیی ء الحفظ برسد که اگر در چنین صورتی روایت دارای طریق دیگری باشد که دارای ضعف کمی باشد خبر با مجموع طرقش به درجه حسن می رسد.[3]

جمال الدین قاسمی این سخن را از کتاب تدریب الراوی سیوطی نقل می نماید که وی نیز این کلام را به نقل از حافظ ابن حجر نقل می نماید.[4] بنابراین اگر ضعف روایتی از جانب عدالت راویان نباشد؛ بلکه از ناحیه ی حفظ و ضبط بوده باشد و حدیث نیز دارای شواهد و توابع بوده باشد حدیث از مرحله ی ضعیف به مرتبه ی «حسن لغیره» ارتقاء حاصل می نماید.

موفق باشید.


[/HR] [1] .فتح الباری، ج8،ص439، دارالمعرفة.

[2] . فتح المغيث شرح ألفية الحديث، السخاوی، دار الكتب العلمية، ج1،ص71:«...قال النووي رحمه الله في بعض الأحاديث وهذه وإن كانت أسانيد مفرداتها ضعيفة فمجموعها يقوى بعضه بعضا ويصير الحديث حسنا ويحتج به وسبقه البهيقي في تقوية الحديث بكثرة الضعيفة» .

[3] . قواعد التحدیث، باب 26:«أعلم أن الضعيف لكذب راويه أو لفسقه لا ينجبر بتعدد طرقة المثاثلة له لقوة الضعف وتقاعد هذا الجابر نعم يرتقى بمجموعه عن كونه منكراً أو لا أصل له وربما كثرت الطرق حتى أوصلته إلى درجة المستور والسيىء الحفظ بحيث إذا وجد له طريق آخر فيه ضعف قريب محتمل ارتقى بمجموع ذلك درجة الحسن».

[4] . تدریب الراوی، السیوطی، ص11، دارالفکر.

موضوع قفل شده است