ارتباط جهان بینی و ایدئولوژی

تب‌های اولیه

5 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
ارتباط جهان بینی و ایدئولوژی

درک صحیح از فلسفۀ آفرینش و انتخاب جهان بینی (مادی یا الهی) چه نقشی در برگزیدن نوع ایدئولوژی و باید و نبایدهای زندگی دارد؟

ایدئولوژی + جهان‌بینی

ایدیولوژی چه رابطه ای با جهان بینی دارد؟

ایدیولوژیها و مکتبها، زاده جهان بینیها هستند و به بیان دیگر تکیه گاه ایدیولوژی‏ها جهان بینی‏هاست

اگر از شخصی که به یک ایدیولوژی معتقد است بپرسید که چرا به این ایدیولوژی پیوستی و به آن دیگری نپیوستی، فوراً مسأله دیگری را مطرح می‏کند که آن جهان بینی است.
ایدیولوژیها و مکتبها، زاده جهان بینیها هستند و به بیان دیگر تکیه گاه ایدیولوژی‏ها جهان بینی‏هاست.
جهان بینی؛ یعنی نوع برداشت و تعبیر و یا نوع تحلیلی که یک انسان درباره هستی و جهان و درباره انسان و جامعه و تاریخ دارد.

جهان‌بینی به ما خبر می‌دهد از اینکه چه هست، و چه نیست، چه قانونی بر جهان و بر انسان حاکم است،

افراد و گروهها جهان بینی‌هاشان مختلف است؛ چنانکه گروهی جهان را به گونه‌ای تفسیر می کنند که گروه دیگر گاهی کاملا در مقابل آنها واقع می‌شود.
اگر جهان بینی مختلف باشد، ایدیولوژی مختلف است، چون تکیه گاه و پایه‌ای که ایدیولوژی از جنبه فکری بر آن استوار است جهان بینی است، زیرا ایدیولوژی یعنی مکتبی که بایدها و نبایدها را مشخص می‏کند. مکتبی که انسان را به یک هدفی دعوت می‏کند و برای رسیدن به آن هدف راهی ارایه می‏دهد.

تمام این چراها را «جهان بینی» پاسخ داده، می گوید: وقتی من می گویم اینچنین باش، چون هستی این چنین است،

ایدیولوژی می‏گوید. چگونه باید بود؟ چگونه باید زیست؟ چگونه باید شد؟ چگونه باید ساخت؟ (از ماده سازندگی)؛ یعنی خود را چگونه باید بسازیم؟ طبق چه الگویی باید بسازیم؟ جامعه خودمان را چگونه باید بسازیم؟ ایدیولوژی به این امور پاسخ داده، می‏گوید: این چنین باش، این چنین زندگی کن، این چنین شو، اینچنین خود را بساز، این چنین جامعه خود را بساز.
اینها همه «چرا» دارد؛ ایدئولوگ مکبت می‌گوید اینچنین باش، و فرد می‌گوید چرا باید اینچنین باشم و آنچنان نباشم؟ می‌گوید این چنین زندگی کن، می‌پرسد چرا این چنین زندگی کنم؟ چرا آنچنان زندگی نکنم؟ می‌گوید اینچنین بشو، اینچنین خود را بساز، اینچنین هدف انتخاب کن...
تمام این چراها را «جهان بینی» پاسخ داده، می گوید: وقتی من می گویم اینچنین باش، چون هستی این چنین است، ساختمان جهان اینچنین است، انسان چنین موجودی است، جامعه چنین حقیقت و ماهیتی دارد، چنین قوانین و سننی دارد، روان انسان چنین هویّت و چنین قوانین و سنتی دارد، جهان اینچنین یا آنچنان است.

ایدیولوژی می‏گوید. چگونه باید بود؟ چگونه باید زیست؟ چگونه باید شد؟ چگونه باید ساخت؟

جهان‌بینی به ما خبر می‌دهد از اینکه چه هست، و چه نیست، چه قانونی بر جهان و بر انسان حاکم است، چه قانونی بر جامعه حاکم است، حرکتها به سوی چه جهتی است، طبیعت چگونه حرکت دارد و اصلاً هستی چیست.
هر طور که ما در مورد جهان بینی فکر کنیم ناچار ایدیولوژی‌‌ تابع جهان بینی ما خواهد بود؛ مثلاً امکان ندارد که انسان جهان را ماده محض بداند و انسان را مادی محض، ولی برای زندگی در جهان جاوید هم فکر کند که اگر می خواهد سعادت جاوید داشته باشد چنین و چنان باشد؛ چراکه با این نگرش دیگر سعادت جاویدی در کار نیست.
بر این اساس است که می گویند ایدیولوژی زاده جهان بینی است. جهان بینی به منزله زیر بنای فکر است و ایدیولوژی به منزله رو بنا؛ یعنی در یک دستگاه فکر و اندیشه، جهان بینی حکم طبقه زیرین و ایدیولوژی حکم طبقه رویین را دارد که بر اساس آن و بنا بر اقتضایات آن ساخته شده است. اگر بخواهیم به تعبیر علمای قدیم خودمان بیان کنیم، باید این طور بگوییم که ایدیولوژی حکمت عملی است و جهان بینی حکمت نظری؛ حکمت عملی زاده حکمت نظری است، نه حکمت نظری زاده حکمت عملی.

چرا ایدئولوژیها با یکدیگر متفاوتند؟ چرا یک فرد یا یک گروه از یک ایدئولوژِی دفاع می کند و فرد یا گروه دیگر از ایدئولوژی دیگر؟ اگر از شخصی که به یک ایدئولوژی معتقد است بپرسید که چرا تو به این ایدئولوژی پیوستی و به آن دیگری نپیوستی، می بینید فورا مسئله دیگری را مطرح می کند و آن مسئله جهان بینی است.

تعریف جهان بینی:
ایدئولوژیها و مکتبها زاده جهان بینی ها هستند. تکیه گاه ایدئولوژیها، جهان بینی ها هستند.
جهان بینی یعنی نوع برداشت، تفسیر و نوع تحلیلی که یک انسان درباره هستی و جهان و درباره انسان و جامعه و تاریخ دارد.

افراد و گروهها، جهان بینی هاشان مختلف است، یعنی یک گروه جهان را یک گونه تفسیر می کند و گروه دیگر به گونه دیگر. اگر جهان بینی مختلف باشد، ایدئولوژی مختلف است، چون تکیه گاه و پایه ای که ایدئولوژی از جنبه فکری بر آن استوار است جهان بینی است، چرا که ایدئولوژی یعنی مکتبی که بایدها و نبایدها را مشخص می کند، مکتبی که انسان را به یک هدفی دعوت می کند و برای رسیدن به آن هدف راهی ارائه می دهد.
ایدئولوژی می گوید: چگونه باید بود، چگونه باید زیست، چگونه باید شد، چگونه باید ساخت؛ یعنی خود را چگونه باید بسازیم.
ایدئولوژی به این امور اسخ می دهد و می گوید: اینچنین باش، اینچنین زندگی کن، اینچنین بشو، اینچنین خود را بساز، اینچنین جامعه خود را بساز.

اینها همه «چرا» دارد. تو می گویی اینچنین باش، چرا باید اینچنین باشم و آنچنان نباشم؟ می گویی اینچنین زندگی کن، چرا اینچنین زندگی کنم؟ چرا آنچنان زندگی نکنم؟ می گویی اینچنین بشو، اینچنین خود را بساز، اینچنین هدف انتخاب کن.

این چراها را «جهان بینی» پاسخ می دهد. جهان بینی می گوید: وقتی من می گویم اینچنین باش، چون هستی اینچنین است، ساختمان جهان اینچنین است، انسان چنین موجودی است، جامعه چنین حقیقتی و ماهیتی دارد، چنین قوانین و سننی دارد، روان انسان چنین هویت و چنین قوانین و سننی دارد، جهان اینچنین و آنچنان است.
جهان بینی به ما خبر می دهد از اینکه چه هست، چه نیست، چه قانونی بر جهان و بر انسان حاکم است، چه قانونی بر جامعه حاکم است، حرکتها به سوی چه جهتی است، طبیعت چگونه حرکت دارد و اصلا هستی چیست.

هر طور که ما در مورد جهان بینی فکر کنیم ناچار ایدئولوژی ما تابع جهان بینی ما خواهد بود. مثلا امکان ندارد که انسان، جهان را ماده محض بداند و انسان را مادی محض، ولی برای زندگی در جهان جاوید هم فکر کند که اگر می خواهی سعادت جاوید داشته باشی، چنین و چنان باش؛ دیگر سعادت جاویدی در کار نیست.
این است که می گویند ایدئولوژی زاده جهان بینی است.

جهان بینی به منزله زیربنای فکر است و ایدئولوژی به منزله روبنا؛ یعنی در یک دستگاه فکر و اندیشه، جهان بینی حکم طبقه زیرین و ایدئولوژی حکم طبقه روئین را دارد که بر اساس آن و بنابر اقتضائات آن ساخته شده است. اگر بخواهیم به تعبیر علمای قدیم خودمان بیانکنیم، باید اینطور بگوییم که ایدئولوژی حکمت عملی است و جهان بینی حکمت نظری؛ حکمت عملی زاده حکمت نظری است، نه حکمت نظری زاده حکمت عملی.

بنام خدا
کوتاه سخن اینکه درک صحیح از فلسفۀ آفرینش و انتخاب جهان بینی در پی پاسخگوئی به سؤالات اساسی بشری مندرج در این بیت شعر معروف است که:
از کجا آمده ام آمدنم بهر چه بود/ به کجا می روم آخر ننمائی وطنم...
انسان اگر به شناخت درستی از مبدأ خلقتش، مسیر حرکت و نهایت و غایت مقصد و هدفش دست یابد می تواند بر اساس آن برنامه ها و باید و نبایدهای زندگی اش را نیز تنظیم کند.
آنها که فلسفۀ آفرینش را مادی و بی هدف والا می دانند جز به مادیات دل خوش نمی کنند و جز به باید و نبایدهای مادی به چیزی پایبند نخواهند بود و آنها که به جهان بینی الهی متکی اند و فلسفۀ آفرینش را دارای هدفی متعالی دانسته و آن را رسیدن به سعادت و کمال بشری و مقام عبودیت انسان می دانند اشاره به آیۀ "وما خلقت الجن والانس الا لیعبدون". برای رسیدن به مقام عبودیت و سعادت ابدی و کمال الی الله به احکام و دستورات الهی بعنوان برنامه های سعادت بخش می نگرند و باید و نبایدهای دین را با شوق و اشتیاق قلبی پذیرفته و در همۀ شئون زندگی شان پیاده می کنند. و هیچگاه برنامه ها و دستورات دین را سخت و مشقت بار نمی شمرند.
و این موضوع به مثابۀ آن است که یک ورزشکار بدلیل شناخت از جایگاه خویش و عشق به رسیدن به جایگاه و سکوی قهرمانی و معرفت به لزوم تمرینات و برنامه های به ظاهر سخت و طاقت فرسای مربی اش در رسیدن به هدف و مقصودش، هیچگاه از دستورات مربی اش بهانه جوئی و سرپیچی نکرده و با جان و دل به آن تن می دهد.
در نتیجه انسان نیز اگر به جهان بینی درست و هدف متعالی که همانا رسیدن به مقام قرب و کمال و عبودیت الهی است، دست یابد هیچگاه به احکام و تعالیم الهی و باید و نبایدهای دین به دید سختی و مشقت نمی نگرد بلکه حاضر است در این راه و برای حصول رضایت خدا از همه چیزش بگذرد.
التماس دعا

تعریف جهان بینی
یک مسلک و یک فلسفه زندگی خواه ناخواه بر نوعی اعتقاد و بینش و ارزیابی درباره هستی و بر یک نوع تفسیر و تحلیل از جهان مبتنی است، نوع برداشت و طرز تفکری که یک مکتب درباره جهان و هستی عرضه می دارد، زیرساز و تکیه گاه فکری آن مکتب به شمار می رود این زیرساز و تکیه گاه اصطلاحا " جهان بینی " نامیده می شود. همه دینها و آیینها و همه مکتبها و فلسفه های اجتماعی متکی بر نوعی جهان بینی بوده است، هدفهایی که یک مکتب عرضه می دارد و به تعقیب آنها دعوت می کند و راه و روشهایی که تعیین می کند و باید و نبایدهایی که انشاء می کند و مسؤولیتهایی که به وجود می آورد، همه به منزله نتایج لازم و ضروری جهان بینی ای است که عرضه داشته است.
جهان بینی عبارتست از نگرش انسان به هستی و توجیه و تبیین آن در رابطه با انسان. به عبارت دیگر دید کلی که انسان از جهان هستی دارد و بر اساس آن به تعبیر و تفسیر آن می پردازد، جهان بینی نامیده می شود و به طور کلی برداشت کلی انسان از جهان هستی را جهان بینی او می گویند. به صورت دیگر جهان بینی یک سلسله اعتقادات و بینشهای کلی هماهنگ درباره جهان و انسان و به طور کلی درباره هستی می باشد. جهان بینی در واقع قسمتی از هستی شناسی می باشد و عناصر آن عبارتند: الف: توجیه جهان هستی ب: توجیه انسان ج: رابطه انسان با هستی.
جهان بینی به معنی جهان شناسی است نه جهان احساسی و به مسأله معروف شناخت مربوط می شود، شناخت از مختصات انسان است بر خلاف احساس که از مشترکات انسان و سایر جانداران است، لذا جهان شناسی نیز از مختصات انسان است و به نیروی تفکر و تعقل وابستگی دارد. جهان بینی نوع برداشت و طرز تفکری که حذف یک مکتب درباره جهان و هستی عرضه می دارد زیر ساز و تکیه گاه فکری آن مکتب به شمار می رود، این زیرساز و تکیه گاه اصطلاحا جهان بینی نامیده می شود. همه دین ها و آیین ها و همه مکتبها و فلسفه های اجتماعی متکی به نوعی جهان بینی بوده است.

تعریف ایدئولوژی
شاید کوتاهترین تعریفی را که برای ایدئولوژی بتوان ارائه داد آنست که بگوئیم: ایدئولوژی نوعی خودآگاهی است. تعریف دیگر آنست که ایدئولوژی را سیستمی از ایده ها و قضاوتهای روشن و صریح و عموما سازمان یافته ای بدانیم که موقعیت یک گروه، یا جامعه را توجیه و تفسیر و تشریح می نماید. این سیستم با الهام، تاثیر پذیری شدید ارزشها، جهت یابی معین و مشخصی را برای کنش های اجتماعی آن گروه یا جامعه پیشنهاد می نماید و ارائه می دهد. بنابراین براساس تعریف فوق ایدئولوژی در درون فرهنگ به عنوان مجموعه ای کاملا بهم پیوسته، هماهنگ و سازمان یافته از ادراکات و ارائه کننده نظرات محسوب می گردد و به همین دلیل می توان از آن به عنوان یک سیستم نام برد و از طرف دیگر با در نظر گرفتن طبیعت و جوهر آن که تجلی بخش نظرات است، ایدئولوژی به عنوان ابزار کنش تاریخی نیز محسوب می گردد. به عبارت دیگر، ایدئولوژی بوسیلة مبشرین و کسانی که سعی دارند اثراتی بر جریان تاریخی جامعه خود بگذارند، ارائه می شود و اشاعه می یابد و بدین ترتیب موجب تغییرات یا تحولاتی در جامعه می گردد. البته ایدئولوژی در حوزه الهیات و معارف اسلامی یک تئوری کلی درباره جهان هستی همراه با یک طرح جامع، هماهنگ و منسجم است که راه انسان را در زندگی مشخص میکند و هدف آن سعادت و تکامل اوست. به عبارت دیگر مجموعه ای از بایدها و نبایدها در زندگی و رفتار انسان است که مایه سعادت و کمال انسان در دنیا و آخرت می گردد در ایدئولوژی بینشها، گرایشها، روشهاو کنشهای انسان مشخص می شوند و شکل می گیرند. به صورت دیگر میتوان سیستم کلی احکام عملی یک دین را ایدئولوژی به حساب آورد و سیستم عقیدتی و اصولی آنرا جهان بینی آن دین محسوب نمود. ایدئولوژی به افراد یک جامعه این امکان را می دهد که موقعیت خود را بهتر تعریف نمایند و بهتر معنی و مفهوم آن را درک کنند. ایدئولوژی به آنها می گوید که چرا و به وسیله چه کسانی استثمار شده اند، چرا عقب مانده هستند، چرا سفیدها خودشان را برتر می دانند، چرا باید تغییراتی را برای بهبود اوضاع مردم و جامعه ایجاد کرد و از این قبیل ... ایدئولوژی یک فلسفه زندگی انتخابی آگاهانه آرمان خیز مجهز به منطق می باشد و چیزی که بشر را وحدت و جهت می بخشد و آرمان مشترک میدهد و ملاک خیر و شر و باید و نباید برای او میگردد. ایدئولوژی در دو معنای عام و خاص بکار برده میشود. اگر در معنای عام بکار رود مترداف مکتب میباشد و مجموعه رهنمودهای کلی مکتب را چه در بعد اندیشه و چه در بخش عمل در بر می گیرد. و اگر در معنای خاص بکار رود تنها بخشی از مکتب را که به رفتار انسان و دستور العملهای باید و نبایدها مربوط میشود، در بر میگیرد و در این صورت در مقابل جهان بینی خواهد بود.

موضوع قفل شده است