استنباط فقهی و تفسیر در زمان غیبت

با سلام
ما به حكم حدیث ثقلین موظف هستیم بعد از رسول خدا(ص) به دو چیز تمسک جوییم: 1- قرآن. 2- اهل بیت. به دلایلی مثل حفظ جان امام زمان علیه السلام از دیده ها غایب شدند. که تعبیر شیخ طوسی در این زمینه خیلی خوب است که در کشف المراد می فرماید: وجوده لطف وتصرفه لطف آخر وعدمه منا، وجود آن حضرت لطفی است وتصرف او در امور لطفی دیگر وعلت عدم این تصرف ما هستیم.
در واقع این قدر نشناسی مردم بود که حجت الهی از دیده ها غایب شد. ولی برای اینکه در عصر غیبت مردم بلا تکلیف نمانند ومرجعی برای حل مشکلات ومسائل دینی خود داشته باشند ما را به روات دین وعلمای ربانی ارجاع داده اند. که در این زمینه شیخ صدوق در کمال الدین از حضرت بقیة الله نقل می کند که فرمود: واما الحوادث الواقعة فارجعوا فیها الی رواة حدیثنا فذنهم حجتی علیکم وأنا حجة الله علیهم(کمال الدین، ج2، ص484) در حوادث پیش آمده به روات احادیث ما مراجعه کنید که آنها حجت من بر شما هستند ومن حجت خدا بر آنها هستم.
وقتی خود آن بزرگواران مراجع دین را حجت خود بر ما معرفی کرده اند پس سخن آنها بر ما حجت است وعمل به آنها تکلیف را از گردن ما ساقط می کند. راه برای خود ما هم باز است که اگر مجتهد بودیم می توانیم وباید طبق نظر خود عمل کنیم واگر نبودیم باید از مجتهدی جامع الشرایط تقلید کنیم.
فتوایی که مراجع می دهند در وهله اول طبق قرآن واحادیث صحیح صادر شده از اهل بیت می باشد. وحتما استحضار دارید که حدیث وقرآن برای خود علومی دارند ومجتهد هم مجاز نیست بدون دلیل ومدرک فتوایی بیان کند وهمه فتاوایی که بیان می کنند طبق دلیل ومنبع است. مثلا در مورد همین دوستی دختر وپسر اگر شما به آیه 30به بعد سوره مبارکه نور مراجعه کنید خداوند خطاب به زنان ومردان مومن می فرماید: چشمان خود را از نگاه گناه بپوشانید، وبه زنان دستور می دهد زینت خود را بجز حد ظاهری وصورت، دستها وروی پاها را برای نامحرمان آشکار نکنند که احادیث اینها نیز در ذیل آیه در جلد 3تفسیر صافی بیان شده است. ویا اینکه خداوند در سوره احزاب به زنان دستور می دهد هنگاه صحبت صدای خود را در برابر مردان نازک نکنند. چون مردان قلبشان مریض است ودر شما طمع می کنند.(احزاب، آیه 32)
حال شما بفرمایید که اولا تعریف شما از دوستی چیست؟ این دو نفر دختر وپسری که به قول شما دوست شده اند اصولا باید باهم حرف بزنند، شما می توانید تضمین کنید که این پسر این دوستی که لازمه اش ارتباط مستمر با همدیگر است هیچ حس لذتی از این دوستی ها نداشته باشد. مگر ما انسانها احساسات نداریم. وخود این دوستی ها موجب ایجاد صمیمیت وعلاقه ومحبت نسبت به نامحرم نمی شود.
از نظر دینی مطلق حرف زدن با نامحرم حرام نیست. ویا اگر نگاه به موارد گفته شده بدون حس لذت وگناه باشد ایرادی ندارد. اما اگر حضرتعالی این دوستی که می فرماید بین یک دختر وپسر را تشریح کنید مشخص می شود که از نوع حرام است یا ایرادی ندارد. ول یآنچه بعنوان دوستی در بین ماها رایج است خالی از گناه وشهوت نیست.

با وجود آب نمی توان تیمم کرد واگر اینکار ار بکنیم نمازمان باطل است. ولی وقتی آب نیست نماز با تیمم ایرادی ندارد. یا اینکه خوردن مردار حرام است ولی زمانی که انسان دارد از گشنگی تلف می شود وامکان دسترسی به غذای حلال را ندارد خوردن مردار هیچ ایرادی ندارد. حال بنده عرض می کنم شخص معصومی که شما روی آن تکیه می فرمایید به دلیل بی اعتنایی وخیانت مردم وامت اسلام بالاجبار از دیده ها غایب شده است، وخود به ما دستور داده است که در زمان غیبت به روات احادیث مراجعه کنیم. وتی شخص معصوم خود این دستور را به ما داده است. آیا نظر او درست ودقی است یا نه؟ اگر بفرمایید درست نیست که خلاف سخنان شماست. واگر می فرمایید معصوم است. پس اصل مراجعه به این مراجع تقلید ایرادی ندارد. چون نمی توان به خاطر غیبت معصوم بیش از هزار سال که مشخص نیست تا کی ادامه پیدا کند بلاتکلیف گذاشت. در احکام شرع یا باید مجتهد بود ویا به نظر مجتهد در غیبت امام عمل کرد. ووظیفه مجتهد این است که تمام تلاش خود را برای بدست آوردن حکم واقعی به کار برد ولی اگر اشتباه کند باز معذور است همچنین کسانی که به نظر او عمل کرده اند. واین فرمایش امام معصوم وخواست الهی است ومن وشما نیز که نمی توانیم از امام معصوم که حافظ اصلی دین ومبین احکام است جلو بیفتیم. زمانی که خوردن مردار در حال اضطرار وعدم توان تهیه غذا حلال است اکتفاء به مجتهد جامع الشرایط در زمان غیبت نیز ایرادی ندارد. واین قبیل احکام در شرع مدس زیاد است.

بنده دلایلش را هم خدمتتان عرض کردم، واز شما پرسیدم که این دوستی که می فرمایید به چه شکل یاست که دختر وپسر با هم دوست باشند ولی هیچگونه احساس محبت وعلاقه وشهوت به همدیگر نداشته باشند؟ شما اگز لطف کنید این دوستی که مد نظر تان است را روشن کنید می توانیم ببینم اصلا این دوستی مد نظر شما حرام است یا حلال، چون همانطور که عرض شد نگاه کردن به مواری که گفته شد بدون قصد گناه یا صحبت بدون قصد گناه در موارد لازم ایرادی ندارد.

مجتهدین بر اساس ادله ای که وجود دارد ودر راس آنها قرآن وروایات هستند حکم صادر می کنند. در این بین حکم بعضی از گناهان صریح وواضح است، مثل خوردن شراب وقمارکه در سوره بقره آیه 219 می فرماید: از تو در باره شراب وقمار می پرسند بگو آنها گناه بزرگی هستند ومنافعی هم برای مردم دارند ولی ضررشان بیشتر از نفع شان است.
ولی بعضی از امور در زمان ائمه اتفا نیفتاده واموری است که در زمان ما پیش می آید، که در این مواقع مجتهد با اصول کلی که در دست دارد ومبانی که بر گرفته از احادیث هستند حکم این مسائل را مشخص می کند. امام رضا علیه السلام می فرماید: علینا القاء الاصول الیکم وعلیکم التفریع (کشف الاسرار فی شرح الاستبصار، ج1، ص209) بر ماست که اصول را بیان کنیم وشما جزئیات را با آن بسنجید. ائمه اصول کلی استنباط احکام را بیان می کنند وشاگردان آنها ودر عصر ما مراجع با تسلط بر این اصول احکام شرع را مطرح می کنند.
پس نسبت به اموری مانند: وضو، غذاهای حلال وحرام، احکام نماز، محرم ونامحرم و...حکم صریح ودقیق در قرآن واحادیث وجود دارد، ولی بعضی از امور جدید چه بسا حکمش صریح نیست ومجتهد با توجه به اصولی که از احادیث دریافت کرده است حکم آن را بیان می کند، که ممکن است مطابق واقع باشد واین احتمال هم وجود دارد که مطابق واقع نباشد ولی تکلیف از گردن ما ساقط می شود چون خود امام معصوم که حجت الهی بر ماست این مجتهدان را بر ما حجت قرار داده ومکلف مان کرده اند از آنها پیروی کنیم ویا خود مجتهد باشیم وهمین قدر تکلیف را از گردن ما ساقط می کند.
از شرایط مجتهد که در احادیث آمده است باید از پیروی هوای نفس، دنیا طلبی به دور بوده واهل تقوا باشد وهمین شرایط موجب می شود مجتهد تمام تلاش خود را در بدست آوردن حکم واقعی انجام دهد واگر احیانا اشتباه کرده باشد وبه واقع نرسیده باشد معذور است ومقلدان او نیز معذور بوده وثواب خود را می برند. در اینجا غیر معصوم بودن مجتهد موجب نمی شود که طبق هوای نفس رای دهد چون ما باید در انتخاب او دقت کنیم که حریص به دنیا نباشد. ولی چون مثل امام معصوم عالم به تمام واقعیات نیست ممکن است فتوایش مطابق واقع نباشد.
اختلاف مجتهدان نیز به اختلاف آنها در مبانی علمی اعم از رجال، لغت، حدیث شناسی، اعتبار احادیث وروات آنها ودیگر مسائل علمی بر می گردد که این اختلافات موجب اختلاف در فتوا نیز می شود ولی هر مکلفی باید از مرجع خود تقلید کند.

اگر به علم منطق مراجعه کنید در بین عقلیات اعتبار برهان از همه قوی تر است ویقین آور وکاشف از واقع است وبرهانی ارزش دارد که یا بدیهی باشد مثل اینکه دو دو تا می شود چهار تا، وبرای اینکه یقین پیدا کنیم که این استدلال عقلی وقیاسی که تشکیل داده است درست است یا نه؟ شرایطی دارد از قبیل اینکه باید مواد وشکل قیاس آن درست باشد وایراد در هر کدام اعتبار آن یاس وبرهان را از بین می برد.
بنابر این مسائل عقلی متد واصولی دارد که در بعضی موارد یقین آور است ودر بعضی موارد ظن آور که قواعد آن در علم منطق روشن شده است.

طبق حدیث صریح امام صاد ق و نظر فقهاء بر سر سفره ا ی که شرا ب در آن است نشستن حرام است، حرمت دهان بردن آن که واضح وروشن است. در مورد چاقو اگر همین آدمی که شوخی می کند، احتمال داشته باشد در حین شوخی به هر دلیلی دست این آدم بلغزد وچاقو گردن طرف دیگر را ببرد آیا مسئول هست یا نه؟ طبق شرع این آدم باید دیه کامل بپردازد اگر تازه بتواند اثبات کند که کشتن غیر عمدی بوده است که در غیر اینصورت باید قصاص شود. سوای این سخنان قیاس در احکام شرع راه ندارد که چون فلان جا اینطوری بوده پس در اینجا هم به همین شکل است. به دهان بردن شراب حتی به شوخی هم حرام است ولی گذاشتن چاقو بر گردن دیگری به شوخی حرام نیست، پس نمی توان یاس کرد.
در مورد دختر وپسر هم اگر قرار بوده همه جزئیات یک به یک مشخص شود که در چه حالتهایی دوستی دختر وپسر ایراد ندارد ودر چه حالتی دارد، ودر دیگر موارد باید این قرآن صدها جلد بود تا حکم جزء به جزء مشخص شود. طبق همان اصول کلی که عرض شد مراجع احکام را استنباط می کنند که رشه های روایی وقرآنی دارند. مثلا از باب نمونه همانطور که گفته شد خداوند می فرماید: ای مومنان مرد وزن به یکدیگر نگاه شهوت آلود نکنید. از طرف دیگر یکی از مبانی در اصول فقه این است که مقدمه حرام حرام است، وقتی دختر وپسری با هم دوستی دارند مسلم کم کم بین آنها عاطفه هم برقرار خواهد شد وهمین ارتباطها به نگاههای شهوت آلود خواهد کشید. در حدیث داریم که شیطان می گوید: مرد وزن نامحرمی باهم خلوت نمی کنند مگر اینکه من نفر سوم در نزد آنها هستم. آیا شما می توانید تضمین کنید که دختر وپری با هم دوستس داشته باشند وبه هیچ وجه حتی یک نگاه شهوت آلود هم به یکدیگر نداشته باشند. با توجه به اینکه از نظر روانشناسی انسان به جنس مخالف علاقه دارد که البته همین دوستی هم که شما می فرمایید اگر علاقه به طرف مقابل نباشد دوستی معنی ندارد.
اگر خداوند می فرماید: به یکدیگر نگاه شهوت آلود نداشته باشید، لازمه ومقدمه آن عدم ارتباط با یکدیگر است. اگر این دوستی که نوعا هم در اول ارتباطها کم وبدون لمس وغیره است در آخر به جاهایی کشیده می شود که انسان از بیان آنها شرم می کند. اگر قرار باشد شرع این دوستی را اجازه دهد بعدا که به گناه کشیده شد دیگر نمی توان جلوی آن را گرفت.

سلام
ببخشيد کدام متخصص علم رجال گفته است که حدیث متواتر وصحیح با هم تلای می کنند وباید صحیح را کنار گذاشت. حدیث صحیح حدیثی است که همه روات آن امامی، عادل، ثقه باشند وحدیث متواتر حدیثی است که در هر طبقه ای به حدی نقل شود که هماهنگی این ناقلان بر گفتن کذب عادتا ناممکن باشد. این دو حدیث چطو ر با هم تلای می کنند ومگر چنین تلاقی ما در روایات خود داریم؟
حسن عمل چیست؟ آیا ما موظف به پیروی از امام معصوم نیستیم وهمان امام ما را موظف به تبعیت از مرجع تقلید نکرده است، چه حسن عملی بالاتر از ولایت پذیری است؟ شما بر اساس حجت ودلیلی که دارید به نظر مرجع عمل می کنید واین حسن عمل است. وهمانطور که گفتم حسن عملی بالاتر از ولایت اذیری ما نداریم. سخن بالا را باز عرض می کنم ما تابع دلیل هستیم که طبق آن عمل کنیم واگر عمل کنیم اجر وثواب کامل را به دست خواهیم آورد، وبالاتر از این رفتن جلو زدن از خدا ومعصوم است.

کدام مرجع تقلید جامع شرایط تقلید که از طرف اهل خبره نقل شده است چنین فتوایی داده است؟ تا آنجا که بنده مطالعه کردم در بین مراجع معرف چنین سخن وفتوایی وجود ندارد.

این هزاران را از گجا نقل می کنید؟ در بین همین فلاسفه غربی خیلی ها هستند که با اینکه مسیحی هستند ولی سه خدا را قبول ندارند ومعتقد به خدای واحد هستند، که در عصر ما ایان بابور، پلانتینجا، میکل پترسون از قبیل همین افراد هستند واگر به کتاب علم ودین در گفتگو با دانشمندان را که آقای محدثی نوشته است مطالعه کنید به تعداد بیشتری از این دانشمندان دست پیدا می کنید. وعاملی هم که موجب شد خیلی از اینها معتقد به خدای واحد شوند همین براهین عقلی بوده است.

قاعده اش را بیان کردم، مقدمه واجب واجب ومقدمه حرام حرام است. برای مطالعه بیشتر می توانید به علم اصول فقه مراجعه کنید. در مورد شراب نیز طب نظر همه فقهاء نگه داشتن شراب در خانه، سر سفره گذاشتن آن ، معامله آن حرام است. خوب کسی اگر در خانه یا سر سفره شراب نداشته باشد می تواند به شوخی با آن بازی کند؟ یا آنرا نخریده باشد. شراب از جمله گناهان کبیره ای اشت که ده نفر نسبت به آن لعن شده اند، از قبیل: کسی که انگور می کارد تا شراب درست کنند، فشار دهنده انگور، فروشنده شراب، کسی که می خوردو...
در مورد دوستی هم که می فرمایید: ما در حدیث معروفی داریم که فردی نزد عمر از امیرالمومنین (ع) شکایت کرد که به من سیلی زده است وحضرت در توضیح فرمود که او در حال طواف مشغول نگاه کردن به زنان مسلمان بود.
سوای این اگر قرار بود همه چیز صریح باشد دیگر نیازی به مرجع تقلید نبود، سوای اینکه قرآن واحادیث برای خود اصول وقواعدی دارند که فهم آنها برای همه میسر نیست، وکار مرجع تقلید هم همین است که این احکام را بر اساس همین منابع استخراج می کنند.

احسنت خبر متواتر در برابر خبر واحد است نه خبر صحیح واین اصطلاحات نباید قاطی شود، چون بحث خبر صحیح در مقابل خبر ضعیف، حسن، موثق وغیره است. یعنی خبر یا صحیح است، یا ضعیف. ودر تقسیم دیگر یا متواتر است یا خبر واحد.

همه روایتهایی که علماء طبق آن عمل کرده اند متواتر نیست چون در اینصورت باید اکثر احکام ما کنار گذاشته می شد چون برای همه روایت متواتر نداریم. علماء بر اساس حدیث صحیح، موثق وحسن نیز عمل می کنند وآنچه عمل نمی کنند روایت ضعیف است ودر صورت تعارض روایات نیز بر اساس ضوابط وقواعدی که در علم حدیث وجود دارد عمل میکنند ودر احکام نیز بابی است در اصول فقه به نام تعارض ادله که مشخص می کند در صورت تعارض به چه شکل باید عمل کرد.

اگر ما بخواهیم بر سر اقسام حدیث بحث کنیم از بحث اصلی خود جدا می شویم. اما چون سوال کرده اید، باید عرض کنم در فقه ودین فقط به روایت صحیح عمل نمی کنند که قبلا توضیح دادم، بلکه بعضی روایات است که با اینکه صحیح نیست ولی فقهاء به آن عمل کرده اند ومقبول آنها می باشد مثل: مقبوله حنظله که امام صادق علیه السلام دستور می دهد شیعیان برای قضاوت به روات احادیث از اهل بیت که آنها که مورد قبول آنها هستند مراجعه کنند.
حدیث روایت احادیثنا در جلد دو کتاب کمال الدین شیخ صدوق، ص 484، مجلسی، بحارالانوار، ج53، ص181 آمده است.

جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که اهل خبره در آنجا تشریف دارند ومراجع قابل تقلید را معرفی می کنند، اعلام کردند که از نظر آنها آیت الله صانعی شرایط لازم برای تقلید را ندارند. سخن ما در مراجعی است که اهل خبره صلاحیت آنها را برای تقلید اعلام کرده واز دیگران اعلم می باشند.

الیبته این سخن شماست وخود آنها چنین اعتقادی ندارند وچنانچه قرآن هم از آنها نقل می کند آنها معتقد به سه خدا هستند واعتقاد دارند که خداوند العیاذ بالله در وجود حضرت عیسی حلول کرده واو در واقع خدای مجسم است. ما در مقام دفاع از تک تک فلاسفه نیستیم، وهر کسی را هم نمی شود چون اسمش را فیلسوف گذاشته اند فیلسوف نامید، وهمه فلاسفه نیز از عقلیات وبدیهیات پیروی نمی کنند. فلسفه اسلامی با غربی تفاوت دارد، ودر میان فلاسفه غربی کسانی مثل هیوم هستند که کلا خدا ودین را قبول ندارند. چون ما در فلسفه ومنطق بحث مغالطه، جدل، وهم وخیال را هم داریم که بعضی مغالطه را با برهان اشتباه می کنند هرچند که در کنار نامشان لقب فیلسوف هم باشد. وپیگیری خود اینها هم فرصت وعلاقه می خواهد وما خواستیم بگوییم که در میان فلاسفه مسیحی افراد زیادی هستند که قائل به خدای واحد هستند هرچند در چنین فضایی بزرگ نشده ودر سایه تحقیق وعلم به این نتایج رسیده اند.
البته با تمام این سخنان ما در مقام این نیستیم که بگوییم تمام گفته های فلاسفه درست است وآنها اشتباهی ندارند. بلکه ما در مقام بیان برهان وارزش عقل بودیم که سخن به اینجا کشید. والا معیار اصلی در فهم وبیان دین وحقیقت قرآن واحادیث وعقل سلیم می باشد. عقلی که در کنار نقل حرکت کند.

این دوستی که می فرماید: در عصر ما ودر سایه رسانه ها این قدر رائج شده است متاسفانه، والا در عصر ائمه چنین چیزی وجود نداشته است. وآنها در قالب بحث حرم ونامحرم این امور را مطرح کرده اند. که نمونه های آن از قرآن واحادیث بیان شد.
شما لطف کنید بفرمایید غرض از این دوستی که هیچگونه علقه وارتباطی نیست وساکت در کنار هم می نشینند چیست؟ البته از انسانی که درای شهوت، احساس است بعید است که درستی که شما تعریف می کنید در بین دو نامحرم اتفاق بیفتد.

بنده عرض می کنم که نشستن بر سر سفره غذایی که شراب دارد حرام است. در تحف العقول از امام علی علیه السلام نقل می کند: بر سر سفره ای که شراب است ننشینید.(تحف العقول، ص110)
در مبانی استدلال قاعده ای است به نام دلیل اولویت مثلا وقتی قرآن می فرماید: به پدر ومادر خود اف نگویید، مسلما زدن آنها به طریق اولی حرام است. حالا ما بگوییم نه قرآن زدن را نگفته بلکه اف را گفته است لذا زدن اشکالی ندارد. وقتی نشستن بر سر سفره شراب که دیگران می خورند حرام است. مسلم شوخی کردن با آن وبه دهان بردن آن به طریق اولی حرام است. سوای اینکه شوخی با هر چیزی صحیح نیست. مثلا ما قمار بازی کنیم وجدی نباشیم ووصرفا برای سرگرمی باشد، باز هم حرام است. شوخی با چیز حرام هم حرام است و صرف شوخی بودن مجز درست بودن آن نیست.

چیزی که در فقه معتبر است یقین عقلی نیست، در عین حال روایاتی که در فقه عمل می کنند عمدتا خبر واحد نیستند، حداقل خبر مستفیض هستند واینطور نیست که اخبار مربوط به فقه خبر واحد باشند ودر خود اصول فقه بحثی هست که آیا خبر واحد معتبر است یانه؟ که نظرات هم تفاوت دارد ولی به هر حال خبر واحد خیلی کم است.

خداوند متعال برای ما مرجع در فهم قرآن واحکام قرار داده است که بعد از رسول خدا(ص) اهل بیت ایشان ودر غیبت امام معصوم فقیه جامع الشرایط است. ودر قرآن کریم می فرمایدک هر آنچه را که رسول خدا می آورد وامر می کند عمل کنید واز هر آنچه نهی می کنید دوری کنید.(سوره حشر،آیه 7) پس ما در عمل به نظریات مراجع طبق دلیل قرآنی عل می کنم وریشه مساله به قرآن بر می گردد. واگر در جایی آنها به فرض حکم غلطی داده باشند ما اجر وثواب خود را برده وبه تکلیف عمل کرده ایم. وظیفه ما هم بیشتر از این نیست. وخا هم به همین شکل راضی وخرسند است.

سوای همین روایت بنده مقبوله محمد بن حنظله هم که در کتاب اصول کافی آمده است بیان کردم وفقهاء وعلماء طبق این روایت عمل کرده اند. فلذا مساله صرفا یک روایت غیر معتبر نیست. ثانیا شما از کجا می فرمایید این روایت معتبر نیست؟

تا آن موقع هم جامعه مدرسین ایشان را از مجتهدان جامع الشرایط برای تقلید معرفی نکرده بود.

در این صورت باید استنتاج قرآن هم غلط باشد که به این مساله تصریح کرده است. ولا تقولو ثلاثة انتهوا خیراً لکم إنما الله إله واحد(نساء/171)، نگویید خدا سه تاست واین سخن را رها کنید که برای شما بهتر است، همانا خداوند خدای واحد است. به قرینه سخن ذوم واضح وروشن می شود که مقصود از ثلاثه مسیحیت سه خداست.
مشکل همان افتادن در مغالطه ووهم است. ونکته بعدی اینکه بعضی با اینکه اسم فیلسوف هم دارند بعضی اوقات به جای رد عقاید غلط هم کیشان خود تلاش می کنند آنرا توجیه کنند، مثل همین تثلیث که می گویند مراد اقنوم های سه گانه است نه سه خدا. ولی همانطور که قرآن نقل می کند باور آنها سه خداست نه خدای واحد یا اقنوم های ثلاثه، ودر واقع آنها برای توجیه عقاید خلاف عقل ومنطق تلاش کرده اند این توجیهات را ذکر کنند.
سوای اینکه بهتر است بدانید طیف غالبی از فلاسفه غربی دوران رنسانس معتقدند، دین وعلم دو چیز جدا از هم هستند وربطی به هم ندارند وتوجیه کردن ایمان با عقل اشتباه است چون ایمان امری قلبی وشور انگیز است وبا معیارهای عقلی نمی توان آنرا سنجید. ویا دلایل عقلی ردش کرد. در حالی که ر دیدگاه اسلامی عقل خود از حجج الهی است واز منابع فهم احکام دینی می باشد وچیزی که مخالف با عقل صریح باشد باید کنارش گذاشت نه اینکه برای توجیه عقاید غلط از فکر کردن به درستی ونادرستی آنها منع کرد.

شما خود اذعان می کنید که فلاسفه در جاهایی به مغالطه می افتند وبعد سوال می کنید که چرا تمام گفته های آنها درست نیست!
ما مقلد عنوان یا شخص نیستیم که تمام گفته هایش درست یا نادرست باشد بلکه تابع دلیل هستیم ، هر کس دلیلش درست ومطابق حقایق علمی باشد قبول می کنیم واگر نباشد قبول نمی کنیم. فیلسوف هم اگر سخنش مطابق به بدیهیات بر گردد سخنش درست است والا ضرورتی ندارد که حتما حرفش را قبول کنیم.
معیار همام چیزی است که در اصوله موضوعه ومبانی هر علمی مشخص شده است که در منطق بدیهیات است که رد خود ندارد، در فقه استناد به ادله ومنابه اربعه است وسایر علوم هم به همین شکل. در درستی این مبانی هم سخنی نیست بلکه اشکال بعضی وقتها در ارجاع به این مبانی است که طرف مغالطه خود رابرهان قرار می دهد.

همین سخن که ر سوره مائده آیه پنج بیان شده است به صراحت دوستی دختر وپسر را رد می کند، والمحصنات من المومنات والمحصنات من الذین اوتواالکتاب ....محصنین غیر مصافحین ولا متخذی اخدان، طبق این آیه اجازه می دهد با زنان مسلمان واهل کتابی که پاکدامن هستند ازدواج کنید به شرط اینکه خود نیز پاکدامن بوده وآنها را به دوستی نگیرید.
همین آیه دلالت بر حرمت دوست دختر وپسر دارد. وبنده نمی دانم دیگر چه صراحتی بالاتر از این می خواهید. در مورد ازدواج هم تنها به مقداری که شناخت برای انسان حاصل شئذ اجازه داده اند نه اینکه درستی یک ساله ویا یک ماه داشته باشند. بلکه اگر واقعا قصد ازدواج هست به مقداری که طرف را بشناسد اجازه صحبت ودیدن داده اند.

ببخشید ما برای چه مقصودی می خواهیم مزه شراب را بچشیم؟ چیزی که حرام است وحق استفاده از آنرا نداریم چرا باید مزه اش را بچشیم؟ مزه چیزی ره می چشند که می خواهند بخورند. در عین حال این عمل بیشتر موجب تایید است تا نشستن بر سر سفره شراب، چون آنجا اصلا به دننش نمی زند، در حالی که اینجا شراب را داخل دهان برده وبیرون می ریزد.

ببينید ا ینها نظرات شماست ولی قاطبه فقهاء وکسانی که در این علم تخصص دارند این نظریات شما را قبول ندارند. از باب اینکه امری ذوقی ونظری شخصی است با ارزش است ولی ارزش علمی ندارد. در فقه یا روایت متواتر است، یا مستفیض که نزدیک به خبر متواتر است واگر خبر صحیح مخالف وضد نداشته باشد با کدامین دلیل نسبت دادن آن به معصوم ایراد دارد.
فقه به خاطر اهمیتی که دارد علاوه بر 500 آیه قرآنی که در مورد فقه داریم وهمه معتبر می باشند در ابواب مختلف روایات متواتر داریم واگر متواتر نباشند صحیح هستند وخود عمل فقهاء تایید این روایات است. حتی اگر روایتی ضعیف باشد وفقهاء به آن عمل کرده باشند از نظر علم فقه واصول عمل فقهاء جبران ضعف این روایات را می کند.
در کنار این سخنان در نظر داشته باشید که اصول این احکام ومبانی فقهی از ائمه وقرآن دریافت شده است وامری شخصی وذوقی نبوده است. وما نیز نمی توانیم از آنها جلو بزنیم، وقتی آنها این رویه را تایید کرده اند در واقع این امر مورد رضایت خداست وما نیز که چیزی غیر از رضایت خداوند را نمی خواهیم.
بنده عرض می کنم که طبق مبانی رسیده از اهل بیت این روش فقهاء مورد تایید است ومسیری است که اهل بیت برای ما تعیین کرده اند. وشرط نکرده اند که تا یقین صددرصدبه صدور نداشتید، عمل نکنید. شما هر قدر هم سخن خود را تکرار کنید جوابی غیر از این نیست مگر اینکه ما بخواهیم، یک قدم از آنها جلو بیفتیم. برای اینکه بخواهید بدانید در کجا این سخنان را فرموده اند می توانید به کتاب وسائل الشیعه مراجعه کنید.

چون این راه را اهل بیتی پیش روی ما گذاشته اند که خلاف رضای خدا عمل نمی کنند.

وقتی آب هست چرا باید تیمم گرفت، مراجعه به فقهاء بخاطر عدم دسترسی به امام است، وهمانطور که گفتم عدم وجود امام بخاطر حفظ جان است که مقصر ما انسانها هستیم. ما احکام جدیدی داریم که در عصر ائمه نبوده است ولذا فقهاء در این موارد طبق اصول عملیه عمل می کنند ولی مشخص نیست که در تمام موارد حکم واقعی به دست می آید والبته چنانچه گفته شد اصول این استباطات از ائمه رسیده است. ولی اگر خود معصوم باشد یقین داریم که حکم واقعی را بیان می کند ودر عین حال این اختلافات فقهی وجود نخواهد داشت. مثلا یکی سیگار را حرام بداند ودیگری حلال.

مرحوم ملا احمد نراقی در کتاب عوائد الایام 19 روایت در ابا ولایت فقیه بیان داته است مثل اینکه علماء اسلام مانند انبیاء بنی اسرائیل هستند ویا اینکه علماء وارثان انبیاء هستندو... وفرموده: ضعف این روایات با عمل اصحاب جبران می شود.(عوائدالایام، ص186) چون علماء ما در طول تاریخ به مقتضای این روایات عمل کرده اند ضعف این روایات با این عمل جبران می شود. این هم یک قاعده علمی است. واگر شما اشکال داشتید باید دلیل علمی در رد این مساله بیان کنید که مثلا علامه حلی این سخن را قبول ندارد. والا صرف اینکه اینها یقین آور نیست دلیل نیست ونقض حساب نمی شود.

این سخنان دیگر خارج از بحث وتخصص ماست وجواب آنرا باید مسئولان مربوطه بیان کنند.

البته سخن قرآن صریح است اگر به اول آیه خوب دقت کنید می فرماید: انما المسیح عیسی بن مریم رسول الله وکلمته ألقاها إلی مریم وروح منه فآمنوا بالله ورسله ولا تقولوا ثلاثة... می بینید که سخن از حضرت مسیح است نه اهل کتاب که خوب بود اول به آیه مراجعه می کرید بعد می گفتید سخن با اهل کتاب است. مساله دوم اینکه اگر شما بخواهید آیه ای با این صراحت را با سخنان امثال رحمت الله هندی قید بزنید دیگر باید فاتحه احادیث را خواند، وقتی با قرآنش چنین رفتار می شود.

نکته دیگر اینکه بفرمایید وحدت شخصی خدا با وحدت ذاتی چه فرقی دارد؟ از سخنان شما چنین برداشت می شود که خداوند وحدت ذاتی ندارد بلکه وحدت شخصی دارد. ممنون می شوم اگر این مساله را توضیح دهید. مساله تثلیث واعتقاد به سه خدا امری مسجل در بین مسیحیت است وتوجیهات امروزی بخاطر انتقادهایی است که بر آن شده است. چطور می شود در عین اعتقاد به تثلیث به توحید نیز قائل بودید.
ببینید اینجا که خداوند می فرماید: انما الله اله واحد، واحد همان توحید ذاتی است. از طرف دیگر داشتن فرزند را از خدا نفی می کند چون مسیحیت عیسی را پسر خدا می دانست. اگر مجموع آیه را خوب دقت کنید وچند بار بخوانید خیلی روشن وواضح است که مراد ومقصود نیست ودیگر لازم نیست آیه قرآن را با الهیات مسیحی قید بزنیم یا توضح دهیم.

سما لطف کنید وبروید از کتابهایی مانند التحقیق علامه مصطفوی یا قاموس قرآن وترجمه مفردات راغب نگاه کنید وببینید که معنای ولا متخذی اخدان چیست؟ البته اگر به پست قبلی خود مراجعه کنید وترجمه ای که کرده اید را نگاه کنید می بینید که دوست قرار دادن است. واضحات قرآن دیگر جای نظر دادن نیست.

نظر شما شریف ومحترم است ولی نمی توانیم این نظرات را معیار علوم قرار دهیم واین معیارهایی که علماء بیان داشته وقرار داده اند سالها روی آنها تحقیق کرده واعتبار آنها را ثابت کرده اند ومساله امری متداول بین همه این دانشمندان بزرگ است.

در هر علمی بر اساس قواعد همان علم نظر می دهند ونمی توان بر اساس باورها وقبول من وشما قواعد علومی که مورد قبول نزد قاطبه علماء فقه است ومستند به دلایلی است که در صورت علاقه می توانید در کتب آنها مطالعه کنید تخصیص وقید زد.

ما در حدیث از امام صادق علیه السلام داریم: وقتی از ایشان سوال می شود که اگر ما وضوء داشته ام والان شک می کنم که وضویم باطل شده است یانه؟ امام وابشان این است: لا تنقض الیقین بالشک، هیچوقت یقینت را با شک از بین نبر. این سخن در دو سه جدیث نقل شده واز اخبار آحاد است. ولی بر اساس همین احادیث علمی در اصول فقه بنا شده به نام استصحاب که به تعبیر آیة الله جوادی آملی تا به حال بیش از 50 جلد کتاب با توجه به همین حدیث نگاشته شده است. تا این سخن را بسط داده وتبیین کنند. ویکی از ادله واصولی که در خیلی از موارد احکام بر اساس آن فتوا می دهند همین استصاب است. که در اینجا اصل از اهل بین گرفته شده ولی توسعه وتبیین جزئیات توسط فقهاء صورت می گیرد.

بنده عرض کردم که جنیا ملا احمد نراقی در اثبات همین قضیه 19 حدیث در کتاب عوائدالایام آورده وتوضیح داده اند که می توانید مراجعه کنید. وسخن تنها یک حدیث نیست. قسمت اخیر سخنتان را متوجه نشدم.

اولا تنها فلسفه وجودي امام فتوا دادن نيست وثانيا در همين موردهم مجتهد به احكام واقعيه دسترسي كه ندارى بلكه بر اساس احادیث اهل بیت فتوا می دهد. ودر موارد که نقلی وجود ندارد بر اساس ادله فقهی واصول عملیه که اگر خود امام باشد دسترسی به این احکام دیگر وجود دارد.

در هر صورت با توجه به نظر یک فقیه که خلاف فتوای مشهور وقاطبه فقهاء است نمی توان بحث کرد وادله دینی وفقهی را مور چالش قرار داد.

وقتی آیه صراحت دارد وقبل از بحث تثلیث اسم حضرت عیسی وفرزند حضرت مریم بودن را ذکر می کند وبعد از آن بحث وحدانیت خدا را بیشتر از این بحث کنم وبخواهم آیه صریح وروشن را تاویل کنم. این می شود اجتهاد در مقابل نص که از دیدگاه شیعه غلط واشتباه است.

عین سخن شما همین است.

حالا منظورتان هر چه باشد خداوند تعدد شخصیتی هم ندارد، سه حیطه مختلف به نام پدر ، پسر، وروح القدس ندارد. البته اگر امکان دارد بفرمایید مراد از پدر که مسیحیها می گویند چیست؟

اینکه تعدد در اشخاص است نه در ذات، توضیح دهید؟ مگر می شود سه شخصیت در عین حال یک ذات داشته باشند. وقتی سه شخصیت است یعنی سه ذات جدا دارند واین از بدیهیات است. به هر حال خوشحال می شوم این تناقض ومله خودتان را توضیح دهید.

بنده نمی توانم آیه ای را که مقصودش صریح وروشن است توجیه وتاویل کنم، معانی ولغات قرآن نیز باید از استعمال وبر داشت عرب که در لغت نامه ها وجود دارد گرفته شود ومتخذی اخدان که شامل مسلمانان واهل کتاب در آیه می شود دوست گرفتن است. لطف کنید با دلیل ومدرک سخن خود را بیان کنید.

لازمه بحث علمي بحث کردن بر اساس اصول ثابت شده یک علم است ورد بحث ولایت فقیه وپیروی از علماء هم ادله عقلی وجود دارد که بیشتر در عقاید استفاده می شود وهم دلایل نقلی که از ائمه به ما رسیده است. ولی ما نمی توانیم معیارهای شخصی شما را ملاک قرار دهیم. به هر حال شما وقتی در مقابل این همه ادله پشت سر هم تکرار کنید که من قانع نشدم وسوالم حل نشد آخر بحث مسلم است که به جایی نمی رسد. شما باید یا دلیل بالاتر ومحکم تری ذکر کنید ویا اینکه ادله ما را با ادله قوی تر رد کنید. که علی الظاهر نوعا هیچکدام ا زاین دو کار ار انجام نمی دهید. اگر برداشت بنده درست باشد.

البته این بحث عقلی نیست که دلیل عقلی ذکر کنیم بلکه بحثی در اصول فقه وعلم حدیث است، واجماع فقهاء در قبول آن ومشی بر اساس آنخود دلل درستی وحجیت آن است. با توجه به اینکه وقتی ائمه می فرمایند: جعلته حاکما علیکم، من فقهاء را حاکم بر شما قرار دادم. سیره وروش آنها در چنین اموری درست وحجیت دارد.

شما گفتید که دلیلی بر اینکه فقهاء این اصول را از ائمه گرفته اند بیان کنید، بنده هم ذکر کردم، البته این یک قاعده است وبحث وضو ار باب مثال بود. ثانبا تقلید ومراجعه به فقهاء در احکام است نه اعتقادات وخود فقهاء نیز در توضیح المسائل خود تاکید کرده اند که تقلید در عقاید جایز نیست. بلکه هر کس خود باید در این زمینه مجتهد باشد.

ما نگفتیم که مراجع معصوم هستند وعین امام معصوم می باشند، واین بحثهای اختلافی هم که مطرح می کنید ربطی به مراجعه به فقهاء وحاکم قرار دادن آنها در اختلافات وفهم احکام دینی ندارد. چون در این موارد هر کس باید به مرجع خود مراجعه کند.

امام واسطه فیض بین خدا وبندگان است. ودر حدیث به خورشیدی تشبیه شده است که نبودش مساوی با از بین رفتن مخلوقات است. وامام صادق علیه السلام می فرماید: لولا الحجة لساخت الارض بأهلها، اگر حجت خدا نباشد زمین اهل خود را فرو می برد. برای مطالعه بیشتر می توانید به کتاب حجت اصول کافی مراجعه کنید مخصوصا بحث اظطرار به حجت الهی.

این در نبود معصوم است والا با بودن ایشان اینطور نخواهد بود. وغیبت ایشان نیز همانطورکه در اول گفته شد از بی کفایتی مردم بوده است.

اگر لطف کنید آیه را از اول بخوانید بحث از حلیت است که می فرماید این اشخاص بر شما که پاکدمن هستند حلال می باشند نه کسانی که زناکار بوده ویا در پنهانی آنهارا بدوستی می گیرند. پس اینها حلال نیستند ووقتی حلال نباشند حرام خواهند بود.

قبلا این موارد توضیح داده شد، اگر تکلیف عبارت از این است که انسان به وظیفه ای که در مقابل خدا قبول دارد عمل کند خدا همین اندازه را از ما می پذیرد وحسن عمل هم چیزی غیر از این نیست. وبیشتر از این جلو افتادن از خداست که مسلما قبح عملش بیشتر از حس وظیفه بیش از حد است.

در احکام حتی بیان معصوم مصادیق وموضوعات را مشخص نمی کنند بلکه تشخیص اینها به دست عرف است واینک قالب عرف جامعه دود سیگار را غلیظ می داند یا نه؟ آنچه مبطل روزه است دود غلیظ است حال اگر از نظر عرف دود سیگار غلیظ بود مبطل است.

نظر یک مجتهد بر خلاف اجماع فقهاء باعث نمی شود که ما آنهمه را رها کنیم وبه همین یک نظر بچسبیم، ونظر ایشان برای مقلدانش حجت است.

بنده هم عرض کردم معیار در این مباحث یقین عقلی نیست بلکه اطمینان به صدور روایت است. البته در مورد احکام شرعی اکثرا اینها با اخبار متواتر ثابت شده اند. ویا اگر خبر متواتری نیست اخبار آحاد نیز با توجه به دلایلی که قبلا گفته شد مثا عمل فقهاء ویا شهرت فتوایی درست می شود. واین مساله ای است که مباین تاییدی آن گفته شد.

تفاوتش این است که معصوم این روش را تایید کرده است. واین فقهاء جامع الشرایط در واقع منصوب از جانب ائمه (ع) هستند. اگر شما رای معصوم را قبول دارید خود معصوم این روش را تایید کرده است.

اشتباه همین جاست که اینهار اخلاف علم یدانیم. وقتی چیزی با دلیل عقلی یا شرعی موید تایید امام معصوم وروش مورد قبول امام تایید شده این علم است. در علم نگفته اند که حتما یقین صددرصد باشد. این همه حدیث که به ما توصیه کردهاند از علماء علم ید بگیریم. ا حساب شما ما نمی توانیم از غیر معصوم علم یاد بگیریم چون یقین به واقعیت آن نداریم. آنوقت این همه حدیث که توصیه به علم آموزی کرده بیخود خواهد بود. خلاصه کلام اینکه همین فتوای مراجع علم است نه جهل.

شما علی الظاهر یک قاعده دیگر از حدیث در آوردی در حالی که حدیث آن را نمی گوید. مساله در احکام شرعیه است اینکه قبل یقین شکی بوه واز این حرفها ربطی به این حدیث ندارد. مساله خیلی واضح وروشن است. شما می دانستید لباستان پاک بوده روز شنبه، روز یکشنبه شک می کنید که لباستان شاید نجس باشد. در اینجا طبق همین قاعده فتوا می دهند که این لباس پاک است ویقینی که روز شنبه داشته ای با شک یکشنبه از بین نبر. برداشت شما در حدیث وجود ندارد.

از نظر عقلی هم بخواهید بحث کنید. خداوند متعال می فرماید: إنی جاعل فی الارض خلیفة، من می خواهم در زمین جانشینی قرار دهم(بقره/30) به حکم عقل جانشین وخلیفه باید با مستخلف عنه تناسب داشته باشد. آیا خداوندی که مبرای از همه بدیها ومزین به همه خوبی هاست می تواند جانشینش انسان گنهکار باشد، پس یک انسان پاک ومبرای از گناه باید وجود داشته باشد که نقض غرض نشود. جانشینی که مظهر صفات الهی باشد. واین همان معصوم است که هر زمانی لازم است.

وقتی زنان اهل دوستی گناهکار هستند چطور دوستی با آنها ایراد نداشته باشد. سخن اول شما این بود که دلیل صریحی بر حرمت دوستی دختر وپسر نیست. حال خود می فرمایید زنان اهل دوستی گناهکار هستند. ایل جمع است؟

علی الظاهر مطلب را خوب نرساندم. اگر قرار باشد تک تک جزئیات را شرع معین کند باید هزاران جلد کتاب نوشته شود. بلکه همین شرع برای عقل مردم ارزش قائل است. حکم را بیان می کند وتطبیق آنرا به عرف عقلاء می سپارد. واگر عرفها فرق کنند بلکه هر قشری طبق عرف خود عمل می کنند. سوای اینکه از جمله ما چنین برداشتی در نمی آمد. بلکه شارع حکم را بیان می کند.

بنده نیز از این نوع بحث دقیق وظریف استقبال می کنم وخسته هم نمی شوم چون این نوع بحث مورد علاقه بنده نیز هست ولی سخن در این است که همه احکام واصول ما درست است که دلیل وحکمت دارند ولی همه برای ما روشن نیستند. شما وقتی در مورد یک معرفت دینی وحکم دینی بحث می کنید نمی توانید صرفا با تکیه بر عقل خود بدون تایید دینی با قطع ویقین صددر صد جواب دهید. این کار در اصول دین قابل تحقق است که عمدتا رسیدن به حقانیت آنها عقلی است مثل توحید واسلام اما در احکام دینی همه جا نمی شود با این متد جلو رفت. مثل همین قضیه ولایت فقیه ولزوم تبعیت از او که جزء مباحث ما بود. یا اینکه شما برای همه اینها دلیل نقلی متواتر ندارید. لذا با توجه به احادیث مورد عمل در بین عقلاء وعلماء واستباطهای خودمان با توجه به این ادله باید به نتیجه برسیم.
در ضمن هر علمی اصول قواعدی دارد که سالها برای اثبات آنها بحث کرده اند، مثلا در باب علم حدیث با توجه به ادله حدیثی قواعد آن پی ریزی شده است، بنابراین اینطور نیست که ما بتوانیم برای قبول فقط احادیث متواتر را محور قرار دهیم.

ببینید فقیه حق ندارد بدون دلیل وفحص کامل فتوا ونظری دهید لذا حکمی که می دهد بعد ز بررسی تمام جوانب است. نکته بعدی اینکه خیلی از منابع وآثار دینی ما در طول تاریخ از بین رفته است مثلا در بغداد کابخانه شیخ طوسی را آتش زدند در حالی که هشتاد هزار جلد کتاب در آن قرار داشت وخیلی از از آنها خطی بودد که از بین رفتند. واز موارد باز هم بوده، یا اینکه وقتی روسیه وکشورهای غربی در زمان قاجا روبعد از او به ایران حمله کردند کتابخانه های ایران را مانند آثار باستانی تخلیه کرده وبه کشور خود انتقال دادند لذا الان بعضی از منابع معتبر اسلامی در کتابخانه های این کشورها نگهداری می شود وماها دسترسی به آنها نداریم.
غرض از بیان این سخنان این بود که احادیث ومنابع معتبری در دست علماء سابق بوده وطبق آنها فتوا داده اند، اینها یا خود دلیل موثق ویقین آور بودند ویا اینکه موید سایر روایات بودند که این روایات بخاطر عللی که ذکر کردم به دست ما نرسیده است. لذا عمل فقهاء به یک روایت وسیره آنها خود می تواند جبران کننده ودلیل بر حکمی وفتوایی باشد.
وقتی خداوند می فرماید: لا یخشی الله من عباده الّا العلماء، تنها دانشمندان از بندگان خدا از او می ترسند. عالمی که از خدا می ترسد مسلما در نقل چیزی ونسبت دادن آن به دین تمام جوانب واحتیاطات را در نظر می گیرد.

ببینید یک وقت دو حدیث وجود دارد که ضد هم هستند و محتوای آنها با هم نمی سازد در موضوع واحد، در اینجا مسلم نمی توان به هر دوی این روایتها عمل کرد. لذا در چنین مواقعی اصولیون مرحجاتی بیان داشته اند که ما به کدام روایت عمل کنیم. وقتی روایتی متواتر باشد بر غیر متواتر ارحجیت دارد وغیر متواتر کنا رگذاشته می شود. متواتر هم به روایتی گفته می شود که در هر طبقه ا ی از از طبقات محدثین آنقد رآن روایت نقل شده باشد که احتمال اینکه این روات با همدیگر نقشه ای برای دروغ سازی داشته باشند نفی شود.
اما سخن در این است که همه روایات که در همه جا باهم شاخ به شاخ نمی شوند. حال روایتی است مستفیض ولی به حد تواتر نمی رسد و در عین حال حدیث صحیح می باشد. با کدام منطق ما هم احادیث ضعیف را کنار بگذاریم وهم احادیثی که مستفیض وصحیح است. اینکه همه روایتها متواتر نیست مشخص است شیعه همیشه در اقلیت بوده واز جانب دشمنان تحت تعقیب واین آزادی را نداشت که همه احادیث اهل بیت را به راحتی بیان کنند. چون در اینصورت مرگش حتمی بود. لذا بخشی از این روایات متواتر نیستند ولی ا زمنابع ومصادر صحیح به ما رسیده اند.
مطلب دیگر اینکه خود ائمه بعضی از شاگردان خود را توثیق کرده اند، وگفته اند به روایاتی که از جانب آنها می رسد عمل شود حتی اگر مسند باشد. مانند زرارة ، یا ابن ابی عمیر وابن صفوان که بخشی از اینهار ا اصطلاحا اصحاب اجماع می گویند ودر واقع روایتشان همان نقش روایت متواتر را دارد هرچند از نظر نقل به آن حد نمی رسد.
با توجه به این مطالب وآزار واذیتی که بر شیعیان بوده به نظر شما چطور می توانستند همه روایتها را با تواتر به دست ما برسانند؟

به نظر شما در این مورد پس چکا رکنیم؟ توسل به اکثریت این است که شما با توجه به آراء عمومی واکثریت آنها کسی را بعنوان رئیس جمهو رانتخاب کنبد. اما در بحث ما توسل به نظر اکثریت بالاستقلال نمی کنیم. بلکه این بزرگواران از یک حدیث تفسیرهای مختلفی کرده اند مثلا یکی ولایت مطلقه را فهمیده ودیگری مقیده، من وشما نیز می توانید با تبحر در علوم اجتهادی نظر خودمان را داشته باشیم ولی زمانی که اینطور نیست، آیا منطقی است که دیدگاه 90 نفر را رها کرده وبه دیدگاه 10 نفر بچسبیم البته از نظر علمی واستدلال فقهی. والا د راحکام دینی هر کس باید مقلد مرجع خودش باشد.

کدام زن وگمان خواهر بزرگوار، آیه را شما از اول خوب بخوانید وببینید چه برداشتی می کنید. بنده هم از شما انتظار دارم وقتی جوابی می دهم با دلیل محکم جواب دهید واگر با توجه به خود آیه واصول ادبی جواب می دهم شما هم با دلایل علمی جواب دهید. در این آیه شریفه خداوند می فرماید: طیبات بر شما حلال شد همچنین زنان پاکدامن ا زمومنات واهل کتاب به شرط آنحه خود اهل زنا نباشید وزنان را د رپنهانی برای خود دوست نگیرید.(ترجمه خلاصه آیه)
شما روی همی جملات متمرکز شوید. خداوند حلالیت این زنان را معلق می کند به دادن مهریه، عدم زنا و دوست نگرفتن زنان در پنهانی، زوانی که حلالیت مشروط به این امور است اینها پس باید حرام باشند. والا چیز حلالی را بخاطر یک حلال دیگر منع کردن با کدام منطق عقلی می سازد؟
دوم اینکه اینجا سه مورد است یک: دادن مهریه که واجب است. دو: عدم زنا که حرام است. سه: عدم دوست گرفتن. دوتای اول مسجل است وقتی این مساله در کنار زنا که از حرامهای اشد است بیان شده وهمچنین مهریه که عدم پرداخت آن حرام است. چطور باید ما این قسمت را از آندو جدا کرده وحکم دیگری بدهیم. سیاق خود آیه حرمت این مساله را می رساند.
اینجا هیچ ظن وگمانی نیست بلکه عین یقین است. از شما هم خواهش دارم که با توجه به ادله ای که ذکر کردم جواب دهید.

غیر معصوم در این دنیا گناه نمی کند. فساد همان گناه است در معنای عام خودش. با کدام دلیل سخن ما فقط یک فرض است. ببینید با روشی که شما دارید ما باید روی خود ادله ای متمرکز شویم وحال آنکه شما دلیل بنده را که بر گرفته از آیه است یک فرضیه می دانید وخود با اگر واما سخن می گویید. خداوند سخن فرشتگان را در اینکه این موجود خونریزی خواهد کرد وفساد خواهد کرد نفی نمی کند. بلکه می فرماید: إنی أعلم ما لا تعلمون، من چیزی می دانم از خلقت این خلیفه که شما نمی دانید. پس متعلق این علم خداوند بادی امری باشد که از فساد وخونریزی به دور باشد. واین هم با غیر معصومین نمی سازد که مبریا از گناه وفساد هستند.

آفرین، مساله همین اطمینان است نه یقین ریاضی. واین اطمینان فقط از طریق عقل صرف به دست نمی آید وطریق عقلی علم صرف نیست. بلکه وقتی شما با توجه به ادله نقلی معتبر نیز عملی انجام می دهید در واقع طبق علم عمل کرده اید.
در احکام عملیه کسی که تقلید می کند خود علم تفصیلی به احادیث وآیات احکام ندارد ولی از کسی تقلید می کند که اینها را با علم واطمینان به دست آورده است. لذا ما نمی توانیم بگوییم این مقلد خلاف علم عمل کرده وباید در قیامت پاسخگو باشد.

طبق نص کلام ما گفته شد که این اعتماد به استنباط غیر معصوم در عقاید نیست بلکه در احکام است. آنوقت ما قبلا دلایلی که حجیت سخن مرجع دینی وفقهاء را ثابت می کرد خدمت شما عرض کردیم پس این استنباطات وحجیت آنها مستند به کلام معصوم است. سوای اینکه کسی راه را برای اجتهاد ویقین ما نبسته است بلکه اگر اراده کنیم خود می توانیم به مقام اجتهاد رسیده وبا یقین به اعمالی که انجام می دهیم بپردازیم.

مراد از نقل به شرط اعتبار معقول داشتن یعنی چه؟ بنده در مورد این مساله زیاد از شما سوال کرده ام ولی هنوز دقیقا متوجه نشده ام که مراد شما ا زاین یقین چیست؟ وچطور باید در احکام عمل یما به این یقین برسیم. خوشحال می شوم که این مساله را روشن کنید.

من دقیقا نمی دانم معقول ومنطقی از نظر شما چیست؟
ولی بر اساس علم حدیث غیر از متواتر حدیثی که صحیح ، حسن، موثق هم باشد که روایان آنها یا دوازده امامی عادل، یا موثق ومورد توثیق از جانب علماء جرح وتعدیل باشند حدیثشان مورد قبول واقع می شود. واین در صورتی است که این روایان توثیق داشته باشند ودر کتب رجال بر عدالت وراستگویی آنها واعتبارشان شهادت داده باشند.
شما مجموع این دیدگاه ها را می توانید در کتب علم درایه که مجموع آنها در کتابی به نام رسائل فی درایة الحدیث جمع شده مطالعه بفرمایید بعد بینید قابل قبول هستند یانه؟ ودر این بحث ما نمی توانیم ، مجموع سخنان این کتابها را نقل نماییم که البته خلاصه آنها راعرض می کنیم.

دلایل عقلی بیشتر از آنکه عرض کردم بنده سراغ ندارم . ولی زمانی که این احادیث نقیض ندارند وبا قرآن ومعارف دیگر نیز در تضاد نیستند چه لزومی دارد آنها را کنار بگذاریم . البته با توجه به اینکه عمده احکام ما اخبار متواتر ومستفیض ارند. ودر عصر غیبت نیز ما چیزی بیشتر از این اخبار نداریم واکر قرار باشد به صرف غیر متواتر بودن همه آنها را کنار بگذاریم باید خیلی از احکام اسلام را با اینکه حدیث صحیح بر آنها دلالت دارد کنار بگذاریم. وبنده فکر می کنم این اصلا منطقی ومعقول نیست.

توضیح دادیم وقتی کتابهای معتبر اسلامی در طول تاریخ سوخته شده ویا به غارت رفته اند این خود دلیل معتبری بر این مساله است. مثلا یک مورد آن اینکه ابن ابی عمیر از ترس حکومت احادیثی را که از امام صادق علیه السلام نوشته بود دفن کرد وزمانی که آمد وآنها را از زیر خاک بیرون آورد بخش زیادی از آنها پوسیده بودند.

اینکه تقوا امر درون یاست حرفی نیست ولی شما از زندگی با اشخاص به مرور به تقوا وایمان او پی نمی برید ومساله به این شکل هم که می فرمایید نیست.

برای اینکه قبلا نیز گفته شد به حکم عقل مقدمه حرام حرام است. وقتی عملی موجب افتادن در حرام خواهد شد خود آن عمل نیز حرام می باشد. وقت یبنده می دانم اگر در فلان مجلس شرکت کنم باید شراب هم بخورم شرکت در آن مجلس حرام خواهد بود چون مقدمه حرام است.

به هر حال حداقل ویقینی اش این است که ائمه اطهار ومعصومین در راس این افراد حتما هستند.

خداوند در آیه 2سوره طلاق برای شهادت دو مرد عادل اعتبار قائل شده است. یا به مقتضای آیه 150 سوره انعام شهادت انسان بی ایمان اعتبار ندارد. یا اینکه به مقضای آیه 4سوره نور برای اثبات عمل منافی عفت باید چهار نفر عادل شهادت دهند. یا اینکه به اقتضای آیه 6سوره حجرات بدون تحقیق گواهی انسان فاسق را نباید پذیرفت. از جمع میان این آیات به دست می آید که گواهی انسان عادل دارای اعتبار وارزش است وبه مقتضا ی آن می توان حکم صادر کرد.
حالا بیان انسانی عادل که حدیثی را از امام معصوم نقل می کند در واقع شهادت به درستی این نقل است. ونوعا این نقل ها نه توسط دو نفر که چندین نفر نقل کرده اند ولی به حد تواتر نرسیده است اما بیش از چهار نفر آنرا نقل کرده اند. وشهادت انسان مومن وعادل وغیر فاسق معتب راست طبق همین آیاتی که نقل شد.

کسی نگفته که خطا نمی کنند. بلکه این خطا بقدری نیست که کلا کنار گذاشته شوند وامت بلا تکلیف بماند. ما دو راه داریم یا بخاطر شر قلیل از خیر کثیر بگذریم وبه خاطر اشتباهات جزئی این بزرگواران امت اسلامی بدون مرجع دینی مانده ومسلما دچار گمراهی وسرگردانی شده وبه مرور اصل اسلام به خطر خواهد افتاد. یا اینکه خیر کثیر را بر شر قلیل ترجیح داده ودر نبود معصوم بنا به دلایلی که قبلا بحث کردیم از وجود مجتهد جامع شرایط استفاده کرد.

البته مسلم از کلام خود آیت الله سبحانی متوجه شدید که این ترجیح روایت موثق بر صحیح زمانی است که در مقام تعارض باشند. وآنهم بنا به دلایلی که خودشان ذکر کرده اند وبنا بر اینکه بخشی از کتابخانه ها ی معتبر شیعه ومنابع حدیثی معتبر در طول تاریخ از بین رفته اند لذا معقول است که علمای قدیم بیشتر به منابع روایی معتبر دسترسی داشته اند.
خلاصه آنچه ایشان گفته اند در اینجا اطمینان معتبر است نه یقین در همه حالات.

عمل اصحاب به عنوان شخصی اعتبار ندارد بلکه از باب اینکه آنها به منابع بیشتر دسترسی داشته اند معتبر است. اما اینکه امکان دارد منابع بیشتر در دسترس آنها نبوده کاملا مردود وغلط است چون چنانچه گفته شد بخشی از منابع حدیثی وروایی ما از دست رفته است وعلماء قدیم به آنها دسترسی داشته اند.

کاش همینطو ر بود وکسی مخالف اینکه کاش یقینی بودند نیست ولی مساله در اینجاست که ما فعلا احادیث متواتر در همه احکام وزمینه بالاخص مسائل جدید فقهی ودینی نداریم که یقین آور باشند. به نظر شما وقتی واقعیت وحقیقت این است باید چکار کرد؟
فقهاء ما با استفاده از احادیث واستدلالهای علمی توانسته اند قواعدی قرار دهند برای مراجعه در امور مستحدثه وسایر امور. بیشتر از این چکار می توانستند بکنند؟

به صرف عالم بودن حکم به تقوا نمی دهیم بلکه این تقوا از زندگی این عالم ومعاشرت او با مردم ودوستانش است که مشخص می شود. به هر حال انسانی که سالها در میان ما عمر می کند وعملکرد او را دیده ایم می توانید بگوییم چقدر تقوا دارد.

این صرفا یک ادعا است بدون دلیل ومصداق، اگرخبر واحد را کنار می گذارند زمانی است که احتمال می دهند وقرائنی در دست دارند که مخالف با این حدیث است اما اگر اینطور نباشد وواقعا برای فقیهی ثابت شود که این خبر واحد از شخصی ثقه وعادل صادر شده است چر باید کنار بگذارد؟