جمع بندی تفسیرکهیعص
تب‌های اولیه
سوال:
تفسیرآیه کهیعص بفرمایید و آیا این آیه اشاره واقعه عاشورا دارد؟
پاسخ:
به نام خدا:
آیات قران بنا به فرموده پیامبر (صلوات الله علیه) بطن ها (نهان ها)ی متعدد دارد که اهل قران یعنی پیامبر و امامان (سلام الله علیهم اجمعین ) از این معانی آگاه اند. تربیت شده های این مکتب به اراده خدا بر بعضی از این اسرار علم می یابند.
حروف مقطعه اول سوره ها نیز دارای اسراری اند که خدای متعال، پیامبر و اهل بیت پاکش از آن آگاهی دارند.
و اما در باره حروف مقطعه مطالب مختلفی از امامان معصوم (سلام الله علیه) نقل و در تفاسیر بیان شده که بعضی از آن ناظر به پرسش بالا است.
معنای حروف مقطعه در تفسیر المیزان:
راوی نقل می کند که
به امام صادق (سلام الله علیه) گفتم :معناى اين كلمات از كتاب خداى عز و جل كه مىفرمايد:" الم"،" المص"،" الر"،" المر"،" كهيعص"،" طه"،" طس"،" طسم"،" يس"،" ص"،" حم"،" حم عسق"،" ق" و" ن" چيست؟
حضرت فرمود: اما" الم" كه در اول سوره بقره است، معنايش" انا اللَّه الملك" است، يعنى منم اللَّه سلطان. و اما" الم" كه در اول سوره آل عمران است معنايش" انا اللَّه المجيد" است، يعنى منم خداى مجيد. و معناى" المص"" انا اللَّه المقتدر الصادق" است يعنى منم خداى مقتدر صادق. و معناى" الر" اين است كه" انا اللَّه الرؤف"، منم خداى رؤوف. و معناى" المر" اين است كه منم خداى محيى و مميت و رزاق. و معناى" كهيعص"اين است كه منم كافى و هادى و ولى و عالم و صادق الوعد. و" طه" خود يكى از اسماء رسول خدا است، و معنايش" يا طالب الحق الهادى اليه" است يعنى اى كه طالب حق و هدايت كننده خلق به سوى آنى، ما قرآن را به سويت نازل نكرديم كه خود را از اندوه براى كفار به سختى و مشقت بيندازى بلكه فرستاديم تا به وسيله آن نيكبخت باشى.
و اما" طس" معنايش" انا الطالب السميع" است، يعنى منم طالب شنوا. و اما" طسم" معنايش منم طالب شنواى مبدى و معيد، و اما" يس" آن نيز يكى از اسماء رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) است، و معنايش" يا ايها السامع للوحى و القرآن الحكيم انك لمن المرسلين على صراط مستقيم هان اى شنواى وحى و قرآن حكيم به درستى كه تو قطعا از فرستادگان خدايى كه بر صراط مستقيم و مهيمن بر آنى" است.
و اما" ص" نام چشمهاى است كه از زير عرش مىجوشد، و همين صاد بود كه رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) در معراج از آن وضو گرفت، و جبرئيل روزى يك بار داخل آن مىشود و در آن فرو مىرود، و سپس بيرون آمده بال خود را تكان مىدهد، و هيچ قطرهاى از بالش نمىچكد و نمىپرد، مگر آنكه خدا از آن فرشتهاى خلق مىكند، تا او را تسبيح و تقديس و تكبير و حمد بگويد تا روز قيامت
و اما" حم" معنايش حميد مجيد است. و اما" حم عسق" معنايش حليم، مثيب (ثواب دهنده) عالم، سميع، قادر، قوى، است. و اما" ق" نام كوهى است كه محيط به زمين است و سبزى آسمان هم از آن است، و به وسيله آن كوه است كه خدا زمين را از اينكه اهلش را بلرزاند حفظ كرده. و اما" ن" نام نهرى است در بهشت...(1)
با ملاحظه این تفسیر متوجه شدیم که به ناظر بودن جمله "کهیعص" به واقعه کربلا و عاشورا اشاره نشده است.و اما در بعضی دیگر از تفاسیر، "کهیعص" ترجمانی از واقعه عاشورا است که در ادامه می آید:
عبد اللّه قمى روايت كرد حضور مولاى خود امام حسن عسكرى (عليه السلام) شرفياب شدم به من فرمود اى سعد از ملاقات با من هدف و مقصودى هم داشتى؟ عرض كردم احمد بن اسحق مرا به زيارت حضرتت تشويق نمود كه درك محضر شريف نموده و اگر اجازه فرمایيد مسایلى دارم، حضرت اشاره به طفلى كه در حضور مباركش بود نموده و فرمودند هر چه مي خواهى از نور ديده و فرزندم كه امام دوازدهم مسلمين است سؤال كن.
به آن گوهر پاك توجه كردم پرسيدم اى فرزند رسول خدا مرا از تاويل "كهيعص" مطلع بفرمائيد؟ فرمود اين حروف مقطعه از اخبار غيبيه است و خداوند با اشاره به آن حروف، حوادث مربوط به زكريا را براى پيغمبر خود اعلام و سپس قصه او را بيان مي فرمايد كه زكريا از خداوند درخواست نمود كه اسماء خمسه طيبه را به او تعليم دهد، جبرئيل نازل و اسماء را به زكريا تعليم نمود. روزى در مقام مناجات عرض كرد پروردگارا چه مصلحتى است كه هر وقت من نام محمد (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) و على و فاطمه و حسن(عليه السلام) را بياد مي آورم خوشحال شده و هم و غم خود را فراموش مي كنم و چون نام حسين (عليه السلام) را متذكر مي شوم تمام غم و غصه عالم به دلم مىنشيند و بى اختيار اشكم جارى مي شود؟
خداوند حادثه حضرت سيد الشهداء را براى زكريا بيان مي فرمايد "كاف" اشاره به كربلاى حسين (عليه السلام) "ها" رمزى از هلاكت آن جناب و فرزندان و يارانش "يا" اشاره از يزيد ملعون "عين" حكايت از عطش و "صاد" صبر آن بزرگوار را مي رساند...(2)
تفاسیر دیگری چون تفسیر نمونه و تفیسر نور الثقلین نیز به معنای "کهیعص"که اشاره به واقعه کربلا دارد اشاره کردند.
اضافه بر این، درباره این حروف (حروف مقطعه) روایات و تفسیرهای دیگری نیز آمده است که نمی توانیم به طور قاطع در مورد معنای آن ها داوری کنیم. به نظر می رسد که رمز بودن این حروف و کلمات هم چنان به قوت خود باقی است.ممکن است که روایات در صدد بیان مصداق و یا تنها گوشه ای از معنای رموز آیات قرآن باشند ؛پس اختلاف روایات نیز در این موارد قابل توجیه است.
پی نوشت ها:
1.علامه طباطبایی سید محمد حسین،تفسیر المیزان،ترجمه موسوی همدانی سید محمد باقر،قم،انتشارات اسلامی،سال 1374 خورشیدی،چاپ پنجم، ج18، ص 16
2.بروجردی سید محمد ابراهیم، تفسير جامع،تهران،انتشارات صدر،سال 1366 خورشیدی،چاپ ششم، ج4، ص 240