جمع بندی آیا قرآن همان «ام الکتاب» است؟

تب‌های اولیه

3 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
آیا قرآن همان «ام الکتاب» است؟

با سلام و عرض تسلیلت ایام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین سوال این است که آیا قرآن همان ام الکتاب و فرقان و ذکر است؟ و یا قرآن گزیده ای از ام الکتاب است؟

با نام الله



کارشناس بحث: استاد عمار

پرسش:
آیا قرآن همان ام الکتاب و فرقان و ذکر است؟ و یا قرآن گزیده ای از ام الکتاب است؟

پاسخ:
در پاسخ به سوال، مشخصات و تعریف هر یک ذکر می شود تا تفاوت ها مشخص شوند.
خداوند متعال در قرآن فرمود: "خداوند هر چه را بخواهد، محو و هر چه را بخواهد، اثبات مي‏كند و "ام الكتاب" (لوح محفوظ) نزد او است".(رعد آيه 39)

ام الكتاب چيست؟ مفسران در اين باره مي‏ فرمايند:
واژه‏ام در لغت به معني اصل و اساس هر چيزي است و اين كه عرب به مادر ام مي‏گويند، به خاطر آن است كه ريشه خانواده و پناهگاه فرزندان است. بنابراين ام الكتاب (كتاب مادر) به معناي كتابي است كه اصل و اساس همه كتاب‏هاي آسماني مي‏باشد. و اين همان لوحي است كه نزد خداوند از هر گونه تغيير و تبديل و تحريفي محفوظ است. اين همان كتاب علم پروردگار است كه نزد او است و همه حقايق عالم و همه حوادث آينده و گذشته و همه كتاب‏هاي آسماني در آن درج است و هيچ كس به آن راه ندارد، جز آن چه را كه خدا بخواهد، افشا كند.(1)
اما تفسير آيه بالا مي‏رساند كه گويا علم خداوند معتبر است و اگر چيزي را بخواهد، محو و يا اثبات مي‏كند. پس معلوم است چيزي بايد ثبت شده باشد كه محو شود و يا چيزي ثبت نشده باشد كه اثبات شود و حال آن كه هر دو معلوم خدا هستند. پس چگونه مي‏شود ميان اسرار و علوم ثابت شده در لوح محفوظ و علومي كه متغيرند، جمع كرد؟ پس اصل مسئله و بحث را به سمت اين موضوع سوق مي‏دهيم كه آيا قضا و قدر الهي كه در لوح محفوظ و ام الكتاب ثبت شده است، قابل تغيير مي‏باشد. آيه‏اي كه در ابتدا نقل شد، اين مسئله را ثابت مي‏كند كه خداوند هر چه را بخواهد، محو و يا اثبات مي‏كند و نزد ام الكتاب است.

از نظر قرآن، فرقان عبارتست از هر چیزی که موجب جدایی بین حق باطل باشد؛از جمله:
1-کتاب های آسمانی، خداوند متعال می فرماید: وَ إِذْ آتَینا مُوسَى الْکِتابَ وَ الْفُرْقانَ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ(2)
2-زمانی که در آن حق بر باطل غلبه می کند خداوند متعال می فرماید: وَ ما أَنْزَلْنا عَلى‏ عَبْدِنا یوْمَ الْفُرْقانِ یوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ(3).
3-مکانی که در آن به حق قضاوت و به آن عمل می شود .
4- معجزه هایی که از پیامبران صادرشده است .
5- سنت مقدس و پاک .
6- عقلی که به سوی بندگی خداوند رحمان و به دست آوردن بهشت می خواند.
7- عالم و دانشمندی که به علمش عمل می کند .
8- هر چه که به خدا ختم می شود و در مقابل هر چه که به شیطان ختم می شود قرار دارد، همه از مصادیق و مظاهر فرقان است.
اما قرآن واضح ترین این مظاهر است بلکه اینها در قرآن جمع شده است پس قرآن است چون جامع همه آنها است و فرقان است به وجود تفصیلی آن(4).

از امام صادق (ع) نقل شده که فرمود: قرآن اسم است براى تمام آن و فرقان نام قسمتى است که لازم است مردم به آنها عمل نمایند(5)،(6)

ذکر به معنای یاد کردن، بر زبان راندن، به یاد آوردن، آوازه، ثنا، دعا، ورد و ... است،(7) و در کلمات عارفان به معنای؛ یاد کردن، مواظبت بر عمل، حفظ، طاعت، نماز، قرآن و... آمده است.(8)
یکى از زیباترین جلوه هاى ارتباط عاشقانه با خدا و اساسى ‏ترین راه‏هاى سیر و سلوک، ذکر است؛ ذکر خدا، از یادبردن هستى محدود خویش در رهگذر یاد اسماى الاهى است و تداوم و استمرار آن، زنگار گناهان را از روى دل مى‏زداید؛ زیرا غفلت و فراموشى حق تعالى، ساحت دل را مکدر مى‏کند. از این جا است که یکى از رسالت‏هاى اولیاى الاهى و کتاب هاى آسمانى، برطرف نمودن این کدورت و تاریکى است و به همین علت "ذکر" را از اوصاف پیامبر و از نام‏هاى قرآن شمرده ‏اند. چنان که قرآن مجید به ذکر بودن پیامبر (صل الله علیه و آله) چنین اشاره مى‏کند:
"... قد انزل الله الیکم ذکراً رسولاً یتلوا علیکم آیات الله..."؛(9) خداوند ذکرى (رسولى) را به سوى شما فرستاد تا آیات خدا را بر شما تلاوت کند.

همچنین از نام‏هاى قرآن مجید ذکر است: "انّا نحن نزّلنا الذکر و انّا له لحافظون»؛(10) ما ذکر (قرآن) را بر تو نازل کردیم و آن را حفظ خواهیم کرد.
وجه نام گذارى پیامبر (صل الله علیه و آله) و قرآن به ذکر این است که موجب یادآورى خداوند متعال هستند؛ زیرا یادآورى منوط به دانش قبلى است و این پیامبران و کتاب‏هاى آسمانى هستند که پرده غفلت و فراموشى را از روى دل کنار زده و نور الاهى را بدان مى‏تابانند. بنابراین، یاد خدا انسان را از حضیض مادیت به اوج معنویت مى رساند و امید را در انسان زنده مى‏کند و یأس و ناامیدى را که از تنگناهاى زندگى مادى و معادلات بشرى ناشى مى‏گردد، برطرف مى‏کند.

پی نوشت ها:
1. تفسير نمونه،آيت الله مکارم شيرازي، دار الكتب الإسلامية،ايران- تهران‏، 1371 ه. ش‏، چاپ: 10، ج‏21، ص 9.
2. بقرة، 53، (نیز به خاطر آورید) هنگامى را که به موسى، کتاب و وسیله تشخیص (حق از باطل) را دادیم‏
3.انفال، 41، اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدایى حق از باطل، روز درگیرى دو گروه (باایمان و بى‏ایمان) [روز جنگ بدر] نازل کردیم.
4.مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، موسوى سبزوارى، عبدالاعلى‏،ناشر: دفتر سماحه آيت الله العظمى السبزوارى‏،1409 ه. ق‏، چاپ: 2، ج ‏3، ص 33.
5.ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، طبرسى، فضل بن حسن‏، ناشر: فراهانى‏، ايران- تهران‏، چاپ اول، ج ‏2، ص 209.
6. مواهب الرحمان فی تفسیر القرآن، همان، ج ‏3، ص 34.
7. سعیدی، گل بابا، فرهنگ اصطلاحات ابن عربی، ص 228، انتشارات شفیعی، چاپ دوم، تهران، 1384.
8. سجادی، سید جعفر، فرهنگ اصطلاحات عرفانی، ص 402، انتشارات طهوری، چاپ چهارم، تهران، 1378.
9. طلاق، 10 و 11.
10. حجر، 9.

موضوع قفل شده است