آیا مقام "برتری داشتن" در نزد خداوند با مقام "گرامی تر بودن" متفاوت است؟

با سلام خدمت شما

فضل ها و برتري هايي كه خداوند به برخي در دنيا تفضل مي فرمايد در واقع ، امكاناتي است كه به او مي دهد و وسع او را بيشتر نموده است و دقيقا متناسب با همين امكانات و وسع ، وي تكليف دارد . خداوند در قران كريم فرموده است :
لاَ يُكَلِّفُ اللّهُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ...(1)
خداوند هيچ كس را جز به قدر توانايى ‏اش تكليف نمى‏ كند. آنچه (از خوبى‏) به دست آورده به سود او، و آنچه (از بدى‏) به دست آورده به زيان اوست‏.
پس تكليف هر كسي متناسب با وسع اوست .مثلا كسي كه وسع مالي ، جسمي ، خانوادگي و ... بيشتري دارد ، تكليف او سنگين تر است و محاسبه ي او نيز - و الله اعلم - بر طبق همين آيه شريفه بر اساس ميزان امكانات و وسع او و عملش مي باشد .
اما گرامي بودن نزد خداوند به ميزان تقواي افراد بستگي دارد ،همانطور كه شما هم اشاره فرموديد .
حال در اين ميدان ، ممكن است چند حالت بوجود آيد :
1- كسي كه فضل و امكانات و وسع بيشتري دارد ، تقواي لازم - يعني عملكرد متناسب با وسعش - را نداشته باشد
2- كسي كه فضل و امكانات و وسع بيشتري دارد ، تقواي بيشتر و متناسب با امكاناتش را داشته باشد .
3- كسي كه فضل و امكانات و وسع كمتري داشته باشد ، تقواي كمتر از امكاناتش داشته باشد
4- كسي كه فضل و امكانات و وسع كمتري داشته باشد ، تقواي بيشتر و متناسب با امكاناتش داشته باشد
كساني كه در گروه دوم و چهارمند عملكردشان متناسب با امكاناتشان است .
مراتب ، بستگي به ميزان عملكرد افراد در ارتباط با امكاناتي است كه دارند كه چگونه تقواي الهي را در اين زمينه رعايت مي كنند و نيكوترين عمل را به عرصه محشر مي آورند :
إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَّهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا (2)
در حقيقت ما آنچه را كه بر زمين است زيورى براى آن قرار داديم تا آنان را بيازماييم كه كدام يك از ايشان نيكوكارترند
در نظر داشته باشيد كه فضل يعني امكان بيشتر و امكان بيشتر هميشه وظيفه اي بيشتر را باخود بهمراه دارد و در صورتي كه فرد ، به آن وظايف بيشتر هم عمل كند ، به مرتبه بالاتري دست خواهد يافت و الا ،خير.

(1)- بقره/286
(2)- كهف/7

با سلام و عرض تشكر

سوالات شما تا حدودي در حوزه عرفان و گاه در حوزه كلام هم ورود دارد البته بنده سعي مي كنم ازمنظر قران كريم تا جايي كه در اين عرصه مي شود ، پاسخهايي خدمتتان عرض كنم :
براي پاسخ به سوال شما بايد ابتدا يك مقدمه خدمتتان عرض كنم :
خداوند اراده نمود تا موجودي خلق نمايد كه تمام كمالات را به تنهايي دارا باشد و كمالات تمام مراتب وجود در او به ظهور رسد. پس موجودي داراي مراتب آفريد كه يك سرش در پايين ترين مرتبه ي وجود بود و سر ديگرش در عالمي فوق عالم ملائك. ابتدا روح را خلق نمود كه اعظم خلق است؛ سپس آن را در قوس نزول پايين آورد تا به پايين ترين درجه ي وجود رسيد و به صورت بدن مادّي ظاهر گشت؛ فرمود: « لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ في‏ أَحْسَنِ تَقْويمٍ (4) ثُمَّ رَدَدْناهُ أَسْفَلَ سافِلين‏ ــــ به يقين ما انسان را در بهترين صورت و نظام آفريديم، (4) سپس او را به پايين‏ترين مرحله بازگردانديم »(التين) ؛ آنگاه نقشه ي مسير بازگشت را به صورت دين براي او مشخّص ساخت تا در قوس صعود بالا رود و به حقيقت خويش واصل گردد؛ « ... إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ ـــ ما از آنِ خداييم؛ و به سوى او بازمى ‏گرديم » (البقرة:156).
خب حالا اگر فردي در طي كردن اين قوس صعودي ، كه موظف است بر اساس برنامه ي دين آن را طي كند ، كوتاهي نمايد ، مسلما به سلامت اين مسير را طي نخواهد كرد . شما ببينيد در قران كريم ما آياتي داريم كه برخي انسانها را هيزم معرفي مي كند :
وَأَمَّا الْقَاسِطُونَ فَكَانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَبًا (جن/15)
ولى منحرفان هيزم جهنم خواهند بود
يعني اين فرد با عملكرد بد خود ، از مرتبه ي خويش سقوط كرده است .
بعد از اين مقدمه به سوال شما باز مي گرديم :
نوع عملكرد انسان مي تواند او را به اسفل السافلين برساند ( هيزم جهنم شود) و يا به اعلي اعليين ( به مرتبه لقاء الهي و فناي الهي برسد)، يعني هم مراتب وجودي او را تعيين مي كند و هم در هر مرتبه ي وجودي كه هست درجه ي او را مشخص مي نمايد . ببينيد آن كساني كه در بهشت متنعمند هم تفاوت درجه دارند .
ادامه دارد ...

عرض سلام مجدد

من تصور مي كنم پاسخ تمامي اين سه سوال شما با يك مثال ان شاء الله حل خواهد شد .
ببينيد ما در عالم وجود ، مرتبه اي بالاتر از پيامبر - صلي الله عليه و آله و سلم - و اهل بيت عليهم السلام كه نداريم ، از طرف ديگر فردي عادي مانند سلمان فارسي ، در ابتدا مسلمان نبوده - مانند تمامي افرادي كه در صدر اسلام به دين اسلام مشرف شدند و قبلا مسلمان نبودند- اما چنان در مراتب ايمان بالا مي رود كه درباره او فرموده اند :"سلمان منا اهل البيت "(1) سلمان از ما اهل بيت است .
بنابراين راه براي كسي بسته نيست بلكه اين نوع عملكرد ماست كه تعيين كننده مراتب و درجات ماست :
وَلِكُلٍّ دَرَجَاتٌ مِّمَّا عَمِلُوا وَلِيُوَفِّيَهُمْ أَعْمَالَهُمْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ( احقاف/19)
و براى هر يك در [نتيجه] آنچه انجام داده ‏اند درجاتى است و تا [خدا پاداش] اعمالشان را تمام بدهد و آنان مورد ستم قرار نخواهند گرفت

(1)-عيون أخبار الرضا عليه السّلام، ج 1 ،ص 70 ،ح 282

در هر مرتبه اي - يا در هر مقامي- هم درجاتي وجود دارد مثلا شما ببينيد در روز عاشورا ، بر حسب نقل مشهور ، 72 نفر در ركاب حضرت سيد الشهدا عليه السلام بذل جان كردند ، قطعا مقام و رتبه ي آنان رتبه و مقامي خاص و ممتاز است اما آيا همين 72 نفر ، درجاتشان با هم يكي است ؟ امام سجاد علیه السلام فرمودند: عموی من در بهشت مقامی دارد که همه ی شهدا به او غبطه می خورند و در بین شهدا، شهدای کربلا سرآمد هستند .
يعني با وجود اينكه در ميان شهدا، شهداي كربلا سرآمد هستند باز همه به مقام حضرت ابوالفضل غبطه مي خورند .
يا مثلا در خصوص انبياء عليهم السلام با اينكه همه ي آنها نبي الهي هستند ، تفاوت درجه وجود دارد :

تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ مِّنْهُم مَّن كَلَّمَ اللّهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ...( بقره/253)
برخى از آن پيامبران را بر برخى ديگر برترى بخشيديم از آنان كسى بود كه خدا با او سخن گفت و درجات بعضى از آنان را بالا برد...
بنابراين كسب مراتب و درجات به عمل فرد بستگي دارد .
بله البته يك مساله هم هست اينكه مثلا شما با عمل صالح و صحيح و خالص هر قدر هم پيش برويد ، نبي نمي توانيد بشويد زيرا آن جايگاه ، جايگاه خاصي است: " الله اعلم حيث يجعل رسالته" اما ما روايت داريم كه "علماء امتي افضل من انبياء بني اسرائيل" (2)شما با ورود در عرصه ي علم و عمل و كسب مدارج علمي ناب مي توانيد در زمره ي چنين علمايي قرار بگيريد .

(2)- بحار الانوار ج 35 ص 304

با سلام و عرض احترام
تشكر از لطف شما خواهر بزرگوار
گرامي ! شما يك سوال از بنده نپرسيديد بلكه سوالتان را سه بار تغيير داديد البته روح پرسش در هر سه سوال شما يكي است و بنده هم هر بار با توجه به اصل سوالي - كه در ذهن داريد و با توجه به آن ، سوالاتتان شكل مي گيرد - پاسخ هاي ريشه اي عرض كردم .
سوالات شما باز مي گردد به بحث عدل الهي و قبح ظلم كه بحثي كلامي است ، ظلم قبيح است و از خداوند سر نمي زند ، مراتب و درجات و مقاماتي هم كه مي بينيد و مي شنويد كه به برخي داده شده ، نعوذ بالله از باب پارتي بازي و ... نيست بلكه لياقتها و ظرفيتها و ظرافتهايي وجود دارد كه ما از آن بي خبريم مثل جريان خلقت آدم كه ابتدا مورد پرسش اعتراض گونه ملائكه بود اما پس از اينكه آدم خبر اسماء را به آنها داد و خداوند امر به سجده كرد ، همه سجده كردند جز ابليس ، علت عدم سجده ابليس اين نبود كه او متوجه جريان نشد يا خيلي موحد بود ، خير او از كافران بود و كفرش حتي در همين مدت مثلا چند هزار سال عبادتش ، پنهان بود :"وكان من الكافرين" او در جريان سجده به آدم كافر نشد بلكه از قبل كافر بود ولي كفرش در جريان اين امر الهي به سجده بر آدم بروز و ظهور نمود ، اما ملائكه كه خدا را يقينا عبادت مي كردند و كافر نبودند ، سجده كردند . علت عدم سجده اش را ابليس ، اينطور بيان كرد كه مرا از آتش آفريدي و او را از خاك :"انا خير منه خلقتني من نار و خلقته من طين"(1)، بنابراين اين سالهاي عبادت او ، چيزي برايش نياندوخت تا لياقت و قابليتي براي ارتقا داشته باشد ، علت سجده بر انسان هم اطاعت از امر الهي - به سجده بر آدم - و سجده به موجودي بود كه عبادتي برتر به درگاه خداوند عرضه خواهد كرد (2)پس اولا ابليس تقوي پيشه نكرده بود و اساسا از كافران بود ، و ثانيا برتري آدم بر ساير موجودات و مقام خليفة اللهي او - كه در زمين بظهور رسيد - حاصل آن عبوديت تام و برتر بود و ابتلائاتي كه براي عباد خالص و صالح خدا [=&quot]در زندگي بوجود مي آيد و آنان در آن شرايط سخت هم خداوند را عبادت ميكنند و بر اساس خواست و دستور و ميل و اراده الهي عمل مي كنند كجا ، چند هزار سال عبادت ابليس -كه حتي زور و وزن اين مثلا عبادت به اندازه اطاعت از يك فرمان سجده الهي هم نبود - كجا . بنابراين در قدم اول تلقي و برداشت شما از توصيف صحنه ، قدري گنگ بود كه بنده توضيح عرض كردم خدمتتان . اين يك توضيح كلي بود .

(1)- ص/76
(2)- ر. ك : تسنيم ، ج 3 ، ص 215

خواهر بزرگوار اين نكته ، همان نكته اي است كه به آن توجه نشده است ، در مقام عبوديت خداوند ، مقايسه و برتري طلبي جايي ندارد و اگر كسي اينگونه بيانديشد ، خود - نفسش- را پرستيده است نه خدا را زيرا او تمايل به مقايسه خود با ديگران در مقام سرسپردگي به درگاه خدا را دارد. مي گويند يكي از مخالفان ابوسعيد ابوالخير در مجلس درسش گفته بود در مقام عبوديت خدا ما چون فيليم و بوسعيد چون پشه ، وقتي اين خبر به ابوسعيد رسيد گفت به او بگوييد ابوسعيد گفت ، آن پشه هم تويي ، ما در مقابل خدا هيچيم هيچ . پس در مقام عبوديت بايد به نفس عبوديت توجه داشت نه مقايسه [ سوء تفاهم نشود منظور بنده شخص شريف شما نيستيد بطور كلي عرض مي كنم ]، هر چند ظلم قبيح است و از خداوند صادر نمي شود .

اگر عمل شما در حد مازارتي باشد يقينا خداوند به شما ظلم نخواهد كرد بلكه آن را ده برابر نموده و به شما خواهد داد :
مَن جَاء بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا(انعام /160)
هركس كار نيكي بياورد ، ده برابر آن پاداش خواهد داشت
يعني اگر عمل شما به اندازه يك مازارتي ارزش داشته باشد ، ده مازارتي به شما خواهند داد .
اما تكرار مي كنم كه در مقام عبوديت الهي ، با توجه به جهل نسبتا همه جانبه انسان ، در مقام مقايسه خود با ديگران بر آمدن ، از مهالك است . همينقدر كه مي دانيم خداوند به احدي ظلم نمي كند كافي است :
إِنَّ اللّهَ لاَ يَظْلِمُ النَّاسَ شَيْئًا...(يونس/44)
خدا به هيچ وجه به مردم ستم نمى ‏كند
لذا پاسخ شما اين است كه خير خداوند به احدي ستم نمي كند .
البته پاسخ اين سوال مفصل تر از اين بحث است و فهم دقيق آن نياز به توضيحات بيشتر و مفصلتري دارد اما گويا شما صرفا پاسخ كوتاه مي خواستيد .
بهر حال بنده سعي كردم با احتساب مقدماتي ، پاسخ سوالات شما را بدهم .

با سلام و احترام بسيار
خير نه تنها ناراحت نشدم بلكه كلي هم موجب انبساط خاطر شد
من نمي توانم به سوال شما جواب يك كلمه اي بدهم زيرا طرح سوال و توصيفاتي كه در آن وجود دارد غلط و ناقص است .پاي خيلي مسائل ديگر هم در ميان است ، در خصوص شيطان هم بود ، در خصوص مزرعه دار هم هست ، در خصوص توصيفات شما نيز وجود دارد ، "من يشاء " هاي قراني ، دل بخواه هاي من و شما نيست كه از سر بي حكمتي و از سر نفس و خوشايند دل باشد بلكه"من يشا"هاي قراني - به تعبير استاد فرزانه ما دكتر برومند- تماما قانونمند هستند و اگر بشود كه در خصوص هر يك ريز شد و غور كرد ، دنيايي از حكمتها و دليل ها در خود دارد ، پارتي بازي نيست ، عطاهاي خداوند هم بي حساب و كتاب به معنايي كه در ذهن من و شما هست نيست .
تقواي بيشتر يعني علم و عمل بيشتر .سوال شما ارتباط بسيار بسيار تنگاتنگي با برخي از مسائل اخلاقي دارد بويژه برخي مثالهايي كه زديد ، سانسور هاي ناخواسته اي از رذايلي اخلاقي را در بر دارد كه بي توجهي به آن ، كار دست آدم مي دهد همانطور كه دست ابليس داد و غفلت از آنها در بزنگاههايي خاص، بسيار خطر آفرين مي تواند باشد . ابليس تقوايي نداشت ، بحث مزرعه دار يك مثال نسبتا ناهماهنگ با سوال شماست ،خداوند در جريان آدم ،دلايل بسياري براي حكم سجده داشت و علتش را ملائك فهميدند ، شيطان نه اينكه قانع نشد ،بلكه كبر و حسدش مانع پذيرش حكمت خداوند از طرف وي گشت و اينكه شما به اين دو رذيله بي توجه باشيد ، بسيار خطر آفرين است .
لذا با توجه به توضيحات فوق باز هم تكرار مي كنم كه سوالات و پيش فرضهاي شما غلط است اما در مجموع :

خير
مويد باشيد

گرامي بودن و برتر بودن نزد خداوند
پرسش: سوالی که برای من بوجود آمده، این هست که در آخرت چه کسی در مقامات بالاتری قرار میگیرد ....کسی که تقوای بیشتری پیشه کرده است ... یا کسی که خداوند به او برتری بیشتری داده است ؟ خداوند به هر کس که بخواهد بی حساب میبخشد ... درست ، اما چرا اجازه ميدهد كسي كه بخشش كمتري نصيبش شده بفهمد ؟
اصلا خدا دوست داشته و از روح خودش در وجود انسان دمیده ... و انسان لیاقت پیدا کرده .... خوب چه دلیلی داره که من شیطون جلوش سجده کنم ...
اگر من جای شیطون بودم ... میگفتم ... تا اونجایی که میتونستم و از دستم برمیومد بندگیت رو کردم ... هیچ دلیلی نداره که جلوش سجده کنم ....
پاسخ: طرح سوال و توصيفاتي كه در آن وجود دارد غلط و ناقص است .پاي خيلي مسائل ديگر هم در ميان است ، در خصوص شيطان هم بود ، در خصوص توصيفات شما نيز وجود دارد ، "من يشاء " هاي قراني ، دل بخواه هاي من و شما نيست كه از سر بي حكمتي و از سر نفس و خوشايند دل باشد بلكه"من يشا"هاي قراني - به تعبير استاد فرزانه ما دكتر برومند- تماما قانونمند هستند و اگر بشود كه در خصوص هر يك ريز شد و غور كرد ، دنيايي از حكمتها و دليل ها در خود دارد ، پارتي بازي نيست ، عطاهاي خداوند هم بي حساب و كتاب به معنايي كه در ذهن من و شما هست نيست .
تقواي بيشتر يعني علم و عمل بيشتر .سوال شما ارتباط بسيار بسيار تنگاتنگي با برخي از مسائل اخلاقي دارد بويژه برخي مثالهايي كه زديد ، سانسور هاي ناخواسته اي از رذايلي اخلاقي را در بر دارد كه بي توجهي به آن ، كار دست آدم مي دهد همانطور كه دست ابليس داد و غفلت از آنها در بزنگاههايي خاص، بسيار خطر آفرين مي تواند باشد . ابليس تقوايي نداشت ،خداوند در جريان آدم ،دلايل بسياري براي حكم سجده داشت و علتش را ملائك فهميدند ، شيطان نه اينكه قانع نشد ،بلكه كبر و حسدش مانع پذيرش حكمت خداوند از طرف وي گشت و اينكه شما به اين دو رذيله بي توجه باشيد ، بسيار خطر آفرين است .
لذا با توجه به توضيحات فوق باز هم تكرار مي كنم كه سوالات و پيش فرض هاي شما غلط است.

پرسش: آیا ممکن هست من تقوی بیشتری رو پیشه کنم ولی در قیامت دیگری به خاطره اینکه خداوند به او برتری داده در مقامی بالاتر از من قرار بگیره ؟؟؟ در عین حالیکه من در نزد خداوند گرامی تر باشم ....
پاسخ: خير ، ظلم قبيح است و از خداوند صادر نمي شود ، اما تقوا هم تعريف خودش را دارد و با تكبر و حسد و غرور جمع نمي شود .
ضمنا يك نكته مهم را فراموش نكنيد و آن اينكه حق ، يك چيز است و فضل ، چيز ديگري است ، حق آنست كه در حق كسي ظلم نشود ، اما فضل آن است كه خداوند به كسي - يا گروهي- بيش از آنچه استحقاق دارد عطا كند لذا در اينجا ظلمي نشده و خداوند به احدي ستم نكرده اما به كسي با فضلش برخورد نموده است . بنظر مي رسد ما بجاي چون و چرا در فضل الهي كه به چه كسي چه چيزي داده و به ما نداده - زيرا اين تفاوتها ناشي از حكمت و مصلحت اوست - بهتر است از فضل خدا درخواست كنيم ، خداوند در ايه 32 سوره مباركه نساء مي فرمايد :"وَلاَ تَتَمَنَّوْاْ مَا فَضَّلَ اللّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلَى بَعْضٍ لِّلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَاء نَصِيبٌ مِّمَّا اكْتَسَبْنَ وَاسْأَلُواْ اللّهَ مِن فَضْلِهِ" و زنهار آنچه را خداوند به [سبب] آن بعضى از شما را بر بعضى [ديگر] برترى داده آرزو مكنيد براى مردان از آنچه [به اختيار] كسب كرده ‏اند بهره‏اى است و براى زنان [نيز] از آنچه [به اختيار] كسب كرده ‏اند بهره ‏اى است و از فضل خدا درخواست كنيد
در تفسير نمونه ذيل اين آيه شريفه دارد :
" بجاى آرزو كردن اين گونه تفاوتها ، از فضل خدا و لطف و كرم او تمنا كنيد كه به شما از نعمتهاى مختلف و موفقيتها و پاداشهاى نيك ارزانى دارد و در نتيجه افرادى خوشبخت و سعادتمند باشيد"(1)
بنابراين ، راه ، بسته نيست و انسان با درخواست از فضل الهي مي تواند مشول فضل خداوند شود و تحت تفضل الهي قرار گيرد اما مقايسه خود در فضل الهي با ديگران و درخواست آنچه خداوند از فضلش به ديگري داده است ، خلاف صريح ايه قران است . شايد خداوند از فضلش چيزي به شما عطا نمايد - بنا بر حكمت و مصلحتش - اين درست نيست كه ديگري به آن اعتراض كند و چون و چرا نمايد بلكه او هم مي تواند از فضل خدا بخواهد تا خداوند هم بر اساس حكمت و مصلحتش از فضلش به او ببخشد .

(1)- تفسير نمونه ، ج 3 ، ص 364

كليدواژه ها ، تقوي، گرامي تر بودن، فضل الهي، حكمت و مصلحت