فرقه لفظیه؟

با عرض سلام و ادب

قبل از هر چیز بخاطر تأخیر بوجود آمده در پاسخگویی به سوال شما بخاطر سفر تبلیغی،پوزش می طلبم.

لفظيّه، ياران حسين كرابيسي هستند و معتقدند كه لفظ در قرآن غيرمخلوق است.(1)
به گفتة اهل تحقيق، بحث پيرامون مخلوق بودن قرآن، از اواخر حكومت بني اميه آغاز گرديد (اوائل قرن دوم هجري) و نخستين كسي كه اين بحث را در محافل اسلامي مطرح كرد، «جَعْد بن درهم» معلم «مروان بن محمد» آخرين خليفه اموي بود. او اين فكر را از «ابان بن سمعان» و «ابان» نيز از «طالوت بن اعصم» يهودي فرا گرفته بود.
«جَعْد» پس از طرح اين بحث مورد تعقيب قرار گرفت و به كوفه فرار كرد و در آنجا اين نظريه را به «جَهْم بن صفوان ترمزي» منتقل كرد.
برخي بر اين باورند كه اعتقاد به قديم بودن قرآن از مسيحيت به جامعه اسلامي نفوذ كرده بود، زيرا آنان «مسيح» را «كلمة الله» مي دانستند و در نتيجه، كلام خدا ـ كه از خداست ـ از نظر آنان «قديم» شناخته مي شد. مؤيد اين نظريه اين است كه مأمون در بخشنامه اي كه در اين مورد به «اسحاق بن ابراهيم» حاكم بغداد نوشت، «اشاعره» را متهم كرد كه در مورد قرآن همچون سخنان مسيحيان در مورد حضرت عيسي، سخن مي گويند. در هر حال در زمان خلافت «هارون»، «بِشْر مَريسي»، كه گفته مي شود يهودي تبار بوده، اين بحث را دنبال كرد و مدت چهل سال به ترويج فكر مخلوق بودن قرآن پرداخت و چون روزي شنيد كه هارون سخنان او را شنيده و وي را غياباً به مرگ تهديد كرده است، متواري شد. اين بحث همچنان بين دو گروه مطرح بود تا آنكه «مأمون» به آن دامن زد و آتش اختلاف را شعله ورتر كرد.(2)
مساله لفظ قرآن یکی از عجیب ترین گرفتاری های مسلمین در طول تاریخ بوده است . عده ای قائل به این هستند از آنجا که سخن و قول خدای متعال است و خدا ازلی است ، لذا الفاظ قرآن هم قدیم و ازلی است . اما عده دیگر بر خلاف این نظریه حکم کرده و گفته اند که الفاظ قرآن مخلوق است ، بنابر این ازلی نیست .
اختلاف نظر علمای اهل سنت در این باره چنان بالا گرفته که موجب شده هر گروه دسته دیگر را به دلیل همین اعتقادش تکفیر کرده و او را مطرود و متروک نماید !!
عبارات علمای اهل سنت در رابطه با عقیده بخاری مخالف و متعارض است .برخی به این علت که بخاری معتقد به غیرمخلوق بودن الفاظ قرآن بوده ، به شدت او را مورد طعن و بدگوئی قرار داده اند:
از جمله علمایی که بر بخاری در امر مخلوق بودن لفظ قرآن اعتراض کرده اند ، می توان به ابی بکر الاعین اشاره کرد .
ذهبی در " سیر اعلام النبلاء " چنین می گوید :
" وأما البخاري فكان من كبار الأئمة الأذكياء فقال ما قلت ألفاظنا بالقرآن مخلوقة وإنما حركاتهم وأصواتهم وأفعالهم مخلوقة والقرآن المسموع المتلو الملفوظ المكتوب في المصاحف كلام الله غير مخلوق وصنف في ذلك كتاب افعال العباد مجلد فأنكر عليه طائفة وما فهموا مرامه كالذهلي وأبي زرعة وابي حاتم وأبي بكر الأعين وغيرهم " :
و اما بخاری از بزرگان ائمه می باشد و می گفت : من نمی گویم که الفاظ قرآنی ما مخلوق اند بلکه حرکات و اصوات و افعال آنها مخلوق اند ، و قرآن ِ شنیده شده و مورد تلاوت و مکتوب در مصاحف ، کلام خدا و غیر مخلوق است . وی در این باب کتابی به نام " افعال العباد " تالیف کرد که گروهی از علما این عمل وی را مورد انکار قرار داده و مرام و هدف او را نفهمیدند همانند ذهلی و ابی زرعه و ابی حاتم و ابی بکر اعین و غیر آن ها .(3)
اما عده ای دیگر او را بخاطر اعتقاد به مخلوق بودن قرآن مورد طعن قرار داده اند:
خطیب بغدادی می گوید:
ذهلی و اکثر متکلّمان ، قائل به قدیم بودن لفظ قرآن بودند و مخالفان خود را مرتد می دانستند. اما، بخاری قائل به مخلوق بودن لفظ قرآن بود، ازینرو به بد دینی متهم ، و شرکت در مجلسش ممنوع شد. او ناگزیر از نیشابور به بخارا رفت . تمامی شاگردانش ، جز مسلم و احمدبن مَسْلمه ، از گِردش پراکندند (4).

در مسئله خلق قرآن ديدگاه امامان شيعه اين بود كه اصلا مطرح كردن اين گونه بحث نادرست است چون جز خدا چيزى خالق و قديم نيست و در نتيجه قرآن و غير آن همه مخلوق هستند و اين، نيازى به بحث ندارد.

پی نوشت:

(1). ابوالحسن اشعري، مقالات الاسلاميين،ج3،ص602.
(2). پيشوايي، مهدي، سيره پيشوايان، انتشارات مؤسسه امام صادق ـ عليه السلام ـ، قم، ص 606.
(3). " سير أعلام النبلاء ج 11 ص 511، اسم المؤلف: محمد بن أحمد بن عثمان بن قايماز الذهبي أبو عبد الله ، دار النشر : مؤسسة الرسالة - بيروت - 1413 ، الطبعة : التاسعة ، تحقيق : شعيب الأرناؤوط , محمد نعيم العرقسوسي ".
(4). خطیب بغدادی، تاریخ بغداد ، ج 2، ص 30ـ32.